Biznes elektroniczny

1
Biznes elektroniczny
W. Bartkiewicz
Wyklad 2. Przeglad metod prezentacji tresci i
architektur aplikacji e-biznesowych w sieci
Internet
2
WWW Podstawowy model

• WWW jest olbrzymim systemem klient-serwer,
  obejmujacym miliony serwerów rozproszonych po
  calym swiecie.
• Kazdy serwer utrzymuje zbiór dokumentów,
  zapamietanych zazwyczaj w postaci plików.
  Dokumenty moga byc równiez generowane na zadanie.
• Serwer przyjmuje zlecenia pobrania dokumentu i
  przesyla go do klienta. Ponadto moze on
  przyjmowac zlecenia przechowania nowych
  dokumentów.
• Klient wspólpracuje z serwerami w sieci za
  posrednictwem specjalnej aplikacji nazywanej
  przegladarka (browser).
• Przegladarka zamawia dokumenty z wykorzystaniem
  zamówien specyficznego protokolu HTTP, odbiera
  dokumenty i odpowiada za ich wlasciwe
  wyswietlenie.

3
WWW Architektura
Zamówienia HTTP
Dokumenty
4
Mosaic
1993 pierwsza przegladarka graficznych stron
internetowych Mosaic
Zródlo www.en.wikipedia.com
5
Internet Explorer
6
Mozilla Firefox
7
WWW Lokalizatory URL

• Podstawowym sposobem wskazania w przegladarce
  dokumentów, które zostana nastepnie pobrane i
  wyswietlone, sa tzw. URL jednolite lokalizatory
  zasobów (Uniform Resource Locator).
• Moga one okreslac
• Nazwe schematu sposobu dotarcia do zasobu (np.
  http, ftp, file, telnet).
• Serwer na którym zlokalizowany jest zasób
  (zazwyczaj nazwa DNS, ale moze byc równiez adres
  IP).
• Numer portu na którym serwer nasluchuje zamówien.
  Jesli nie zostanie podany uzywa sie portu
  domyslnego.
• Nazwa dokumentu, wraz ze sciezka w drzewie
  katalogów zarzadzanym przez serwer WWW.

8
WWW Lokalizatory URL
Schemat Nazwa serwera Nazwa sciezki
http // www.cs.pl /witek/distr
Schemat Nazwa serwera Port Nazwa sciezki
http // www.cs.pl 80 /witek/distr
Schemat Nazwa serwera Port Nazwa sciezki
http // 144.22.30.01 80 /witek/distr
9
WWW Hipertekst

• Zasadnicze znaczenie w WWW ma fakt, ze wszystkie
  informacje sa reprezentowane za posrednictwem
  dokumentów.
• Wiekszosc dokumentów nie ma prostej struktury
  liniowej, ale moze zawierac odniesienia laczace
  rózne czesci tego samego dokumentu, badz laczace
  rózne dokumenty. Odniesienia takie nazywane sa
  laczami badz hiperlaczami (links, hyperlinks).
• Podczas wyswietlania dokumentu w przegladarce
  uzytkownik moze wybierac lacza, klikajac na jego
  wizerunku (opisie). Wybór lacza powoduje
  przejscie do innej czesci przegladanego
  dokumentu, albo wyslaniem do serwera zamówienia
  pobrania innego dokumentu.
• Strukture tego typu okresla sie hipertekstem
  (hypertext), lub jesli powiazane dokumenty nie
  maja charakteru tekstowego hipermediami
  (hypermedia).

10
WWW Hipertekst
11
WWW HTML

• Wiekszosc dokumentów w sieci WWW wyrazona jest w
  specjalnym jezyku redagowania hipertekstu
  (HyperText Markup Language), zwanym HTML.
• Oprócz mozliwosci tworzenia laczy, jezyk HTML
  zawiera slowa kluczowe, umozliwiajace podzielenie
  dokumentu na rózne sekcje.
• Kazdy dokument HTML podzielony jest na czesc
  naglówkowa i zasadnicza.
• W jezyku HTML sa tez wyróznione naglówki,
  akapity, listy, tabele, formularze.
• Jest tez mozliwe wstawianie w odpowiednie miejsca
  obrazów lub animacji.
• Oprócz tych elementów strukturalnych, jezyk HTML
  zawiera liczne slowa kluczowe, które instruuja
  przegladarke co do sposobu prezentowania
  dokumentu (kroje i rozmiar pisma, przedstawiwanie
  tekstu kursywa, pogrubionego, wyrównywanie
  (justowanie) czesci tekstu, itp.).

12
WWW Przykladowa strona HTML
ltHTMLgt ltHEADgt ltTITLEgtMoja stronalt/TITLEgt lt/HEADgt lt
BODYgt ltH1gt Jakis naglóweklt/H1gt ltPgtTutaj
umieszczamy jakies teksty, które chcemy umiescic
na stronie webowejltBRgt pamietajmy o
podziale na linie i bialych
spacjach nbspnbspnbsp teraz dalszy
tekst lt/Pgt lt/BODYgt lt/HTMLgt
13
WWW Lacza hipertekstowe
ltHTMLgt ltHEADgt ltTITLEgtInformacje o
dyzurachlt/TITLEgt lt/HEADgt ltBODYgt ltH1gtltA
HREF"pubs.html"gtOstatnie publikacjelt/Agtlt/H1gt ltULgt
ltLIgtltA HREF"mfc.htm"gtProgramowanie
(MFC)lt/Agt ltLIgtltA HREF"www_prog.htm"gtProgramowanie
WWWlt/Agt ltLIgtltA HREF"cpp.htm"gtProgramowanie
obiektowe (C)lt/Agt lt/ULgt ltBRgtltBRgt ltPgtMój e-mail
lta href"mailtowbartkiewicz_at_wzmail.uni.lodz.pl"gt
wbartkiewicz_at_wzmail.uni.lodz.pl lt/agtlt/Pgt ltA
href"http//wz.uni.lodz.pl"gt ltIMG height28
src"02do_gory_off.gif" width85 border0
gt lt/Agt lt/BODYgt lt/HTMLgt
14
WWW HTML i JavaScript

• HTML zawiera liczne srodki tworzenia bardziej
  wyrafinowanych dokumentów sieciowych, tzw. stron
  WWW. Jedna z najmocniejszych jest mozliwosc
  wyrazania czesci dokumentu w postaci skryptów
  napisanych zazwyczaj w opartym na Javie jezyku
  JavaScript (tzw. skryptów strony klienta
  client-side scripts).

ltHTMLgt ltHEADgt ltTITLEgtProsty skrypt
Javylt/TITLEgt lt/HEADgt ltBODYgt ltPgt ltSCRIPT
type"text/javascript"gt document.writeln("ltH1gtHe
llo worldlt/H1gt") lt/SCRIPTgt lt/Pgt lt/BODYgt lt/HTML
gt
15
WWW DOM HTML

• Dokument podczas rozbioru przez przegladarke
  zostaje wewnetrznie zapamietany w postaci tzw.
  drzewa rozbioru, którego kazdy wezel reprezentuje
  jeden element (definiowany przez znacznik HTML).
• Elementy odpowiadajace znacznikom HTML
  zdefiniowanym w obrebie innych znaczników,
  stanowia w drzewie wzgledem nich wezly potomne.
  Korzeniem drzewa jest wiec element odpowiadajacy
  znacznikowi ltHTMLgt, o nazwie document.
• Ze wzgledu na przenosnosc reprezentacje drzewa
  rozbioru ustandaryzowano
• Kazdy element musi byc jednym z predefiniowanego
  zestawu typów elementów.
• Kazdy typ elementu ma standardowy interfejs z
  metodami dostepu do jego tresci, wezlów potomnych
  lub rodzicielskich, itp.
• Z elementem kazdego typu zdefiniowany jest
  równiez standardowy zestaw zdarzen wysylanych
  przez przegladarke w reakcji na dzialania
  uzytkownika.
• Ta standardowa implementacja nosi nazwe HTML DOM
  modelu obiektu dokumentu (Document Object
  Model).

16
WWW DHTML

• DOM tworzy standardowy interfejs programowania
  dostepu do zawartosci poddanych rozbiorowi przez
  przegladarke dokumentów WWW.
• Uzywaja go przede wszystkim skrypty osadzone w
  dokumencie, aby przechodzic drzewo rozbioru,
  dodawac, usuwac lub modyfikowac wezly.
• Skrypty te moga wiec sluzyc do sprawdzania i
  zmieniania dokumentów, których sa czescia.
  Otwiera to mozliwosc dynamicznej adaptacji
  dokumentów. Dlatego jezyk HTML wzbogacony o
  skrypty JavaScript korzystajace z DOM okresla sie
  czesto jako dynamiczny HTML (DHTML).

17
WWW Przykladowa strona DHTML
ltHTMLgt ltHEADgt ltTITLEgtInformacja o
linkachlt/TITLEgt ltSCRIPTgt . . . lt/SCRIPTgt lt/HEADgt
ltBODYgt ltdiv id"InsertionPoint"gtnbsplt/divgt lta
href"http//www.uni.lodz.pl"gtUniwersystet
Lódzkilt/agtltbrgt lta href"http//wz.uni.lodz.pl"gtWyd
zial Zarzadzanialt/agtltbrgt lta href"http//www.ki.un
i.lodz.pl"gtKatedra Informatykilt/agtltbrgt ltbrgtltbrgt ltf
orm ID"Form1"gt ltINPUT TYPE"button" value"Pokaz
linki" onclick"ShowLinks()" ID"Button1"gt
ltINPUT TYPE"button" value"Ukryj linki"
onclick"HideLinks()" ID"Button2"gt lt/formgt lt/BODY
gt lt/HTMLgt
18
WWW Przykladowy skrypt DHTML
function ShowLinks() var table
document.createElement("lttablegt") table.setAttri
bute("id", "LinkTable", 0) table.setAttribute("b
order", 1, 0) for (i0 iltdocument.links.length
i) table.insertRow() table.rowsi.inse
rtCell() table.rowsi.cells0.innerHTML
document.linksi.innerText table.rowsi.inser
tCell() table.rowsi.cells1.innerHTML
document.linksi.href InsertionPoint.innerHT
ML "" InsertionPoint.appendChild(table)
function HideLinks() InsertionPoint.inn
erHTML ""
19
WWW XML

• Dokumenty tworzone moga byc równiez w innych
  jezykach poza HTML. Jedna z najwazniejszych
  alternatyw jest XML rozszerzalny jezyk
  redagowania (Extensible Markup Language).
• W odróznieniu od HTML jezyk XML uzywany jest
  tylko do strukturalizacji dokumentu. Nie zawiera
  on slów kluczowych dotyczacych formatowania
  dokumentu.
• Rozszerzenia HTML, pozwalajace na laczenie z
  technikami wywodzacymi sie z XML, oraz tzw.
  arkuszami stylów, okreslamy jako XHTML.

20
WWW Przykladowy dokument XML
lt?xml version"1.0"?gt ltcustomer
type"current"gt ltnamegt ltfirstgtJohnlt/firstgt ltm
iddlegtSmithylt/middlegt ltlastgtDoelt/lastgt lt/namegt
ltcontactgt ltaddressgt ltstreetgt123 Some
Str.lt/streetgt ltcitygtAnytownlt/citygt ltstategtNC
lt/stategt ltzipgt11-111lt/zipgt lt/addressgt ltphon
egt lthomegt222 2222lt/homegt ltworkgt333
3333lt/workgt ltmobilegt22222 22222lt/mobilegt lt/ph
onegt lt/contactgt lt/customergt
21
WWW XML

• XML jest raczej metajezykiem, dostarczajacym
  srodków do definiowania dowolnych struktur dla
  róznych typów dokumentów. XML definiuje tylko
  sposób sposób opisu danych i ogólne zaleznosci
  miedzy elementami dokumentu, tak by dokument byl
  poprawnie uformowany.
• XML nie ma w zasadzie zadnej listy znaczników,
  których znaczenie byloby predefiniowane (tak jak
  w przypadku HTML). XML to model (logiczny i
  fizyczny) danych, a nie schemat danych. Schemat
  danych, czyli konkretne znaczniki definiuje sie
  dla konkretnej grupy dokumentów XML.
• Istnieja dwa standardowe sposoby definiowania
  schematu dokumentu XML
• Definicje Typu Dokumentu DTD (Document Type
  Definition) prosty sposób, czesciowo tylko
  oparty na modelu XML.
• Schematy XML (XML Schema) w pelni oparte na
  modelu XML, znacznie precyzyjniej definiuja
  wykorzystywane typy danych.

22
WWW Przykladowy dokument DTD
lt?xml version"1.0" encoding"UTF-8" ?gt lt!ELEMENT
customer (name, contact)gt lt!ELEMENT name (first,
middle, last)gt lt!ELEMENT contact (address,
phone)gt lt!ELEMENT address (street, city, state,
zip)gt lt!ELEMENT phone (home, work,
mobile)gt lt!ELEMENT first (PCDATA)gt lt!ELEMENT
middle (PCDATA)gt lt!ELEMENT last
(PCDATA)gt lt!ELEMENT street (PCDATA)gt lt!ELEMENT
city (PCDATA)gt lt!ELEMENT state
(PCDATA)gt lt!ELEMENT zip (PCDATA)gt lt!ELEMENT
home (PCDATA)gt lt!ELEMENT work (PCDATA)gt lt!ELEMEN
T mobile (PCDATA)gt lt!ATTLIST customer type
(current past ) REQUIRED id ID IMPLIED
gt lt!ATTLIST mobile type CDATA IMPLIED gt
23
WWW Przykladowy dokument XML
lt?xml version"1.0"?gt lt!DOCTYPE customer SYSTEM
"customer.dtd"gt ltcustomer type"current"gt ltnamegt
ltfirstgtJohnlt/firstgt ltmiddlegtSmithylt/middlegt
ltlastgtDoelt/lastgt lt/namegt ltcontactgt ltaddressgt
ltstreetgt123 Some Str.lt/streetgt ltcitygtAnytownlt
/citygt ltstategtNClt/stategt ltzipgt11-111lt/zipgt
lt/addressgt ltphonegt lthomegt222
2222lt/homegt ltworkgt333 3333lt/workgt ltmobilegt22
222 22222lt/mobilegt lt/phonegt lt/contactgt lt/custom
ergt
24
Aplikacje e-biznesowe (Architektura trójwarstwowa)

• Klient strony WWW, zawierajace interfejs
  uzytkownika (tzw. cienki klient) oraz
  (ewentualnie) proste operacje przetwarzania
  (klient wzbogacony).
• Logika aplikacji umieszczona jest w warstwie
  posredniej miedzy serwerem danych i klientem
  (serwer aplikacji).
• Dane aplikacji przechowywane sa na serwerze bazy
  danych.

Klienty
Serwer WWW
Serwer DBMS
Inne aplikacje
25
Cienki klient (HTML)

• Aplikacje klientów, dzialajace w srodowisku HTTP
  moga byc tworzone w formie cienkiego klienta,
  korzystajacego z formularzy HTML, pozwalajacych
  zamiescic elementy interfejsu uzytkownika w
  dokumencie strony WWW.
• Elementami formularza HTML, pozwalajacymi na
  implementacje dialogu z uzytkownikiem sa
  kontrolki HTML. Jezyk HTML zawiera znaczniki
  definiujace typowe kontrolki róznego typu, takie
  jak na przyklad pola edycji, przyciski, przyciski
  zaznaczane, pola kombo, itp.
• Do opisu (etykietowania) kontrolek wykorzystuje
  sie zwykle teksty. Elementy wygladu formularza
  realizowane sa przez inne znaczniki HTML, np.
  pozycjonowanie kontrolek uzyskuje sie zazwyczaj z
  uzyciem tabel.
• Pojedynczy dokument WWW moze zawierac kilka
  róznych formularzy, realizujacych rózne funkcje.

26
Przykladowy dokument formularza HTML
ltHTMLgt ltHEADgt ltTITLEgtRejestracja
zamówienlt/TITLEgt lt/HEADgt ltBODYgt ltH1gtDane
klientalt/H1gt ltFORM name"formularz"
action"01struktura.html" methodgetgt Nazwisko
klienta ltINPUT type"text" name"NazwEdit"
size25gtltBRgt Zarejestrowany ltINPUT
type"checkbox" name"RegCb"gt ltBRgt PlecltBRgt ltIN
PUT type"radio" name"PlecRd" value"M"gt
MezczyznaltBRgt ltINPUT type"radio" name"PlecRd"
value"K"gt KobietaltBRgt Miasto ltSELECT
NAME"MiastoSel" size"1" gt ltOPTION
SELECTEDgtLódz ltOPTIONgtWarszawa ltOPTIONgtKraków
lt/SELECTgtltBRgt ltINPUT type"submit"
name"sendBtn" value"Wyslij"gt lt/FORMgt lt/BODYgt lt/H
TMLgt
27
Cienki klient (HTML)

• Formularze HTML sluza do tworzenia typowego
  cienkiego klienta. Ich zadaniem jest wylacznie
  dialog z uzytkownikiem. Pobrane dane wyslane
  musza byc do aplikacji serwerowej, która wykonuje
  cale przetwarzanie.
• Dla formularza definiuje sie sposób wykonania
  zamówienia HTTP. Jednym z typów kontrolek HTML
  jest przycisk typu submit, powodujacy wykonanie
  odpowiedniego zamówienia HTTP.
• Stan kontrolek przesylany jest w postaci lancucha
  tekstowego, zlozonego z szeregu par
  nazwa_kontrolkiwartosc, polaczonych znakami ,
  np.
• NazwEditNowakRegCbonPlecRdMMiastoSelWarsza
  wa sendBtnWy9Clij.
• Niektóre znaki tego tekstu musza zostac
  zakodowane tak by odpowiadaly one zbiorowi znaków
  w nazewnictwie URL (np. spacja kodowana jest w
  formie znaku , znaki specjalne takie jak
  przecinek, polskie litery, itp. w formie kod
  szesnastkowy).
• W naszym przykladzie 9C to kod polskiej litery
  s w zestawie znaków ANSI strony kodowej 1252
  Windows.

28
Cienki klient (HTML)
ltFORM name"formularz" action"01struktura.html"
methodgetgt . . . ltINPUT type"submit"
name"sendBtn" value"Wyslij"gt lt/FORMgt

• Aplikacje serwerowe traktowane sa przez serwer
  HTTP jako dokumenty. Nazwe dokumentu
  przechowujacego aplikacje, której zadaniem jest
  przetworzenie danych formularza, okreslamy w
  atrybucie action formularza.
• Zamówienie przy pomocy którego dane formularza
  przeslane zostana do aplikacji serwerowe,
  okreslamy w atrybucie method formularza. Mozemy
  przy tym wykorzystac
• Metode get. Nazwa aplikacji serwerowej sluzy jako
  nazwa zamawianego dokumentu w komunikacie HTTP
  get. Lancuch tekstowy wartosci kontrolek dodawany
  jest do tej nazwy jako parametr dokumentu.
• Metode post. Lancuch tekstowy wartosci kontrolek
  przesylany jest w zamówieniu post jako dane
  dodawane do dokumentu aplikacji serwerowej.

29
Klient wzbogacony (DHTML)

• Aplikacje klientów moga równiez realizowac model
  klienta wzbogaconego, wykonujac pewne
  przetwarzanie po swojej stronie. Nie moga one
  jednak wtedy korzystac wylacznie z formularzy
  HTML.
• Typowym rozwiazaniem w takiej sytuacji jest
  wykorzystanie do stworzenia aplikacji klienta
  dynamicznego HTML (DHTML).
• Klienty DHTML najczesciej budowane sa w oparciu o
  formularze HTML, wzbogacone o zastosowanie
  skryptów JavaScript odwolujacych sie do drzewa
  DOM dokumentu w reakcji na rózne zdarzenia
  zwiazane z kontrolkami.
• Skrypty JavaSript wykorzystywane sa do realizacji
  bardziej skomplikowanych operacji dialogowych, a
  przede wszystkim do sprawdzania poprawnosci
  danych przed wyslaniem ich na serwer.
• Klient wzbogacony pozwala usprawnic i
  przyspieszyc obsluge aplikacji. Dzieki uzyciu
  skryptów, uzytkownik nie musi za kazdym razem
  czekac na reakcje serwera.

30
Klient wzbogacony (DHTML)
ltHTMLgt ltHEADgt ltSCRIPT type"text/javascript" gt
function valSendBtnClick() if (
document.formularz.NazwEdit.value"" )
alert("Pole nazwisko musi byc
wypelnione") return
document.formularz.submit()
lt/SCRIPTgt lt/HEADgt ltBODYgt ltFORM name"formularz"
action"01struktura.html" method"get"gt Nazwisko
klienta ltINPUT type"text" name"NazwEdit"
size"25"gtltBRgt . . . ltINPUT type"button"
name"valSendBtn" value"Wyslij sprawdzone"
onclick"valSendBtnClick()"gt lt/FORMgt lt/BODYgt lt/H
TMLgt
31
Klient wzbogacony (DHTML)

• Klient dzialajacy w srodowisku przegladarki WWW
  moze równiez wykorzystywac proste aplikacje
  sciagane z serwera WWW razem z dokumentem i
  wykonywane w przestrzeni adresowej procesu
  przegladarki.
• Typowe przyklady takich aplikacji, to kontrolki
  Active-X, a przede wszystkim aplety skompilowane
  do kodu posredniego jezyka Java.

32
Aplikacje serwerowe

• Aplikacje serwerowe w dzialajace srodowisku
  serwera HTTP tworzone moga byc jako rozszerzenia
  serwera lub aplikacje CGI.
• Rozszerzenia serwera to biblioteki lub
  komponenty, których kod proces serwera HTTP
  laduje do swojej przestrzeni adresowej i wykonuje
  na zadanie klienta.
• Rozszerzenia serwera wspóldzialaja z serwerem
  HTTP poprzez API udostepniane przez konkretne
  serwery. Aplikacje serwerowe zbudowane w tej
  postaci sa wiec silnie zwiazane z konkretnym
  serwerem HTTP.
• Serwer HTTP nie musi tworzyc nowego procesu, przy
  kazdym odwolaniu do aplikacji dzialajacej w
  formie jego rozszerzenia. Tak wiec w tym trybie
  realizuje sie zazwyczaj narzedziowe aplikacje, do
  których odwoluje sie wiekszosc klientów, takie
  jak np. interpretery skryptów serwerowych.

33
Aplikacje CGI

• Wspólnym interfejsem bramy (Common Gateway
  Interface CGI) nazywamy standard wedlug którego
  serwer HTTP moze wykonac zewnetrzny program,
  pobierajacy dane uzytkownika.
• Dane uzytkownika pochodza na ogól z formularza
  (HTML lub DHTML), dla którego okresla sie
  program, który ma zostac uruchomiony dla
  przetworzenia danych
• ltFORM name"..." action"nazwa_programu.exe"
  method"..."gt
• Serwer gdy otrzyma zamówienie post lub get
  dotyczace dokumentu w formie pliku wykonalnego,
  rozpocznie program o podanej nazwie i przekaze mu
  dane towarzyszace temu zamówieniu.

34
Aplikacje CGI

• CGI definiuje sposób przekazywania danych
  formularza do uruchamianego programu, zarówno dla
  przesylu operacja get, jak i post. Dane
  przesylane sa w formie omówionej wyzej lancucha
  tekstowego wartosci kontrolek formularza
• na standardowe wejscie programu (dla metody
  post),
• poprzez zmienna srodowiskowa "QUERY_STRING" (dla
  metody get),
• dlugosc lancucha tekstowego w przypadku obu metod
  przekazywana jest w zmiennej srodowiskowej
  "CONTENT_LENGTH",
• program CGI musi samodzielnie dekodowac odebrany
  tekst i wyodrebnic z niego wartosci zmiennych
  wyslanych przez kontrolki poszczególne
  formularza.
• Program wykonuje swoje dzialania, zwracajac
  wyniki serwerowi HTTP w formie dokumentu HTML,
  generowanego na standardowe wyjscie programu.
• Serwer HTTP wysyla dokument HTML, wygenerowany w
  locie przez program CGI, przegladarce, która
  wyswietla zawarte w nim wyniki.

35
Program CGI w jezyku C (get)
void main(void) char Content_Length
getenv("CONTENT_LENGTH") char inpBuf
getenv("QUERY_STRING")
printf("Content-type text/html\n")
printf("\n") printf("ltHTMLgt\n")
printf("ltHEADgtltTITLEgtKomunikacja
CGIlt/TITLEgtlt/HEADgt\n") printf("ltBODYgt\n")
printf("ltH1gtOdpowiedz od serweralt/H1gt\n")
printf("ltHRgt\n") printf("ltPgtLiczba
przeslanych bajtów slt/Pgt\n", Content_Length)
printf("ltPgtPrzeslany komunikat slt/Pgt\n",
inpBuf) printf("lt/BODYgt\n")
printf("lt/HTMLgt\n")
36
Program CGI w jezyku C (post)
void main(void) char Content_Length
getenv("CONTENT_LENGTH") int i, num
atoi(Content_Length) char inpBuf10000
for ( i0 iltnum i ) inpBufi getchar()
inpBufi '\0' printf("Content-type
text/html\n") printf("\n")
printf("ltHTMLgt\n") printf("ltHEADgtltTITLEgtKomun
ikacja CGIlt/TITLEgtlt/HEADgt\n")
printf("ltBODYgt\n") printf("ltH1gtOdpowiedz od
serweralt/H1gt\n") printf("ltHRgt\n")
printf("ltPgtLiczba przeslanych bajtów slt/Pgt\n",
Content_Length) printf("ltPgtPrzeslany
komunikat slt/Pgt\n", inpBuf)
printf("lt/BODYgt\n") printf("lt/HTMLgt\n")
37
Aplikacje CGI

• Programy CGI stanowia wygodny sposób
  oprogramowania strony serwerowej aplikacji
  dzialajacej w srodowisku HTTP.
• Programy CGI sa luzno powiazane z konkretnym
  serwerem HTTP, moga byc wiec wspólpracowac z
  róznymi serwerami. Interfejs komunikacyjny CGI ma
  charakter standardowy. Warunkiem jest wiec w
  zasadzie, aby plik wykonalny mógl zostac
  uruchomiony przez system operacyjny maszyny
  serwera.
• Korzystanie z CGI niesie jednak ze soba pewne
  niedogodnosci
• Programy CGI uruchamiane przez serwer HTTP jako
  nowe procesy, co moze niesc ze soba pewne
  problemy efektywnosciowe - uruchamianie i
  konczenie procesów wymaga zarzadzania wieloma
  zasobami systemowymi maszyny serwera.
• Problemy z bezpieczenstwem aby serwer mógl
  uruchomic skrypt CGI, uzytkownik zdalny musi miec
  uprawnienia do wykonywania programów w folderze
  skryptu.
• Programy CGI sa slabo zintegrowane ze
  srodowiskiem HTML. Pobieranie danych i
  generowanie dokumentów moze wiec byc dosyc zmudne.

38
Skrypty serwerowe

• Strona serwerowa aplikacji HTML moze zostac
  zbudowana z wykorzystaniem skryptów serwerowych
  (server-side scripts).
• HTML zawiera równiez polecenia (znaczniki),
  pozwalajace w dokumentach osadzic skrypty, które
  nie zostana przeslane do klienta i wykonane przez
  przegladarke, ale zostana bezposrednio wykonane
  przez serwer HTTP.
• Jesli w dokumencie HTML, którego dotyczy
  zamówienie klienta, znajduje sie skrypt
  serwerowy, serwer przed wyslaniem takiego
  dokumentu uruchomi interpreter jezyka w jakim
  zostal napisany skrypt, który wykona program.
• Kod skryptu serwerowego w wysylanym dokumencie
  zastapiony zostanie przez wynik dzialania
  skryptu. Kod ten nie jest wiec wysylany do
  klienta.

39
Skrypty serwerowe

• Interpretery skryptów serwerowych moga byc
  dolaczane do serwera HTTP jako rozszerzenia, albo
  dzialac jako aplikacje CGI. Typowe, najczesciej
  stosowane jezyki skryptowe to PHP, JSP, ASP,
  ASP.NET.
• W tym pierwszym przypadku interpreter moze
  optymalizowac zarzadzanie zasobami systemowych,
  wykonujac poszczególne programy jako watki w
  przestrzeni adresowej serwera.
• Skrypty sa programami interpretowanymi. Przy
  pierwszym wywolaniu zazwyczaj kompilowane sa one
  do jakiejs formy kodu posredniego,
  przyspieszajacej ich interpretacje przy kolejnych
  wykonaniach.
• Uzytkownik uruchamiajacy skrypt nie musi miec
  nadanych uprawnien do wykonywania programów w
  niektórych serwerach HTTP do uruchamiania
  skryptów.

40
Skrypt serwerowy w jezyku PHP
ltHTMLgt ltBODYgt ltH1gtCzesci samochodowe
Witkalt/H1gt ltH2gtZlozone zamówienielt/H2gt lt?PHP
OponyIl HTTP_GET_VARS"OponyIl" OlejIl
HTTP_GET_VARS"OlejIl" SwieceIl
HTTP_GET_VARS"SwieceIl" echo "ltBRgtLista
zamówionych towarówltBRgt\n" if ( OponyIl )
echo "Opony ".OponyIl."
".OponyIl100." PLNltBRgt\n" if ( OlejIl )
echo "Olej ".OlejIl."
".OlejIl10." PLNltBRgt\n" if ( SwieceIl )
echo "Swiece ".SwieceIl."
".SwieceIl4." PLNltBRgt\n" TotalAmount
OponyIl100 OlejIl10 SwieceIl4
TotalAmount number_format(TotalAmount, 2)
echo "ltBRgtLaczna kwota".TotalAmount."
PLNltBRgt\n" ?gt lt/BODYgt lt/HTMLgt
41
Obiekty serwerowe

• Czesc serwerowa aplikacji moze byc realizowana
  równiez z wykorzystaniem obiektów serwerowych,
  takich jak serwlety Javy, czy komponenty ASP.NET.
• Sa to wstepnie skompilowane do kodu posredniego
  komponenty programowe, wykonywane w srodowisku
  skryptowym w przestrzeni adresowej serwera HTTP.
• Metody obiektu serwerowego laczone sa (zazwyczaj
  przez skrypty strony klienta) ze zdarzeniami
  kontrolek formularza HTML i wywolywane przez
  srodowisko serwerowe w reakcji na wystapienie
  tych zdarzen.

42
Page-By-Page

• W standardowym podejsciu do dzialania aplikacji
  WWW czesc serwerowa w reakcji na dzialania
  uzytkownika generuje dokument (zazwyczaj strone
  HTML) z odpowiedzia, która przesylana jest do
  klienta i wyswietlana w przegladarce jako nowy
  dokument.
• Podejscie takie okreslane jest strona-za-strona
  (Page-By-Page).
• Rozwiazania typu strona-za-strona posiadaja
  jednak szereg wad, stanowiacych istotna bariere
  rozwojowa dla aplikacji WWW
• W celu reakcji na dzialania uzytkownika niezbedne
  jest przeslanie przez serwer calej strony WWW,
  nawet w sytuacji gdy modyfikowany jest jedynie
  pewien element interfejsu uzytkownika.
• Powoduje to niska efektywnosc komunikacji w
  aplikacji rozproszonej.
• W sytuacji gdy strony sa powaznie obciazone
  elementami graficznymi, skryptami strony klienta
  jakie trzeba przeslac razem ze strona, itp., czas
  przeladowania strony i reakcji systemu moze byc
  dlugi.
• Przegladarki daja mozliwosc przejscia (nawigacji)
  do strony poprzedniej, nastepnej, itd.. W
  niektórych sytuacjach, przy bardziej zlozonym
  dialogu z uzytkownikiem moze to powodowac
  problemy w zarzadzaniu dialogiem.

43
AJAX

• Nowa koncepcja w projektowaniu aplikacji
  rozproszonych, dzialajacych w srodowisku HTTP
  jest tzw. AJAX (Asynchronous Javascript And XML).
• Nowoczesne przegladarki posiadaja wbudowane
  obiekty, pozwalajace skryptom strony klienta
  wykonywac asynchroniczne zamówienia HTTP.
• Odpowiedzi na takie zamówienie przesylane sa
  przez serwer nie calej przegladarce, ale danemu
  skryptowi. Przyjecie odpowiedzi nie wymaga wiec
  wyswietlenia przez przegladarke nowej strony
  caly czas pozostajemy w obrebie starej.
• Serwer w reakcji na zamówienie moze odeslac dane
  w formacie XML lub kawalek kodu HTML.
• Skrypt klienta odbiera transmisje od serwera i
  przy jej uzyciu (i ewentualnym wykonaniu operacji
  formatujacych) modyfikuje DOM biezacej strony
  (np. zmienia stan kontrolek, fragmenty HTML,
  itp.) odpowiednio do dzialan uzytkownika.

44
Serwisy webowe

• Standardowe aplikacje webowe komunikuja sie z
  klientem poprzez komunikaty HTML (np. generuja i
  przesylaja do klienta strony HTML)
• Komunikaty HTML moga byc odbierane równiez przez
  klienty aplikacyjne wymaga to jednak analizy
  przeslanej strony i wydlubania danych
• Web serwisy rodzaj komponentów serwerowych
  komunikujacych sie z klientem aplikacyjnym
  poprzez komunikaty SOAP

45
Serwisy webowe

• SOAP (Simple Object Access Protocol) oparty na
  XML-u sposób kodowania wywolan zdalnych
  podprogramów
• SOAP umozliwia realizacje RPC (Remote Procedure
  Call)
• klient wywoluje funkcje
• jej nazwa parametry wywolania kodowane sa w
  formacie SOAP i przesylane do serwera HTTP
• serwer uruchamia komponent (web serwis), który
  wykonuje zakodowana funkcje. Wynik jej dzialania
  w formacie SOAP przesylany jest do klienta

46
Rozproszone architektury Enterprise

• Najbardziej znane srodowiska typu Enterprise
• CORBA
• Enterprise Java Beans
• COM/DNA
• .NET
• Web Sphere

47
Aplikacje peer to peer

• W niektórych przypadkach komputery pracujace w
  sieci Internet nie korzystaja ze srodowiska WWW.
• Komputery korzystaja z polaczen niskiego poziomu
  w sieci Internet, poprzez tzw. interfejs gniazd.
• Komputery pelnia zarówno funkcje klientów, ale
  równiez serwerów (wysylaja, ale takze obsluguja
  zamówienia innych uzytkowników).
• Poniewaz komputery polaczone sa ze soba
  niezaleznie i nie korzystaja ze wspólnych
  serwerów, architekture taka okreslamy jako peer
  to peer.
• Architektura ta popularna jest przede wszystkim w
  sieciach wymiany danych i dokumentów miedzy
  uzytkownikami (czesto o charakterze pirackim) i
  rzadko sluzy do zastosowan w biznesie
  elektronicznym.