Problemy ze sfera publiczna O pozytkach z partykularnych rozstrzygniec

1
Problemy ze sfera publiczna O pozytkach z
partykularnych rozstrzygniec

• Na podstawie Sfera publiczna w miescie,
  Plucinski, Nowak red., Ha!art, Kraków 2012

2
Problem badawczy. Cel poznawczy i cel praktyczny

• rozpatrzenie katalogu dostepnych nam wizji
  sfery publicznej i próbe argumentacji na rzecz
  jednej naszym zdaniem najbardziej efektywnej w
  wymiarach poznawczym i praktycznym. Staramy sie,
  po pierwsze, przedstawic rózne, konkurujace ze
  soba wizje sfery publicznej, próbujac, po wtóre,
  przeksztalcic jedna z tych wizji
  argumentacyjnie uznana przez nas za optymalna w
  narzedzie interpretacji konkretnej rzeczywistosci.

3
Sfera publiczna to cos, co jest rozumiane

• przede wszystkim jako to, co jest dostepne dla
  wszystkich. Fenomenem sfery publicznej w
  ogólniejszym, spoleczno-historycznym sensie.

4
Dwa pola rozróznien

• pomiedzy tym, co (1) prywatne a tym, co
  publiczne oraz (2) kategoriami sfery
  publicznej i przestrzeni publicznej.
• Prowadzi to do rekonstrukcji znaczenia pojec

5
Prywatne/publiczne

• Mozna wskazac tu na przynajmniej kilka nurtów
  interpretacyjnych stawiajacych w nowym swietle
  dystynkcje prywatne versus publiczne.

6

1. Przekroczenie zaznaczonego sztywnego podzialu na
   prywatne i publiczne traktowac nalezy nie jako
   rozstrzygniecie postulatywne, ale jako fakt
   spoleczny. Domknelo sie ono juz w latach 60.
   ubieglego stulecia za sprawa nowych ruchów
   spolecznych.
2. W warstwie analitycznej tendencjom tym
   towarzyszyly szeroko zakrojone projekty rewizji
   tego, co prywatne i publiczne zaznaczajace sie
   powoli w ramach tradycji liberalnej jednym z
   wazniejszych jest tu chyba wystapienie Roberta A.
   Dahla i Charlesa E. Lindbloma i ich koncepcja
   odprywatyzowania sfery gospodarowania dzieki
   procedurom demokratyzacji stosunków gospodarczych
   oraz socjalliberalny projekt Johna Rawlsa.

7

• c) Erozje tego, co prywatne w tradycyjnym,
  konserwatywnym znaczeniu i wypieranie tak
  pojmowanej prywatnosci przez intymnosc.
  Fiksacje podmiotu (i w konsekwencji szerszych
  kregów spolecznych) na punkcie wlasnego ego,
  przezyc psychicznych i egologicznie pojmowanej
  samorealizacji obnazyl w przekonywajacy sposób
  Richard Sennett

8

• procesy (a, b) zwiazane sa z antyburzuazyjna
  wolta, kwestionujaca prywatyzacje
  rzeczywistosci i obnazajaca ideologicznosc
  takiego sposobu myslenia o swiecie spolecznym.
• trzeci (c), uchwycony przez Sennetta, przebiega
  w przeciwnym kierunku nie od prywatnosci do
  upublicznienia, ale raczej w kierunku
  postepujacej subiektywizacji czy tez
  intymizacji doswiadczenia jednostek.

9
Co z tego wynika?

• mozna przyjac, ze publiczne w opozycji do
  prywatnego byloby sfera mozliwie
  niewylaczajacego dostepu w ramach porzadku
  dyskursywnego, wytwarzanego przy tym przez same
  zainteresowane podmioty.
• Publiczne jest to, co mówie w takim stopniu w
  jakim chce to powiedziec.

10
Rozróznienie sfery i przestrzeni publicznej

• S f e r a p u b l i c z n a oznacza
  dziedzine dzialan dyskursywnych, zakotwiczonych w
  jezyku jako narzedziu koordynacji komunikacyjnej.
  Sfera publiczna to wiec dziedzina, w której
  rozprawiamy na tematy zdefiniowane przez nas
  samych (jak wczesniej przyjelismy) jako publiczne.

11

• P r z e s t r z e n p u b l i c z n a zas ma
  charakter przede wszystkim fizykalny oznacza
  miejsca powszechnie dostepne, do których dostep
  jest wzglednie niewylaczajacy. Swoistym
  archetypem przestrzeni publicznej w nowoczesnym
  sensie jest miasto szczególnym równiez dlatego,
  ze to w warunkach miejskosci realizowaly sie
  procesy definiujace nowoczesnosc, w tym
  instytucjonalizacja sfery publicznej.

12
No i miasto

• miasto jest conditio sine qua non istnienia
  nowoczesnej sfery publicznej rodzi sie ona
  dzieki gestosci miejskich interakcji, same
  stosunki miejskie staja sie czesto przedmiotem
  debaty innymi slowy, przestrzen wspóltworzy
  sfere dyskursu, zas dyskurs moze byc z kolei,
  rozprawianiem o przestrzeni (miasta) sila
  rzeczy wiec ja równiez wspólwytwarza.

13
(No Transcript)
14
Modele sfery publicznej (wzmiankowane ponizej)

• (1) wizja a g o n i s ty c z n a , zawezona do
  stanowiska Hannah Arendt
• K o n s e r w a t y w n a na poziomie
  ideologicznym propozycje Brucea Ackermana oraz
  (2) projekt s o c j a l l i b e r a l n y Johna
  Rawlsa
• tradycje d y s k u r s y w n a (3) model
  Habermasa i (3) próby jego rozwiniecia dzieki
  sporom w komunikacyjnej rodzinie dyskurs u z
  n a n i a (Axel Honneth, Nancy Fraser).

15
Perspektywa agonistyczna Hannah Arendt

• Arendt proponuje bardzo szczególowa, w znacznej
  czesci pojeciowa analize tego, czym jest sfera
  publiczna jako zaplecze dla realizacji spolecznej
  potrzeby uczestnictwa. Greckie zródloslowy
  odsylaja nas bezposrednio do istoty agonizmu
  agon oznacza zebranie, stadion, zawody sportowe,
  agonia walke o zwyciestwo w zawodach, zas termin
  agonistik?s znaczy tyle, co nadajacy sie do
  walki.

16

• Agonistyczna sfera publiczna jest przede
  wszystkim dziedzina obywatelskiej rywalizacji.
  Wazna jest równiez przestrzen owej rywalizacji
  o obrebie polis byla to agora, pozwalajaca na
  fizykalna wspólobecnosc. Swoisty charakter
  przestrzeni agory, pozwalajacy na utrzymywanie
  bliskiego fizycznego kontaktu z innymi ludzmi
  jest wiec kolejnym argumentem na rzecz
  odmiennosci urzadzenia prenowoczesnej i stricte
  nowoczesnej sfery publicznej.

17

• Wspólzawodnictwo wsród starozytnych Greków mialo
  ich chronic przed przygodnoscia ludzkiego zycia.
  Jak wyrazal to Arystoteles w kategoriach
  powinnosciowych nalezy natomiast ile moznosci
  dbac o niesmiertelnosc.
• Zycie mialo przejawiac sie jako permanentne
  dowodzenie sobie i innym moralnej oraz
  politycznej sily, heroizmu czy wyzszosci.
  Przywolujac ujecie agonistyczne musimy od razu
  zaznaczyc dwa problemy, oba zreszta silnie
  powiazane z warstwa wartosciujaca perspektywy
  Arendt (1) pierwszy z nich dotyczy przyjetego
  zalozenia o historii sfery publicznej jako o
  dziejach upadku, (2) drugi zas ekskluzywnosci
  sfery publicznej
• Arystoteles, Etyka nikomachejska, PWN, Warszawa
  2007, s. 292.

18
O jaki upadek chodzi (ad 1)?

• Upadek ten to stopniowy proces przeobrazania sie
  sfery publicznej w sfere spoleczna. Co Hannah
  Arendt ma na mysli? W tradycyjnie pojmowanym
  porzadku greckiej wspólnoty politycznej ludzkie
  zycie podzielone bylo miedzy (a) rodzine i zycie
  domowe w ramach oikos oraz (b) bios politikos,
  stanowiaca niejako druga, polityczna egzystencje.
  Dzieki temu wyksztalcic sie mogly dwie
  przestrzenie aktywnosci prywatna (idion) i
  publiczna/wspólnotowa (koinon)

19
A przestrzen?

• W koncepcji dzialania Arendt kluczowy jest
  bezposredni, nierzadko wzrokowy kontakt
  zainteresowanych podmiotów. Przestrzen dla
  publicznego dzialania ma wiec charakter
  moglibysmy powiedziec lokalny, ogniskujacy sie
  w konkretnych miejscach i wyznaczajacy ramy
  dzialania wobec konkretnych ludzi.
• Watki te szczególowo rozwija Marcin Moskalewicz
  (por. jego Przestrzenie pojawiania sie. Miejsce
  lokalnosci w mysli Hannah Arendt w niniejszym
  tomie). 

20
Idzie o powstaniem spoleczenstwa obywatelskiego w
rozumieniu Hegla

• autonomizacje sfery gospodarki kapitalistycznej
  oraz stopniowe ltltupublicznianiegtgt sfery
  zarzadzania procesami gospodarczymi. W aspekcie
  politycznym przejscie to wyraza sie poprzez zanik
  potrzeby dzialania. Od jednostek wymaga sie
  jedynie tego, by odpowiednio sie zachowywaly,
  wchodzac aspektowo w róznorakie role, które
  stanowia dla Arendt co najwyzej filisterskie
  maski.

21
O jakie obywatelstwo chodzi (ad 2)?

• Podmiotami aktywnymi w sferze publicznej i w jej
  obrebie walczacymi o pamiec przyszlych pokolen
  byli dorosli mezczyzni panowie gospodarstwa
  domowego poza dziedzina spraw publicznych
  pozostawaly zas kobiety, dzieci i niewolnicy. W
  kontekscie podmiotowym napotykamy tu wiec na
  silne mechanizmy strukturalnej ekskluzji. Dodac
  warto, ze to wlasnosc prywatna, jako warunek
  brzegowy, definiowala jednostke jako obywatela i
  czynila go zdolnym do dzialania w sferze
  publicznej

22
Gdzie jest wiec haczyk?

• Nieusuwalny agonizm (komunikacjonizm i
  dyskursywizm) i elitaryzm.
• Zeby miec racje trzeba móc uczestniczyc w
  dyskusji (potencjalnosc) i w niej w istocie
  uczestniczyc (dzialanie).

23
I Liberalizm konserwatywny Ackermana i
scjaliberalizm Rowlsa

• liberalizm jest dla Ackermana przede wszystkim
  forma kultury politycznej, w obrebie której
  kluczowa jest kwestia legitymizacji ladu
  spolecznego. Liberalizm Ackermanowski zaklada, ze
  gdy ktos publicznie kwestionuje prawomocnosc
  porzadku nalezy przedstawic mu kontrargument
  swiadczacy o jego wiekszym uprawnieniu do wladzy.
  W ten sposób pojmowany liberalizm jednak, co
  najwazniejsze, tak definiuje debate, ze oparta
  jest ona o okreslone ograniczenia rozmowy.

24
(No Transcript)
25

• Takim najwazniejszym ograniczeniem dla debaty
  publicznej jest neutralnosc. Jest to wedlug
  Ackermana jedyny mozliwy sposób, w jaki rózne
  grupy, które nie podzielaja tej samej koncepcji
  dobra, moga rozsadnie uporac sie z problemem
  wzajemnego wspólistnienia. S. Benhabib, Trzy
  modele sfery publicznej, s. 79.

26

• Ograniczenie rozmowy okresla Ackerman mianem
  konwersacyjnej powsciagliwosci. W mysl tej
  zasady, gdy strony nie zgadzaja sie co do
  okreslonej prawdy moralnej, nie powinny czynic
  tego co niemozliwe, czyli podejmowac próby
  poszukiwania wspólnej wartosci lub przelozenia
  nieuzgodnionego problemu na (rzekomo) neutralny
  jezyk. Taki bowiem w mysl logiki Ackermana nie
  istnieje. Jedynym rozwiazaniem pozostaje
  wykluczenie tematów, co do których istnieje
  pewnosc braku porozumienia, z porzadku sfery
  publicznej. Sprowadzaja sie one do problemów (a)
  religii, (b) moralnosci, (c) estetyki. Mozemy je
  okreslic roboczo jako problemy fundamentalne,
  takie jak przykladowo kwestie zycia i smierci
  (aborcja), istnienie Boga etc.

27
Jak wiec zyc?

• Ackerman proponuje ukrycie tych problemów w
  kontekstach prywatnych debata na ich temat jest
  mozliwa, ale w obrebie grup pierwotnych, w
  zaciszu domowego ogniska.

28
Cos tu jest jednak nie tak

• Model ten nie wyjasnia w zaden sposób
  zagadnienia budowania zgody, której ma bronic.
  Fetyszyzuje przy tym formalnoprawny charakter
  stosunków spolecznych, byc moze zbytni nacisk
  kladac na efektywnosc regulatywnego oddzialywania
  prawa stanowionego.

29
Socjalliberalizm Johna Rawlsa

• Rawls z jednej strony poklada zaufanie w silnych
  instytucjach publicznych, kladac nacisk na
  uniwersalistyczne reguly konstytucyjnego panstwa
  prawa, z drugiej jednak strony zdaje sobie
  sprawe z ulomnosci prawodawstwa (jako wytworu
  czlowieka) i wspomaga sie poprawka
  obywatelskiej aktywnosci, dosc szeroko zreszta
  przez Rawlsa pojmowanej. Przyjmujacej postaci od
  narzedzi czysto dyskursywnych, do gier z systemem
  w ramach obywatelskiego nieposluszenstwa.

30
O jakosc obywatela

• Kluczowe dla Rawlsa sa wiec procesy
  obywatelskiej socjalizacji. Pierwotne
  upodmiotowienie obywatela jest bowiem ostatecznie
  funkcjonalne dla systemu jako calosci wytwarza
  aktywny i krytyczny podmiot, który dzieki
  zrozumieniu partykularyzmu swoich zapatrywan
  uczy sie sprawnie dzialac w warunkach
  pluralizmu.

31

• W tym wiec sensie Rawlsowi zalezy na
  uniwersalizacji pojecia wspólnoty i przeniesienie
  jej na poziom obywatelski. Ta strategia dualizmu
  pozwala ostatecznie Rawlsowi na definiowanie
  sprawiedliwosci jako bezstronnosci realizowac
  ja mozna tylko i wylacznie poprzez umiejetne
  polaczenie liberalnych rzadów prawa,
  obywatelskiej partycypacji i uprawnien do
  wystapienia przeciwko zlemu prawu czy zlej
  wladzy.

32
Obywatelskie nieposluszenstwo jako aspekt
myslenia liberalnego

• (1) Po pierwsze idzie o to, co jest
  przedmiotem nieposluszenstwa, czyli definicja
  tego, co jest zdefiniowane jako zle lub
  niesprawiedliwe. Najlatwiej, zdaniem Rawlsa,
  ograniczyc sie tu do oczywistych
  niesprawiedliwosci jawnego gwalcenia praw
  podstawowych, zasady równej obywatelskiej
  wolnosci czy pogwalcenia zasady równosci szans.

33

• (2) istotne jest zalozenie o koniecznosci
  obywatelskiego nieposluszenstwa. Ma ono bowiem
  zawsze charakter wtórny wobec wczesniej
  podjetych, jednakze nieskutecznych, dzialan,
  takich jak dla przykladu nacisk na legalnie
  funkcjonujace i reprezentujace okreslone interesy
  partie polityczne, obywatelskie wnioski o
  uchwalenie czy uchylenie ustaw, legalne
  demonstracje.

34

• (3) tyczy sie powsciagliwosci dzialania i zawiera
  sie w swoistej zasadzie samoograniczenia w
  wypowiadaniu posluszenstwa. Jezeli bowiem mamy do
  czynienia z wieloscia grup spotykajacych sie z
  deprywacja, których prawa sa naruszone w sposób
  zdefiniowany przez zasady (1) i (2), co oznacza,
  ze maja one pelne prawo do sprzeciwu, nie moze
  dojsc do sytuacji w której dojdzie do paralizu
  konstytucyjnego porzadku, nawet jezeli jest on
  definiowany jako niewydolny. Dojsc tu wiec musi
  do pewnej umowy w kwestii kolejnosci i sily
  sprzeciwu.

35
Co jeszcze rózni Rowlsa i Ackermana

• O ile ten ostatni goni za miazmatem prawdziwej
  neutralnosci, o tyle Rawls traktuje pozadana
  przez siebie neutralnosc jako li tylko
  przyblizenie, przytomnie podkreslajac, ze
  sprawiedliwosc jako bezstronnosc nie jest
  proceduralnie neutralna. () Jako pewna koncepcja
  polityczna chce ona byc osrodkiem czesciowego
  konsensu. () Poszukuje wspólnej podstawy czy,
  jesli kto woli, neutralnej podstawy gdy
  zachodzi fakt rozumnego pluralizmu J. Rawls,
  Liberalizm polityczny, PWN, Warszawa 1998, s.
  267-268.

36
Rozum publiczny

• Rozum publiczny jest publiczny (1) jako rozum
  ogólu, (2) którego przedmiotem jest dobro ogólu
  i kwestie sprawiedliwosci podstawowej, zas (3)
  jego natura i tresc jest publiczna, przez co
  rozumie sie zawiadywanie nia w sposób otwarty i
  do wgladu.

37

• Szanse na zaistnienie tak pojmowanego rozumu
  publicznego w dzialaniach zbiorowych tkwia w
  funkcjonalno-ewolucyjnych warunkach rozwoju
  spolecznego (utozsamianego z postepem, nie
  redukowanym jednak do racjonalnosci
  technologicznej, ale rozpatrywanego tez w
  kategoriach ewolucji moralnej i konstytucji
  samoswiadomego podmiotu-obywatela). Ów rozum
  opisuje jednoczesnie to, co jest mozliwe co
  moze byc, a moze nigdy nie zaistniec, nie tracac
  jednak z tego powodu swego podstawowego
  charakteru. Rowls, s. 294.

38
Dlaczego to jest perspektywa liberalna?

• Po pierwsze, obywatele maja udzial we
  wladzy politycznej jako wolni i równi po drugie
  zaklada, ze sednem idealu publicznego rozumu jest
  to, ze obywatele maja prowadzic swoje zasadnicze
  dyskusje w ramach tego, co kazdy uwaza za
  polityczna koncepcje sprawiedliwosci oparta na
  wartosciach, co do których mozna rozumnie sie
  spodziewac, ze inni je popra, i kazdy gotów jest,
  w dobrej wierze, bronic tej tak rozumianej
  koncepcji.

39
(No Transcript)
40
II Teoria komunikacyjna

• Spostrzezenie wstepne Polski odpowiednik
  niemieckiego Öffentlichkeit stanowi w zasadzie
  translacje wspierana na anglojezycznym, równiez
  interpretatywnym okresleniu public sphere.
• W jezyku niemieckim Öffentlichkeit oznacza z
  jednej strony publicznosc (w sensie podmiotowym),
  z drugiej zas jawna i transparentna dziedzine
  spraw publicznych.

41
No i definicja Habermasa

• obszar zycia spolecznego, w obrebie którego moze
  wyksztalcic sie cos takiego jak opinia publiczna.
  Zasadniczo wszyscy obywatele maja do tego obszaru
  dostep. Do konstytuowania sie tak pojmowanej
  sfery publicznej dochodzi w kazdej rozmowie osób
  prywatnych, tworzacych juz w tym samym momencie
  publicznosc. Obywatele pertraktuja w sprawach
  bedacych przedmiotem publicznego zainteresowania
  w sposób niewymuszony, to znaczy majac gwarancje,
  iz () moga swobodnie wyrazac swe opinie ().
• J.Habermas, The Public Sphere An Encyclopedia
  Article (1964) w New German Critique, No 3
  (Autumn).
• A.M. Kaniowski, Polska sfera nie-publiczna w
  Krytyka Polityczna, Nr 3/2003.

42

• Sfera publiczna to dla Habermasa niezbedny
  posrednik i linia demarkacyjna (die
  Trennungslinie) pomiedzy porzadkiem spoleczenstwa
  i panstwa. Podzial ów w kontekscie historycznym
  towarzyszy procesom emancypacji burzuazji jako
  klasy dominujacej, ksztaltowaniu sie struktur
  spoleczenstwa obywatelskiego (jako spoleczenstwa
  ekonomicznego) oraz ksztaltowaniu sie
  nowoczesnego panstwa narodowego (jako panstwa
  prawa).

43

• Geneza stricte nowoczesnej, przede wszystkim
  politycznej sfery publicznej, tkwi bowiem w
  dzialaniach publicznosci aktywnej w przestrzeni
  artystyczno-literackiej arystokratycznych, a
  zaraz potem nasladujacych te ostatnie
  burzuazyjnych salonów, stolikowych towarzystw
  dyskusyjnych (Tischgesellschaften), publicznych
  teatrów czy nawet rodzacych sie kawiarn,
  zachecajacych rodzaca sie podówczas publicznosc
  do nieskrepowanej dyskusji.

44

• Akceleratorem aktywnych zachowan rozprawiajacej
  o przeczytanych dzielach publicznosci byly
  oczywiscie przemiany gospodarcze w glównej
  mierze taniejacy dzieki upowszechnieniu druk
  pozwalajacy na relatywnie tani (czyli mniej
  ekskluzywny) dostep ksiazek oraz powstanie rynku
  prasy. J.Habermas, Strukturalne przeobrazenia
  sfery publicznej, s. 100-122.

45

• W kontekscie proceduralnym sfera publiczna
  opiera sie na trzech glównych zasadach
• (1) dostep maja do niej w zasadzie wszyscy
• (2) pertraktujace o kwestiach publicznych
  jednostki wychodza ze swoich wczesniejszych ról i
  dzialaja w ramach roli podstawowej obywatela
  zainteresowanego kwestiami publicznymi. Wymóg ten
  zapobiegac ma asymetrii w trakcie dialogowego
  procesu ksztaltowania woli. Pozycja spoleczna
  zwiazana z rola nie powinna sie przekladac na
  apriorycznie zakladana wyzszosc racji osób o
  wysokiej pozycji

46

• (3) obywatele moga w sposób niewymuszony sie
  gromadzic, zrzeszac, wypowiadac opinie i je
  upubliczniac. Jak widac wiec powyzsze ramy
  proceduralne zbiezne sa z ogólnymi warunkami
  liberalno-demokratycznymi kultury burzuazyjnej.

47
(No Transcript)
48

• Polityczna sfera publiczna pierwotnie wyrasta
  wiec ze sprywatyzowanych interesów mieszczanskich
  i posredniczy pomiedzy sprywatyzowanym porzadkiem
  spoleczenstwa burzuazyjnego a porzadkiem
  panstwowym.

49
Jaka wladza w sferze publicznej?

• W przypadku przestrzeni prywatnej, gdzie
  glównym aktorem jest burzuazja, sprawa jest jasna
  dzierzy ona w reku wladze ekonomiczna, oparta
  przede wszystkim na uprawnieniach
  wlascicielskich
• na wlasnosci.

50

• W przypadku panstwa wladza przyjmuje postac
  administracyjna i jest dodatkowo zabezpieczona
  potencja bezposredniego zastosowania przymusu.
• na przymusie.

51

• W przypadku przestrzeni/sfery publicznej Postac
  wladzy wlasciwa sferze publicznej okresla jako
  wladze komunikacyjna, czyli ltltwladze lepszego
  argumentugtgt, co odróznia ja od zakorzenionej w
  stosunkach przemocy wladzy administracyjnej.
• J. Habermas, Faktycznosc i obowiazywanie. Teoria
  dyskursu wobec zagadnien prawa i demokratycznego
  panstwa prawnego, Wydawnictwo Naukowe Scholar,
  Warszawa 2005, s. 177.
• K. Baynes, The Normative Grounds of Social
  Criticism. Kant, Rawls and Habermas. State
  University of New York Press, Albany 1995, s.
  213.
• na argumencie i argumentowaniu.

52
Wladza komunikacyjna

• ltltsklada sie z wielosci nakladajacych sie na
  siebie (mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych
  ) pragmatycznych, etyczno-politycznych i
  moralnych dyskursówgtgt

53
Cos laczy Habermasa z Arendt

• Strukturalne przemiany sfery publicznej maja
  dla Habermasa charakter regresywny publicznosc z
  rezonujacej, rozprawiajacej o polityce i kulturze
  (das kulturräsonierende Publikum) zmienia sie w
  publicznosc biernie konsumujaca (das
  kulturkonsumierende Publikum) J. Habermas,
  Strukturalne przeobrazenia sfery publicznej, s.
  306-330.
• wraz z demokratyzacja zycia i w konsekwencji
  wyksztalceniem sie demokracji masowych,
  dochodzi do erozji sfery publicznej i rozkladu
  jej politycznych funkcji.

54
Porzadki porzadki bürgerliche Gesellschaft (Bg)
oraz Zivilgesellschaft (Z)

• To pierwsze, spoleczenstwo obywatelskie (Bg)
  jako struktura zekonomizowana w rozumieniu Hegla
  i ekonomistów klasycznych, gdzie glównym
  bohaterem byla burzuazja, a wiec przedmiot
  zainteresowania Habermasa w Strukturalnych
  przeobrazeniach, wyroslo na krytyce poczynan
  absolutystycznej wladzy w imie ekonomicznego
  interesu konstytuujac dzieki temu, jako pewien
  produkt uboczny instytucje sfery publicznej.

55

• To drugie Spoleczenstwo cywilne (Z) zas,
  rozumiane jako obywatelskie w nowoczesnym
  sensie, powiazane jest raczej z silami/nowymi
  ruchami spolecznymi, które za przedmiot krytyki
  obraly obie formy zreifikowanej rzeczywistosci
  tak urzeczowiajaca logike kapitalu, jak i
  uprzedmiotowienie poprzez biurokratyzacje
  rzeczywistosci.
• Ruchy spoleczne sa szczególnie doniosle w
  kontekscie buforowej roli jaka pelnia jako aktor
  w sferze publicznej, sa jej swoistym papierkiem
  lakmusowym (1) z jednej strony mówia o
  sklonnosci do partycypacji prywatnych aktorów
  celem realizacji wspólnotowo definiowanych
  interesów (2) z drugiej stanowia probierz dla
  pluralizmu, na który dozwala porzadek prawny sa
  wiec miernikiem ltltjakoscigtgt demokracji.

56
Lebensraum/lebenswelt
57
W konsekwencji konca lat 60. XX w.

• ltltDojrzalygtgt Habermas (autor Teorii dzialania
  komunikacyjnego) skupil sie na powiazaniach
  pomiedzy strukturami swiata zycia a nowoczesnymi
  emanacjami sfery publicznej, której glównymi
  aktorami sa róznorakie, oddolne sily spoleczne
  przeciwdzialajace procesom kolonizacji
  Lebensweltu. Habermas ltltpóznygtgt zrobil krok dalej
  i zgodzil sie na ltltinstytucjonalizacjegtgt sfery
  publicznej wlaczyl ja w ramy teoretyczne swojej
  koncepcji panstwa prawa.

58
Koncepcja panstwa H cd.

• Dyskursywna koncepcja panstwa prawa nacisk
  kladzie na zdecentrowany charakter spoleczenstwa.
  Narzedziem owej decentracji ladu spolecznego, a
  wiec uruchamiania procesów dekolonizacyjnych
  (odwracajacych zawlaszczanie), staje sie na
  powrót sfera publiczna, wytwarzajaca dyskursy i
  opinie publiczna, która poddaje krytyce i
  dyskusji wszelkie monologowe roszczenia
  waznosciowe, poslugujace sie logika przemocy
  ekonomicznej lub administracyjnej.

59
Opinia publiczna

• Opinia publiczna doprowadzona, zgodnie z
  procedura demokratyczna, do postaci
  komunikacyjnej wladzy nie moze sama panowac,
  moze tylko okreslac kierunki wladzy
  administracyjnej. Jednak to w obrebie sfery
  publicznej, za pomoca opinii publicznej,
  realizuja sie dyskursywne procesy kontroli
  poprzez inicjowanie krytycznie zorientowanych
  debat nad stanowieniem dobrego prawa i
  ewentualnymi korektami prawa juz obowiazujacego.

60
O co w tym wszystkim chodzi?

• Na pewno nie o obywatelska rewolucje
• Dyskursywne ksztaltowanie woli i opinii przez
  prawodawce powinno sie ostatecznie zazebiac z
  instytucjonalizacja wladzy komunikacyjnej, jako
  konkurencyjnej i emancypujacej formy wladzy w
  porównaniu z jej administracyjnym odpowiednikiem.

61
Reasumujac

• interakcja miedzy sfera publiczna sprzezona ze
  spoleczenstwem cywilnym a praworzadnie
  zinstytucjonalizowanym ksztaltowaniem opinii i
  woli w kompleksie parlamentarnym (i z sadowa
  praktyka orzecznictwa) stanowi dobry punkt
  wyjscia dla socjologicznego przelozenia polityki
  deliberatywnej.
• Obywatelski legalizm (propanstwowosc)?

62
Perspektywa walk o uznanie

• Paradygmat uznania.
• A. Honneth, The Social Dynamics of Disrespect
  Situating Critical Theory Today, w Dews P.
  (Ed.) Habermas. A Critical Reader, Blackwell
  Publishers, Oxford 1999, s. 320-321.

63

• Rozumowanie Honnetha zasadza sie na przeslance,
  ze dyskurs sprawiedliwosci spolecznej zostal
  nazbyt zdominowany przez koncepcje skupiajace sie
  na redystrybucji uprawnien materialnych (Rawls,
  Habermasowska krytyka panstwa socjalnego).
  Koncepcje owe zapoznaja jednak istotna sfere
  zycia, która mozemy roboczo okreslic jako procesy
  spolecznej dystrybucji szacunku i antyszacunku,
  opartych o przynalezne róznym kregom spolecznym
  róznorodne style zycia. Sam Honneth posluguje
  sie pojeciami Anerkennung oraz Mißachtung.

64
(No Transcript)
65
No i co z tego?

• Problemy sprawiedliwosci spolecznej powinny
  jednak, zdaniem Honneth, byc interpretowane
  przede wszystkim przez pryzmat kategorii uznania.
  Tylko taka polityka uznania umozliwia wlasciwa
  socjalizacje oraz wyksztalcenie sie solidarnosci
  spolecznej. Wedlug Honneth owo uznanie
  manifestuje sie zarówno w sferze materialnej
  (redystrybucja jako uznanie negatywnie
  uprzywilejowanych), jak i w sferze, nazwijmy to
  umownie, kultury (jako szacunek dla róznicy czy
  tez autonomicznych norm regulujacych zycie
  mniejszych wspólnot).

66
Interpretacja Fraser

• to dualizm perspektyw. Fraser dokonuje
  czytelnego rozgraniczenia na kategorie (I)
  redystrybucji i (II) uznania, finalnie
  interesujac sie tez trzecia kategoria (III)
  reprezentacji.

67

• Pojecie r e d y s t r y b u c j i w kontekscie
  genetycznym ma przynajmniej dwa znaczenia. (1)
  Wywodzi sie z tradycji socjalistycznej i
  powiazane jest, jako idea projektu
  reformistycznego, z socjalistycznym
  egalitaryzmem. (2) zwiazane jest tez jednak z
  tradycja liberalna, przede wszystkim nurtem
  zainteresowanym pojeciem sprawiedliwosci
  dystrybucyjnej (Rawls, Dworkin).
• ze dobrze ulozony porzadek spoleczny w mysl
  tego odlamu mysli liberalnej to system, którego
  dobrobyt i sprawiedliwosc mierzy sie miara
  dobrobytu (czy tez braku deprywacji) jednostek
  najmniej uprzywilejowanych.

68

• Istota u z n a n i a jest relacja oparta na
  wzajemnosci pomiedzy podmiotami, w której to
  kazdy dzialajacy traktuje drugiego jako równego,
  ale jednoczesnie odrebnego. W ujeciu Heglowskim
  stajemy sie podmiotami tylko uznajac i bedac
  uznawanymi. Uznanie opiera sie na heglowskiej
  tezie, ze stosunki spoleczne sa pierwotne wobec
  jednostki, czy tez innymi slowy, ze to
  intersubiektywnosc jest pierwotna wobec
  subiektywnosci N. Fraser , A. Honneth,
  Redystrybucja czy uznanie. Debata filozoficzna,
  Wydawnictwo Naukowe Dolnoslaskiej Szkoly Wyzszej
  Edukacji TWP, Wroclaw 2005, s. 29-30.

69
(No Transcript)
70
Zabraklo antytezy

• Upadek systemów socjalizmu realnego i przegrana
  socjalistycznych ruchów spolecznych (czasowo
  przejmujacych kontrole nad aparatem panowania)
  pogrzebaly kwestie redystrybucji, wysuwajac na
  czolo kwestie uznania róznicy i emancypacji
  mniejszosci kulturowych. Dyskusyjne jest jednak w
  tym kontekscie, na ile kwestie redystrybucyjne
  staly sie obiektywnie malo istotne, przede
  wszystkim jako kwestie juz rozwiazane w obrebie
  spoleczenstw dobrobytu, na ile zas stanowia one
  wskaznik porazki starej lewicy w obliczu
  kontrofensywy kapitalizmu.

71
I lewica ma problem

• Rzec wiec mozna a jest to czesty argument
  srodowisk intelektualnych zwiazanych ze stara
  lewica ze skret teoretyczny i ideologiczny w
  kierunku polityki tozsamosci i lewicy
  kulturowej to porazka lewicy, czy tez moze
  bezpieczna i politycznie poprawna kanalizacja
  zagadnien spolecznej niesprawiedliwosci na
  poziomie nadbudowy.
• a nie bazy

72
No to, kto ma racje?
73
Dokonujac teoretycznej syntezy

• Odmienna koncepcja niesprawiedliwosci
• (R) Niesprawiedliwosc pojmowana jako wyzysk,
  ekonomiczna marginalizacja, ubóstwo
• (U) Niesprawiedliwosc osadzona jest w spolecznie
  ugruntowanych wzorach reprezentacji,
  interpretacji i komunikacji, czyli dominacji
  kulturowej skazujacej na niewidocznosc,
  przejrzystosc, brak udzialu, lekcewazenie.

74

• Strategia - odmienne srodki walki
• Restrukturyzacja ekonomiczna zasadzajaca sie na
  zadaniach realizacji zasady sprawiedliwosci
  pionowej, reorganizacji podzialu pracy, zmiany
  struktury wlasnosci, demokratyzacji procedur
  decyzyjnych w sferze ekonomii.
• Zmiana kulturowa polegajaca na uznaniu i
  pozytywnej waloryzacji odmiennosci kulturowej,
  calosciowa zmiana spolecznych norm i wzorów
  reprezentacji, interpretacji i komunikacji.

75

• Odmienna koncepcja zbiorowosci-ofiary
• Klasy spoleczne zbiorowosci definiowane przede
  wszystkim w kategoriach ekonomicznych ich
  stosunku do kapitalistycznego rynku.
• Grupy statusowe zbiorowosci definiowane przede
  wszystkim dzieki kategoriom stylu zycia oraz
  spolecznego szacunku i antyszacunku.

76
Czy jest to prawdziwa, czy moze falszywa
alternatywa?
77
Problem uniwersalnosci roszczen

• Kwestie sprawiedliwosci tozsame sa z porzadkiem
  sfery publicznej, sa problemami mogacymi stanowic
  przedmiot publicznych roztrzasan. Dobre zycie
  zas sprowadza sie do porzadku prywatnego, tego co
  nie jest przedmiotem publicznej debaty. Zdaniem
  Fraser kategoria dobrego zycia jest konstruktem
  sztucznym, przede wszystkim dlatego, ze oglad
  empiryczny wymaga kazdorazowej analizy wplywu
  jaki wywieraja zinstytucjonalizowane wzorce
  ukryte w szeroko pojmowanej kulturze na
  konkretnych aktorów, a wiec i na reprezentantów
  grup mniejszosciowych.

78

• Naczelna kwestia dyskursu sprawiedliwosci
  spolecznej jest wiec wskazanie na potrzebe
  upublicznienia, czyli uczynienia kwestia
  ogólnospolecznej sprawiedliwosci jak
  najszerszego spectrum problemów.

79

• Odrzuca jednoczesnie poglad, ze kazdy ma prawo
  do równego powazania sankcjonuje jedynie taki
  uklad stosunków spolecznych w których to kazdy ma
  równe prawo dazyc do równego powazania.

80
Dla Fraser

• Drugi problem dotyczy uzasadniania roszczen,
  stara sie wiec odpowiedziec na pytanie jak
  odróznic roszczenia uzasadnione od
  nieuzasadnionych? jedynym kryterium
  rozstrzygniecia jest juz wprowadzone kryterium
  równosci uczestnictwa.

81
Zamiast podsumowania
82
(No Transcript)
83
(No Transcript)
84
(No Transcript)