Slayt Basligi Yok

1
KISILIK
Ögr. Gör. Serap GÖKCE Ahmet Erdogan Saglik
Hizmetleri Meslek Yüksekokulu
2
Birisinin kisiliginden (sahsiyetinden)
bahsettigimizde, onu diger kisilerden farkli
kilan ve belki de onu tek yapan özellikleri
kastediyoruz. Kisiligin bu yönlerine bireysel
farklar denir. Bazi insanlar sinirlidir,
bazilari degil bazi insanlar içedönüktür,
bazilari disadönük bunun gibi özellikler vardir.
3

• KISILIK Insanlari digerlerinden ayiran
  özelliklerin tümüdür. (Farkli durumlar karsisinda
  degisim göstermeksizin yansittigimiz düsünce,
  his, motivasyon ve davranislarin bütünü)

4

• Kisilik degerlendirmeleri ise kültürden kültüre
  degisim gösterebiliyor. Örnegin, Japonya'da
  oldukça "disa dönük" olarak degerlendirilen bir
  çocuk okumak üzere Ingiltere'ye gittiginde orada
  oldukça "çekimser" olarak tanimlanabilir. Öyleyse
  kullanilan tanimlar kültürlerin deger
  yargilariyla birebir iliskili diyebiliriz. Buna
  bagli olarak kisilik testleri de gerek sorular,
  gerekse puanlandirma cetveli bakimindan o dile ve
  kültüre "uyum/ adaptasyon" gerektirir.

5
Mizaç, kisiligimizin genetik temelli, dogustan
gelen özelligidir. Eskiden her seyin dört
unsurdan yaratildigina, bunlarin her insanda
kullanilis miktarinin da insan mizacini (huyunu)
etkiledigine inanilirdi.
6
Bu dört unsurun miktarina göre insanlar da dört
tiptir. Kanli insanlar sicak ve sulu. Canitez
insanlar sicak ve kuru. Sogukkanli insanlar soguk
ve sulu. Melankolik insanlar soguk ve kuru.
7
Bazi insanlar acil durumlar karsisinda sakin
davranirlar bazilari korkarlar veya baska
duygular gösterirler. (normallikten
nevrotiklige) Içedönüklük - Disadönüklük Beden
yapisi ve mizaç iliskisi 1. Ectomorph insanlar
Ince, uzun insanlar. 2. Mesomorph insanlar
Kütük gibi, genis omuzlu, kasli beden yapisi. 3.
Endomorph insanlar Tombul, armut sekilli
insanlar.
8
KISILIK GELISIMI TEORILERI 1. SOSYAL ÖGRENME /
DAVRANISÇILIK 2. KARSILIKLI ETKILESIM 3.
PSIKOANALITIK TEORI 4. BILISSEL GELISIM TEORISI
9
I. SOSYAL ÖGRENME / DAVRANISÇILIK A. TEMSILCISI
B. F. SKINNER B. TEMEL ILKELERI 1. Psikoloji
hayvan davranislarini inceler 2. Sadece açik
davranislar bilimsel incelemenin konusudur 3.
Davranis, uyaran ve tepki mekanizmasi içinde
anlasilir. Sartlanma ödül ve ceza tepkileri
ile olusturulur. 4. Klasik Sartlanma--verilen bir
uyarana tepkiyi saglama 5. Sosyal
Ögrenme--begenilen modellerin taklit edilmesi 6.
Kisilik ögrenilmis davranis
10
II. KARSILIKLI ETKILESIM A. TEMSILCISI
C.H.Cooley ve G. Herbert Mead B. AYNA
BENLIKE BAKMA (COOLEY) BEN
AYNADAKI BEN coskun, atilgan
kendine hakim, kontrollü düzensiz,
alelacele düzenli,
metodlu dedigim dedik
önceden tahmin edilebilir gösterici, açik
sakin, ciddi, pasif rasyonel degil
akli basinda düsüncesiz
davranan ince eleyip sik
dokuyan mantiksiz
mantikli subjektif
objektif ham, ilkel
nazik, görmüs geçirmis uyumsuz
uyumlu, itaatkar kendi basina
hareket eden geride durup gözleyen içten-yönlen
dirmeli baskalarinca-yönlendirilen
11
III. PSIKOANALITIK TEORI A. TEMSILCI Sigmund
Freud B. KISILIGIN UNSURLARI 1. ID--zevk prensibi
üzerine çalisir ve tatmin arar a. cinsel
enerji (libido) b. saldirganlik 2. EGO-- Idi
gerçeklik prensipleri dogrultusunda yönlendirir.
Ego savunma mekanizmalari kullanir (bastirma,
yansitma, yüceltme, aklilestirme, tersine
çevirme). 3. SÜPER-EGO (Bilinç)
12

• Kendi deneyimledikleri ve hastalarinin klinik
  incelemelerine dayanarak kisilik kurami ve akil
  hastaliklari üzerine yogun çalismalarda bulunan
  Freud, 4 ana unsurun altini çiziyordu
• Bilinç seviyeleri, kisilik yapisi, kaygi ve
  psikolojik savunma mekanizmalari ve gelisimde
  psikoseksüel evreler.

13
Bilinç Seviyeleri ve Buzdagi Benzetmesi
14

• Freud'un bilincin çesitli katmanlarindan
  bahsettigi kurami "topografik zihin modeli"
  olarak da adlandiriliyor.
• Topografinin sözcük olarak yer betimi anlamina
  geldigini göz önünde bulunduracak olursak buzdagi
  ve bilinç arasindaki benzesimi kurmak çok da zor
  degildir.
• Çünkü Freud, bilinci bir buzdagina benzeterek
  farkli bilinç asamalarini bu buzdaginin suyun
  altinda ve üstünde kalan kisimlariyla, yerlerini
  su seviyesine göre betimleyerek bagdastiriyor.

15

• Bilinç Asamasi (Buzdaginin su yüzeyinden görünen
  kismi) Bilincinde oldugumuz her türlü düsünce ve
  algilar bilinç asamasini olusturuyor. Bu düsünce
  ve algilar farkindalik esiginin üzerinde
  kaldiklarindan kendilerini açikça belli ediyorlar.

16

• Ön Bilinç Asamasi (Buzdaginda su seviyesinin
  hemen alti) O anda bilincinde olmasak da hemen
  bilince tasiyabilecegimiz anilar ve dünya
  bilgilerini kapsiyor. Bu asama, bilinçle
  bilinçalti arasinda bir tür geçis asamasi görevi
  üstleniyor.

17

• Bilinçalti (Buzdaginin suyun altindaki geri kalan
  kismi) Bilinçaltinda farkinda olmadigimiz
  korkular, kabul göremez cinsel arzular, mantik
  disi istekler, vahset yönelimleri, utanç verici
  deneyimler, bencilce istekler ve ahlak disi
  dürtüler bulunuyor.
• Buzdagi benzetmesinde, buzdaginin en büyük
  alanini olusturuyor.
• Freud, insanin dogasi geregi siddet ve cinsellige
  yönelik utanç verici dürtüler barindirdigini
  iddia ederek, bilinçaltimizda bu fikir ve
  dürtülerin barindigini belirtiyor. 

18
(No Transcript)
19

• Semada her ne kadar çogu korku ve dürtülerimizin
  farkina varamadigimiza vurgulansa da, Freud'a
  göre bilinçaltindaki çogu düsünce aslinda bir
  zamanlar bilinç esiginin üstündeydi.
• Ancak kaygi seviyemizi arttirip bizleri rahatsiz
  ettiklerinden, bilinçaltinin dehlizlerine
  bastirildi ve davranislarimizi biz farkinda
  olmadan yönlendirmeye basladi.
• Bu nedenle ki çogu akil hastaliklarinin temelinde
  bilinçaltina atilmis bu korku ve arzular yatiyor.

20

• Bu noktaysa bizleri psikalanalist terapinin
  amacina götürüyor.
• Freud'a göre psikolojik rahatsizliklari tedavi
  etmenin en iyi yolu bilinçaltina bastirilmis ne
  varsa bilinç yüzeyine çikarmakti.
• Bu sekilde hasta çocuklugundaki travmatik
  deneyimleri hakkinda bir iç görü kazanip onlari
  bastirma nedenlerini bulacak, bu kesifse
  hâlihazirda yasadigi psikolojik sorunlarini
  ortadan kaldiracakti.
• Daha açik bir deyisle, ilk 6 yasta yasanilan kötü
  deneyimler, bireyin geri kalan hayatina da
  olumsuz yansiyarak akil hastaliklarina neden
  oluyordu.
• Tedavi olma süreciyse bu bastirilmisliklarin
  farkina varmaktan geçiyordu.

21
Kisilik Yapisi Id, Ego ve Süper Ego

• Freud, kisiligi olusturan üç temel yapidan söz
  ediyordu Id, ego ve süper ego. Bu üç yapiyi
  arzu, mantik ve vicdan olarak da düsünebiliriz.
  Eger ki kimi zamanlarda farkli bir kisiymisçesine
  hareket ettiginizi düsünüyorsaniz bu
  dalgalanmalar Freud'a göre farkli kisilik
  yapilarinizin savasimindan kaynaklaniyor olmali.

22

• Id, ilkel ve dogustan getirdigimiz dürtülerimizi
  kapsiyor. Bedensel ihtiyaçlarimizin, cinsel
  arzularin ve saldirgan tepkilerin idden
  kaynaklandigini söyleyebiliriz.
• Freud'a göre idin arzu ve istekleri tamamen
  bilinç disi ve "zevk prensibi"yle islemekte.
• Idin temel güdülerimizi kapsadigini düsününce,
  zevk prensibiyle islemesi dogal. Çünkü ilkel
  güdüler, arzulara bir an önce doyum arayip
  bireyin davranislarini bu yönde
  sekillendirebiliyorlar.

23

• Ancak ne yazik dünya tüm arzu ve dürtülerimizi o
  anda tatmin etmemize olanak saglamiyor. Eger haz
  tatmini odakli yasamaya devam edersek pek çok
  sorunla yüz yüze kalabiliyoruz.
• Yasamin bu sartlariyla basa edebilmekse ikinci
  kisilik yapimiz olan egoya düsüyor.
• Ego, idin tatmin edilebilecegi elverisli sartlar
  olusana kadar onu kontrol altinda tutuyor.
  Öyleyse ego "gerçeklik prensibi"yle isliyor.
  Çevresel sartlari degerlendirerek pek çok
  davranisin olasi sonuçlarini tartiyor. Bu
  sekilde, uygun zamani kollayarak bireyin anlik
  dürtüleri sonrasinda aci çekmesini engellemis
  oluyor. Egonun kimi islevleri bilinçliyken
  kimileri bilinç disi gerçeklesiyor.

24

• Kisiligimizin son ögesini ise süper ego
  olusturuyor. Süper ego da tipki ego gibi idin
  arzu ve isteklerini baski altinda tutmaya
  çalisiyor. Ancak ego idin tatminleri için uygun
  zamanlar kollarken süper ego ahlak kurallarini
  devreye sokuyor. Daha açik bir deyisle, idin bu
  yönde tatmininin dogru olup olmadigini
  sorguluyor. Süper ego için tatminde yalnizca
  dogru zamanin kollanmasi degil, ahlaki kurallara
  uygunluk da önem kazaniyor.

25

• Ailemizden edindigimiz egitim, yasadigimiz
  toplumun normlari ve kendi deneyimlerimiz süper
  egonun olusumunda en önemli etkenleri
  olusturuyor. Ancak süper ego gelistikçe, ilkel
  güdülerimizin tatmini daha da fazla engellenmis
  oluyor. Bu nedenle de ego, id ile süper ego
  arasinda bir anlamda köprü görevi üstlenmis
  oluyor. Bunu bir sekilde bir savasim ve çatisma
  olarak da düsünebiliriz. Sürekli olarak
  kisiligimizi olusturan bu yapilar birbirleriyle
  çekismek zorunda kaliyorlar. Iste, bu savasim
  Freud'a göre kisiligin ve çogu psikolojik
  rahatsizligin temelini olusturuyor.

26
III. PSIKOANALITIK TEORI C. GELISME KADEMELERI 1.
ORAL (Dogumdan bir yasina kadar) 2. ANAL (1 - 3
yaslari) 3. FALLIK (2.5 - 6 yaslari) (Ödipus ve
Electra Kompleksleri) 4. LATENSI (6 - 11) a.
Ayni cinsiyetteki ebeveynle benlik birlestirme
b. Çocuklarin dünyayi ögrenmesi c. Kisiligin
sabit hale gelmesi 5. GENITAL (Ergenlik) 6.
YETISKINLIK (Kisilik zaten belirginlesmisti)
27
Oral dönem

• Bebek çevresinde gördügü, eline aldigi ne varsa
  agzina götürüp bu davranistan haz aliyor. Eger ki
  çocuk bu dönemde SAPLANTI (fiksasyon-takilip
  kalma) olursa, ileride oldukça saldirgan ve
  küfreden bir kisilik sergileyebiliyor. Bunun yani
  sira sigara, asiri yemek yeme gibi zararli
  aliskanliklar sergileyebiliyor.
• Özgüven gelisir. (sevme-dokunma-doyurulma önemli)

28
Anal dönem

• 18 - 36 aylik dönemi kapsar. Tuvaletini yaparken
  büyük bir haz duyan çocuk için zevk bölgesi anal
  bölge. Libido enerjisinin çogu bu dönemde asili
  kalirsa ileride düzenli ve tertipli olmaya dair
  bir takinti (anal-çekilme) ya da dikkatsizlik,
  daginiklik (anal-disavurum) sergilenebiliyor.
  Çocugun ileride anal-çekilme ya da anal-disavurum
  özellikleri gösterip göstermeyecegini
  belirleyense ailenin çocugun tuvalet egitimindeki
  tutumu oluyor. Eger oldukça sert bir tutum
  sergilenirse çocugun kisiligi mükemmeliyetçilik
  takintisi çerçevesinde gelisiyor. Tuvalet
  egitiminde aile asiri rahatsa, daginik ve
  disiplinsiz bir kisilik gelistirebiliyor.

29
Fallik dönem

• 3 - 6 yas arasindaki zevk bölgesiyse genital
  bölgedir. Fallik dönem olarak adlandirilan bu
  yaslarda Oedipus ya da Elektra kompleksi
  gelisebiliyor. Oedipus kompleksi erkek çocugun
  babasini annesinden kiskanmasi ve bilinçaltindan
  babasinin ölmesini istemesi olarak tanimlaniyor.
  Ismini Yunan mitolojisinden alan kavram, hikâyede
  babasini öldürüp annesiyle evlenen Oedipus'a
  gönderme yapiyor. Ancak bu gizil duygular bir
  süre sonra çocukta kaygi uyandirmaya basliyor.
  Annesine duydugu arzu dolayisiyla hadim edilecegi
  korkusu duymaya basliyor. Elektra kompleksi ise
  kiz çocugun babasina duydugu ask dolayisiyla
  annesine olan kiskançligini ifade ediyor. Bu ask
  dolayisiyla cezalandirilacagini düsünen kiz çocuk
  kaygi duymaya basliyor.
• Ancak Elektra kompleksi kavramini Freud'un
  ögrencisi olan Jung'un gelistirdigini vurgulamak
  gerekir. Freud yalnizca Oedipus kompleksini
  açiklamaktadir. Gelisimin ilerleyen dönemlerinde,
  her iki cins de kendi hemcinsi ebeveynini
  kiskanmayi birakip onlari örnek alarak kiz çocuk
  babasi gibi bir erkegi, erkek çocuksa annesi gibi
  bir kadini es olarak etkileyebilecegini kavriyor.

30
Gizil dönem

• 6 yas civarini kapsiyor. Cinsel arzularin en aza
  indigi bu dönemde asili kalan bireyler ileride
  cinsel yönden tatminsizlik çekebiliyorlar. Cinsel
  enerji daha çok spor gibi faaliyetlere
  yönleniyor. Çalisma ve basari dönemi. (FIRTINA
  ÖNCESI SESSIZLIK)

31
Genital dönem

• Ergenlikle baslayip hayatimizin geri kalan
  bütününü kapsiyor. Kimlik bulma dönemidir.
• Her ne kadar haz genital bölgede yogunlassa da
  tutku, sevgi ve baglilikla beslenmeye basliyor.
  Freud'a göre bu son asamaya ulasabilmek adina
  önceki dönemlerde herhangi bir asili kalma
  durumunun yasanmamis olmasi gerekiyor.

32
Ericksonun psikososyal gelisim kademeleri
Kötü geçirilirse Gelecek korkusu Konrolsuzluk
duygusu Cezalandirilmaktan korkma Yetersizlik
ve asagilik duygusu Kimligini karistirma Kaçin
ma Düskünlük, can sikintisi Yasamaktan
igrenme
Kriz dönemleri Ilk yas Güven-Güvensizlik Ikinci
yas Otonomi, Utanç - Süphe 3-5
yaslari Girisimcilik - Suçluluk 6 yas-
erinlik Çaliskanlik-Asagilik duygu Ergenlik Kimlik
karmasasi -rolünü arama Erken
yetiskinlik Yakinlik -Yalitilmislik Orta
yaslar Üreticilik - Verimsizlik Yaslilik Benlik
bütünlügü-Umutsuz.
Iyi geçirilirse Ümit Isteklilik Girisimci
faaliye Beceri ve âletlerle ugrasma Sadakat
Sevgi Özen Bilgelik
33
Freud ve Eriksonun bir arada degerlendirilmesi Er
ikson Freud Temel Güven Güvensizlik (anne
çok önemli) Oral Özerklik Utanç, kusku (tuvalet
egitimi, müsrif-tutucu)

Anal Girisimcilik suçluluk (3-7 yas) (merakli,
kesif,soru), kompleksler
Fallik Çaliskanlik asagilik duygusu (basari,
rekabet) Latent (cinsellik örtülür,
unutulur) Kimlik kazanma- rol karmasasi (ben
kimim? bunalim), (haz almaya yönelik cinsellik)
Genital Yakinlik yalitilmislik
(is ve es bulma, toplum adami) Üreticilik
Verimsizlik (eve ve ise yerlesir, iste yükselir,
çocuk yetistirir) Benlik bütünlügü umutsuzluk
(emeklilik, hayati degerlendirme)
34
IV. BILISSEL GELISIM A. TEMSILCI Jean Piaget B.
METOD--Farkli yaslardaki çocuklara testler
uygulayarak cevaplari karsilastirma C. BILISSEL
KADEMELER 1. SENSORIMOTOR (0-18 Aylar) a.
Çevre ile iletisim kurma (nesne devamliligi)
b. Özümleme c. Taklit
35
2. ISLEM ÖNCESI DÖNEM (18 aydan 6-7 yasina)
a. Sembollerle ugrasma-nesne devamliligi b.
Hala ben merkezli-korunum ilkesi yok. 3. SOMUT
ISLEMSEL DÖNEM ( 6/7 - 11/12 yaslar) Sohbeti
anliyor, sinifa dahil olma 4. FORMAL (SOYUT)
ISLEMLER DÖNEMI (11/12) a. Düsünme
bilinçlesiyor, tümdengelimci, soyut b.
Hipotezler kuruyor c. Oyunun kurallarini
koyuyor, otoriter davranmaya basliyor