BAGERA: Bidea marraztera goaz!

1
BAGERA Bidea marraztera goaz! XXI. mendeko
Donostia euskaldun! Zatoz zu ere San
Telmora! Maria-Jose Azurmendi 2013-5-14 POZIK
BIZI GARA EUSKARAZ! 1. Euskararekiko
diagnosia 2. Euskal Herriko gizartea 3.
Euskararen historia 4. Diskurtsoak eta
ikurritzak (lemak, leloak)
2
DIAGNOSIAAMIA eredua euskararen
erabilerarekiko, hemen norbanako mailan aplikatuz
(1) (Ezagutza-Klusterra, Arrizabalaga et al.
2005)
BEREIZTU FAKTORE
Ahuleziak Barnekoak Kontrakoak
Mehatxuak Kanpokoak Kontrakoak
Indarguneak Barnekoak Aldekoak
Aukerak Kanpokoak Aldekoak
3
1. AMIA, AHULEZIAK (BARNEKO KONTRAK0) (2)

• Erdalduna izatea, euskaldun aktiboa ez
  izatea, familian euskaldunik ez izatea, hezkuntza
  ez euskaraz egitea, euskaraz espainieraz baino
  gutxiago jakitea, ohiturak espainieraz egiteko,
  estresa zein hizkuntzan aukeratzerakoan
  (Badu-Bada), espainieraz eroso eta euskaraz
  konfiantza gutxirekin, beldurra zenbait
  testuingurutan edo pertsonekin, sare soziala
  erdalduna garrantziaren kontzientzia falta,
  motibazio falta, interesa falta, pozik euskara ez
  jasotzea edo euskararen kontra egitea,
  euskararekiko identitatea zatitzailea dela
  sinistea, euskararekiko diruak kentzearen
  aldekoa, instituzio erdaldunen aldekoa izatea,

4
1. AMIA, MEHATXUAK (KANPOKO KONTRAKO) (3)

• Zonalde erdaldunean sortubizi, familian
  euskaldunik ez izatea, hezkuntzan A-ereduan
  ikasia izana, sare erdalduna izatea, giro
  erdaldunean bizi, ikusientzun espainieraz ia
  bakarrik, euskarari errentagarritasun eskasa
  ikustea, prestigioa ere eskasa sumatzea, Euskal
  Herriak berezko Estatua ez izatea, ukipen
  egoerako menpekoa izatea, egoera ez-demokratikoan
  egotea, etika ekolinguistikoa ez gordetzea,
  Europako gomendioak ez betetzea, hezkuntzan eta
  kulturan gabeziak, administrazioa menperatuta,
  ekonomia ere menperatuta, beharrezkoa ez izatea,
  lidergoa duten askok erdaldunak izatea, boterea
  dutenak asimilazio politika erabiltzea euskal
  hizkuntza kulturarekin,

5
1. AMIA, INDARGUNEAK (BARNEKO ALDEKO) (4)

• Euskaldun aktiboa izatea, euskaraz
  espainieraz baino gehiago edo hainean jakitea
  (formalkiinformalki), familia euskalduna izatea,
  hezkuntzan D-ereduan ikasia izana,
  Unibertsitatean ere euskaraz ikasia izana, sare
  soziala euskalduna nahi izatea, euskararen
  indarberritze biziberritzearen aldekoa izatea,
  motibazio integratiboa gehienbat izatea (baita
  instrumentala, komunikatiboa, ere), Euskal
  Herriarekin eta Euskararekin identifikatzea,
  euskararen aldeko independentziarekin bat
  etortzea, ahal den neurrian euskaraz bizitzea
  (lanean, administrazioan, ekonomian, solasaldian,
  erosketetan, hedabidetan,), elkarteren batean
  (BAGERAn, adibidez orain) edo ekintzaren batean
  (KORRIKAn, adibidez) partehartzea,

6
1. AMIA, AUKERAK (KANPOKO ALDEKO) (5)

• Sare euskalduna izatea, zonalde euskaldunean
  sortubizi, ikusientzun euskaraz gehienbat,
  euskararen balio erantsia, errentagarritasuna,
  prestigio soziala handia eta erakargarria
  eranstea (lidergoak ere euskaldunak direnak
  aprobetxatuz), instituzioak erakundeak
  elkarteak taldeak pertsonak euskaldunak
  aprobetxatzea ere, euskaraz bizitzea eta horrela
  pozik bizitzea,
• Errazena litzateke berezko Estatua lortzea,
  egiazko berezko politika linguistikoa izatea,
  egoera demokratikoan egotea, etika
  ekolinguistikoa gordetzea euskara normaltzeko
  (bere indarberritzebiziberritze prozesuaren
  bitartez), hizkuntza normala eta ofiziala
  (benetan) izatera iristea, Euskal Herri osoa
  euskalduntzea (zonalde linguistikoak bereizteko
  beharrik ez izateko), Euskara normaldu ondoren
  eta herritarrak euskaldunak izatea lortuz, baita
  eleanizduntasun indibiduala ere bultzatzea,

7
2.1. E.H.ko GIZARTEA ANIZTASUNA

• E.H.ko Gizartea oso egoera anitzean eta
  konplexuan dago, nahiz eta Europan egon eta
  erlatiboki txikia izan. Bereiztu ohi ditugu,
  orokorrean eta euskararekiko ere, ondoko alderdi
  anitzak, AMIA bitartez aztertu beharrekoak ere,
  diagnosia ziurrera iritsi ahal izateko
• Zonalde politikoak, Espainia eta Frantzia
  Estatuen menpekoak,
• Ukipen egoeran egonda, Euskal Herriko politika,
  ekonomia, hizkuntza, kultura, menpeko pozizioan
  dago, libertaterik gabe aukeratzeko eta
  ezartzeko,
• Zonalde sozio-linguistikoak, positiboki erabili
  ordez (euskalduntzeko, programa bereziak eta
  egokituak erabiliz, adibidez), negatiboki
  erabiltzen dira askotan (euskalduntzea
  oztopatuz),
• Eremuak familia, hezkuntza, lana, solasaldia,
  ekonomia, administrazioa, kalea, hedabideak,
• Arloak zientzia ezberdinak, adierazpen
  kulturalak,

8
2.2. E.H.ko GIZARTEA ANALISIAPLIKAZIO MAILAK (1)

• Psikologia Sozialak, eta beste zientzia batzuk
  ere, bereiztu ohi dituzte baita pertsonekin
  lotzen diren egoera anitzak ere, edo analisi eta
  aplikazio mailak
• PERTSONAK
• (1) Norbanakoak, bakoitzaren nortasunarekin,
  identitatearekin, bere indar-guneak eta
  ahuleziak,
• (2) Pertsona-artea, helburuak, erkaketa,
  harremanak, komunikazioak, berdintasuna bai/ez,
  positiboki bai/ez,
• TALDEAK
• (1) Talde bakoitza, helburuak,
  barne-antolakuntza aniztasuna harremanak,
  ondo sentitzearen beharra,
• (2) Talde-artea, helburuak, erkaketa eta
  posizioak, harreman positiboak bai/ez,
  berdintasuna bai/ez, inposizioa bai/ez,
  adostasuna bai/ez, komunikazioak eta pertsuasioa,
  artaldi eta ardi beltzaren fenomenoak,

9
2.2. E.H.ko GIZARTEA ANALISIAPLIKAZIO MAILAK (2)

• ORGANIZAZIOAK
• (1) Elkarte sozialak (pribatuak) Bagera,
  Soziolinguistika Klusterra, Kontseilua, AEK, ...
• (2) Instituzio ofizialak (publikoak)
  Jaurlaritza, Parlamentua, Aldundiak, Udaletxeak,
  Eudel, baina falta zaigu garrantzitsuena gure
  berezko Estatua.
• (3) Erakunde erdi-sozialak erdi-ofizialak
  (erdi-pribatu erdi-publikoak) Unibertsitateak,
  Alderdiak, Sindikatuak, Konfebask eta Adegi,
  Udalbiltza, KutxaBank, EkoGune, Euskaltzaindia,
  Eusko Ikaskuntza, ...
• Mugimendu sozialak maila berezia dena, nahiz eta
  jende askokoak izan, organizazio eskasekoak
  direnak gehienetan. Gurean nahiko errazak dira.
• Auzolan berezia, nahiko erraza zori onez,
  beharrezkoa.
• Manifestazioak bereziak, errazak hemen,
• Festak bereziaz gain, pozgarriak, egokiak
  euskararako.

10
2.2. E.H.ko GIZARTEA ANALISIAPLIKAZIO MAILAK (3)

• Maila guzti hauek oso garrantzitsuak dira
  euskararekiko onerako eta txarrerako ere,
  hauetan ematen direlako eragina duten kanpoko
  faktore nagusiak bai Aukerak (aldekoak) eta
  baita Mehatxuak (kontrakoak) ere. Bietatik ematen
  dira egunean euskararekiko, batez ere bereiztu
  ditugun hiru organizazio mota hauetan.
• Hala ere, zenbat soziologo esaten dute mundu
  likido, gaseoso batean bizi garela
  zalantzagarria, aldakorra, ziurgabetasunekoa,,
  bultzatzen duena bai taldeak, eta baita bestelako
  gizarte mailak ere, funtsik gabekoak eta mantendu
  ezinekoak gertatzea, gehienbat gazteen artean
  horrela ote da gurean ere, euskararekiko?, zein
  neurritan?

11
2.2. E.H.ko GIZARTEA ANALISIAPLIKAZIO MAILAK
(4)

• ESTATUA da organizazio nagusia, instituzio
  ofizial eta publiko nagusia, gizarte bateko
  edozein gauza garrantzitsurako beharrezkoa dena,
  baita euskararen normalkuntzarako ere oraindik
  ez duguna, nahiz eta ezinbestekoa izan.
• Honi buruz ere, badago eztabaida egin beharra
  gure artean, zeren hau lortzea behar luke izan
  lehentasunezko helburua, hori lortu eta gero
  litekeenak direlako bestelako helburuak lortzea
  demokrazia izatea, krisi ekonomikoa konpontzea,
  krisi ideologikoa gainditzea, eta abar, eta ez
  alderantziz, Euskal Herriaren kontrakoek sinistu
  arazi egin diguten bezala (ORREAGA Elkartea,
  2013).
• Esango nuke, bi Estatu dominatzaileak (Espainia
  eta Frantzia) nahiko lortu dutela gurekin gu
  babesgabetasun ikasia moduan funtzionatzea,
  zori txarrerako.
• Euskal Herria berezko estatu normala izateak
  ekarriko luke, besteak beste, EUSKARA gure
  hizkuntza ofiziala lortzea eta normala izatea,
  Europan normalak diren bezala beste askok.

12
2.3. E.H.ko GIZARTEA ARTEKOTASUNA

• Hau da, egun, zerbait geoz eta gehiago gertatzen
  ari zaiguna gurean, euskararekiko gehien bat,
  gure zori onerako 1) bai elkarte-artean, 2)
  elkarte eta erakunde artean, 3) erakunde-artean,
  4) erakunde eta instituzioen artean, 5) guzti
  hauek eta pertsona edo talde artean ere.
• Esango nuke, gure berezko Estatua lortu arte,
  egoera hau dela, jadanik egunean, aukera
  aberatsena euskararen indarberritzean eta
  biziberritzean eragiteko, praktikan behintzat.
  Esango nuke ere miraria dela horrenbeste
  organizazio ezberdin egotea, Euskal Herri osoan,
  euskararekiko, nik dakidan neurrian erabat
  berezia dena gure Herri honetan, sinistu ezina
  gertatzen dena nazioarteko soziolinguistika
  aplikatuan.
• Horregatik ere, harrigarriagoa zaigu ikustea
  zenbait energia inbertitzen dugun euskararen
  biziberritzean, lortzen dugun etekin eskasarekin
  erkatzen badugu (nire iritziz, noski) nola da
  posible azken 40 urtetan lortu dena asko dela,
  lorpen oso positiboa dela, esatea?, nola sinistu
  daiteke horrelako diskurtsoa?, ezagutzen al dugu
  euskararen historia?

13
3.1. EUSKARAREN HISTORIA MOTZA, EAEan (1)

• Euskara jakite mailan, nola azaldu 1) 1900-1970
  arteko 70 urtetan, eta 2) 1970-2010 arteko 40
  urtetan gertatu zaiguna?, nahiz eta horrenbeste
  energia soziala erabili euskalduntzean? arrazoi
  nahikoa, hau, Euskal Herria berezko Estatua
  lortzeko ekitearen beharra.
• 1900ean populazioaren 80 inguru euskalduna zen,
  eta hauen artean erdiak (populazioaren 40)
  euskaldun elebakarrak, erdaldun elebakarrak 20
  zirelarik, eta
• 1970ean euskaldun elebakarrak desagertu dira,
  euskaldunak elebidunak (aktiboak, suposatzen da)
  bihurtu dira eta bakarrik populazioaren 24
  inguru dira, eta erdaldun elebakarrak berriz 75
  dira. Hau da 70 urtetan gertatutakoa.
• 2006ean (EJ/GV, 2008), 16 urte eta gehiagokoen
  artean elebidun aktiboak populazioaren 30,1
  dira, elebidun pasiboak 18,3 dira, eta
  erdaldunak 51,5 dira. Hau da 40 urtetan lortu
  dena populazioaren euskalduntze prozesuan,
  bakarrik da 1) erdaldunak 75tik ? 51ra
  pasatzea, 2) euskaldunak, denak elebidunak
  izatea aktiboak 24tik ? 30ra pasatzea, eta 18
  pasiboak lortzea. 70 eta 40 urtetan gertatutakoa
  antzekoak al dira?
• Badakigu ere elebidun aktiboak 16 urte baino
  gutxiago duten haur eta gazteen artean 65
  inguruan dabiltzala baita 16-24 urte artekoak
  57,5 direla edo Gipuzkoan 49,1 direla.

14
3.1. EUSKARAREN HISTORIA MOTZA, EAEan (2)

• Euskara erabiltze mailan, egoera ez da hobea,
  azterketa guztiak adierazten duten bezala.
• Arrazoi asko erabiltzen dira egoera hau
  azaltzeko 1) teorikoak batzutan (adibidez eredu
  matematikoa, J.L.Alvarez-Txillardegi, X. Isasi),
  2) enpirikoak bestetan, adibidez eskolatik edo
  familiatik kanpo egoera erdalduna da nagusi,
  oraindik euskaraz ez baduzu espainiera bezain
  edo gehiago ezagutzen, hizkuntza hauek erabiltzen
  dira errazagoa delako (ekonomi-lege
  psikologikoa) ikasi dena da batez ere euskara
  formala, baina ez euskara informala, hau
  izanik gehienetan erabilgarriagoa aisialdian
  euskaraz erabiltzen ez dutenak, bestelako
  eremutan oraindik gutxiago erabiliko dute
  zenbait eremutan derrigorrez espainiera erabili
  beharra (osasungoan, administrazioan, dendetan,
  tabernetan,) ohiturak sortzen dituzte, nekezak
  gero aldatzeko direnak (ekonomi-legearen
  arabera) estresa ere dago zein hizkuntzatan
  hizketan hasi aukeratzerakoan
• Guzti honengatik 1) EUSKARAK ZENTRALITATEA bete
  behar du gure gizartean (zer da ba Euskal
  Herria?), 2) ERABAKI POLITIKO berriak
  ezinbestekoak ditugu, gure berezko Estatua lortu
  arte.

15
3.2. EUSKARAREN HISTORIA LUZEA, EAEan (1)

• (Badu-Bada Erakusketa STM, 2012-13)
• EL EUSKARA SE PERDIÓ DE FORMA NATURAL (?)
• 1768 Se prohibe el euskara en la enseñanza de
  las primeras letras (Real Cédula de Carlos III)
• 1772 Se prohiben los libros de contabilidad para
  comerciantes en euskara (R.C. Carlos III)
• 1776 Se prohiben los libros en euskara (Conde de
  Aranda)
• 1801 Se prohibe todo tipo de representaciones
  teatrales en euskara
• 1803 Una denuncia particular sobre castigos
  corporales infligidos por hablar euskara en la
  escuela
• 1857 Obligatoriedad de la escolaridad únicamente
  en castellano (Ley Moyano)
• 1862 Se prohibe el euskara en todo tipo de
  escrituras públicas
• 1867 Se prohibe el euskara en todo tipo de obras
  dramáticas (Real Orden de Isabel II)
• 1902 Orden en la que se castiga a los maestros
  que enseñan en su idioma o dialecto (R.O. de
  Alfonso XIII y Romanones)

16
3.2. EUSKARAREN HISTORIA LUZEA, EAEan (2)

• 1923 Prohibición del euskara en actos oficiales
  (Alfonso XIII y Primo Rivera)
• 1925 Se retiran los libros de texto en euskara y
  suspensión de empleo y sueldo a quienes enseñen
  en dicha lengua
• 1937 Prohibición de hablar en euskara
• 1938 Se excluye el euskara de los registros
• 1939 Exclusión del euskara en la rotulación de
  hoteles
• 1940 Excluido en Tribunales y Comercios
• 1944 Prohibido en las escrituras públicas
• 1947 Prohibido en las revistas
• 1948 Prohibido en las escuelas
• 1954 Prohibido en las radios
• 1964 Prohibido en discos y publicidad
• EUSKARAZ BIZI NAHI DUGU!
• EL VERDADERO MISTERIO DEL EUSKARA ES SU
  PERVIVENCIA, NO SU ORIGEN (Koldo Mitxelena)

17
3.3. EUSKARA GAUR, EAEan BIZIRIK DA
(Badu-Bada STM, 2012-13)
BADU Entzulerik, ikuslerik, hiztunik, irakurlerik, malgutasunik, bizitasunik, blogaririk, zibernautarik, babesik, eskolarik, lurralderik, araurik, baliorik, sortzailerik, aitormenik, prestigiorik, gaitasunarik, botererik, pozgarritasunik,
BADA Idazten, ukitzen, mugitzen, inprimatzen, asmatzen, digitala, ikusten, ezinbestekoa, maitatua, entzuten, erabilia, bizia, defendatzen, berezkoa, transmititzen, irakasten, ikasten, idazten, aldatzen, errespetatua, beharreskoa,
18
4. DISKURTSOAK ETA IKURRITZAK (LEMAK, LELOAK)
(1)

• Gauden egoeran, eta oraingoz, Euskararen alde
  egitea beharrezkoa zaigu, sentsu guztietan 1)
  bai kuantitatiboki, populazioarekiko, 2) baita
  kualitatiboki ere, modu erakargarriak erabiliz.
  Adibidez, aipatu dugu zein garrantzitsua den
  euskararekiko artekotasuna bultzatzea (1) bai
  euskararen aldekotasun aktiboa indartzeko, (2)
  baita euskararen presentzia, ikuspena entzumena
  idazmena ere, handitzeko eta gerturatzeko.
• Egun, garrantzi berezia ematen zaio erabiltzen
  diren diskurtsoak nolakoak diren, aipatutako
  helburuak lortzeko, nolakoak behar duten izan
  erakargarriak gertatzeko, euskararen aldekotasuna
  indartzeko besteak beste 1) diskurtso
  positiboak behar dute izan ikusmina sortu,
  partehartze gogoa piztu, estimulagarriak gertatu,
  motibagarriak izan, eta abar, 2) euskararekiko
  ikurritzak ere positiboak behar dute izan,
  bereziak, erakargarriak, estimulagarriak,
  komunikazio konbentzitzaile pertsuasiborako
  modukoak.

19
4. DISKURTSOAK ETA IKURRITZAK (LEMAK, LELOAK) (2)

• Horrela 1) lehenbizi egin beharrekoa da nolakoak
  erabiltzen diren jakitea eta aztertzea, 2) gero
  proposamen batzuk emateko. Horretarako oso
  baliagarria zaigu BAT Soziolinguistika
  Aldizkaria, 86 (2013, 1) Euskararen Framing
  berriaz, zenbaki monografikoa dena (1)
  euskararekiko diskurtso berri baten beharra
  zergatik dugun nolakoak behar duten izan
  aztertzen ditu, euskararen aldekotasun aktibo
  orokorra lortzeko, (2) nolakoak behar duten izan
  ere erabiltzen diren Euskararekiko ikurritzak,
  bizitza eta pozarekin lotuz adibidez, nik
  proposatzen dut mintegi honek duen izenburua
  Pozik Bizi Gara Euskaraz!
• Ikurritzak asko ditugu, bai historikoki, baita
  egun ere, organizazio mota gehienak berea
  dutelako, mugimendu sozialak ere, ekintza askok
  ere, gainera, aldatzen joaten dira, horrela 1)
  bai gure ahalmen sortzailea erakusten dugu, 2)
  baita harrigarria gertatzen da ere
  hartzaileentzako eta, horrela, eraginkorragoa.
  Adibide moduan, ondoan adieraziko ditut KORRIKAko
  historian erabili direnak, hau gertukoa zaigulako.

20
4. DISKURTSOAK ETA IKURRITZAK (LEMAK, LELOAK) (3)

• KORRIKAren historia 1980an lehena (18 edizio),
  AEK Elkarteak antolatuz, E.H. osoa zeharkatuz,
  bakoitza bere ikurritza eta abestiarekin
  (Sustatu.com, 2013-03-24)
• 1980 (1) Zuk ere esan bai euskarari (Korrika 1
  Xabier Amuriza)
• 1982 (2) AEK, euskararen alternatiba herritarra
  eta herriaren erantzuna euskararen alde (Korrika
  2 Akelarre)
• 1983 (3) Euskaraz eta kitto! (Korrika 3 Egan)
• 1985 (4) Herri bat, hizkuntza bat! (Korrika 4
  Lontxo Aburuza)
• 1987 (5) Euskara, zeurea (Korrika 5 Oskorri)
• 1989 (6) Euskara Korrika eta kitto eta Euskal
  Herriak AEK (Gu AEK-koak gara Xanti eta Maider)
• 1991 (7) Korrika euskara, euskaraz Euskal Herria
  (Korrika 7 Irigoien Anaiak eta Mikel Erramuspe)
• 1993 (8) Denok maite dugu gure herria euskaraz
  (Aide Korrika Tapia eta Leturia)

21
4. DISKURTSOAK ETA IKURRITZAK (LEMAK, LELOAK) (4)

• 1995 (9) Jalgi hadi euskaraz (Bizi ganoraz
  Maixa eta Ixiar, Alex Sardui, Kepa Junkera)
• 1997 (10) Euskal Herria Korrika! (Euskal Herria
  Korrika Gozategi)
• 1999 (11) Zu eta ni euskaraz (1 eta 1 Joxe
  Ripiau)
• 2001 (12) Mundu bat euskarara bildu (Big Beñat
  Fermin Muguruza)
• 2003 (13) Herri bat geroa lantzen (Gero bat
  gaurdanik Mikel Laboa eta Ruper Ordorika)
• 2005 (14) Euskal Herria euskalduntzen. Ni ere
  bai! (Ni ere bai Afrika Bibang)
• 2007 (15) Heldu hitzari, lekukoari, elkarlanari,
  euskarari, herriari (Heldu Niko Etxart eta El
  Drogas)
• 2009 (16) Ongi etorri euskaraz bizi nahi dugunon
  herrira! (Ongi etorri laguna Betagarri)
• 2011 (17) Maitatu, ikasi, ari Euskalakari
  (Pausoz pauso euskalakari Gose)
• 2013 (18) Eman Euskara Elkarri! (Bagoaz Esne
  Beltza)

22
4. DISKURTSOAK ETA IKURRITZAK (LEMAK, LELOAK) (5)

• Beste adibide erakargarriak dira euskararekin
  jolastu ondo pasa lagunak egin pozik
  bizitzea bultzatzen dutenak. Adibide moduan
  Kike Amonarriz jarri daiteke, gure artean ondo
  ezaguna delako
• Kike Amonarriz Euskararekin jolasteko hamaika
  modu badaudela erakutsi digu
• paperekoa.berria.info gaur (2013-5-5) 1413
  
• Filologo eta soziolinguista izaki, Kike
  Amonarrizek (Tolosa, Gipuzkoa, 1961) euskararekin
  ondo pasatzeko sistemak aurkitzea izan du
  betidanik kezka eta afizio. Txiste kontalari
  gisa, egin zituen lehen urratsak ETBn. 2006.
  urtetik, Mihiluze lehiaketan gauzatu du
  euskararekin jolasteko grina hori. Zortzi
  denboraldi, 1.117 saio eta 2.400 lehiakide inguru
  platotik igaro ostean, maiatzaren 15ean azken
  saioa emango dute. Indartsua izango da oso Biba
  Mihiluze lehiakide bereziak eta
  ikus-entzuleentzako sariak (zori txarrez,
  berriro ere,nire ustez 15eko azken saioa
  zoragarria!)

23
BUKATZEKOPOZIK BIZIKO GARA EUSKARAZ!

• Esandako guzti hau
• Gutako norbanako bakoitzak hausnartzeko,
  kokatzeko eta erabaki aktibo positiboak hartzeko
  !!!
• MILA ESKER, BAGERA Elkarteari eta hemen zaudeten
  guztioi !!!