Doga,

1
Doga, çevre ve kent ÇEVRE SORUNLARI
2
(No Transcript)
3
(No Transcript)
4
Çevre sorunlari ve ekoloji kavrami

• Çevre sorunlari dünyanin pek çok yerinde bu
  arada Türkiyede son yirmi yilda güncel yasama
  iyice girmis durumdadir. Ormanlarin tahribi ve
  erozyon sorunu, hizli nüfüs artisi, düzensiz
  sehirlesme ve yesil alanlarin eksikligi,
  kiyilarin bozulmasi, sanayide kullanilan kimyasal
  maddelerin insan sagligina etkisi, nükleer enerji
  ve termik santrallerle ilgili sorunlsar sadece
  Türkiyede degil, dünyanin pekçok ülkesinde
  çözümleri aranan sorunlar haline gelmistir.
• Çevre sorunlarina bagli olarak, 1970 yillara
  kadar biyolojinin bir alt kolu olan ve bitki ve
  hayvanlarin çevreleri ile olan iliskilerini
  inceleyen bir dali olan ekoloji, 1970li yillardan
  itibaren artan çevre sorunlarina bagli olarak
  insan ve diger canlilarin birbiriyle ve çevreleri
  ile olan iliskilerini inceleyen bilim dali olarak
  tanimlanmaya baslamistir. Kisaca ekoloji insan
  doga iliskilerini inceleyen bir bilim dalidir.
• Ekoloji bilimleri, çevre bilimlerinden farklilik
  göstermektedir. Çevre bilimleri, çevrenin
  tanimindan yola çikarak ormanclik, ziraat, tip,
  cografya, sosyoloji, antropoloji, ekonomi, fizik,
  kimya, hukuk, yer bilimleri gibi alanlarin
  katkisiyla gelismektedir. Ekolojik ilkeler, çevre
  bilimleri için yukarida sayilan bilim dallarindan
  birisidir. Ancak ekoloji çevre bilimi için
  kullanilacak en dogal bilimsel çerçevedir.

5
ÇEVRE, SAGLIK VE TOPLUM PROBLEMLERI
6

• HAVA KIRLILIGINE SEBEP OLAN FAKTÖRLER
• SÜLFRIK MADDELER
• TANECIKLI MADDELER (TOZ)
• HIDROKARBONLAR
• AZOT IÇEREN MADDELER
• KARBONMONOKSIT(CO)
• FOTOKIMYASAL OKSIDASYON
• RADYOAKTIF MADDELER
• SPESIFIK KIRLETICILER

KIRLILIK KAYNAKLARI I. DOGAL KAYNAKLAR a)
VOLKANIK PATLAMALAR b) ORMAN YANGINLARI c)
BITKI ORGANIK MADDELER AYRISMA II. YAPAY
KAYNAKLAR a) FOSIL YAKIT TÜKETIMI b) MADEN
ÇIKARMA, b) MINERAL PROSESLER (KÖMÜR, ASBEST,
ÇIMENTO, CAM , SERAMIK vb..) c) METALURJIK
PROSESLER d) KIMYASAL PROSESLER e) KAGIT
ÜRETIMI f) NÜKLEER
7
DÜNYANIN SAGLIK DURUMU
AZALMA TAHMINI TREND
Dünya ekosistem sagligi 30 son 25 yilda Artan azalis
Dogal ormanlarin alani 13 son 30 yilda
Dogal su ekosistem endeksi 50 son 25 yilda Daha hizli azalma
Deniz ekosistem endeksi 40 son 25 yilda Daha hizli azalma
Verimli topraklar 25 son 25 yilda Ayni ya da daha büyük azalma
Afrika 30 Ayni ya da daha büyük azalma
Asya 27 Ayni ya da daha büyük azalma
Latin Amerika 18 Ayni ya da daha büyük azalma
Dünya Dogal Kaynaklarinin Tükenmesiyle ilgili
Bazi Trendler (WWR),
8
Kalkinma Çevre Koruma Çeliskisi

• Insanlarin yasam kalitesini yükseltmek amaçli
  kalkinma ve teknolojik gelisimler yarattiklari
  çevre sorunlari nedeniyle insanin yasam
  kalitesini düsürmeye baslamislardir.

9
(No Transcript)
10
(No Transcript)
11
(No Transcript)
12
(No Transcript)
13
(No Transcript)
14
(No Transcript)
15
(No Transcript)
16
(No Transcript)
17
(No Transcript)
18
(No Transcript)
19
(No Transcript)
20
(No Transcript)
21
(No Transcript)
22
(No Transcript)
23
(No Transcript)
24
(No Transcript)
25
(No Transcript)
26
(No Transcript)
27
(No Transcript)
28
(No Transcript)
29
(No Transcript)
30
Doga, çevre ve kent KÜRESEL ISINMA
31
Küresel Isinma nedir?

• Sera gazlarinin atmosferde birikmesi ile yeryüzü
  ile yeryüzüne yakin atmosfer tabakalarinda
  sicakligin artmasi

Küresel Iklim Degisimi nedir?

• Küresel isinmaya bagli olarak, diger iklim
  elemanlarinin degismesi

32
Binlerce, milyonlarca yillik buzullar erimeye
basladi.
1998 yilinda Dünya sicaklik ortalamasi, 1961
1990 yillari arasindaki ortalama dünya
sicakligindan 0,57ºC fazla
33
Klimanjaronun buzullarini eriten sebep nedir?
Kaynak Bergkamp, G. Orlando, B. And Burton I.
(2003). Change. Adaptation of water management to
climate change. IUCN, Gland, Switzerland and
Cambridge, UK. page.3

• Son 50 yilda Antarktikada 2,5 Clik sicaklik
  artisi ölçüldü.

• 1860 yilindan günümüze küresel ortalama hava
  sicakliklarinda 0,4 - 0,8ºC artis olmustur. Bu
  geçen 1000 yilin herhangi bir döneminden daha
  büyüktür.

• Son buzul çaginda yerküre ortalama sicakligi bu
  güne göre 5 ºC daha soguktu.

34
Küresel isinmaya biz sebep oluyoruz !

• Sera gazlarini fazla üretiyoruz

• Ormanlari yok ediyoruz, yakiyoruz.

• Denizlerdeki bitkisel planktonlarin
• yok olmasina sebep oluyoruz

• Hizli sanayilesiyoruz

• Çarpik kentlesiyoruz

• Yanlis tarim yapiyoruz

35
Iste bu gazlari atmosfere salarak küresel
isinmaya neden oluyoruz.
Karbondioksit
Kömür
Petrol
Dogal gaz
Halokarbonlar
Klimalar
Itici gazlar
36
Sadece onlar degil bu gazlar da var
37
Peki, suçlu gazlarin paylari ne kadar?
Kaynak Dialog-Zeitschr-3/1995, s.9
38
Gelecegimiz daha sicak ve daha kurak olabilir.
Kuraklik
Asiri sicaklik ve yanginlar
39
Artan dogal afetlerin ve yanginlarin nedenini
biliyor muyuz?
Kasirgalar
Seller
2005 yili Katrina ve Wilma, 2007 yili Florida
Kasirgalari
40
Enerji ve Iklim
Fosil yakit tüketimi
Global Sicaklik C
Firtina hasari
41
(YAZ)
(YAZ)
RUSYA
RUSYA
KUZEY KUTBU
KUZEY KUTBU
GRÖNLAND ADASI
GRÖNLAND ADASI
ALASKA (U.S.A)
ALASKA (U.S.A)
KANADA
KANADA
Kuzey kutbundaki buzullarin erimesi
42
Petrol
Hidrokarbonlardan meydana gelen tortul kayalarda
olusan koyu renkli, yogun yanici petrol
Kirliligin ana kaynaklarindan biri
43
Bir tanker enkazi
Iklim Degisikligi
Deniz kirliligi
Her yil denize dökülen petrol, denizde yapilan
sondaj çalismalari ve lagim atiklari yüzünden
tahmini olarak 3 milyon ton petrol denize
dökülmeketedir.
Fosil yakitlarin yakilmasi karbondioksit üreterek
sera etkisini arttiracak ve gelecekte iklim
üzerinde büyük bir degisiklige sebep olacak
küresel isinmaya yol açacaktir.
Saglik Konulari
Petrolün yan atiklari (ozon, karbon monoksit,Azot
oksit ve kükürt dioksit) insan sagligini ciddi
sekilde tehdit etmektedir.
Atmosfere atilan sinai emisyonlar
Petrol magduru bir kus
44
OKYANUS TANKER FACIALARINDA DÖKÜLEN
PETROL-1 MIKTAR TANKER SENE KONUM (Ton)
257,000 Atlantic Empress 1979 Bati Hint Adalari
239,000 Castillo de Believer 1983 Güney
Afrika 221,000 Amoco Cadiz 1978 Fransa 132,000 O
dyssey 1988 Mid Atlantic 124,000 Torrey
Canyon 1967 Ingiltere, Channel 123,000 Sea
Star 1972 Umman Körfezi 101,000 Hawaiian
Patriot 1977 Hawaii Adalari 95,000 Independenta
1979 Türkiye 91,000 Urquiola 1976 Ispanya
45
OKYANUS TANKER FACIALARINDA DÖKÜLEN
PETROL-2 MIKTAR (ton) TANKER SENE KONUM
85,000 Braer 1993 Shetland
Adalari 82,000 Irene's Serenade 1988 Yunanistan
80,000 Aegean Sea 1992 Ispanya 77,000 Prestige
2002 Ispanya 76,000 Khark 5 1989 Fas 68,000
Nova 1985 Iran körfezi 62,000 Wafira 1971
Güney Afrika 58,000 Epic Colocotronis 1975 Bati
Hint Adalari 57,000 Sinclair Petrolore 1960 Bre
zilya
46
FOSIL YAKITLARIN ÇEVREYE ZARARI(2000 /GJ)
Fosil Yakit Zararlari Kömür Petrol D. Gaz
Insanlara 4.48 3.83 3.09
Hayvanlara 0.71 0.72 0.40
Orman ve Bitkilere 1.85 1.49 1.21
Su Sistemlerine 0.28 1.25 0.21
Yapilara 1.22 1.22 0.77
Havaya 1.28 1.13 0.82
Yüzey Madenciligi 0.69 - -
Iklim Degisikligi 2.39 1.34 0.94
Deniz Yükselmesi 0.32 0.49 0.29
Toplam Zarar 13.32 11.47 7.73
47
DÜNYA FOSIL YAKIT TÜKETIMI (2000) FOSIL YAKIT
TÜKETIMI MILYON TON PETROL
ESDEGERI (MTOE) Kömür
2580 Petrol 3146 Dogal Gaz
2241 TOPLAM
7967
48
FOSIL YAKITLARIN ÇEVREYE VERDIGI ZARAR
(2000) Tahmini Çevresel Zarar Miyar
USD Kömür 1128 Petrol
1188 Dogal Gaz
560 TOPLAM HASAR 2876
49
AKICI FOSIL YAKIT ÜRETIM/TALEP(Petrol ve Dogal
Gaz)
Talep Tahmini
Üretim Tahmini
Dünya Üretimi/Talebi
50
(No Transcript)
51
(No Transcript)
52
(No Transcript)
53
(No Transcript)
54
(No Transcript)
55
(No Transcript)
56
(No Transcript)
57
(No Transcript)
58
(No Transcript)
59
(No Transcript)
60
(No Transcript)
61
(No Transcript)
62
(No Transcript)
63
(No Transcript)
64
(No Transcript)
65
(No Transcript)
66
(No Transcript)
67
(No Transcript)
68
(No Transcript)
69
(No Transcript)
70
(No Transcript)
71
(No Transcript)
72
(No Transcript)
73
(No Transcript)
74
Doga, çevre ve kent KURAKLIK TEHDITI VE KÜRESEL
AÇLIK
75

• Yasamayan kahramanlardan ve onlarin
  sahadetlerinin yasayanlarin omuzlarina yiktigi
  buyuk yuklerden ne kadar cekinsem de bir
  kehanette bulunmaksizin edemeyecegim. Bunu bir
  uyari da sayabilirsiniz. Bu gezegende 3 milyari
  askin insan yasamlarini surdurmek icin gunde 2
  dolari bile bulamiyor. Ve dogan her gunle
  birlikte 40 bin cocuk -yani her saniyede bir
  cocuk!- suregen aclikla ilintili hastaliklara
  yakalaniyor.
• Ariel Dorfman bu makaleyi ABD'de yayimlanan
  haftalik haber dergisi TIME'in 20. yuzyilin yuz
  onemli insani arasinda yer verdigi Che Guevara
  anisina 14 Haziran 1999'da kaleme almisti.
  Makaleyi Ertugrul Kurkcu Ingilizce'den cevirdi.

76
Anadoluda bugday yetismeyecek mi?
Gida üretim düzeni bozulacak
Örnek olarak orta kusak iklim bölgesinde bulunan
bugday yetistirme alanlari kutuplara dogru
kayacak. Bu durum bir çok ürün için de geçerlidir.
77
Bizleri bekleyen tehlikelerin gerçekten farkinda
miyiz?
Açlik, yoksulluk ve hastaliklar
Önce adalar, sonra kiyilar sular altinda kalacak
78
(No Transcript)
79
(No Transcript)
80
(No Transcript)
81
(No Transcript)
82
(No Transcript)
83
(No Transcript)
84
(No Transcript)
85
(No Transcript)
86
(No Transcript)
87
(No Transcript)
88
Doga, çevre ve kent SAVASLAR
89
(No Transcript)
90
(No Transcript)
91
(No Transcript)
92
(No Transcript)
93
(No Transcript)
94
(No Transcript)
95
(No Transcript)
96
Doga, çevre ve kent ÇÖZÜM ARAYISLARI
97
Çözüm Yolu

• Kullanma Koruma Dengesi çerçevesinde kullanmak
  ve çözümler ortaya koymak.
• Sürdürülebilir Kalkinma

98
Bu dünya bize atalarimizin mirasi degil gelecek
nesillerin bir emanetidir.
Emanete ihanet edildigini görmek istemiyoruz !
99
Herkesin yapabilecegi bir seyler var !

• Petrol, kömür ve dogal gaz (fosil yakitlar)
• kullanimini sinirlandiralim

• Enerjiyi tasarruflu kullanalim

• Günes, rüzgâr ve jeotermal gibi
• yenilenebilir enerji kaynaklarina yönelelim.

100
Herkesin yapabilecegi bir seyler var !
Ormanlari koruyalim ve miktarini arttiralim
Yetiskin bir agaç 1 saatte 2,3 kg karbondioksiti
alip 1,7 kg oksijen verir.
Plansiz ve çarpik kentlesmeye izin vermeyelim
101
Enerjiyi tasarruflu kullanin
Enerji tasarruflu ampulleri kullanin.
Enerji tasarruflu lamba akkor lamba göre 80
kadar enerji tasarrufu saglar.
Tasarruf ampullerin kullanilmasi konusunda dünya
çapinda bir karar alinsaydi kömürle çalisan
yüzlerce santral kapatilirdi.
Buzdolabinizin kapaginin iyi kapanip
kapanmadigini kontrol ederek enerji tasarruf edin.
Buzdolabinizi günes alacak yere, soba veya
radyatör yanina yerlestirmeyiniz.
Yeni bir buzdolabi 8-10 yasinda olandan çok daha
az enerji tüketir.
Üstü açik sivi yiyecekler nem oranini arttirarak
kompresörün daha fazla çalismasina neden olur.
Buzdolabina sicak malzeme koymayiniz.
Kaynak www.eie.gov.tr
102
Enerjiyi tasarruflu kullanin
Televizyon, bilgisayar, yazici, VCD, CD
gösterici, gibi elektronik aletleri bekleme
durumunda (stand-by) birakmayin.
Bu tip enerji tüketimine sizinti adi
verilmektedir ve aletin açik iken harcadigi
enerjinin yaklasik 5'i kadardir.
Energy Star etiketli yeni teknoloji TV ve VCR'lar
kayip enerjiyi 75'e kadar azaltmaktadirlar.
Yüksek sicaklikta yikamak yerine ilik veya soguk
suyla yikamali, durulama ise soguk su ile
yapilmalidir.
Eger mümkünse çamasirlar disarida günes ve
rüzgardan yararlanarak kurutulmalidir.
Kaynak www.eie.gov.tr
103
Tüketim aliskanliginizi degistirin.
Geri dönüsümü mümkün olan sise ve kutulardaki
yiyecek ve içecekleri tüketin. Kagitlari geri
dönüsüm çöp kutusuna atin.
Çöplerin yüzde 50si geri dönüsüme ugrasa, daha
az karbondioksit gazi açiga çikar.
5 dakikalik dusla yetinin. Daha az su
tüketirsiniz.
Damlayan bir musluk ayda 2250 litre, günde 75
litre su kaybina neden olur. Bu suyla yilda 900
kere dus yapilabilir.
Kaynak www.eie.gov.tr
104
Havayi degil binalarimizi isitalim.
Binalarin yalitimi ile 25 den 50ye varan yakit
tasarrufu saglar. Çati, kapi ve pencerelerinizin
yalitimini yapiniz.
Pencereler ve kapilar, isinin dörtte birinin
kaybina neden olmaktadir. Çift cam veya isicam
isi kaybini yari yariya azalmaktadir.
Pencere bandi ve süngerler kullaniniz.
Evinizin dis cephesini koyu renkle boyamak
sicakligi muhafaza eder.
Evinizin duvarlarini yalitin.
Kaynak www.eie.gov.tr
105
Fosil yakit tüketiminizi azaltin.
Kaloriferin derecesini çok açmayin.
Oda sicakligini 1C arttirmak için yaklasik 6
oraninda daha fazla yakit gerekmektedir.

• Oda sicakligi
• 23 C iken isi kaybi 100 ise
• 22 C olursa 6 tasarruf
• 21 C olursa 12 tasarruf
• 20 C olursa 18 tasarruf saglanabilir.

Fazla sicakta pencereleri açmak yerine radyatör
muslugunu kisiniz. 2 saat açik duran
pencerelerden 50-75 kW/m2 yil isi kaybi oldugu
söylenebilir.
Oda isisina duyarli termostatik vanalar kullanin.
Kaynak www.eie.gov.tr
106
Araçlar da fosil yakit kullanir!
Aracinizi gerekmedigi zamanlarda kullanmayin.
Toplu ulasim araçlarini kullanin.
Lastiklerinizin hava basinçlari düsük ise yakit
tüketimi artar.
Gereksiz yere ani fren ve gaza basmak benzin
tüketimini 5 arttirir.
Camlari açik olarak Saatte 100 Km'lik bir hizla
otomobilinizi sürmeniz 4 asiri yakit
tüketimine sebep olur.
Tatilinizi yakin yerlerde yapin. Böylece kisi
basina harcanan yakit azalmis olur.
Mevsim sebze ve meyvesi tüketin. Dis ülkelerden
ithal edilen ürünler çok yakit tüketilmesine
neden olur.
Kaynak www.eie.gov.tr
107
YENI BIRINCIL ENERJI KAYNAKLARI
1. NÜKLEER REAKTÖRLER 2. GÜNES ENERJISI 3.
RÜZGAR ENERJISI 4. BIYOKÜTLE 5. DENIZ / SU
ENERJISI 6. JEOTERMAL ENERJI
108
YENI ENERJI KAYNAKLARININ DEZAVANTAJLARI
1. KESINTILI OLMALARI 2. TÜKETIM
MERKEZLERINDEN UZAKTA 3. YAKIT DEGIL 4.
DEPOLANMAZ (NÜKLEER HARIÇ) 5. TASINMAZ
(NÜKLEER HARIÇ)
SONUÇDEZAVANTAJLARI ORTADAN KALDIRACAKBIR
BAGLAYICIYA GEREK VAR
109
BAGLAYICI SISTEMIN NITELIKLERI
1. DEPOLANABILIR OLMALI 2. TASINABILIR
OLMALI 3. YAKIT OLMALI 4. EKONOMIK
OLMALI 5. YENILENEBILIR OLMALI 6. TEMIZ
OLMALI
SONUÇBAGLAYICI SISTEM SENTETIK YAKIT OLMALI
110
YAKIT SEÇIM KRITERLERI

• Araç yakiti
• Enerji çevirim yöntemleri
• Kullanim verimi
• Çevreye uyumluluk
• Güvenlik
• Ekonomik (efektif maliyet)

111
Neden Hidrojen Enerjisi ?

• Petrol, kömür ve dogal gaz gibi fosil yakitlarin
  KESINLIKLE
• tükeneceginin herkes tarafindan iyi bilinmesi
• Bu yakitlari fiyatlarinin gün geçtikçe artacagi
• Alternatif bir sentetik yakita ihtiyaç duyulmasi
  
• Roketler için hidrojenin mükemmel bir yakit
  olmasi
• Hidrojenin son derece güvenli olmasi
• Fosil yakitlardan farkli olarak, alevli yanmanin
  yani sira
• katalitik, kimyasal veya elektro-kimyasal
  çevrimlerle enerji
• üretebilmesi

112
Alternatif arayislari

• Gerçek olmayan insan iliskileri, sanal
  bagimlilik, kendimizin planlamadigi bir mesai,
  stresli çalisma ortami, kafaya saksi düsme riski,
  deprem riski, ulasimda-sanal ortamlarda yitirilen
  zamanlar, hizli yasama metabolizmanin tepkisi,
  sagliksiz beslenme, artan kanser, kalp, tansiyon
  gibi yikici hastaliklar, tüketim çilginligi, TV,
  çocuklarin egitimi, ekosistemin çöküsü, savaslar,
  isgaller, küresel iklim degisikligi, ötelenen
  buzul çagi, ozon tabakasi, pahaliya satilan
  organik ürünler, ekoloji tacirleri, GDOlu
  gidalar, dogadan kopuk bir yasam...

113
Alternatif arayislari

• Birlikte üretip, doyup, yasayan, dogadan
  almaktan çok vermeyi düsünen bir projeye
  yasamlari uyarlamak
•  
• Küresellesmeyle baslayan sürecin kültürdeki
  olumsuz etkilerini ve olasi çözümleri bulmaya
  çalismak

114
Alternatif yasamlar

• Kimi zaman yasama atfettigimiz anlamlar ve
  degerler farkli olsa da tüm bu zenginlikleri
  yasamak, arayislarin bitmedigini görmek çok
  güzel..

115
Alternatif yasamlar

• Birkaç yüz (ya da daha fazla) kisiden olusan ve
  özellikle küresel ekonomiye alternatif yaratma
  idealini paylasan bir toplulugun basari sansi
  büyük ölçüde artar. Böylece ekoköy modeli, bir
  deneme ve icat laboratuari olarak kendiliginden
  ortaya çikar.

116
Alternatif yasamlar - ekoköy

• Findhorn ve Damanhurun birçok ortak yönü var.
  Her ikisi de çok belirgin tarihsel anlarda,
  1960lar ve 1970lerin basinda çok küçük
  girisimler olarak basladi. Her ikisi de geçmiste
  ve bugün bulunduklari faaliyetlerinde çok güçlü
  ruhsal bir odaklanmaya sahip. Her ikisi de
  kendilerini ekonomik olarak çökertilmis ve
  marjinallestirilmis alanlara yerlestirdiler. Elle
  tutulur sekilde hissedilebilen aktivite ve
  canlilik, her iki ekoköye girerken göze çarpan
  ilk sey. Topluluk üyelerinin sahip oldugu ve yine
  topluluk üyelerinin çalistigi sirketler
  tarafindan yeni binalar insa ediliyor.
  Ziyaretçileri çeken firinlar, tiyatrolar,
  dükkânlar ve kafeler var. Yerli, ekolojik
  peynirler, saraplar (ne yazik ki sadece Damanhur
  için geçerli!), meyve ve sebzeler üretiliyor. El
  sanatlari stüdyolarinda güzel seramikler, tekstil
  ürünleri, heykeller ve mumlar yaratiliyor.
  Çocuklar ve yetiskinler için okullar ve egitim
  merkezleri çogaliyor. Basim evleri, yazi
  makineleri solar panel üreticileri, atik su
  sistem tasarimcilari, danismanlik sirketleri Her
  yerde ekonomik canliligin ve çesitliligin izleri
  var.

117
Alternatif yasamlar - ekoköy

• Damanhur ve Findhorn bu probleme ikili bir cevap
  bulmuslar Üyelerinin birikimlerinin toplulukta
  kalmasini saglamak amaciyla kendi bankalarini
  kurmak ve paranin yerel olarak sirküle olmasi
  için kendi para sistemlerini yaratmak.
  Damanhurda bankaci rolü, toplulugun konut
  kooperatifi tarafindan üstleniliyor. Bu olusum,
  topluluk üyelerinin birikimlerini, yine topluluk
  üyeleri ve is yerleri için arsa alimi, ev yapimi
  workshop ve ofis alani alimi gibi yatirimlara
  dönüstürebilmeleri için bir araç olarak
  yaratilmis. Çok yakin bir geçmiste de, bu olusum,
  is firsatlarini belirleyen ve bu firsatlari
  degerlendirmek isteyen topluluk üyelerine kredi
  saglayan ve tavsiyelerde bulunan bir rol oynamaya
  baslayarak, gerçek bir banka rolüne yaklasmis.

118
Alternatif yasamlar - ekoköy

• Her iki sistem de ulusal para birimi ile esit
  sekilde alisveris yapiyor. Damanhurda tüm
  muameleler Creditos ile yapilirken, Findhornun
  sakinleri ve ziyaretçilerinin bir seçenegi var ve
  hem ulusal hem de toplulugun para birimini
  kullanabiliyorlar. Her iki toplulukta da tüm ürün
  ve servisler-egitsel dersler, bina servisleri,
  kitaplar, yiyecek, tiyato biletleri, basim, bilgi
  teknolojisi servisleri vb. toplulugun para birimi
  ile satin alinabiliyor.
• Bu para birimlerinin topluluk ekonomisi açisindan
  en güzel yani, sadece yerel olarak
  harcanabilmeleri ve dolayisiyla birbirleri ile
  alisveris etmek isteyen yerel topluluk üyeleri
  için hazir bulunmalari.

119
Alternatif yasamlar

• Amish insanlari, modern yasamin getirdigi hizli
  tüketimden uzak kalarak, 17. yüzyil sonundaki
  geleneksel toplum degerlerinin devamliligina
  yönelik bir yasam sergiliyorlar. Elektrik,
  otomobil, telefon gibi teknolojik araçlari
  kullanmayi reddederek, siddet içermeyen bir
  yasami seçiyorlar.

120
Alternatif yasamlar

• Amish gruplari, bugün ABDdeki 22 farkli eyalette
  ve Kanadada yerlesik bir yasam sürüyorlar. En
  eski Amish grubu, yaklasik 16-18 bin kisiden
  olusuyor ve Amerikanin Lancaster Pelsinvaya
  eyaletinde

121
Alternatif yasamlar

• Amishler, farkli kiyafetlerin alçak gönüllügü
  azalttigini, ayrimciliga neden olduguna
  inaniyorlar. Bu nedenle, siyah rengin agirlikta
  oldugu süsten uzak, basit çizgilerden olusmus
  kiyafetleri, renkli ama yazisiz tisörtleri tercih
  ediyorlar.

122
Alternatif yasamlar

• Amishler, teknoloji kullanimini sinirlayarak
  insanlar arasindaki duygusal yakinligin
  artacagina inaniyorlar. Kimi zaman yasamimizi
  kolaylastirmak adina ürettigimiz makinalar, kalan
  zamanlarda güçlendirmeyi düsündürdügümüz
  iliskilerimizi fark edemedigimiz bir biçimde
  zayiflatabiliyor. Ayrica yapay mekanlarda yapilan
  egzersizler yerine hem islerini yapabilecekleri
  hem de bedenlerini saglikli kilan bir yolu
  -çiftçiligi- tercih ediyorlar.

123
Alternatif yasamlar

• Çiftlikteki olagan islerin yani sira yün ve
  dokuma ile ilgili islerde de çalisiyorlar. 14-15
  yaslarindaki gençleri, yakin çevrelerindeki
  dükkanlarda el emegi ürünlerini satarken
  görebiliyorsunuz. Toprakla yaptiklari isleri bir
  temizlenme olarak görüyorlar. Genel olarak
  sekizinci sinifin sonuna kadar matematik,
  okuma-yazma gibi basit derslerden olusan bir
  egitimi, tek bir sinif içinde aliyorlar.
  Sonrasinda, günlük yasam pratiklerine katilarak
  egitimlerini topluluk içerisinde devam
  ettiriyorlar. Erkek çocuklari ticareti kiz
  çocuklari ise ev islerini ögrenebilecekleri, el
  becerileri gelistirebilecekleri bir yasami tercih
  ediyorlar. Farkli desen ve renklerde, sadece
  elleriyle yaptiklari pek çok güzel sey...
  Kadinlarin bir araya gelerek 8-9 ayda yaptiklari
  örtüleri görünce yüzlerindeki mutlulugun nedenini
  anliyorum. Bir seyleri ortak yapmanin verdigi
  keyif, emek ve huzur.. Ev, Amish insanlari için
  yasamin merkezi. Evlerin büyüklükleri
  yasayanlarin sayisina bagli olarak degisiyor.
  Basit dekorlardan olusan bu evler için aslolan
  temizlikleri ve islevsel olmalari. 

124
Alternatif yasamlar

• topluluk içerisindeki dayanismanin bozulmamasi
  adina herhangi bir sosyal güvenceden yararlanmak
  istemiyorlar. Topluluktaki birlikteligin
  kendileri için en önemli güvence olduguna
  inaniyorlar. Batinin bu uç noktasinda doguya
  yakin bir felsefe Büyük çogunlugu elektrigi,
  televizyonu reddetmesine karsin pil ile çalisan
  hesap makinasi gibi aletleri veya satis
  dükkanlarinda elektrigi saglamasi açisindan gazla
  çalisan jeneratörleri kullaniyorlar.

125
Kalkinma Çevre Koruma Çeliskisi

• Insanlarin yasam kalitesini yükseltmek amaçli
  kalkinma ve teknolojik gelisimler yarattiklari
  çevre sorunlari nedeniyle insanin yasam
  kalitesini düsürmeye baslamislardir.

126
Çözüm Yolu

• Kullanma Koruma Dengesi çerçevesinde kullanmak
  ve çözümler ortaya koymak.
• Sürdürülebilir Kalkinma

127
ÇEVRE ve YÖNETIM

• ÇEVRE
• Bir canlinin yasamini, gelismesini ve neslini
  sürdürebilmesine etki eden fiziksel, kimyasal ve
  biyolojik dis sartlardir.

• YÖNETIM
• Birden çok alternatifin bulundugu ve en iyi
  alternatifin hangisi olduguna dair belirsizligin
  söz konusu oldugu durumlarda bir veya birden çok
  amaca ulasmak için sinirli kaynak kullanimiyla
  dogru karar vermekle ilgili bir bilim dalidir.

128
ÇEVRE YÖNETIMI

• Insanlar ve doga arasindaki iliskilerin
  yönetilmesidir.
• Insanlarin yer kürenin dogal kaynaklarina olan
  talebini, doganin talebi karsilama kapasitesi ile
  sürdürülebilir sekilde dengelemeyi amaçlamaktadir.

129
ÇEVRE YÖNETIMI(üç asamali degerlendirme)

• Faaliyetlerin muhtemel etkilerinin
  degerlendirilmesi (etki degerlendirilmesi)
• Faaliyetlerden dolayi geçmiste olusmus çevresel
  degisikliklerin ortadan kaldirilmasi için
  muhtemel yöntemler (düzeltici faaliyetler)
• Dogal olaylarin veya faaliyetlerin çevresel
  etkilerinin azaltilmasi için muhtemel yöntemler

130
ÇEVRE YÖNETIMININ ANA BILESENLERI

• PolitikaBilimsel veriler ve çakisan politik ve
  ekonomik çikarlarla ilgili deger yargilarina
  dayanan çevresel amaçlari tanimlar.
• MevzuatPolitikalarin formüle edilmesi
  uygulanmasi için araçtir.
• Idari Yapilanma Belirlenen çevresel amaçlari
  gelistirmek ve hayata geçirmek için çerçeve ve
  ortam saglar.

131
Konuyla ilgili yasal mevzuat

• ÇED Yönetmeligi 16/12/2003-25318
• Atik Yaglarin Kontrolü Yönetmeligi
  21/01/2004-25353
• Hafriyat Topragi, Insaat ve Yikinti Atiklarinin
  Kontrolü Yönetmeligi 18/03/2004-25406
• Benzin Ve Motorin Kalitesi Yönetmeligi
  (2003/17/AT ile degisik 98/70/AT)11/06/2004-25489
• Ambalaj Ve Ambalaj Atiklarinin Kontrolü
  Yönetmeligi 30/07/2004-25538
• Nesli Tehlike Altinda Olan Yabani Hayvan ve Bitki
  Türlerinin Uluslararasi Ticaretine Iliskin
  Sözlesmenin Uygulanmasina Dair Yönetmelikte
  Degisiklik Yapilmasina Dair Yönetmelik
  06/08/2004-25545
• Atik Pil Ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeligi
  31/08/2004-25569
• Radyasyon Güvenligi Yönetmeliginde Degisiklik
  Yapilmasina Dair Yönetmelik 29/09/2004-25598
• Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliginde
  Degisiklik Yapilmasina Dair Yönetmelik
  05/10/2004-25604
• Endüstriyel Kaynakli Hava Kirliliginin Kontrolu
  Yönetmeligi 07/10/2004-25606
• Yaban Hayati Koruma ve Yaban Hayati Gelistirme
  Sahalari Ile Ilgili Yönetmelik08/11/2004-25637
• Endüstri Bölgeleri Yönetmeligi 16/12/2004-25672
• Gemilerden Atik Alinmasi ve Atiklarin Kontrolü
  Yönetmeligi26/12/2004-25682
• Su Kirliligi Kontrolu Yönetmeligi
  31/12/2004-25687
• Isinmadan Kaynaklanan Hava Kirliligi
  Yönetmeligi13/01/2005-25699
• Maden Kanunu Uygulama Yönetmeligi
  03/02/2005-25716
• Zararli Kimyasal Madde ve Ürünlerinin Kontrolü
  Yönetmeliginde Degisiklik Yapilmasina Dair
  Yönetmelik 17/02/2005-25730
• Toprak Kirliliginin Kontrolü Yönetmeligi
  31/05/2005-25831
• Çevresel Gürültünün Degerlendirilmesi ve Yönetimi
  Yönetmeligi (2002/49/EC)01/07/2005-25862

132
Taslak Yönetmelikler

• Büyük Endüstriyel Kaza Tehlikelerinin Kontrolü
  Yönetmeligi Taslagi
• Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeligi - Taslak
• Hava Kalitesi Degerlendirme ve Yönetimi
  Yönetmeligi Taslagi
• STRATEJIK ÇEVRESEL DEGERLENDIRME YÖNETMELIGI
• IYONLASTIRICI OLMAYAN RADYASYONDAN KAYNAKLANAN
  ELEKTROMANYETIK ALANLARDAN HALKIN KORUNMASINA
  YÖNELIK YÖNETMELIK Taslagi
• Çevresel Gürültünün degerlendirilmesi ve yönetimi
  yönetmeligi taslagi
• Toprak Kirliliginin Kontrolü Yönetmeligi Taslagi
• Motorlu Kara Tasitlarindan Kaynaklanan Egzoz
  Emisyonlarinin Azaltilmasina Iliskin Yönetmelik
  Taslagi
• Bitkisel ve Hayvansal Atik Yaglarin Kontrolu
  Yönetmelik Taslagi
• Tehlikeli Atiklarin Kontrolü Yönetmeligi Taslagi
• KOKU KONTROLÜ Yönetmeligi Taslagi ve Kilavuzlar
• Hidrofloroklorokarbonlarin Azaltilmasina Dair
  Yönetmelik Taslagi

133
ÇEVRE YÖNETIMI
134
ÇEVRESEL KARARLARIN ALINMASINDA KATILIMCILAR VE
KRITERLER

• Çevresel düzenlemeler ve etki degerlendirmesinde
  rol alan kuruluslar ve bu kuruluslarin karar
  verme sürecinde kullandiklari kriterlerin analizi

• Çagdas çevrecilik anlayisi 1960larda ortaya
  çikmistir.
• Hava ve su kirliliginin kontrolü için kullanilan
  önlemler birçok ülkede yayginlasmistir.
• Yeni kanunlar ve düzenlemeler hükümetlere
  aldiklari kararlarin çevresel etkilerini
  düsünmeleri gerekliligini getirmistir.
• Insan faaliyetlerinin çevresel etkilerine olan
  ilgi ve önemin artmasi yeni bir çalisma alaninin
  ortaya çikmasina neden olmustur

ÇEVRE PLANLAMA VE YÖNETIMI
135
BÖLÜM I
136
ÇEVRENIN KORUNMASINDA ANTROPOJENIK (INSAN
MERKEZLI) ETKENLER

• Kamu sagliginin korunmasi
• Dogal kaynaklarin etkin sekilde kullanilmasi
• Yerkürenin insan yasamina ev sahipligi yapabilme
  yeteneginin sürdürülmesi
• Estetik degerlere ve manevi tatmin yaratma
  özelliklerine sahip alanlarin korunmasi

ÇEVRESEL ADALET IÇIN ÇAGDAS HAREKET Bu hareket
zararli atik desarji yapan tesislerin etnik
azinliga sahip toplumlarin bulundugu yerlerde
kurulmasinin protestosuyla birlikte ortaya
çikmakla birlikte, karar vericileri çevre koruma
maliyet ve kazançlarinin dagilimi konusunda daha
dikkatli olmaya zorlamistir.
BIOCENTRISMIN (BIYO-ODAKLILIK) ORTAYA ÇIKMASIYLA
INSAN HARICI TÜRLERIN DIGER KULLANIM/FAYDALANMA
AMAÇLARININ YANISIRA INSAN HAYATININ DESTEKLENIP
ZENGINLESTIRILMESINDE AYRICA GENETIK/KALITSAL
ÖNEME DE SAHIP OLDUGU ANLAYISI GELISMISTIR.
137
ÇEVRE YÖNETIMININ ANTROPOJENIK YÖNÜ

• Kamu sagliginin korunmasi
• Temiz su ve temel saglik ihtiyaçlarinin
  karsilanmasinda mühendislik hizmetlerinin
  saglanmasin.
• Kaynaklarin etkin sekilde kullanilmasi
• Dogal kaynaklarin verimli sekilde
  kullanilmasiyla atiklardan kaçinilmasi.
• Dogal sistemlerin korunmasi
• Insanlar ve insanlar için önemi olan diger
  türler için gezegenimizin yasanabilirliginin
  korunmasi.
• Yaban hayatinin korunmasi
• Insanlar tarafindan estetik ve rekreasyon
  özellikleri nedeniyle kullanilan alanlarin
  korunmasi.

138
ENDÜSTRILESEN SEHIRLERDE KAMU SAGLIGI

• Kötü saglik sartlari sebebiyle 19. yüzyilin
  ortalarinda Amerikanin büyük sehirleri tifo,
  kolero ve tifüs gibi tekrar eden epidemik
  olaylarla karsi karsiya kaldi.
• Hastaliklarinin nedeninin çok iyi bilinmiyor
  olmasi, epidemik olaylarin ele alinmasi
  çabalarinda artislara neden oldu. Temel bilgi
  kaynaklari ilk etapta belirli çevre sartlari ve
  hastaligin ortaya çikmasindaki iliskilerin
  dokümentasyonu çalismalarindan olusmaktaydi.
  Modern Epidemiyoloji biliminin anahtari olan bu
  yaklasim, 1842de Edwin Chadwick tarafindan
  Ingiliz isçilerin yasam sartlarinin sagliklarini
  nasil etkiledigi hakkindaki önemli çalismasinin
  temelini olusturmustur.
• 20. yüzyilin baslarinda birçok mühendis
  atiksularin aritilmasini gereksiz bir masraf
  olarak görmekteydi. Bu dönemdeki saglik
  mühendisligi uygulamalarinin çogu seyreltme
  kirliligin çözümüdür anlayisina dayanmaktaydi.

139
KAYNAKLARIN ETKIN KULLANARAK KORUNMASI

• Pichot Amerikan Ormancilik Servisininbasi
  ve ormanlarin bilimsel sekilde yönetilmesi
  konusunda önde gelen bir savunucuydu. Çevreye
  olan bu yaklasimi asagidaki kendi olusturdugu üç
  prensiple anlatilmaktadir
• Kitamizda bulunan mevcut dogal kaynaklarin burada
  yasayan insanlarin yararina kullanilmasi.
• Koruma atiklarin önlenmesini temsil etmektedir.
• Dogal kaynaklar sadece birkaç kisinin çikari için
  degil birçok insanin yararina gelistirilmeli ve
  korunmalidir.

• Ekonomistler is,dogal kaynak ve mal ve
  hizmetlerin etkin sekilde üretilmesinde
  kullanilabilecek diger girdilerin tanimlanmasi
  konusunda egitilirler. Ekonomistlerin fayda ve
  maliyetler arasindaki farkin maksimize edilmesi
  hedefi verimli etkinlik amacini açiklamaktadir.
• Son yillarda yeni bir uzmanlik alani ortaya
  çikmistir çevre ekonomisi. Bu alandaki
  yaklasimlardan biri endüstri ve belediyelerden
  gelen atiklarin kabulü çevrenin uygun biçimde
  kullanilmasi seklindedir.
• Birçok çevre ekonomisti atiklardaki azaltma
  miktarina, ekonomik fayda maliyet analizi yaparak
  karar verilmesi gerektigine inanmaktadir.

140
DOGAL SISTEMLERIN KORUNMASI

• Çevre sorunlari dünyanin pek çok yerinde bu
  arada Türkiyede son yirmi yilda güncel yasama
  iyice girmis durumdadir. Ormanlarin tahribi ve
  erozyon sorunu, hizli nüfus artisi, düzensiz
  sehirlesme ve yesil alanlarin eksikligi,
  kiyilarin bozulmasi, sanayide kullanilan kimyasal
  maddelerin insan sagligina etkisi, nükleer enerji
  ve termik santrallerle ilgili sorunlar sadece
  Türkiyede degil, dünyanin pek çok ülkesinde
  çözümleri aranan sorunlar haline gelmistir.
• Çevre sorunlarina bagli olarak, 1970 yillara
  kadar biyolojinin bir alt kolu olan ve bitki ve
  hayvanlarin çevreleri ile olan iliskilerini
  inceleyen bir dali olan ekoloji, 1970li yillardan
  itibaren artan çevre sorunlarina bagli olarak
  insan ve diger canlilarin birbiriyle ve çevreleri
  ile olan iliskilerini inceleyen bilim dali olarak
  tanimlanmaya baslamistir. Kisaca ekoloji insan
  doga iliskilerini inceleyen bir bilim dalidir.
• Ekoloji bilimleri, çevre bilimlerinden farklilik
  göstermektedir. Çevre bilimleri, çevrenin
  tanimindan yola çikarak ormancilik, ziraat, tip,
  cografya, sosyoloji, antropoloji, ekonomi, fizik,
  kimya, hukuk, yer bilimleri gibi alanlarin
  katkisiyla gelismektedir. Ekolojik ilkeler, çevre
  bilimleri için yukarida sayilan bilim dallarindan
  birisidir. Ancak ekoloji çevre bilimi için
  kullanilacak en dogal bilimsel çerçevedir.

141
YABAN HAYATININ KORUNMASI

• Yaban hayatinin korunmasindaki birçok neden
  ekonomik ve ekolojik tabanlidir. Örnegin, yaban
  hayati bilim adamlarina dogal süreçleri inceleme
  olanagi saglamaktadir ve birçok türün bir araya
  gelmesiyle ziraat, endüstri ve tip için son
  derece önemli ve faydali kaynaklar saglayan
  genetik bir çesitlilik havuzu olusmaktadir.
• Buna ek olarak, yaban hayati avcilara ve diger
  dis mekan rekreasyonunda bulunan kisilere farkli
  olanaklar sunmaktadir. Bu gibi nedenler yaban
  hayatinin korunmasinda önemlidir ve birçok çevre
  yönetim programlari için temel olustururlar.
  Burada bunlardan bahsedilmemekte, daha çok yaban
  hayatinin korunmasi konusundaki felsefi ve manevi
  tartismalar anlatilmaktadir.
• Yabani ve görsel öneme sahip alanlarin
  korunmasiyla ilgili mücadele genellikle bos
  vakitlerini dogada geçirmeye geliri yeten
  bireyler tarafindan desteklenmektedir. Bunun
  aksine, çevresel adalet hareketinin ortaya çikisi
  ortalama finansal kaynaklara sahip insanlarin
  ilgi alanini yansitmaktadir.

142
ÇEVRESEL ADALET HAREKETI

• Çevre programlari, sik sik insanlar ve onlarin
  etkiledigi gruplar üzerindeki esit olmayan
  maliyetleri konu alir. Bu da fayda ve kazançlarin
  nihai dagilimlarinin adil olup olmadigi
  sorularini ortaya çikarmaktadir. Örnegin, eski
  motorlu tasitlar üzerine pahali emisyon kontrol
  araçlarini yerlestirmeyi gerektiren hükümet
  yaptirimlari çogunlukla fakir kesim üzerine
  orantisiz yükler yükledigi için
  elestirilmektedir.

143
ÇEVRE HAKKINDA BIOCENTRIC BAKIS AÇILARI
Çevre etiginin tipleri
Insanlarin dogasi geregi (insan olduklari için) ve çevrenin sagladigi faydalar açisindan degerlendirildigi bir antropojenik etik. Bu etik sistemi geleneksel etikleri çevreye uygular. Hayvanlarin durumunun ahlaki olarak ele alindigi hayvan etigi. Bazi filozoflar bilinçli olan ve olmayan seklinde hayvanlari ayirir ve sadece bilinçli olanlarin ele alinmasi gerektigini tartisirlar. Bitki ve hayvanlar dahil tüm yasama saygi duyulmasi temeline dayali bir etik. Tehlike altindaki türleri ahlaki olarak daha ön planda tutan bir etik. Bu etikte yasama tür bazinda saygi vardir. Biyotik toplumlarin ele alindigi arazi etigi.
144
YENI BIR UZMANLIKÇEVRE PLANLAMA VE YÖNETIMI

• Çevre plancilari ve yöneticileri oldukça genis
  bir yelpazedeki konular dahilinde çalisirlar ve
  asagidaki listede tipik çalisma sekilleri ve
  faaliyetleri hakkinda genel bir fikir
  vermektedir.
• Öneri projelerin etkilerinin degerlendirilmesi,
  konstrüksiyon sirasinda çevresel etkilerin
  azaltilmasi ve proje sonrasi çevresel etkilerin
  izlenmesi faaliyetlerini de kapsayan yeni
  tesislerin gelistirilmesi isi. Burada kamu isleri
  ve özel sirketlere ait gelistirme projeleri de
  söz konusudur.
• Eski tesislerin faaliyetine son verilmesi
  örnegin eskimis nükleer güç santrallerinin
  tasviye edilmesi, kapanmasi öngörülen askeri
  alanlardaki toksik atiklarin temizlenmesi ve
  ekolojik anlamda terk edilmis arazilerin
  rehabilitasyonu (maden aramalarinin yapildigi
  arazi parçalari gibi).
• Kirlilik kontrol gerekliliklerine uygunlugun
  izlenmesi, materyallerin geri dönüsümü
  vasitasiyla atik üretiminin azaltilmasi ve tesis
  performansinin çevresel denetimlerinin yapilmasi
  gibi tesis operasyonlari.
• Çevre kanunlari ve politikalarinin etkinligini
  degerlendiren çalismalarda gösterildigi sekliyle
  hükümet politika analizi ve çevre programlarinin
  uygulanmasi.
• Arazilerin farkli amaçlarla kullanilmasinin
  uygunlugunun analiz edilmesi ve arazi
  kullaniminin kaynaklari koruyup toprak kaymasi ve
  su baskinlari gibi kamuyu tehdit eden dogal
  afetlerin azaltilmasi yönünde gerçeklestirilmesini
  kontrol altina alan politikalarin gelistirilmesi
  faaliyetleri de dahil olmak üzere kentsel ve
  bölgesel gelismelerin yapilmasi.

145
ETKINLIK, ESITLIK VE HAKLAR ÜZERINE DAYALI KARAR
VERME

• Üretim Etkinligi ve Fayda Maliyet Analizi (FMA)
• FMAnin gerekçelerinin ortaya konmasi
• FMA ve and dagilimsal sonuçlari
• Insan yasaminin degeri
• Mevcut degere inme
• FMA ve haklarin kaliteli çevre için kullanilmasi
• Ahlaki ve Yasal Haklarin Ayrimi
• Ahlaki etkenler
• Ahlaki prensipler
• Bakis açisina karsi tanimlayici haklar claims
• Bilinçli canlilar
• Hak sahipleri

146
ÜRETIM ETKINLIGI VE FAYDA MALIYET ANALIZI (FMA)

• Bir ulusun kendi içinde ve uluslar arasinda çevre
  korumanin fayda ve maliyetleri ne kadar adil
  olarak dagitiliyor?
• Gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarini karsilama
  yeteneklerini tehlikeye atmalari halinde bu
  yaklasimlar yürütülmeli midir?
• Bazi ahlaki ve yasal haklar insanlarla ilgilidir
  örnegin yurttaslarin yasanabilir çevrelerde sahip
  olma hakki. Bazi haklar hayvanlarla ilgilidir.
  Bazi insanlar bazi hayvanlarin insani muameleyi
  hakettiklerine inanmaktadir.
• 1930larda Gifford Pinchot ve diger öncü
  konservatistlerin dogal kaynaklarin etkin biçimde
  kullanilmasi hakkindaki fikirleri fayda-maliyet
  analizi (FMA) olarak bilinen prosedürün ortaya
  çikmasiyla birlikte desteklenmistir.
• Kamu kararinin bir hedefi olarak etkin kaynak
  kullanimi çevre politikasi ve dogal kaynak
  yönetimi literatüründe önde gelen bir konudur.
  Etkin kullanimin savunuculari FMAnin daha sik
  kullanilmasi gerektigini vurgulamaktadirlar.
  Bazen FMAnin taraftarlari çevresel ve dogal
  kaynak yönetim plan ve programlarinin kabul
  edilebilirligine karar verilmesi sürecinde etkin
  kaynak kullanimini bir kriter olarak kullanmalari
  konusunda karar vericileri ikna etmeyi
  basarmislardir.