PREZENTACJA

1
Jan Sebastian Bach
Zakoncz pokaz
autor prezentacji
2
JAN    SEBASTIAN    BACH (1685 -
1750)
DZIELA ZYCIE FOTOGRAFIE TWÓRCZOSC
3
Dziela Jana Sebastiana Bacha

• TOCCATA I FUGA
• ARIA NA STRUNIE
• PRELUDIUM
• SONATA ORGANOWA
• KONCERTY BRANDERBURSKIE
• SUITA ORKIESTROWA
• WARIACJE GOLDBERGOWSKIE

4
Dziela Jana Sebastiana Bacha

• TOCCATA  I  FUGA  d-moll

To jedno z najbardziej fascynujacych i
podziwianych dziel Bacha, skomponowane - jak
wiele innych utworów - na jego ulubiony
instrument organy. Wydaje sie zatem paradoksem,
ze geneza tej kompozycji wiaze sie z niezbyt
chlubnym epizodem z zycia muzyka. W listopadzie
1706 r. mlody kompozytor - wówczas organista
koscielny w Arnstadt - otrzymal zgode
przelozonych na wyjazd do Lubeki, goszczacej raz
do roku, w piata niedziele przed swietami Bozego
Narodzenia, uczestników koncertów muzyki
religijnej zwanej Abendmusiken pod kierunkiem
renomowanego dunskiego organisty Dietricha
Buxtehudego. Toccata i fuga d-moll stanowily
spontaniczny wyraz zachwytu nad wystepem
wielkiego Buxtehudego. Bach powrócil do Arnstadt
w lutym 1707 r. co oznaczalo, ze samowolnie
przedluzyl swój czterotygodniowy urlop o blisko
dwa miesiace, zaniedbujac przy tym lokalne
uroczystosci swiateczne i noworoczne. Jak
najszybciej musial rozejrzec sie za nowym
zajeciem. Toccata i fuga d-moll to jedna z
najbardziej znanych kompozycji organowych Bacha.
Toccata rozpoczyna dramatyczna fraza, po której
nastepuje cala seria przejsc wymagajacych od
grajacego znakomitej techniki manualnej i
pedalowej. Fuga stanowi przyklad jednej z
najpiekniejszych form muzycznych baroku,
polegajacej na rozwijaniu calego utworu z
pojedynczego tematu. Calosc - zarówno Toccata jak
i Fuga - przypomina spontaniczne improwizacje,
jakim Bach oddawal sie czesto podczas nabozenstw
lub przy innych oficjalnych okazjach.
5
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• ARIA  NA  STRUNIE G z Suity D-dur nr 3

Kompozycja ta pod kazdym wzgledem rózni sie od
poprzedniej. Stanowi znakomity przyklad
twórczosci Bacha utrzymanej w nastroju pogodnej
kontemplacji i cieszy sie spora popularnoscia.
Nastepujaca tuz po uwerturze Aria stanowi
pierwsza czesc Suity D-dur nr 3, skomponowanej
podczas pobytu Bacha w Lipsku w okresie pomiedzy
1727 a 1736 r. Przedstawiona tu wersja jest
zgodna z pierwotnym zamierzeniem kompozytora -
zostala zaaranzowana na zespól smyczkowy. Nalezy
jednak zauwazyc, ze od momentu powstania utwór
wielokrotnie aranzowano na inne instrumenty, co
swiadczy o jego nadzwyczajnej
popularnosci. Aria pochodzi z dluzszego utworu
instrumentalnego, Suity D-dur nr 3. Zostala
zaaranzowana na skrzypcowa strune G, czemu
zawdziecza swa popularna nazwe.
W pózniejszym okresie aranzowano ja na
rozmaite kombinacje instrumentów. Zaleta tej
wlasnie aranzacji jest uwypuklenie walorów dwóch
delikatnych melodii na instrumenty smyczkowe,
oplatajacych wdziecznie linie basowa wiolonczel i
kontrabasów. Smyczki na zmiane cichna badz rosna
w sile na tle utrzymujacego rytm klawesynu. W
efekcie powstaje dluga, plynna melodia,
stanowiaca jeden z najsliczniejszych motywów
muzyki klasycznej. Wzbogaca go kontrapunkt
poparty matowa partia basowa. Calosc otacza
magiczna aura refleksyjnego spokoju, której nie
udalo sie powtórzyc chyba zadnemu innemu
kompozytorowi.
6
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• PRELUDIUM nr 1 C-dur

Preludium to zagrane na harfie, otwiera slynny
zbiór 48 preludiów i fug, noszacy tytul Das
wohltemperierte Klavier. Zbiór ten sklada sie z
II czesci - kazda z nich zawiera 24 poprzedzone
preludiami fugi we wszystkich tonacjach dur i
moll. I czesc ukonczona zostala w 1722 r.,
zestawienie II przypada na rok 1744. Nazwa zbioru
oznacza doslownie "Instrument strunowo-klawiszowy
o do-brze temperownym stroju" wiaze sie z
wprowadzonym wówczas nowym systemem strojenia
instrumentów klawiszowych, umozliwiajacym granie
we wszystkich, nawet najbardziej od siebie
odleglych tonacjach. System ten uzywany jest do
dnia dzisiejszego. Utwory Bacha Bardzo dobrze
brzmia nawet na instrumentach, na które nie
zostaly napisane. Przykladem tego jest Preludium
C-dur z I tomu WTK w transkrypcji na harfe.
Rozlozone akordy grane na tle basowej nuty,
modulujace do róznych tonacji wg najbardziej
scislych regul kontrapunktu doskonale brzmia na
tym instrumencie. Sluchajac tego utworu w tej
wersji odnosimy nieodparte wrazenie iz na harfe
wlasnie zostal on napisany, ale równiez dobrze
brzmi on na klawesynie, organach, fortepianie czy
gitarze.
7
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• SONATA ORGANOWA nr 4 e- moll

Bach napisal szesc utrzymanych w formie tria
sonat organowych. Niejasna jest data ich
powstania. Eksperci, którzy zbadali pierwsza
kompletna kopie, ze znaku wodnego na papierze
wy-wnioskowali, ze nie zostaly one napisane przed
1727 r. Zwykle przyjmuje sie, ze daty 1727-1730
lub 1733 sa w miare dokladne. Choc nie wszyscy
badacze sa w tym wzgledzie zgodni, Bach
najprawdopodobniej napisal sonaty dla
najstarszego syna, Wilhelma Friedemanna, jako
pomoc w cwi-czeniu gry na organach. Rzecza pewna
jest podziw, jaki wzbudzily sonaty. Opinia z 1777
r. mówi, ze ich "piekno, nowoczesnosc i zawarte w
nich bogactwo inwencji twórczej sprawil, ze
przetrwaja wszystkie zmiany muzycznych mód, nigdy
sie nie starzejac. Bogata technika
kontrapunktyczna widoczna jest od pierwszych
taktów sonaty. Czesc pierwsza, Adagio rozpoczyna
sie spokojnym, majestatycznym wstepem, po którym
nastepuje zywa w nastroju, szybka fuga,
rozgrywajaca sie na tle tubalnej partii basowej
granej miarowo na klawiaturze noznej (pedale).
Fuga rozwija sie, lecz w pewnym momencie
zatrzymuje sie na chwilke i po krótkiej codzie
konczy sie w tonacji toniki. Czesc druga, Andante
jest bardzo spokojna i kontemplacyjna. Podobnie
jak czesc pierwsza, konczy sie krótka coda,
nastepujaca po zawieszeniu na krótka chwile taktu
muzycznej narracji. Pomimo tej samej
kontrapunktycznej techniki kompozytorskiej
wszystkie czesci sonaty sa bardzo zróznicowane
pod wzgledem charakteru. Efekt ten uzyskuje Bach
poprzez zmiany tempa, tonacji oraz rytmu w
poszczególnych czesciach. W czesci trzeciej Un
poco allegro ozywienie i radosny nastrój
osiagniety zostaje zarówno przez szybsze tempo
jak i triolkowy rytm partii kontrapunktycznych.
8
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• KONCERTY BRANDERBURSKIE

Zatrudniony w latach 1714-1717 u ksiecia
Leopolda w Arnholt-Kothen Bach cieszyl sie, jako
kapelmistrz, naleznym prestizem, ale jego
wynagrodzenie pozostawialo wiele do zyczenia. Nie
nalezy zatem dziwic sie, ze postanowil
wykorzystac spotkanie z margrabia Christianem
Ludwigiem von Brandenburg-Anspachem, wielkim
milosnikiem muzyki, aby dorobic do dworskiej
pensyjki. W wyniku tego spotkania powstalo szesc
Koncertów brandenburskich, które Bach
zaprezentowal margrabiemu wraz z dedykacja.
Niestety margrabia nigdy nie zlecil ich wykonania
swojej orkiestrze, uznajac ja za niewystarczajaca
pod wzgledem wielkosci, aby w pelni oddac walory
kompozycji. Po smierci margrabiego w 1734 r.
rekopisy koncertów - do dzis uwazanych za
najlepsze swieckie kompozycje Bacha - zostaly
odnalezione i jako dziela "artysty nieznanego"
wystawione na sprzedaz. Koncerty brandenburskie
naleza do najslawniejszych dziel Bacha. W sumie
napisal ich szesc. Bach bardzo lubil
eksperymentowac z róznymi kombinacjami
instrumentów, na co wskazuje dosc niezwykly uklad
wszystkich koncertów. Kompozytor pozostawal pod
wplywem niemieckiej i wloskiej muzyki. W
szczególnosci zainspirowaly go koncerty
Vivaldiego, chociaz z opublikowanych znane mu
byly tylko te na instrumenty smyczkowe. W
Koncertach brandenburskich Bach stosuje tzw.
concerto grosso, w którym calej orkiestrze
(ripieno) przeciwstawiony jest mniejszy zespól
(concertino.
9
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• Koncert  nr 1 F- dur

Czesc pierwsza, Allegro utrzymana jest w
radosnym i beztroskim nastroju. Rozpoczyna ja
cala orkiestra, nastepnie instrumenty tworzace
concertino dwa rogi, trzy oboje i fagot przy
bardzo regularnym, miarowym akompaniamencie
smyczków prowadza dialogi zarówno miedzy soba,
jak i towarzyszaca im orkiestra. W nastepnej
czesci, Adagio nastrój zmienia sie calkowicie.
Znikaja gdzies radosne rytmy i zywe tempo, a na
ich miejsce pojawia sie powolna, piekna, z serca
plynaca melodia wznoszaca sie ponad reszte
muzyki. Najpierw oznajmiaja ja oboje, a potem
skrzypce. Nastepnie melodie slychac w tonach
basowych, po których obój i skrzypce graja
wspólnie. Do dialogu dolaczaja sie fagot i
kontrabas, a towarzyszy im reszta zespolu, az do
momentu, gdy obój zabrzmi solo zalobnym placzem.
Orkiestra wznawia gre lecz wkrótce przystaje
wyczekujaco na durowym akordzie, zanim czesc
trzecia, Allegro rozpocznie sie zywym,
tryskajacym energia tematem, podejmowanym przez
rózne grupy orkiestry z pojawiajacymi sie od
czasu do czasu solowymi wtraceniami rozmaitych
instrumentów. Potem nadchodzi powolna i
majestatyczna czesc IV, majaca nastepujaca
budowe Menuet I - Trio I - Menuet II - Polonez -
Menuet III - Trio II - Menuet IV.
10
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• Koncert nr 2 F- dur,

Koncert ten jest zupelnym przeciwienstwem
poprzedniego. Czesc pierwsza, Allegro, posiada
mniej zwarta konstrukcje niz odpowiadajaca jej
czesc Koncertu F- dur nr 1. Jej charakter jest
niezwykle radosny, pelen werwy i wigoru. Odznacza
sie szczególnie rozwinietym opracowaniem
kontrapunktycznym. Concertino sklada sie tu z
trabki, fletu, oboju i skrzypiec. XIX-wieczny
niemiecki badacz muzyki i biograf Bacha, Philip
Spitta, zostal tak zauroczony ta czescia, ze
przyrównal ja do parady mlodych, dziarskich
ksiazat w blyszczacych zbrojach i z proporcami,
Piekna czesc druga, Andante, charakteryzuje sie
lagodnoscia i prostota. Dzwieki skrzypiec, oboju
i fletu przeplataja sie zgodnie z regulami
konstrukcyjnymi kanonu, Calosc rozgrywa sie ponad
jednostajnym, miarowym, ósemkowym akompaniamentem
klawesynu i wiolonczel. W koncowym akordzie,
przed rozpoczynajaca sie z wigorem czescia
trzecia, Allegro assai, nastepuje zmiana tonacji
z d-moll na D-dur. Jest ona mistrzowska fuga,
w której temat graja kolejno trabka, obój,
skrzypce i flet. Czysty i jasny dzwiek
trabki nadaje tej czesci niezwykle radosny
charakter. Warto zaznaczyc, iz partia ta stawia
trebaczowi bardzo wysokie wymagania techniczne i
jest wspanialym sprawdzianem jego mozliwosci.
11
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• Koncert nr 3 G-dur

Koncert nr 3 zostal zaaranzowany na orkiestre
smyczkowa podzielona na dwa zespoly
z towarzyszeniem klawesynowego
basso continuo tak typowego dla barokowej muzyki
instrumentalnej. Silna, miarowa melodia nadaje
tempo oraz nastrój poczatkowemu Allegro Moderato.
Stopniowo wylania sie z niej drugi motyw,
prowadzacy do punktu kulminacyjnego tej czesci.
Adagio mozna praktycznie okreslic jako kadencje
zbudowana z dwóch akordów, stanowiaca zapowiedz
jasnej, wirujacej melodii w koncowym Allegro -
melodii wprost wymarzonej dla zespolu
smyczkowego.
12
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• Koncert nr 4 G-dur

Koncert ten zasluguje na uwage ze wzgledu na
wyraziste skontrastowanie instrumentów
smyczkowych orkiestry z dwoma fletami solowymi.
Czesc pierwsza, Allegro, to delikatna, miarowa
melodia, która szybko rozwija sie w forme dialogu
pomiedzy skrzypcami solo i dwoma fletami. Pogodny
nastrój burzy czesc srodkowa, Andante, w calosci
utrzymana w ponurej tonacji minorowej. Kadencja
prowadzi do finalowego Presto. Jest ono silnie
polifoniczne, zbudowane z wielu przeplatajacych
sie glosów i melodii. Smyczki i flety wspólnie
tkaja przebogaty kobierzec dzwieków, w czesci
srodkowej przystrojony kwiecistym i ekscytujacym
pasazem na skrzypce solo.
13
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• Koncert nr 5 D-dur

Piaty Koncert brandenburski stanowi godny
odnotowania postep na planie concerto grosso.
Instrumentalna grupa koncertujaca zlozona z
solowych skrzypiec, fletu i klawesynu odznacza
sie wyraznie na tle zmasowanych smyczków. W
dlugim Allegro slyszymy na przyklad bardzo
szybkie i rozbudowane gamy i figuracje
(ciagle, miarowe upiekszenia) na klawesyn solo. I
jak z Toccaty i fugi d-moll mozemy wnioskowac o
mistrzostwie Bacha w improwizacji organowej, tak
piaty Koncert brandenburski stanowi popis jego
umiejetnosci improwizacyjnych na klawesyn.
Srodkowe Affetuoso na trzy wymienione wyzej
instrumenty solo jest dla odmiany bardziej
melancholijne w nastroju. Finalowe Allegro z
kolei rozbrzmiewa zywo i pogodnie, wykorzystujac
zaskakujace kontrasty pomiedzy solistami o pelna
orkiestra smyczkowa.
14
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• Koncert nr 6 B-dur

W koncercie tym brak wyrazistego
przeciwstawienia partii koncertujacej. Odznacza
sie on niezwykla instrumentacja, majaca nawet juz
w czasach Bacha nieco archaiczny charakter. Nie
wyste-puja w nim w ogóle instrumenty dete ani
skrzypce, co nadaje calosci ciemne,
charakterystyczne brzmienie. Instrumentarium
sklada sie z dwóch altówek (w oryginale byly to
viole da braccio), dwóch viol da gamba,
wiolonczeli, kontrabasu oraz klawesynu. Temat
pierwszej czesci Allegro wprowadzony jest przez
altówki. Przewija sie on przez caly czas trwania
pierwszej czesci na tle spokojnego, regular-nego
akompaniamentu towarzyszacej orkiestry. Czesc
druga, Adagio ma non troppo jest lagodna i pelna
emocji. Jej charakter stopniowo staje sie coraz
smutniejszy, az do momentu raptownego zatrzymania
na radosnie brzmiacym akordzie durowym,
zapowiadajacym czesc trzecia, Allegro. Utrzymana
jest ona w radosnym i tanecznym cha-rakterze.
Wyeksponowana jest tu partia altówek, wymagajaca
od wykonawców ogromnej bieglosci. Ciekawym
efektem jest tez przeciwstawienie fragmentów w
rytmie ósemkowym fragmentom w rytmie
szesnastkowym, co sprawia wrazenie gwaltownego
przyspieszenia tempa.
15
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• SUITA ORKIESTROWA nr 1 C-dur

Inspiracje do tego utworu Bach w duzej mierze
czerpal ze zródel muzyki francuskiej i stworzyl
dzielo, które doskonale charakteryzuje bardzo
owocny etap jego twórczosci. Suite orkiestrowa
C-dur Bach skomponowal prawdopodobnie w latach
1717-1723, kiedy byt kapelmistrzem na dworze
ksiazecym w Anhalt-Kothen w Saksonii. Niemozliwe
jest ustalenie dokladnej daty skomponowania i
pierwszego wykonania suity poniewaz Bach nic
numerowal wielu ze swoich instrumentalnych dziel.
Nie jest nawet pewne, czy utwór ten, oznaczony
numerem 1 byl napisany przed Suite D-dur nr 4.
Dopiero w XIX wieku podjeto trud ponumerowania
dziel Bacha. Jednak z duza doza pewnosci mozna
stwierdzic, ze suita ta zostala skomponowana na
dworze mlodego, kochajacego muzyke ksiecia
Kothen, Leopolda. Jeszcze zanim Bach zostal
nadwornym kapelmistrzem, ksiaze zdazyl uformowac
wspaniala orkiestre.
16
Dziela Jana Sebastiana Bacha c.d.

• WARIACJE GOLDBERGOWSKIE

Wariacje Goldbergowskie to proste wprowadzenie
do muzyki Bacha. Zostaly skomponowane dla ksiecia
Keyserlinga, a ich tytul pochodzi od nazwiska
jego mlodego nadwornego muzyka, Johanna Gottiieba
Goldberga. Seria skladajaca sie z czterech tomów
cwiczen pianistycznych dla zony kompozytora, Anny
Magdaleny, oraz licznego potomstwa powstala pod
koniec zycia Bacha w Lipsku i smialo moze zostac
okreslona jako miniarcydzielo. Wariacje
Goldbergowskie, najdluzsza kompozycja Bacha na
instrument klawiszowy, znalazly sie w tomie
czwartym i ostatnim. Kompozycja ta powstala na
zamówienie rosyjskiego ambasadora w Dreznie,
ksiecia Keyserlinga. Ksiaze cierpial na
bezsennosc i spedzal nocne godziny przy muzyce
swego nadwornego klawesynisty, Johanna Gottiieba
Goldberga. Podczas jednej z wizyt w Lipsku ksiaze
zwrócil sie do Bacha z prosba o wzbogacenie
repertuaru Goldberga o nowe kompozycje, które
wypelnil bezsenne noce. Wariacje Goldbergowskie
oparte sa na melodii wykonywanej w najnizszym
glosie. Temat glówny pojawia sie dwa razy, na
poczatku i na koncu utworu, za kazdym razem w ten
sam sposób. Nalezy przyznac, ze kompozycja
stanowi kolejny dowód wirtuozerii Bacha mamy tu
przyklady nowatorskiego zastosowania
kontrapunktu, nagle zmiany w rytmie i tonacji,
ornamentyke improwizacyjna, a nawet - w srodku
utworu - uwerture w stylu francuskim. Sam Bach
nie uwazal wariacji za wartosciowe cwiczenie
kompozytorskie. Poza Wariacjami Goldbergowskimi
siegnal do tej formy tylko raz komponujac Arie
i wariacje w stylu wloskim (Aria
variata alla maniera italiana). Niezaleznie
jednak od osobistych zapatrywan kompozytora,
ksiaze sowicie go wynagrodzil ofiarujac mu zloty
kielich caly wypelniony zlotymi monetami.
17
Zycie Jana Sebastiana Bacha

• Wprowadzenie
• Mlode lata i czasy szkolne
• Kompozytor i chórzysta
• Pierwsza posada Bacha
• Wiekopomne dziela i nowe wyzwania

18
Zycie Jana Sebastiana Bacha
Jan Sebastian Bach nalezal do najwiekszej z
muzycznych dynastii, do której zaliczyc mozna 75
muzyków tworzacych na przestrzeni trzech stuleci.
Byl czescia linii, która zaczynala sie w XVI
wieku od Veita Bacha, grajacego na cytrze
piekarza a konczyla na Wilhelmie Friedrichu
Ernscie Bachu, posledniejszym muzyku, zmarlym w
1845 r. Jednakze slawa Jana przycmila reszte jego
rodziny. Chociaz nigdy nie opuscil Niemiec, byl
bezsprzecznie najswietniejszym kompozytorem
swoich czasów tzn. pierwszej polowy XVIII wieku
a jego synowie dorównali mu popularnoscia jeszcze
przed jego smiercia. Za zycia twórczosc Bacha
byla malo znana poza granicami Niemiec. Skromnej
miary popularnosc nadeszla po dlugich latach
ciezkiej pracy i wielu rozczarowaniach, co moglo
byc powodem jego drazliwosci i uporu. Jednakze
promieniejaca radosna sila i spokojem muzyka
przyniosla mu swiatowa, trwajaca do tej pory
slawe.
19
Zycie Jana Sebastiana Bacha c.d.
-MLODE LATA- Jan Sebastian Bach urodzil sie 21
marca 1685 r. w Eisenach, malym miescie w
Turyngii, w srodkowych Niemczech. Byl ósmym,
ostatnim dzieckiem Johanna Ambrosiusa Bacha,
muzyka miejskiego i Marii Elisabeth Lammershirt,
córki kusnierza z Erfurtu. Prawie nic nie wiadomo
o dziecinstwie Bacha oprócz tego, ze okolo 1692
r., w wieku lat siedmiu zaczal chodzic do
lokalnej szkoly lacinskiej. Zaczal takze spiewac
w miejscowym kosciele, gdzie jego niezwykle
czysto brzmiacy dyszkant" przyciagal uwage. Jest
prawdopodobne, ze ojciec udzielal mu pierwszych
lekcji muzyki.
-CZASY SZKOLNE- Bach byl raczej dobrym niz
wybijajacym sie uczniem, a czeste nieobecnosci
spowodowane byly choroba, a potem smiercia matki,
która nastapila 1 maja 1694 r. i oznaczala
jednoczesnie koniec dla rodziny. W listopadzie
ojciec ponownie sie ozenil, ale niedlugo potem,
bo 20 lutego 1695 r. umarl zostawiajac wdowe bez
grosza. Gdy jej apele do rady miejskiej okazaly
sie bezowocne, rodzina rozpadla sie. Bach w wieku
dziesieciu lat zostal wyslany do pobliskiego
miasta Ohrdruf, gdzie zamieszkal u starszego
brata, Christopha, organisty miejskiego. Wyslano
go do postepowej szkoly, Ohrdruf Lyceum.
Wazniejsze jednak musialy byc dla Bacha jego
lekcje gry na organach z Christophem, który
nauczyl go podstaw rzemiosla. Jednak bracia nie
zawsze zyli ze soba dobrze. Kiedys Christoph
zabronil mlodszemu bratu zglebiac pewien rekopis,
lecz ten zabral po kryjomu ksiege i przepisywal
go starannie co noc w lózku, przy swietle
ksiezyca.
20
Zycie Jana Sebastiana Bacha c.d.
-KOMPOZYTOR- Gdy Christoph dowiedzial sie o
tym, w przyplywie wscieklosci zarekwirowal kopie
Jana. Prawdopodobnie staral sie ochronic slaby
wzrok brata (Bach prawie calkowicie oslepl na
starosc), a moze tez byl jedynie rozgniewany z
powodu jego nieposluszenstwa. Jak pokazaly
pózniejsze wydarzenia, Jan równiez czasami tracil
panowanie nad soba.
-CHÓRZYSTA- W marcu 1700 r. 15-letni Bach
opuscil Ohrdruf, bowiem u powiekszajacej sie
rodziny Christopha nie bylo juz dla niego miejsca
i przeprowadzil sie do Luneburga, 300 km na
pólnoc. Znalazl sobie miejsce w szkole przy
klasztorze sw. Michala, która oplacal spiewaniem
w chórze az do szesnastego roku zycia, kiedy jego
glos zaczal przechodzic mutacje w tamtych
czasach mutacja w wieku szesnastu lat nie byla
niczym niezwyklym. W Luneburgu przysluchiwal sie
grze organisty, Georga Bohma, który dawal mu byc
moze lekcje. Kilka razy odbyl 50-kilometrowa
podróz do Hamburga, aby posluchac J. A. Reinkena
jednego z najslawniejszych organistów w tamtych
czasach grajacego na ogromnych organach z
40-stopowymi piszczalkami. Bach musial juz o
sobie myslec jako o organiscie. Innego rodzaju
wplyw wywarl na niego kontakt ze znajdujacym sie
na poludniu malym dworem Celle, gdzie miejscowy
ksiaze sprowadzal z Francji najnowsze mody
muzyczne.
21
Zycie Jana Sebastiana Bacha c.d.
-PIERWSZA POSADA BACHA- W 1702 r. w wieku lat
17 Bach zaczal starac sie o pierwsza w swoim
zyciu posade organisty w Sangerhausen. Nie udalo
mu sie jej dostac, lecz w 1703 r. zostal
organista w Neuekirche (kosciele Nowym) w
Arnstadt, po tym jak doradzil przebudowe organów.
Posada byla nalezycie oplacana i zostawiala mu
mnóstwo wolnego czasu. Niestety porywczy
charakter Bacha sprawil, ze nie nadawal sie on do
pracy z chórzystami. Obrazuje to nastepujace
wydarzenie Pewnego wieczoru w sierpniu 1705 r. w
drodze do domu spotkal szesciu swych uczniów.
Jeden z nich, Johann  Geyersbach, napadl na Bacha
z kijem, twierdzac, ze ten go obrazil. W
odpowiedzi Bach wydobyl swa szpade, lecz na
szczescie nikogo nie zranil. Przyznal potem, ze
rzeczywiscie na próbie nazwal Geyersbacha kozim
fagocista". Konsystorz w Arnstadt, pracodawca
Bacha, nie byl rozbawiony tym incydentem.  Lecz
gorsze mialo dopiero nastapic. 18 pazdziernika
tego samego roku Bach otrzymal czterotygodniowy
urlop na przysluchiwanie sie slynnemu organiscie
Dietrichowi Buxtehudemu grajacemu w Lubece nad
Baltykiem. Odbyl tam 420-kilometrowa podróz
pieszo, gdyz byl za biedny na posiadanie konia
wynika z tego, ze byl swietnym piechurem nie
wracal jednak przez 16 tygodni. Prawdopodobnie
odwiedzal po drodze przyjaciól w Hamburgu.
22
Zycie Jana Sebastiana Bacha c.d.
-NOWE STANOWISKO- Pracodawcy byli naprawde
rozgniewani na przedluzajaca sie nieobecnosc, na
jego muzyke, i z powodu faktu, ze muzykowal w
kosciele z obca panna" byc moze swa
narzeczona, Maria Barbara. Bach zaczal rozgladac
sie za inna posada. Okazalo sie nia stanowisko
organisty w kosciele sw. Blazeja w Muhlhausen,
wiekszym miescie oddalonym o 58 km, do którego
przeprowadzil sie w lipcu 1707 r. Ostatecznie w
pazdzierniku poslubil Marie Barbare, starsza od
niego o szesc miesiecy,  która równiez nosila
nazwisko Bach i byla jego dalsza kuzynka. Maria
urodzila mu siedmioro dzieci i niewatpliwie byla
najwieksza miloscia jego zycia.
-PRZEPROWADZKA DO WEIMARU- W czerwcu 1708 r.
Bach przeprowadzil sie do pobliskiego Weimaru,
aby objac posade organisty i kameralisty na
dworze jednego z najbardziej wytwornych i
wyksztalconych ksiazat owej epoki ksiecia
Wilhelma Emsta, gdzie spedzil dziewiec lat. Jak
mozna bylo oczekiwac, na ksiazecym dworze
kompozytor byl lepiej oplacany. Potrzebowal
pieniedzy, poniewaz w latach 1708-1715 urodzilo
mu sie szescioro dzieci, miedzy innymi dwóch
przyszlych muzyków Wilhelm Friedemann w 1710 r.
i Carl Philipp Emanuel w 1714 r. W roku, w którym
urodzil sie Carl, Bach otrzymal awans na
koncertmistrza, z dalsza podwyzka pensji.
23
Zycie Jana Sebastiana Bacha c.d.
-WIEKOPOMNE DZIELA- Nareszcie Bach odniósl
sukces, cieszyl sie nim i komponowal dziela,
które uczynily go niesmiertelnym toccaty i fugi
na organy, kantaty na chóry oraz dziela
klawesynowe. Jednakze, gdy w 1716 r. ksiaze
pominal Bacha przy wyborze nastepcy zmarlego
kapelmistrza, kompozytor zdecydowal sie opuscic
Weimar i przeniesc sie do Kothen. O zamiarze tym
powiadomil ksiecia Wilhelma Ernesta w sposób dosc
gwaltowny, za co zostal wtracony do aresztu,
gdzie spedzil caly miesiac. W grudniu 1717 r.
wyjechal do Kothen, gdzie rozpoczal prace
kapelmistrza u ksiecia Leopolda. Tak zaczal sie
nastepny rozdzial jego muzycznej kariery.
-NOWE WYZWANIA- Lata spedzone w sluzbie u
ksiecia Leopolda takze zapalonego muzyka
okazaly sie najbardziej owocna epoka w twórczosci
kompozytora, a wsród dziel z tego okresu wyróznic
nalezy oslawione Koncerty brandenburskie. W 1720
r. podczas jednej z podrózy u boku ksiecia Bach
otrzymal informacje o naglej smierci zony. Szybko
jednak znalazl pocieszenie w osobie Anny
Magdaleny Wilcken, dwudziestoletniej córki
nadwornego trebacza, która poslubil w grudniu
1721 r. Drugie malzenstwo kompozytora okazalo sie
bardzo szczesliwe. Anna Magdalena wydala na swiat
13 dzieci. To dla niej Bach skomponowal proste i
czarujace utwory na instrumenty klawiszowe,
grywane do dzisiaj jako wprawki przez
poczatkujacych pianistów. Malzenstwo zbieglo sie
w czasie ze szczytowym okresem jego muzycznej
kariery.
24
Zycie Jana Sebastiana Bacha c.d.
-NOWE WYZWANIA C.D.- W 1723 r. otrzymal
propozycje objecia stanowiska kantora szkoly sw.
Tomasza  w Lipsku, a w 1730 r. zostal mianowany
dyrektorem muzyki w Collegium Musicum. Bach
wycofal sie z zycia pu- blicznego w 1741 r. Miara
jego zdobytej w Lipsku pozycji spolecznej i
materialnej moze byc liczba kompozycji, które
wówczas stworzyl. Wymienic nalezy przede
wszystkim wielkie arcydziela koscielne Pasje
wedlug sw. Jana, Pasje wedlug sw. Mateusza,
Oratorium na Boze Narodzenie, Oratorium wiel-

kanocne, Msze h- moll oraz blisko trzysta kantat.
Ostatnie lata zycia to dla Bacha przede wszystkim
walka z postepujaca slepota. W tym trudnym
okresie kompozytor znalazl pocieche wsród swej
licznej i uzdolnionej rodziny. Juz niebawem jego
czterech synów mialo stac sie uznanymi,
samodzielnymi muzykami i kompozytorami. Bach
zmarl 28 lipca 1750 r. Jego muzyka poszla w
zapomnienie na niemal 80 lat. Nieliczni
kompozytorzy m.in. Mozart i Beethoven
wspominali go z uwielbieniem, ale dopiero
Mendelssohn w 1829 r. rozpoczal prawdziwa
krucjate na rzecz wskrzeszenia jego muzyki. Od
tej pory skromny organista z Turyngii, okreslany
jako najwybitniejszy muzyk wszechczasów i jeden z
najbardziej plodnych kompozytorów, zostal w pelni
doceniony przez melomanów calego swiata.
25
Fotografie z zycia Jana Sebastiana Bacha
Przykoscielna szkola sw. Tomasza w Lipsku. W
latach 1721-1726 Bach piastowal tu posade
kantora. W ówczesnych Niemczech bylo to jedno z
najwyzszych stanowisk muzycznych, ustepujace pod
wzgledem prestizu jedynie posadzie kantora w
Hamburgu.
Bach w towarzystwie trzech synów kompozytorów
Wilhelma Friedemanna (pierwszy z prawej) i Carla
Philippa Emanuela (drugi z prawej) z pierwszego
malzenstwa oraz Gottfrieda Heinricha (drugi z
lewej) z drugiego malzenstwa.
Bachowi piesze wedrówki sprawialy najwyrazniej
wielka przyjemnosc i wybieral sie na rozmaite
dlugie trasy, aby zobaczyc kilku najslawniejszych
organistów swoich czasów.
26
Fotografie z zycia Jana Sebastiana Bacha c.d.
Koncerty gromadzace miejscowa arystokracje
zostaly wprowadzone w okresie baroku.
Mieszkancy wielkich dworów wiejskich
osiemnastowiecznej Europy chetnie spedzali czas
przy muzyce. Bach i jego liczna rodzina takze
chetnie oddawali sie tej rozrywce.
Christian Ludwig, margrabia Brandenburgii,
adresat szesciu "Koncertów brandenburskich"
27
Fotografie z zycia Jana Sebastiana Bacha c.d.
Bach jako dziecko, spiewajacy razem z
rodzina. Jego muzyczna kariera rozpoczela sie w
wieku siedmiu lat od spiewania w lokalnym
kosciele.
Drezno. To tutaj w 1717 r. Bach mial sie zmierzyc
z Louisem Marchandem o tytul najlepszego
klawesynistów swoich czasów.
Hamburg, miasto w pólnocnych Niemczech, które
Bach prawdopodobnie odwiedzil w
drodze do Lubeki, gdzie udal sie aby posluchac
organisty J. A. Reinkene.
28
Fotografie z zycia Jana Sebastiana Bacha c.d.
Autor biografii Bacha, Philip Spitta odbieral
nastrój "Koncertu nr 2" jako atmosfere parady
energicznych, mlodych ksiazat defilujacych
z proporcami w blyszczacych zbrojach.
Doskonale znany Bachowi wyglad typowej orkiestry
z poczatku XVIII wieku.
Przez wieksza czesc XVIII wieku taniec byl
popularnym sposobem spedzania czasu. Wielu
kompozytorów, miedzy innymi Bach pisalo muzyke
wylacznie na takie okazje.
Obraz "Muzyka" francuskiego malarza J. F.
Courtina. Wplyw muzyki francuskiej widoczny jest
w "Suicie nr 1 C-dur".
29
Twórczosc Jana Sebastiana Bacha

• Jan Sebastian Bach skomponowal mnóstwo utworów
  poswieconych róznej tematyce. Jego najwieksze
  dziela to
• Orkiestrowe Koncerty brandenburskie nr 1-6
  Suita C-dur nr 1 Suita h- moll nr 2Suita D-dur
  nr 3Suita D-dur nr 4
• Chóralne Magnificat D-dur Pasja wedlug sw.
  Mateusza Pasja wedlug sw. Jana Oratorium na
  Boze Narodzenie
• Na instrumenty klawiszowe Zbiór 48 preludiów i
  fug "Das wohltemperierte Klavier" Fantazja i
  fuga a-moll Koncert wloski F-durWariacje
  Goldbergowskie
• Organowe Fantazje i fugi c-moll Preludium i
  fuga a-moll Toccata i fuga d-mollToccata i fuga
  E-dur
• Kameralne 6 Sonat na skrzypce, flet i
  fortepianKunst der Fuge Musikalisches Opfer
• Choralowe Orgelbuchlein

30
Opracowal Pawel Tomczyk Uczen klasy 6 Szkoly
Podstawowej w Konikowierok szkolny 2005/06
sp_konikowo_at_wp.eu
Praca wykonana pod kierunkiem nauczycieli
Informatyka Malgorzata Serocka -
PinczakSztuka Zdzislawa Czarnecka