ISLAM FILOZOFLARI

1
ISLAM FILOZOFLARI
2
(No Transcript)
3
FARABI

• 870 yilinda Türkistan'da Siderya (Seyhun) nehri
  ile Aris'in birlestigi yerde kurulmus olan eski
  bir yerlesim merkezi Farab'da dogmustur. Babasi
  Mehmed bir kale komutaniydi. Farabi hakkinda
  saglam ve detayli bilgi pek yoktur ne yazik ki.
  Zaten filozof, bilgin ve sanatkar olarak yasadigi
  yillarda bugün tanindigi kadar taninmiyordu.
  Hakkinda bilgi veren kaynaklar kendisinden
  150-200 yil sonra yazildigi için, güvenilir
  degiller. Efsanelerle süslenerek anlatilan bir
  ilim ve sanat adamidir. Ebu Nasri Farabi,
  Aristo'nun bütün eserlerini açikladigi ve
  inceledigi için Ustad-i Sani, Hace-i Sani,
  Muallim-i Sani gibi sifatlar almistir. Bunlardan
  baska Ebu Nasri Farabi-i Türki, Hakim Farabi gibi
  isimlerle de anilir. Asil adi Ebu Nasr Muhammed
  bin Muhammed bin Turhan bin Uzlug'dir. Bati
  kaynaklarinda adi Alpharbius ya da Alphartabi'
  olarak geçmistir.

4

• Ilk ögrenimini dogdugu yerde yapan Farabi,
  gençliginde Türkistan'dan göç ederek bir süre
  Iran'da dolasti. Daha sonra o zamanin ilim ve
  sanat merkezi olan Bagdat'a gelerek yüksek
  ögrenimini burada tamamladi. Böylece anadili olan
  Türkçe'den baska Farsça ve Arapça'yi hristiyan
  hocalardan ilim dili olan Latince ve Eski
  Yunanca'yi ögrendi. Çaginin ünlü bilginlerinden
  Ebu Bisr bin Yunus'tan Mantik, Ebu Bekr Ibn el
  Sarrac'dan dilbilgisi dersleri aldi. Bundan sonra
  Harran Üniversitesi'ne giderek felsefe
  çalismalari yapti ve burada Yuhna bin Haylan'dan
  Mantik bilgisini ilerletti. Aristo üzerindeki
  çalismalarini burada yapti. Bagdat'a döndükten
  bir süre sonra Misir'a gitti. 941 yilinda
  Misir'dan Halep'e gelerek Emir SeyfüddevIe
  Hemedani'nin sarayinda bulundu. Zamaninin devlet
  adamlarindan saygi gördü. Mütevazi bir hayat
  süren Farabi, Emir'in teklif ettigi yüksek maasi
  kabul etmeyerek, Dört Dirhem'lik küçük bir
  ücretle yasamayi yegledi. Misir'da kaldigi sürece
  Türk kiyafeti ile dolasirdi ve Türkçe
  konusurdu.Eski Yunanli filozof ve bilim
  adamlarinin eserlerinin Arapça'ya çevrilerek
  ögrenilmesi Farabi ile baslamistir. Önce
  Abbasiler, sonra endülüs medeniyeti içinde
  yetisen islam bilginleri bunlari batiya
  tanitmistir. Ortaçag avrupasi bu filozofu Arap
  dilinden, özellikle Kurtuba'li Ibn-i rüsd'den
  ögrendi. Batili bilginler Ibn-i Rüsd'ü ögrenmek
  isterken Farabi'yi okumak zorunda
  kaldilar.Farabi'nin eserlerinin yüzyillarca
  Avrupa'da taninmasinin nedeni budur. Bütün
  ortaçag boyunca Avrupa'da böylesine taninan,
  hatta XX. yüzyilda bile hakkinda arastirmalar
  yapilan, eserleri yayinlanan Farabi, 950 yilinda
  Sam'da öldü ve Babüssagir'e gömüldü. Cenaze
  namazini Emir Seyfüddevle'nin kildigi biliniyor.

5
Filozof Farabi

• Doktor ve filozof olmasina ragmen, onun bütün
  sifatlari felsefeyle ilgili yönü için
  kullanilmaktadir. Felsefeyi ögrendikten sonra,
  görüslerini Aristo felsefesi dogrultusunda
  gelistirdi ve bunlari bir temele oturtarak
  kendine özgü bir okul kurdu. Olgun eserler
  yazmaya koyuldu. Psikoloji, metafizik, mantik,
  zeka, madde, zaman, vahdet, bosluk, mesafe ve
  sayi gibi kavramlarla ilgili görüsler ileri
  sürdü. Iyi bir matematikçi olusuyla da
  ünlüdür.Felsefeye mantik yolundan girerek
  metafizik üzerinde durdu. Din ile felsefenin
  ayrilmaz bir bütün oldugunu gördükten sonra islam
  felsefesinin kurucusu oldu. Farabi'ye göre din
  ile felsefe arasindaki uyusmazlik temelde degil,
  dista kalan yorumlarla düsüncelerin
  degerlendirilmesindeki farkliliktan ileri gelir.
  Böylece mantik ve kavramciligi gelistirdiginden,
  bu etki ile Kelam gibi Islami bilim dallari
  kanitlarini mantiktan almaya baslamistir. Bu
  yoldan hareket eden Farabi, o zamanki ilim
  dallarini ikiye ayirir. Ona göre mantik,
  metafizik gibi ilimler teorik ahlak, siyaset,
  matematik, musiki ise ameli yani pratik
  ilimdir.Eserlerinin sayisi yetmise yakindir.
  Yazilarini tenha yerlerde, su kiyilarinda, agaç
  altinda yazdigi, eserlerindeki bosluklarin,
  defterlere yazmayip kagitlara not etmesinden,
  daha sonra bunlarin bir bölümünün kaybolmasindan
  ileri geldigi söylenir. En taninmis alanlari
  Ed-Talimü's Sani ile Ihsanü'l-Ulüm'dur. Sonuncusu
  ise Dogu dünyasinda yazilmis ilk ansiklopedik
  eserdir

6
(No Transcript)
7
IBN-I SINA

• Ibn-i Sina filozof, hekim ve çok yönlü Fars bilim
  adamidir. Samanogullari sarayi katiplerinden
  abdullah Bin Sina'nin oglu olan Ibn-i Sina,
  babasindan, ünlü bilgin Natili'den ve Ismail
  Zahit'ten ders aldi. Geometri, mantik, fikih,
  sarf, nahif, tip ve dogabilim üstüne çalismalar
  yapti. Farabi'nin el-Ibane's araciligiyla
  Aristoteles felsefesini ve metafizigini ögrenip,
  hastalanan Buhara prensini iyilestirince saray
  kütüphanesinden yararlanma olanagina kavustu.
  Babasi ölünce, Cür-can'da Siraz'li Ebu
  Muhammed'ten destek gördü ve çaginda taninan
  bütün Yunan filozoflarinin ve Anadolu
  dogacilarinin yapitlarini incelemistir.Metafizik
  Ibn-i Sina gazili kendisinden önceki
  filozoflarin görüsleriyle kelamcilarinkini
  uzlastirmaya çalismis, Aristoteles'in
  metafizigiyle kelamcilarin ve yeni eflatuncularin
  düsüncelerini birlestirerek yeni bir biresim
  ortaya koymustur. Ibn-i Sina'ya göre metafizigin
  temel konusu, vücudu mutlak olan Allah ile yüce
  varliklardir. Vücut üçe ayrilir olasi varlik ya
  da ortaya çikan ve sonra yok olan varlik olasi
  ve zorunlu varlik özü geregi gerekli olan
  varlik. Ibn-i Sina Allah'i Vahdet-i Vücud yani
  varligi zorunlu olan olarak belirtir ve bu fikir
  ona hastir. Varlik'i temel konu alan metafizik,
  gerekli bir bilim dalidir.AkilBu konudaki
  görüsleri Aristoteles ve Farabi'den farkli olan
  Ibn-i Sina'ya göre akil bes çesittir. Olasi akil
  açik-seçik ve zorunlu olanlari bilebilir, bilmeyi
  ve anlamayi saglar, aklin en yüksek asamasidir ve
  her insanda bulunmaz, kendisinde
  bulunani-kendisine verileni algilar ve makulleri
  yani kazanilmis verileri kavrar. Ibn-i Sina akil
  konusunda, Eflatun'un idealizmi ile
  Aristoteles'in deneyciligini uzlastirmaya,
  birlestirici bir akil görüsü ortaya koymaya
  çalismistir.Bilimlerin SiniflandirilmasiIbn-i
  Sina'ya göre bilimler madde ve biçim iliskisi
  bakimindan üçe ayrilir. Doga bilimleri ya da
  asagi bilimler, maddesinden ayrilmamis biçimlerin
  bilimi, metafizik, mantik ya da yüksek bilimler
  maddesinden ayrilan biçimlerin bilimleridir.
  matematik ya da orta bilimler ancak insanin
  zihninde maddesinden ayrilabilen, bazen
  maddesiyle birlikte, bazen ayri olan biçimlerin
  biçimidir.Kendisinden sonraki Dogu ve Bati
  filozoflarinin çogunu etkileyen Ibn-i Sina,
  müzikle de ilgilenmistir. 250'yi askin yapitinin
  baslicasi olan Sifa ve Kanun, felsefenin temel
  yapiti sayilarak, uzun yillar boyunca pek çok
  üniversitede okutulmustur.

8

9
ÖMER HAYYAM

• Asil adi Giyaseddin Ebul Feth Bin Ibrahim El
  Hayyam dir.18 Mayis 1048de Iranin Nisabur
  kentinde dogan Ömer Hayyam bir çadircinin
  ogluydu. Çadirci anlamina gelen soyadini
  babasinin mesleginden almistir.Fakat o soyisminin
  çok ötesinde islere imza atmistir. Ilgilendigi
  ilimlermatematik ,fizik,astronomi, siir,
  tip,müzik. Horasanin yildizi Iranin Iraki Acemi
  ve Iraki Arabi olmak üzere her iki Irakin dahisi,
  feylesoflarin prensi Ömer! Daha yasadigi dönemde
  Ibn-i Sinadan sonra Dogunun yetistirdigi en büyük
  bilgin olarak kabul ediliyordu. Tip, fizik,
  astronomi, cebir, geometri ve yüksek matematik
  alanlarinda önemli çalismalari olan Ömer Hayyam
  için zamanin bütün bilgilerini bildigi
  söylenirdi. O herkesten farkli olarak yaptigi
  çalismalarin cogunu kaleme almadi, oysa O ismini
  çokça duydugumuz teoremlerin isimsiz
  kahramanidir. Elde bulunan ender kayitlara
  dayanilarak Ömer Hayyamin çalismalari söyle
  siralanabilir Yazdigi bilimsel içerikli kitaplar
  arasinda Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel
  Bilimler Alaninda Bir Özet, Varlikla Ilgili Bilgi
  Özeti, Olus ve Görüsler, Bilgelikler Ölçüsü,
  Akillar Bahçesi yer alir. En büyük eseri Cebir
  Risalesidir. On bölümden olusan bu kitabin dört
  bölümünde kübik denklemleri incelemis ve bu
  denklemleri siniflandirmistir. Matematik
  tarihinde ilk kez bu siniflandirmayi yapan
  kisidir. O cebiri, sayisal ve geometrik
  bilinmeyenlerin belirlenmesini amaçlayan bilim
  olarak tanimlardi.Matematik bilgisi ve yetenegi
  zamanin çok ötesinde olan Ömer Hayyam
  denklemlerle ilgili basarili çalismalar
  yapmistir. Nitekim, Hayyam 13 farkli 3. dereceden
  denklem tanimlamistir. Denklemleri çogunlukla
  geometrik metod kullanarak çözmüstür ve bu
  çözümler zekice seçilmis konikler üzerine
  dayandirilmistir. Bu kitabinda iki konigin
  arakesitini kullanarak 3. dereceden her denklem
  tipi için köklerin bir geometrik çizimi
  bulundugunu belirtir ve bu köklerin varlik
  kosullarini tartisir.Bunun yanisira Hayyam, binom
  açilimini da bulmustur.Binom teoerimini ve bu
  açilimdaki katsayilari bulan ilk kisi oldugu
  düsünülmektedir. (Pascal üçgeni diye bildigimiz
  sey aslinda bir Hayyam üçgenidir )

10
(No Transcript)
11
BIRUNI

• Birunî Eserlerindeki yüksek fen bilgileri,
  kendinden sekiz asir sonra gelen fen bilim
  adamlarini dahi hayrette birakmis, bugünkü fennin
  mimarlarinin rehberi olmus büyük fen ve islâm
  âlimidir. Arapça yazdigi kitaplarda sik sik
  Türkçe kelimeler kullanmasi , ilk astronomi
  gözlemlerini Türklerin oturdugu bölgelerde
  yapmasi onun Türk oldugunu göstermektedir, ve bu
  yüzden Türk bilgini olarak taninmaktadir. Ismi
  Muhammed bin Ahmed el Birunî el- Harezmi olup
  künyesi Ebû Reyhandir. Birunî ya da Beyruni
  ismiyle ün yapmis olup, bati dünyasinda Ali Boron
  adiyla taninmaktadir. Çok yönlü bir bilgin olan
  Birunî matematik, astronomi, tip, trigonometri,
  fizik, dogabilim, eczacilik, jeoloji, sosyoloji,
  tarih, cografya, felsefe, etnoloji , dinler
  tarihi, filoloji , botanik, mineraloji gibi
  alanlarda 100 den fazla eser vermistir. Birunî
  Türkçe, Arapça, Farsça, Sanskritçe, Yunanca,
  Ibranice bilmekteydi ve sadece Islâm aleminde
  degil tüm dünyada taninmakta ve saygiyla
  anilmaktadir. Vasili V. Bartold tarafindan en
  büyük Islâm bilgini olarak nitelenen Birunî
  akilci ve nesnel yöntemiyle yalniz Islam
  dünyasinin degil, çaginin en büyük bilginleri
  arasinda yer alir. Eserlerinin çogu bati
  dillerine çevrilmis ve defalarca basilmistir.
  1973 yilinda dogumunun 1000. yildönümü olmasi
  nedeniyle UNESCOnun önayak olmasi ile bütün
  dünyada anilmistir. Hayati Birunî 973 (H. 362)
  yilinda Zilhicce ayinin üçüncü günü Kasda
  dogmustur. Küçük yasta iken babasini kaybetmis
  çok zor sartlar altinda yetismistir. Daha çocuk
  yasta üstün kabiliyeti ve keskin zekasi ile
  dikkatleri üzerine çekmis, Harezmsah hanedanindan
  meshur âlim ve matematikçi Ebu Nasr Mensûr bin
  Ali Irak onu himayesi altina almistir. Onun
  araciligiyla Harizm sarayina girerek dönemin ünlü
  bilginlerinden matematik ve astronomi ögrenimi
  görmüstür. Ebu Abbas memnun bin Muhammed Kas
  kentini alarak Bati Harizm Sülalesinin
  egemenligine son verince (995), bir süre Reyde
  kaldiktan sonra Cürcana yerleserek Sultan Kabus
  Vüsmgirin sarayina girmis, orada
  el-Âsârul-bâkiye anil kurunil-haliye adli
  tarih ve kronoloji alanindaki ünlü yapitini
  sultana sunmustur

12
(No Transcript)
13
EBUBEKIR ER-RAZI

• Asil adi Muhammed bin Zekeriya olan ebu Bekir el
  Razi Rey kentinde IS 864 yilinda dogmus ve yine
  ayni kentte IS 925 yilinda ölmüstür. Fizik,
  felsefe, tip, kimya alanlarinda eserler
  vermistir.Türk ve Acem oldugu konusunda
  tartismalar olan Ebu Bekir El Razi, dogdugu sehir
  olan Rey'de felsefe, matematik, doga bilimleri ve
  astonomi egitimi yaptiktan sonra Bagdat ve baska
  Islam sehirlerinde ögrenimini tamamladi. Daha
  sonradan da tip ögrenimi gördü. Rey ve Bagdat
  hastanelerinde bashekim olarak çalisan Razi'nin
  eserlerinin neredeyse hepsi Latinceye
  çevrilmistir. Tip alaninda yazdigi el-Havi adli
  ansiklopedi 17. yüzyila kadar en önemli basvuru
  kaynagi olmustur.Ilk göz ameliyati, sülfirik
  asidin kesfi, alkol ve tipta kullanimi, su çiçegi
  ve kizamigin ilmi esaslarla birbirinden
  ayrilmasi, modern kimya ile kimya mühendisliginin
  arasindaki geçisin kurulmasi, allerjik astim
  üzerine yazilan ilk makale gibi bir çok
  çalismayla taninir.Ebu Bekir el Razi'nin önemi
  Islam dünyasi içinde ilk defa doga felsefesini
  savunan kisi olmasidir. IS 750 yilindan sonra
  Türk ve Pers kültürlerinin katilmasiyla
  kozmopolit bir hal alan Islam her alanda ilerleme
  kaydetmeye baslanmistir. Bu dönemde birçok Islam
  sehrinde büyük kütüphaneler kurulmustur. Bunlar
  ayni zamanda arastirma merkezleridir. Antik çaga
  ait birçok kitabin çevirileri yapilmistir.

14

• Antik çagda Thales'le baslayip gelisen doga
  felsefesinin Iskenderiye kütüphanesinin
  yakilmasiyla kesintiye ugramasindan sonra Islam
  uygarligi içinde tekrar dogusu Ebu Bekir el Razi
  ile olmustur. Bunun yani sira Aristoteles ve
  idealizm felsefesinin takipçisi Farabi'ye ve
  idealizm ve doga felsefesini birlestirmeye
  çalisan Ibn-i Sina'yi önemli isimler arasinda
  sayabiliriz.Ebu Bekir el Razi Islam içindeki
  önemli akimlarla çatismaya girmis ve Islam
  uygarligi içinde thales benzeri bir gelenek
  kuramamistir. Daha sonralari Mogol istilasi ve
  Haçli seferlerinin sonucu olarak bu gelisme
  durmustur. Bilhassa Mogol istilasi bu elde edilen
  gelismelere büyük darbe vurmustur. Sadece Sivas
  kütüphanesinin yakilmasinda 250.000 kitap yok
  olmustur.Bu dönemde Islam uygarliginin en
  önemli basarisi Budistlerden aldiklari rakamlarla
  antik dönem eserlerden elde ettikleri geometriyi
  sentezleyerek analitik geometri ve cebiri
  gelistirmeleridir. Ispanya'daki endülüs uygarligi
  araciligiyla bilhassa Ibn-i Rüsd ve diger bilim
  adamlarinin eserlerinin Latinceye çevrilmesi
  Bertrand Russell'in deyimiyle Avrupa uygarliginin
  dogusu olmustur. Tahran yakinlarinda kurulan Razi
  Enstitüsü onun adina kurulmustur ve dogumu olan
  27 Agustos günü her yil Iran'da tip bayrami
  olarak kutlanir

15
(No Transcript)
16
EL KINDI

• Kisaltilmis adiyla Kindi veya tam adiyla
  Ebu-Yusuf Ya'kub ibn Ishak el-Kindi. Ortaçag
  Avrupasi'nda Alchindus' adiyla taninan, ilk
  islam filozofudur. Platon, Aristoteles ve
  Plotinos'un görüslerinin bir sentezini yapmistir.
  Felsefenin yönteminin kanitlama, kanitlamanin
  hedefinin maddeye biçim kazandiran özleri bilmek,
  felsefenin amacinin ise Tanri'ya erismek oldugunu
  öne süren El-Kindi'ye göre, felsefi bilginin ilk
  basamagi akilyürütmedir. Insanin akilyürütme
  yoluyla adim adim basitten bilesige ve en yetkin
  olana dogru yükseldigini öne süren filozof,
  varliga akilci bir açidan yaklastigi için,
  Tanri'nin özüne ait sifatlari inkar etmistir.
  Tanri'nin sifatlarinin ancak olumsuz bir biçimde
  bilinebilecegini savunan el-Kindi'ye göre, Tanri
  mutlak bir'dir. Mutlak varlik olmasi sebebiyle,
  Mutlak Bir'in sekli, niteligi, niceligi, maddesi
  yoktur ve O göreli bir varlik degildir.Soylu
  bir ailenin çocugu olarak Küfe'de dogmustur.
  Dedesi Es'as, Güney Arabistan'in en büyük
  kabilelerinden biri olan Kinde'nin hükümdariydi.
  Müslüman olduktan sonra kabilesinin ileri
  gelenleriyle Küfe'ye yerlesmisti. Babasi Ishak b.
  es-Sabbah yillarca Küfe valiligi yapti.

17

• Küçük yasta babasini yitiren Kindi, çocukluk ve
  gençlik yillarini Küfe ve Basra'da geçirerek
  geleneksel temel egitimden sonra dil ve edebiyat
  alaninda egitim gördü. Halife Me'mun'un 830'da
  kurdugu Beytü'l-hikme'deki bilginler toplulugu
  arasinda yer aldi. Mutezili devlet
  yöneticilerinden destek gören Kindi Ehl-i Sünnet
  yanlisi Mütevekkil-Alellah'in iktidarinda
  saraydan uzak kaldi.Kindi felsefeden tibba,
  matematikten astronomiye, ilahiyattan siyasete,
  psikolojiden diyalektige, astrolojiden kehanete
  ve optikten kimyaya kadar yirmi ayri dalda eser
  vererek sayilari 277'yi bulan bir külliyat
  olusturmustur.Akla büyük bir yer veren Messai
  felsefe akimini ilk baslatan da Kindi'dir. 17
  eseri Latince'ye, 4'ü Ibranice'ye tercüme
  edilmistir. Ayrica izafiyet teorisini bulan ilk
  kisidir. Mekan ve hareketin izafi oldugunu,
  zamanin cisim ve hareketten ayri
  düsünülemeyecegini söylemistir. Yavas dedigimiz
  sey, uzun zaman içinde belli bir mesafenin kat
  edilmesidir. Hizlilik ise kisa zaman içinde ayni
  mesafeninkat edilmesidir.El-Kindi kriptoloji
  biliminde Jül Sezar tarafindan bulunan ve
  uygulanan tek alfabeli yerine koyma sifreleme
  yöntemini gelistirerek frekans analizini bulan
  kisidir.

18
(No Transcript)
19
GAZALI

• Ebu Hamid Ibn Mehmed ibn Mehmed Gazzali,
  zamaninin en ünlü kelamcisi, elestirmeni ve
  imanci filozofuydu. Safii mezhebindedir.
  Horasan'daki Tus kentinde, 1058'de dogdu. Oradan
  Nisabur'a ögrenime gitti. Genç yasinda büyük bir
  yetenek oldugunu gösterdi. Kelam ve felsefedeki
  derin bilgisi, Selçuklularin büyük veziri Nizamül
  Mülk'ün dikkatini çekti. Nizamül Mülk, Bagdat'ta
  kurmus oldugu Nizamiye Medresesi'nin yönetimini
  ona verdi. Gazzali o zaman 33 yasindaydi ve
  oldukça büyük bir ün kazanmisti. Birkaç sene
  sonra hacca gitmek için görevini birakti. Dönüste
  zaman zaman Kudüs, Sam, Iskenderiye'de
  arastirmalar ve çalismalar yapti. Iskenderiye'den
  Magribe giderek Murabitin hükümdari Yusuf bin
  Tasfin'i ziyaret ettigi söylenir. Yusuf'un
  ölümünden sonra yeniden Kudüs'e döndü ve orada
  inziva hayati yasamaya basladi. Bu sirada pek çok
  eser yazdi. Bu eserlerin genel konusu islamiyetin
  diger dinlere üstünlügü, dinin felsefeye
  üstünlügünü savunmadir.Gazzali, yasaminin
  sonlarina dogru inzivasini bozdu ve Nisabur'a
  döndü. Bagdat medresesinin yönetimini yeniden
  üstlendir. Bir süre yeniden ögretim hayatina
  girdi. Fakat bu uzun sürmedi ve Kudüs'e dönerek
  orada mutasavviflar için bir tekke kurdu. 1111'de
  ölünceye dek bu inzivada kaldi. Gazzali'nin
  yasami ve düsüncelerinin gelisimi konusundaki
  bilgiyi kendisinin yazdigi El-Munkiz'den
  ögreniyoruz. Felsefe tarihinde bu tarzda
  hayatitla eseri arasindaki sik baglantiyi
  gösteren pek az örnek vardir. Bunun için yalniz
  Saint Augustin'in Confessions'u ile Descartes'in
  discours'unu gösterebiliriz.Gazali'nin asil
  katkisi din, felsefe ve tasavvufta yatmaktadir.
  Çok sayida Müslüman filozof, Neoplantonik felsefe
  dahil, Yunan felsefesinin çesitli bakis açilarini
  izlemekte ve gelistirmektedir. Birkaç islami
  ögretiyle uyusmazliga yol açmaktaydi. Öte yandan,
  tasavvuf hareketi, Islam'in namaz ve görevlerinin
  zorunlu yerine getirilmesinden kaçinmak gibi
  asiri tenasüpleri üstlenmekteydi. Süphe götürmez
  alimligi ve kisisel mistik deneyimini esas
  alarak, Gazali hem felsefede hem de tasavvufta bu
  egilimleri düzeltmeye çabaladi. Ibni Sina'ya
  karsi dinin dogrularini savundu.

20

• Gazzali, Esarilige büyük bir hamle vermis ve
  kelamin en büyük üstatlarindan sayilmistir. En
  büyük esiri alti ciltlik nakli ilimler
  ansiklopedisi ve önemli kelam kitaplarindan biri
  olan Ihya'dir. Messai felsefesini özetlemeyen
  Makasid-ül-felasife ile bu felsefeye karsi
  yapilan siddetli saldiri içeren
  Tefahüt-ül-felasife ve mantiga dair risaleni
  burada anmaliyiz.Gazzali, El-Munkiz'de bir
  dostunun sorularina yanit vermek için çesitli
  doktrinler arasinda gerçekle hatayi ayirmanin
  güçlüklerini, 20 yasindan beri gerçek bilgiye
  ulasmak için yaptigi mücadeleleri anlatiyor.
  Bütün dinsel ve felsefi doktrinleri sirayla
  inceledikten sonra sonunda her seyden süphe
  ederek mutlak septisizme ulasiyor.Bizi çok kere
  çeliskili hükümlere sevk eden zekadan ve idrak
  galatlariyla aldanan duygulardan süphe ediyor.
  Akil da ona güven vermiyor. Zira onun prensipleri
  kesin olan hiçbir sey ifade etmez. Uyaniklik
  halinde gerek duyularin idraki gerek zeka ile
  dogru zannettigimiz sey ancak içinde bulundugumuz
  hale göre dogrudur. Baskasinin varolmayacagindan
  emin miyiz? Örnegin uyaniklik halimizin uykudaki
  halimize orani bu halin uyanikliga oraninin
  aynisi olabilir. O durumda aklimizla dogru
  sandigimiz bu yeni hal gerçekte rüyadan ibaret
  olabilir.Bununla birlikte Gazzali, felsefeye
  yöntem olarak kullandigi bu süphecilikten geri
  dönüyor. Fakat bu dönüs, Descartes'te oldugu gibi
  aklin zaferi ile sonuçlanmiyor. Gerçegi hararetle
  ararken kelamcilarin, Batinilerin, filozoflarin,
  mutasavviflarin doktrinlerini derinden derine
  tahlil ediyor. Onlarin gerçege ulasmak
  konusundaki yetersizliklerini açikliyor. Bu
  tahliller arasinda en önemlisi Gazzali'nin akla
  dayanan disiplinleri yani riyaziyet mantik, doga
  bilimleri ve felsefeyi elestirisidir. Varilan
  sonuç sudur bunlardan hiçbiri, mutlak gerçege
  ulasmak için kesin bir yol göstermiyor. Bunlardan
  örnegin riyaziyet, mantik ve felsefeye iliskin
  bazi elestirilerini görelim.

21
Mantik Konusu

• Mantik, herhangi bir seyi ispata yarayan bir
  araçtir. Bu araç ayni fikrin hem lehinde hem
  aleyhinde kullanilabilir. Kelamcilar ve
  filozoflar birbirlerini reddetmek için ayni aleti
  kullaniyorlar. Eger obje olarak gerçegi
  göstermeye yeterli olsaydi, yalnizca tek bir
  amaca hizmet etmeliydi.Felsefede, Gazali
  matematik ve asil bilimlerin yaklasimini tamamen
  dogru olarak onayladi. Bununla beraber,
  Aristotelesçi mantigin tekniklerini ve
  Neoplatonik yöntemleri benimsemis ve bu araçlari,
  Aristotelesçi ve asiri usçulugun negatif
  etkilerini azaltmak için o zaman hüküm süren
  Neoplatonik felsefe kurakliginin kusur ve
  eksikliklerini açikça ortaya koymak için
  kullandi. Farabi gibi bazi Müslüman filozoflarin
  tersine, mutlak ve sonsuzu kavramak için aklin
  yetersizligini savundu. Usun hakikate ulasmasi
  olanaksizdi ve izafi olanin gözlemlenmesi ile
  sinirliydi. Birkaç müslüman filozof, ayni zamanda
  evrenin boslukta sonlu fakat zamanda sonsuz
  oldugunu savunmuslardir. Gazali, sonsuz bir
  zamanin sonsuz bir bosluk ile iliskili oldugunu
  iddia etmistir. düsünce açikligi ve iddia
  gücüyle, us ile dini inanç arasinda bir denge
  yaratabildi ve bunlarin ardisik kürelerini
  sirasiyla sonsuz ve sonlu olarak tanimladi.
• Dinde, özellikle mistisizmde, tasavvufun
  yaklasimini asiriliklarini temizlemis ve
  geleneksel dinin otoritesini yeniden
  yerlestirmistir. Yine de, mutlak hakikate ulasmak
  için gerekli yol oldugunu iddia ettigi gerçek
  tasavvufun önemini vurguladi.Felsefe konusunda
  Gazzali'nin itirazlari daha esaslidir. Bunlardan
  yalniz El-Munkiz'de degil, daha birçok eserinde
  uzun uzadiya açiklar. Bu itirazlara özellikle
  makasid-ül-felasife ve Tehafüt-ül-felasife adli
  kitaplarini ayirmis olup bu eserlerden ikincisi
  batida çok taninmistir. Birinci Kitapta Gazzali,
  filozoflarin kuramlarini açikliyor ve asillarini
  gösteriyor. Ikincisinde onlari kendi doktrini
  bakimindan elestiriyor. Makasid 12. yüzyilda
  Gundissalvi tarafindan Latince'ye çevriliyor.

22

• Gazzali, duyularin ve zekanin elestirisini
  yaptiktan sonra akli bilgi derecesinde yalniz
  matematikte saf kesinligi buluyor. Matematigin
  ilkelir konusunda herkesle birlesir. Mantigin
  temelleri de genellikle dogrudur ve hata yüzdesi
  azdir. Metafizigin hükümlerinde çok farkli görüs
  vardir ve genellikle gerçege aykiridir. Riyaziyat
  ve mantiktan sonra metafizige bu hücum Kant'in
  kuramsal akil elestirisnde yaptigi hücumun ayni
  tarzindadir. Kant, mantigin, metafizigin ve
  fizigin hudutlari iyi çizilmis oldugunu fakat
  metafizigin hudutlari sinirlandirilmadigi için
  onda ayni kesinlik ve yakinligin bulunmadigini
  açiklamaktadir.Fizikte gerçek ve hatta
  Gazzali'ye göre karisik olarak bulunur. Böylece
  bütün eserini filozoflarin metafizige ait
  görüslerini elestirmeye adiyor.
• 1. Bütün eski filozoflarin doktrinlerini
  tartismaya girmedigi için onlarin en ünlü olan
  Aristo'nun fikirlerini tenkitle basliyor.
  Metafizik doktrinlerinin hiçbir zaman mantik ve
  matematik gibi kesin ve reddedilmez düsüncelere
  dayandigini iddia ediyor. Bu bakimdan Islam
  filozoflarinin en moderni Gazzali'dir.
  Fikirlerinde süphecilik ile imancilik arasinda
  bulunur. Aristo'nun eserini her serh eden ayni
  sekilde anlamistir ve aralarinda hiçbir iliski
  yoktur. Bunlardan en önemlisi olan Farabi ile
  Ibn-i Sina'nin fikirleri arasindaki çeliskileri
  gösterir. Gazzali'ye göre ikisi de Aristo'ya
  dayanmaktadir.2. Filozoflari kullandiklari bazi
  kavramlar örnegin yaratici için cevher veya ilk
  sebep demek gibi kavramlar üzerinde tartismiyor.
  Çünkü özellikle kavrama verilen anlamda anlasmak
  söz konusudur. Cevher deyince kendi varligiyla
  varolan seyin anlasildigini bilmek yeterlidir.
  Gazzali, Descartes gibi baslar ama Pascal gibi
  bitirir. Süpheciligi aklin yetersizligini isler,
  yerine imani koymaya çalisir.

23
(No Transcript)
24
IBN-I HALDUN

• Ibn Haldun 1332-1406 yillari arasinda yasamis bir
  islam filozofudur. Tam adi Abdurrahman b.
  Muhammed b. ebu Bekr Muhammed b. Hasan'dir. Ibn
  Haldun 1. Ramazan ayinda 1332 yilinda Tunus'ta,
  nesli sahabilerden Vail b. Hacer'e uzanan, Arap
  bir ailede dogdu. Asli Yemen kabilelerinden
  Hadramut'a kadar uzanir. Dedelerinden, ilk olarak
  Halid b. Osman, Endülüs'teki Karmuna'ya hicret
  etti. Endülüs halkinin adeti olarak Halid olan
  ismine u ve n harfleri eklenerek ismi Haldun'a
  dönüstü.Ibn Haldun'un yasami çok iyi sekilde
  belgelenmis ve özgeçmisini arapça bir isimde
  anlatilan kitap 1951 yilinda Kahire'den Muhammad
  ibn-Tawit at Tanji tarafindan yayinlanmistir. Ibn
  Haldun banü chaldün isminde asil ir aileden,
  birkaç kusak Carmona ve Sevilla, Endülüs'de
  yasamislardir. Zaten Haldun aile ismi kökeni
  öncülleri Halid'ten gelmektedir. Özgeçmisinde Ibn
  Haldun, kökeninin Islam Peygamberi Muahmmed
  Mustafa sav. zamaninda arap-yemen kabilelerinden
  Hadramut'a kadar uzandigindan ve ailesinin Islami
  fetih baslarinda Ispanya'ya geldiginden
  bahseder.Ailesi Ibn-i Haldun'un Afrika'da en
  iyi ögretmenlerden egitim almasini saglamistir.
  Kaliteli bir arap egitimi olan, Kur'an, Arap
  Dilbilimi, Hadis ve Islam hukuku alir. Ayrica
  tasavvuf, matematikçi ve filozof al-Abili'den
  Matematik, Mantik ve Felsefe egitimini alir. 17
  yasindayken üç kitayi, tabii ki tunus sehrini de,
  etkisi altina alan Büyük Veba Salgininda ailesini
  kaybeder. Egitimi bitince Tunus sehrinde Hafsid
  hanedanindan sultan abu Ishak Ibrahim II.
  al-Mustansir'in yazmani olarak çalisir. Daha
  sonra Tunus'tan Fas'a tasinir ve 20 yasina
  geldiginde siyasal meslek hayati baslar. Sultan
  Abu Ishak emriyle Ibn Tafragin'in yaninda idari
  isler görevi verilir.

25

• Ibn-i Haldun özellikle köy-kent farklilasmasi
  hakkinda toplumsal çözümlemeler getirmistir. Ünlü
  eseri Mukaddime'nin 2. bölümünde, göçebe-köy
  toplumsal yasamiyla yerlesik-kent toplumsal
  yasami arasinda önemli saptamalar yapmistir. Ona
  göre, göçebe-köy toplumsal yasami, yerlesik-kent
  toplumsal yasamindan önce baslamistir. Köy halki,
  kent halkindan daha saglam, mert, özgüveni daha
  fazla, özgür, köklü ve az bozulmustur. Köy aile
  yasami, kent aile yasamindan daha dengeli, daha
  saglam ve daha huzurludur. Toplumsal bilinç ve
  duyarlilik, karsilikli yardimlasma ve dayanisma
  köy toplumsal yasamindan da fazladir. ayrica
  yaslilara ve kadinlara verilen saygi ve deger de
  çok daha fazladir. Ibn-i Haldun tüm kralliklarin
  da tipki canli organizmalar gibi dogum, gelisme,
  duraklama ve ölüm evreleri oldugunu, dogum ve
  gelisme gibi evrelerin göçebe yasam kültür ve
  ahlakinin sonucu oldugunu, zamanla kent yasamina
  alisan uygarliklarinsa gerilemeye ve ölmeye
  basladiklarini ileri sürmüstür. Ondan önceki tüm
  tarihçiler olaylari tek tek ele alip, hikaye gibi
  anlatmis, bir senteze gidememislerdir. Ibn Haldun
  ise tek tek fenomenlerden yola çikarak ünlü tarih
  tezini öne sürmüs, böylelikle de sosyoloji adini
  verdigimiz bilim dali kendisiyle baslamistir.

26
(No Transcript)
27
IBN-I RÜSD

• Ibn Rüsd Endülüslü Arap felsefeci ve hekim, bir
  felsefe, fikih, matematik ve tip alimi.
  Kurtuba'da dogdu ve Marakes, Fas'ta öldü. Ibn
  Rüsd, Maliki mezhebinden fakihler yetistirmis bir
  aileden gelir, dedesi Ebu El-Velid Muhammed
  hanedaninin Kurtuba'daki en yüksek dereceli
  hakimiydi. Babasi Ebu El-Kasim Ahmed, ayni makami
  Muvahhidler'in 1146'daki hakimiyetine kadar isgal
  etti.Yusuf el-Mansur'un veziri Ibn tufeyl
  tarafindan sarayla ve büyük Islam hekimlerinden
  sonradan arkadasi olacak Ibn Zuhr ile
  tanistirildi. 1160'da Sevilla kadisi oldu ve
  hizmeti boyunca Sevilla, Kurtuba ve Fas'ta birçok
  davaya bakti. Aristo'nun eserlerine serhler ve
  bir tip ansiklopedisi yazdi. Eserlerini
  1200lerde, Yakob Anatoli Arapça'dan Ibranice'ye
  tercüme etti.En önemli orjinal felsefi eseri
  Çeliskilerin Çeliskileri / Insicamsizligin
  Incisamsizligi ismini tasir ve Gazali'nin
  Tehafüt-ül Felasife isimli kitabindaki kendiyle
  çelisme ve Islami mugayir olma iddialarina karsi
  Aristo felsefesini savunur. Faslu'l-makal ve
  el-Kesf an minhaci'l-edille isimli iki risalesi
  de felsefe-din iliskilerini konu alir. Endülüs'ü
  12. yüzyilin sonralarinda yayilan fanatiklik
  dalgasiyla, sahip oldugu baglantilar kendisini
  siyasi problemlerden uzak tutmamis ve Kurtuba
  yakinlarinda bir yerde tecrit edilmis ve
  ölümünden kisa süre önce Fas'a gidinceye dek
  gözetim altinda tutulmustur. Mantik ve metafizik
  alaninda verdigi eserlerin çogu müteakip sansür
  döneminde kaybolmustur.

28
Ibni Rüsd Felsefesi

• Ibn rüsd'e göre, felsefe ögrenmek dini bir
  zorunluluktur. Din, var olanlara akilla bakmayi
  ve degerlendirmeyi zorunlu tutmaktadir. Baska
  dinlerin ve idolojilerin fikirlerini ögrenmek de
  ayni sekilde zorunludur. Gerçek her neredeyse
  alinir ve yararlanilir. Eskilerin kitaplarindaki
  bilgilerle, dinin bildirdikleri amaç bakimindan
  benzemektedirler.Ibn Rüsd, felsefe ile
  ugrasanlarin ve olaylara akilci açidan bakanlarin
  sapittiklarini ileri sürenleri elestirir. Ona
  göre, akil ve felsefe, gerçege ulastirici en
  önemli yasamsal enstrümanlardir. Ona göre islamla
  felsefe arasinda bir çatisma yoktur. Kisinin hem
  felsefe, hem de din doluyla dogruya
  ulasabilecegini düsünmüstür. Kainatin ebediyete
  ve formlarin ezeliyetine inanirdi.
• Felsefenin temel konusunun varlik oldugunu,
  felsefenin varolani, genel bir bütünlük içinde
  insana verileni incelemeye, açiklamaya
  çalistigini savunan Ibn Rüst, bütün varlik
  türlerinin en tepesinde bulunan yüce bir varlik
  olarak Tanri'ya yalnizca var olandan, bes duyu
  ile algilanip akil ilkeleri ile açiklanan
  varliklardan yola çikarak gidebilecegimizi
  belirtmistir. Felsefenin, varlik kavrami altinda
  toplanan bütün nesneleri konu edinen disiplin
  oldugunu belirtmistir. bu nedenle düsünce
  sisteminde felsefe, teolojiden önce gelir.
  Bununla birlikte, felsefe ve teolojiden her
  birinin kendisine özgü bir fonksiyonu oldugunu
  söylemistir.

29

• Ibn rüst en çok Aristo'nun yaptigi, bugün Bati'da
  pek çogu unutulmus, tercüme ve serhleriyle
  ünlüdür. 1150'den önce Avrupa'da Aristo'nun
  eserlerinin birkaç tercümesinden baskasi yoktu ve
  bunlar da din adamlarinca ragbet görüp,
  incelenmiyorlardi. Bati'da Aristo'nun mirasinin
  yeniden kesfedilmesi, Ibn rüst'ün eserlerinin 12.
  yüzyil baslarinda Latince'ye tercümesiyle
  baslamistir.Ibn Rüst Aristo üzerine çalismalari
  otuz yillik bir dönemi kapsar ve bu dönem içinde,
  erisemedigi politika disinda bütün eserlerine
  serhler yazmistir. Eserlerinin Ibranice
  tercümeleri de Ibrani Felsefesi üzerinde kalici
  bir etki birakmistir. Ibn Rüst'ün düsünceleri,
  hristiyanlik skolastik gelenekten, Aristo'nun
  mantik çalismalarina deger veren Thomas Aquinas
  ve digerleri tarafindan özümsenmistir. Thomas
  Aquinas gibi meshur skolastik filozoflar, ona
  ismi yerine Sarih ve Aristo'ya da Filozof
  diyecek yüksek derecede önem veriyorlardi. Islam
  dünyasinda bir okul birakmamis ve ölümü
  endülüs'teki serbest düsünce hayatinin grubunu
  isaret etmistir.Orta Çag'in Avrupali
  skolastiklerinin kendisine gösterdikleri saygidan
  ötürü, Dante Ibn rüst'ü Ilahi Komedya'da diger
  büyük pagan filozoflarla beraber, iltifatin üne
  borçlu olundugu Limbo'da tasvir etmistir. Ibn
  Rüst, Jorge Luis Borges'in Ibn Rüst'ün Arayisi
  isimli hikayesinde trajedi ve komedi
  kelimelerinin anlamlarini ararken resmedilir.

30
(No Transcript)
31
MUHYIDDIN EL ARABI

• Ünlü mutasavvif, Islam düsünürü ve sairdir.
  Muhyiddin Ibn-i Arabi, Muvahhidun döneminde 27
  Ramazan 560'da Mursiye, Ispanya'da dogdu.
  Bilinmeyen bir sebeple 8 yasinda ailesiyle
  birlikte Isbiliye'ye geldi. Ailesi Arap Tayy
  kabilesine mensuptu. Yakin cedleri hakkinda fazla
  bir sey bilinmiyor olsa bile, anne ve baba
  tarafindan nüfuz ve itibar sahibi kimseler oldugu
  anlasiliyor. Akrabalari arasinda tasavvufi
  bilgilere sahip kimseler vardi. Dayisi EbüMüslim
  el-Havlani'de, kutubularin büyüklerinden
  sayilir.Ilk tahsilini bu sehirde yapti, uzun
  bir süre burada kaldi. Çocuk yaslarinda ahmed
  Ibnu'l Esiri adinda genç bir Sufi ile arkadas
  oldu. Ibnu'l-Arabi, bu tahsil sirasinda bir
  aralik Halvet'e çekilmis her sahada ve özellikle
  tasavvufi marifetler sahasinda hiçbir sey
  bilmezken ve bu hususta hiçbir kitap da okumadan,
  kesif ve keramet yoluyla birçok seylere muttali
  olarak halvetten çikti.Endülüs'te bir süre daha
  kaldiktan sonra, seyahate çikti. Sam, Bagdat ve
  Mekke2ye giderek orada bulunan taninmis alim ve
  seyhlerle görüstü. 1182'de Ibn-i Rüsd ile
  görüstü. Bu görüsmeyi eserinde anlatir. Bu Ibnu
  Rüsd'ün akil yoluyla elde edilecegini
  söylemesiyle meshur oldugu yillardir. 17
  yasindaki genç, Muhyiddin gerçek bilginin sadece
  aklimizdan gelmedigine, böyle bir bilginin daha
  çok ilham ve kesf yoluyla elde edilebilecegine
  inanmisti.Bu yillarda Sekkaz isminde bir seyhle
  tanisti. Küçük yaslardan itibaren ibadete
  baslayan, allah korkusu tasiyan, hayatinda bir
  kerecik olsun ben dememis olan ve uzun uzun secde
  bir kimsedir. Muhyiddin o ölene kadar onunla
  sohbete devam etti. 1182-1183'de Isbiliyye'ye
  bagli Haniyye'de Lahmi isimli bir seyhden, bu
  zatin adini tasiyan bir mescidde Kur'an dersi
  almistir.

32

• 1184-1185'de Ureyni isimli bir seyhle tanisti.
  Eserlerinde Ondan ilk hocam diye bahseder, çok
  yararlandigini söyler. Ureyni kulluk meselesinde
  derin bir bilgiye sahipti. Bu yillarda Martili
  adli bir seyhten de istifade etti. Ureyni O'na
  sadece Allah'a bak derken Martili sadece nefsine
  bak, nefisn hususunda dikkatli ol, ona uyma diye
  ögüt vermisti. Martili'ye bu zit önerilerin
  içyüzünü sordu. Bu zat, kendi nasihatinin
  dogrultulugunda israr edecek yerde, Oglum,
  Ureyni'nin gösterdigi yol, yolun ta kendisidir.
  Ona uyman lazim. Bizim ikimiz de , kendi
  halimizin gerekli kildigi yolu sana
  göstermistir. dedi.Bu yillarda Isbiliyye'de
  Koedovali Fatma adinda yasli bir kadina 14 yil
  hizmet etti. Bu kadin, erkek ve kadinlar arasinda
  müttaki ve mütevekkile olarak temayüz etmisti.
  Çok iyi bir kimseyle evliydi. Yüzü o kadar
  güzeldi ki, Ibn Arabi onun yüzüne bakmaktan
  utanirdi. 1189'da Ebu Abdullah Muhammed es-Serefi
  adinda biriyle tanisti. Kendisi dogu Isbiliyye'li
  olup, Hatve ehlindendi. Bes vakit namazini Addis
  Camii'nde kilardi. Ibadete asiri düskünlügünden
  namaz kilmaktan ayaklari siserdi.Arabi,
  Isbiliyye'deyken hastalandi. Okuma kabiliyetini
  kaybetti. 2 yil bu halde kaldiktan sonra 589'da
  Sebte Sehri'ne giderek orada ahlak makamina
  erdigini söyleyen Ibnu Cübeyr ile tanismistir.
  Bir süre sonra Isbiliyye'ye döndü. ayni yil
  Tlemsen'e geldi. Burada Ebu Medyen hakkinda
  gördügü bir rüyayi anlatti.

33

• 1196'da Fas'a gitti. Orada yaptigi Seyahatler
  sirasinda büyük söhret kazandi. 1198'de tekrar
  Endülüs'e geçti. Girnata Sehri dolaylarindaki
  Baga kasabasinda Sekkaz isimli bir seyhi ziyarete
  geldi. Onun Tasavvuf yolunda karsilastigi en yüce
  kimse oldugunu söyler. 1199-1200'de ilk defa Hac
  için Mekke'ye gitti. Hac'dan sonra Magrib'e,
  oradan da Ebu Medyen'in sehri olan Becaye'de
  bulundu. Bir süre sonra tekrar Mekke'ye geldi ve
  Ruhu'l-Quds, Tacu'r-Rasul adli eserlerini
  yazdi.1204'de Medine, Musul, Bagdat'ta bulundu.
  Musul'da, Et-Tenezzülatu'l-Musuliyyeyi yazdi.
  Musul'dan ayrildiktan sonra Konya'ya geldi. Orada
  tanistigi Sadreddin Konevi'nin dul annesi ile
  evlendi. Konya'dayken Risaletü'l-Envari yazdi.
  Selçuk Meliki tarafindan hürmet ve ikram gördü.
  Sonra Misir'a geçti. Orada Futuhat-i Mekkiye'deki
  sözlerinden ötürü Misir ulemasi tarafindan
  hakkinda verilen idam fetvasiyla yüzyüze gelince
  gizlice oradan kaçti. Tekrar Mekke'ye geldi ve
  burada bir süre kaldi. Mekke'de
  el-Futuhatu'l-Mekkiye, Fusus'u rüyada gördügü
  peygamberin emriyle ve onun istedigi sekilde
  yazdigini bu eserin önsözünde belirtmektedir.
  Veriler bilgilerini, peygambere vahyi getiren
  melegin aldigi kaynaktan almaktadirlar. Bagdat ve
  Halep'te bir süre dolastiktan sonra 612/1215'de
  tekrar Konya'ya geldi. 617'de Sam'a yerlesti.
  Zaman zaman civar sehirlere seyahatler yapti.
  638'de 22 R.Ewel'de Sam'da öldü. Kabri Sam sehri
  disinda Kasiyun Dagi etegindedir. 1516 yilinda
  Sultan Selim, Sam'i Osmanli topragi yaptiginda
  oraya türbe, camii ve imaret insa ettirdi. Medfun
  bulundugu türbenin kubbesinde Ibn Arabi'nin
  kendisine ait oldugu iddia edilen bütün yüzyillar
  yetistirdikleri büyük insanlarla taninir, benden
  sonraki yüzyillar benimle anilacak mealindeki bir
  beyit yazilidir.

34
HAZIRLAYAN

• ARZU SONTUR
• 9-B
• 165