TEMEL AG BILgIsI

1
TEMEL AG BILgIsI
BILGISAYAR TEKNOLOJILERI VE PROGRAMLAMA BÖLÜMÜ
BILG 231 AG ISLETIM SISTEMLERI DERSI

• Ögr. Gör. Mustafa SARIÖZ

2
ISO/OSI Referans Modeli

• ISOnun 1984 de yayinladigi OSI (Open System
  Interconnectivity) referans modeli, dünya
  üzerinde degisik birçok üretici firmanin ürettigi
  degisik tiptteki networklerin biribiri ile daha
  uyumlu ve birlikte çalisabilir (interoperability)
  olmasini garantileyen bir dizi standartlari
  belirleyerek, üretiçilere bu destegi vermistir.
  OSI referans modeli network iletisimi için ilk
  modeldir ve bugün birçok üretici ürünlerine bu
  modele dayali olarak gelistirmektedirler.

3
ISO/OSI Referans Modeli

• OSI referans modeli katmanli yapiya sahip bir
  netwrok modelidir. Her katmandaki network
  fonksiyonlarinin ayri ayri izlenmesine izin
  verir. Daha önemlisi, bilginin network üzerinde
  yolculugunu nasil gerçeklestirdiginin
  anlasilmasini saglar.

4
OSI Referans Modelinin Avantajlari

• Katmanli network yapisinin birçok faydasi vardir
  örnegin,
• Network iletisimini küçük ve basit parçalara
  ayirir. Böylece anlasilmasi ve ögrenilmesi daha
  kolaylasir.
• Farkli firmalarin gelistirecegi ve destegini
  verecegi network parçalarini ve bilesenlerini
  standartlastirir.
• Degisik tipte network donanim ve yaziliminin
  birbiri ile iletisim kurmasina izin verir.
• Bir katmandaki olasi bir degisikligin baska
  katmanlari etkilemesini engeller. Böylece daha
  çabuk gelistirilebilirler.

5
Protokol Kavrami

• Verinin, bir network üzerinde herhangi bir
  kaynaktan bir hedefe yol alabilmesi için gerekli
  olan en önemli kriter, networkü olusturan tüm
  elemanlarin ayni dili konusmasi yada ayni
  kurallar ailesine uyarak haberlesmeleridir. Bu
  kurallar ailesine PROTOKOL adini veriyoruz. Ag
  üzerindeki tüm hostlar ayni ag protocolune
  uyarak iletisim kurarlar.

6
OSI Katmanlari
Uygulama (Application)
Sunum (Presentation)
Oturum (Session)
Tasima (Transport)
Ag (Network)
Veri Bagi (Data Link)
Fiziksel (Physical)
Uygulama (Application)
Sunum (Presentation)
Oturum (Session)
Tasima (Transport)
Ag (Network)
Veri Bagi (Data Link)
Fiziksel (Physical)
7
OSI Katmanlari
Katman Görevi
7.) Uygulama Kullanicinin uygulamalari
6.) Sunum Ayni dilin konusulmasi veri formatlama, sifreleme
5.) Oturum Baglantinin kurulmasi ve yönetilmesi
4.) Tasima Verinin bölümlere ayrilarak karsi tarafa gitmesinin kontrol edilmesi
3.) Ag Veri bölümlerinin paketlere ayrilmasi, ag adreslerinin fiziksel adreslere çevrimi
2.) Veri Iletim Ag paketlerinin çerçevelere ayrilmasi
1.) Fiziksel Fiziksel veri aktarimi
8
TCP/IP Referans Modeli

• ISO/OSI modelinin yaygin olarak taninmasina
  karsin, internetin tarihi ve teknik açidan açik
  standarti (Open Standart) TCP/IP referans
  modelidir (Transmission Control Protocol /
  Internet Protocol).

9
TCP/IP Katman Yapisi
10
TCP/IP Katman Yapisi

• Katman 5 Uygulama Katmani , ISO/OSI modelinin
  en üst 3 katmani ve tüm uygulama-iliskili
  görevleri TCP/IP modelinde tek bir katmanda
  birlestirilmistir. Böylece sunum, kodlama ve
  dialog kontrolü islerinin yürütüldügü tek bir
  uygulama katmani yaratilmistir.
• Katman 4 Tasima Katmani , OSI modelde oldugu
  gibi , servisin kalitesi, güvenilirlik sorunlari,
  akis kontrolü ve hata düzeltme ile ilgilenir.
  Protokollerinden bir tanesi olan TCP, güvenilir
  ve hata orani az bir ag iletisimi için esnek ve
  mükemmel çözümler sunar.

11
TCP/IP Katman Yapisi

• Katman 3 Internet Katmani , görevi kaynak
  sistem paketlerinin, internetworkteki herhangi
  bir agdan, üzerinden geçtigi aglar ve yollardan
  bagimsiz olacak sekilde, hedef sisteme
  ulasmalarini saglamaktir. IP bu katmandaki
  belirgin protokoldür. En iyi yolun belirlenmesi
  ve paket anahtarlama (packet switching) bu
  katmanda gerçeklesir.
• Katman 1,2 Ag Erisim Katmani , isim anlami
  oldukça dar ve bazen karmasik olabilir. Ayni
  zamanda host-to-network layer olarakda
  adlandirilir. IP paketinin gerçek bir fiziksel
  link yaratabilmek için ihtiyaci olan birçok konu
  ile ilgilenen katman bu katmandir. ISO/OSI
  modelin veri-bagi ve fiziksel katmanlarinin tüm
  görevlerini, LAN ve WAN teknoloji detaylarini
  içerir.

12
TCP/IP Protokolleri
13
Ag Katmani Internet Protocol (IP)

• TCP/IP referans modelinde, hangi uygulamanin ag
  servisi istediginden veya hangi tasima katmani
  servisinin kullanildigindan bagimsiz olarak ag
  katmaninda tek bir ag katmani destegi verilir.
  Buda Internet Protocol olarak bilinen IP
  protokoludur
• Ag katmaninda baglantisiz bir servis olan IP,
  paketin aglar arasinda en iyi sekilde iletilmesi
  ve yönlendirilmesini saglar.

14
Iletim Katmani TCP ve UDP

• Transmission Control Protocol (TCP)
• Uç sistemlerdeki port numaralarini kullanarak
  uygulamalar arasinda yapay-devre olusturur.
  Karakteristikler özetlenirse,
• Baglantili bir servistir
• Güvenilirdir
• Giden mesajlari segmentlere ayirirak gonderir
• Alici sistemde bunlari numara sirasina göre
  siraya dizer
• Alici sistem tarafindan alinmayan segmentleri
  yeniden gönderir
• Gelen segmentlerden mesajlari yeniden olusturur

15
Iletim Katmani TCP ve UDP

• User Datagram Protocol (UDP)
• Uç sistemler arasinda veriyi güvenilir olmayan
  bir sekilde iletir. UDPin karakteristikleri ise
  söyle özetlenebilir,
• Baglantisizdir
• Güvenilir degildir
• Mesajlarin kendisini iletir
• Mesajin dagitilip dagitilmadigina iliskin
  yazilimsal bir dogrulama yoktur (Güvenilmez)
• Gelen mesajlari bir araya toparlayarak yeniden
  mesaji olusturmaz
• Mesaj alindisi kullanmaz (No-Acknowledgement)
• Akis kontrolü yoktur (No-Windowing)

16

• PORT nedir????

17
Portlar

• TCP ve UDP, bilgiyi üst katmanlara iletmek için
  port (yada socket) adi verilen servis erisim
  noktalarini kullanirlar. Portlar es zamanli
  olusan farkli dialoglarin izini takip edebilmek
  için kullanilir. Bir çok TCP/IP ve UDP/IP servisi
  bu port numaralari ile taninirlar. Port
  numaralari üç ayri sinifta toplanirlar, bunlar,
• Numarasi 255 in altinda olan Portlar
  (Well-Known-Ports)
• Numarasi 255 ile 1023 arasinda bulunan ve ticari
  sirketlerin gelistirdigi uygulamalar için atanan
  Port Numaralari
• Numarasi 1024 ve üzerinde bulunan ve herhangi bir
  düzenlemeye tabi tutulmamis Port Numaralari

18
Iyi Bilinen (Well-known) Port Numaralari ve bu
portlari kullanan servisler
19
Üç-Yönlü El Sikisma

• TCP, veri aktarimindan önce baglanti temelli
  oturumu Üç-Yönlü Elsikisma (Three Way Handshake)
  metodunu kullanarak açar ve her iki uç sistemde
  baglantiyi eszamanli kilar. Veri transferi daha
  sonra baslatilir. Böylece üst katmanlara tasima
  katmani tarafindan verilen bu servis sayesinde
  üst katman protokollerine ait olan veri (mesaj),
  siralanmis, veri segmentleri birlestirilmis ve
  mesaj haline getirilmis olur. Veri daha sonra
  ilgili üst katman protokolüne, o protokol ile
  ilgili PORT numarisi uyarinca iletilir

20
Üç-Yönlü El Sikisma
21
MAC (Media Access Control ) adresi

• Her bilgisayar kendisinin diger bilgisayarlardan
  ayirt edilmesini saglayan bir fiziksel yada
  donanim (Hardware) adresine sahiptir.Bu adreslere
  Medya Erisim Kontrol Adresleri (Media Access
  Control Adress) yada kisace MAC adresleri denir.

22
MAC (Media Access Control ) adresi

• MAC (Media Access Control ) adresleri 48 bit
  uzunlugunda ve 12 hexadecimal dijit ile ifade
  edilen adreslerdir ve iki kisimdan olusurlar.
  Yüksek anlamli ilk 6 dijitlik ilk kisim IEEE
  tarafindan idare edilir ve kart üretici firmalara
  dagitilir. OUI (Organizational Unique
  Identifier), olarak adlandirilan bu kisim kart
  üreticisi firmayi temsil eder. Geri kalan 6 hex
  dijit, Interface Serial Numberi ihtiva eder. Bu
  6 dijitlik kisim firmanin kontrolünde üretecegi
  kartlar için firmanin belirledigi kurallar ile
  kullanilir.

23
IP (Internet Protocol) Adresi

• IP adresi (Yani Internet Protokol adresi), TCP/IP
  (Iletim Kontrol Protokolü/Internet Protokolü)
  standardini kullanan bir agdaki cihazlarin
  birbirini tanimak, birbirleriyle iletisim kurmak
  ve veri alisverisinde bulunmak için kullandiklari
  benzersiz bir numaradir. Internet baglantisi
  bulunan her cihazin bu cihaza tahsis edilen bir
  adresi olmasi gerekir. Bu adres ya da numara,
  iletilen bilginin dogru adrese gönderilmesini, ya
  da verinin dogru adresten alinmasini saglar.  
• Bugün halen kullanilmakta ve test edilmekte olan
  iki tür Internet Protokolü bulunmaktadir IPv4 ve
  IPv6

24
Alt Ag Maskesi (Subnet Mask)

• TCP/IP'de iki cihaz ayni agda olup olmadiklarini
  birbirlerinin IP adreslerinin ilk birkaç
  basamagina bakarak anlarlar. Bu basamaga IP
  maskesi veya Alt ag maskesi (IP mask veya Subnet
  Mask) denir. Örnegin IP maskesi 255.255.255.0
  ise, ilk üç basamagi (yani ilk 24 bit'i) ayni
  olan iki makine ayni agda demektir. Bu durumda,
  192.168.0.1 ile 192.168.0.2 ayni agda,
  192.168.1.1 ise baska bir agdadir.

25
TCP/IP Ag Adresleri

• 192.168.2.1 IP adresine ve 255.255.255.0 Subnet
  Maskeli A bilgisayariyla 192.168.2.2 IP adresine
  sahip ve 255.255.255.0 Subnet Maskeli B
  bilgisayari ayni networkte midir, birbirlerini
  görebilirler mi?

26
TCP/IP Ag Adresleri
Anin IP adresi 192.168.2.1 Subnet Mask
255.255.255.0 IP adresi ikili deger
11000000 10101001 00000010
00000001 Subnet Mask ikili deger 11111111
11111111 11111111 00000000 AND
islemi neticesinde sonuç
11000000 10101001
00000010 00000000 Yani
192.168.1.0 Networkünde
A ve B bilgisayarlari ayni Networkte
Bnin IP adresi 192.168.2.2 Subnet Mask
255.255.255.0 IP adresi Ikili deger
11000000 10101001 00000010
00000010 Subnet Mask Ikili deger 11111111
11111111 11111111 00000000 AND
islemi neticesinde sonuç 11000000
10101001 00000010 00000000 Yani
192.168.1.0 Networkünde
27
Ag Elemanlari Hub ve Switchler
Repeaterlar (Hublar) OSI modelinin fiziksel
katmaninda çalisir. Ortam mesafesini ve istasyon
(PC, Hosts ) sayisindaki sinirlamalari asmak için
kullanilirlar. Repeater bir kablodan gelen
sinyali okur ve aynisini tekrar olusturarak diger
segmentlere göderir.
Frameleri çogaltip tüm PClere gönderirken
karar mekanizmasina sahip degildirler. Ancak ayni
ortam erisim protokolünü kullanan segmentleri
birbirine baglayabilirler. (Etherneti ethernete )
28
Ag Elemanlari Bridge
Köprü cihazlari temelde bagimsiz iki agin (farkli
ag teknolojilerini kullanabilirler- Ethernet
ve Token-Ring gibi) birbirine baglantisi için
kullanilirlar. Bir köprü bagladigi alt aglarin
üstündeki tüm trafigi yürütür. Her paketi okur,
paketin nereden geldigini ve nereye gittigini
görmek için MAC (Media Access Control)-katman
kaynagini ve yerlesim (destination) adresini
inceler.
29
Ag Elemanlari Router
Bir yönlendirici, OSI referans modelinin ag
katmaninda genel olarak tanimlanan protokollerle,
yerel bölge aglarini genis bölge aglarina baglar.
Yönlendiriciler paketleri iki istasyon arasindaki
en iyi yolu gösteren yönlendirme tablosuna göre
ileterek ag üzerindeki yollari en iyi sekilde
kullanirlar. Her yönlendirici kendi
yönlendirme tablosunu olusturdugu için, ag
trafigindeki degisikliklere hemen adapte olurlar
ve böylelikle veri yükünü kolayca
dengeleyebilirler.
30

• SUNUCU nedir????

31
Sunucu

• Sunucu (Server), herhangi bir ag üzerinde bir
  programi veya bir bilgiyi farkli
  kullanicilara/sistemlere paylastiran/dagitan
  donanim veya yazilima verilen genel isimdir.
  Burada temel nokta, sunucularin bir bilgisayar
  agina bagli olmasi.

32
Sunucular

• Web Sunucusu (Web server ya da ag sunucusu),
  Internet üzerinde bir web sitesinin yayinindan
  sorumlu olan sunucudur.
• DNS (Ingilizce Domain Name System, Türkçe alan
  adi sistemi), Internet uzayini bölümlemeye ve
  bölümleri adlandirmaya yarayan bir sistemdir.
• DHCP (Ingilizce Dynamic Host Configuration
  Protocol, yani Dinamik Istemci Ayarlama
  Protokolü), bir TCP/IP agindaki makinelere IP
  adresi, ag geçidi veya DNS sunucusu gibi
  ayarlarin otomatik olarak yapilmasi için
  kullanilir.

33
Sunucular

• FTP (Dosya aktarim iletisim kurali, Ingilizce
  File Transfer Protocol FTP), bir veri yigininin
  - ASCII, EBCDIC, ve binary- bir uç aygittan
  digerine iletimi için kullanilmaktadir.
• Vekil (yetkili sunucu , proxy) Sunucu Internete
  erisim sirasinda kullanilan bir ara sunucudur. Bu
  durumda, örnegin bir web sayfasina erisim
  sirasinda direkt baglanti yerine, öncelikle
  tarayici vekil sunucuya baglanir ve hangi sayfayi
  istedigini söyler, sonra vekil sunucu gerekiyorsa
  o sayfaya baglanir, içerigi alir ve tarayiciya
  içerigi gönderir. Bu durum hiz, konrol
  edilebilirlik, güvenlik ve gizlilik açisilarindan
  avantajlar saglar.
• ...............vs.

34

• SORULAR?