1
ÇEVRE YÖNETIMIYönetim Sistemleri, Standartlar

• ESINKAP PROJESI
• SANAYICI IÇIN REKABET ODAKLI
• ÇEVRE EGITIM PROGRAMI
• Ferda ULUTAS
• Türkiye Teknoloji Gelistirme Vakfi
• Eskisehir, 18 19 Agustos 2008

2
Kapsam

• Çevre Yönetimi
• Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS)
• ÇYS Standartlari
• ÇYSnin Uygulanmasi
• ÇYSnin Getirileri (Neden ÇYS)
• ÇYSde Basari Unsurlari

3
ÇEVRE YÖNETIMI
4
Çevre Yönetimi
KIT KAYNAKLAR
ÇEVRE YÖNETIMI/ ÇEVRECI YÖNETIM
KIRLENEN ÇEVRE
SÜRDÜRÜLEBILIRLIK
ARTAN NÜFUS

• Sürdürülebilir kalkinma
• Sürdürülebilir üretim ve tüketim
• Sürdürülebilir ürün/ hizmet
• Sürdürülebilir teknoloji
• Sürdürülebilir inovasyon

EKONOMIK KRIZLER
IKLIM DEGISIKLIGI
5
Çevre Yönetimi

• Çevreyle ilgili ne yapabilirim?
• Hiçbir sey
• Yükümlülüklerim ne?
• Hangi sorun ve riskler söz konusu?
• Hersey
• Öncelikler ne olmali?
• Nasil bir yatirim yapilmali?
• Etkileri ne olacak?
• Çevre Yönetimi
• Dengeli, planli, ilimli, kontrol edilebilir

6
Çevre Yönetimi
Bir firmanin, çevreyle etkilesim içinde olan (ya
da olabilecek) tüm faaliyet ve süreçlerinin yöneti
lmesidir. Söz konusu faaliyet ve
süreçlerdeki çevre unsurlarinin firsat olarak
degerlendirilmesi ya da gerekli önlemlerin
alinmasidir.
7
Çevre Yönetimi
AR-GE
ÜRETIM
PAZARLAMA
TASARIM
FINANSMAN
......
......
ÇEVRE PERFORMANSI
KAYNAK TÜKETIMI
ATIK ÜRETIMI
Is yönetimi ile ilgili konularin çevre merkezli
düsünce ile kesistirilmesi
8
Çevre Yönetimi
Çevre Stratejisi Belirlemenin Adimlarinin
Stratejik Yönetim Adimlarina Entegre
Edilmesi Süreklilik
9
ÇEVRE YÖNETIM SISTEMI
10
Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS)
Çevreyle ilgili faaliyetlerin, belli bir
sistematik ve süreklilik içinde yürütülmesini
saglayan araçtir. Çevre koruma ile ilgili
konularin kalite, maliyet, verimlilik, stratejik
planlama gibi öncelikli konularla birlikte ele
alinmasini hedefler.
11
Çevre Yönetim Sistemi

• Bir üretim tesisinin çevresel etkilerini
• bilmesi,
• sorumlulugunu kabul etmesi,
• izleyerek kontrol altina almasina
• yönelik sistematigin
• kurulmasini saglayan kapsamli bir programdir.

12
Çevre Yönetim Sistemi

• Her tür kurulus ve tesiste uygulanabilir.
• Gönüllülük esasina dayanir.
• Çevre performansinin artmasini hedefler.

13
ÇYS Kavraminin Dogusu
Ticaretin küresel düzeyde serbestlesmesi
Farkli firma ve ülkelerde farkli seviyelerde çevre
koruma önlemleri Farkli çevresel ve
üretim maliyetleri/ Haksiz Rekabet

• 1986da Uruguayda yapilan GATT (General
  Agreement on Tariffs and Trade) toplantisi -
  ticaret engellerini azaltmak üzerine yapilan
  pazarliklar
• 1992de Rioda yapilan Çevre Konferansi -
  çevrenin korunmasinda bütün dünya ülkelerine
  düsen görevler üzerinde yapilan tartismalar
• Dünyanin birçok ülkesinde çevre yönetimiyle
  ilgili felsefelerde olusan degisiklikler
• ? Uluslararasi Standartlar Organizasyonu (ISO)
  çevre yönetim sistemi standartlari üzerine
  çalismaya basladi.

Çevre bilincinin artmasi
14
ÇEVRE YÖNETIM SISTEMI STANDARTLARI
15
ÇYS Standartlari

• Ingiliz Standardi BS 7750 ÇYSye yönelik
  yayinlanan ilk standarttir (1992).
• BS 7750yi esas alan ISO 14001, ISO 14000 serisi
  kapsaminda 1996 yilinda yayinlanmis, böylece BS
  7750 yürürlükten kalkmistir.
• EMAS (AB Eko-Yönetim ve Denetim Programi) ise, AB
  ülkeleri için 1993 yilinda gelistirilmistir ve
  ayni sekilde BS 7750 standardina dayanmaktadir.
• EMAS, 2001 yilinda revize edilmis, bu çerçevede
  ISO 14001in EMASin bir parçasi oldugu kabul
  edilmistir.

16
ÇYS Standartlari

• ÇYS Standartlari çevre yönetimi için uygulama
  kilavuzlari olarak kabul edilmektedir.
• (dünya çevresinde is yapan herhangi bir firmanin
  ülkeden, devletten, bölgesel ve yerel hukuktan
  bagimsiz olarak uygulayabilecegi)
• Öte yandan, çevre gerekçesi ile yerel ticaret
  mevzuatini ezen bir küresel mevzuat olusturmak ve
  bunu küresel korumaciligin hizmetinde kullanmak
  gibi bir hedefin oldugu düsüncesi de farkli bir
  bakis açisinin ürünüdür.
• (tarife disi teknik engel GATT ile çeliski)

17
ÇYS Standartlari/ EMAS-ISO 14001

• EMAS ve ISO 14001 standardi ayni temele dayanan
  gönüllü standartlardir.
• Dünya genelinde geçerliligi olan ve daha yaygin
  olarak kullanilani ISO 14001dir.
• EMASin sartlari, daha siki ve detaylidir.
• EMASin gelistirilmesinde Almanyanin önemli bir
  payi vardir. (Almanyadaki yüksek çevresel
  standartlarin EMASa yansitildigi görülmektedir.)

18
ÇYS Standartlari/ EMAS-ISO 14001

• Iki standart arasindaki tercih AB ülkelerinde
  dahi tartisma konusu yaratmaktadir.
• 1995 2004 döneminde AB-15teki sertifika
  durumuna bakildiginda, ISO 14001in çok daha
  baskin oldugu görülmektedir.
• Örnek olarak 2000 yilinda EMASli firma sayisi
  3427 iken, ISO 14001li firma sayisi 9413 olmus
  2004 yilina gelindiginde EMASli firma sayisi
  3048e düserken, ISO 14001 sertifikali firma
  sayisi 33108e çikmistir.

19
ÇYS StandartlariBelgelendirme

• Kurulmus ve uygulanmakta olan bir ÇYSnin,
  Standartlara uygunlugunun akredite bir kurum
  tarafindan belgelendirilme prosesidir. (ISO 14001
  Belgesi)
• Türkiye Akreditasyon Kurumunun (TÜRKAK) bu
  alanda akredite etmis oldugu kurumlar (ör TSE)
  tarafindan verilen ISO 14001 belgesinin
  uluslararasi düzeyde geçerliligi bulunmaktadir.

20
ÇYS Standartlari/ ISO 14000
Serisi Standartlar

• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemleri - Özellikler
  ve Kullanim Kilavuzu.
• ISO 14004 Çevre Yönetim Sistemleri - Çevre
  Yönetim Prensipleri Kilavuzu - Sistemler ve
  Destekleyici Teknikler
• ISO 14010 Çevre Denetim Kilavuzu - Çevre Ile
  Ilgili Denetimin Genel Prensipleri
• ISO 14011 Çevre Denetim Kilavuzu Denetim Usulü
• ISO 14012 Çevre Denetçilerinin Haiz Olmasi
  Gereken Özellikler

21
ÇYS Standartlari/ ISO 14000
Serisi Standartlar

• ISO 14020 Çevre Ile Ilgili Etiketlemenin Temel
  Prensipleri
• ISO 14021 Çevre Ile Ilgili Etiketleme - Çevre Ile
  Ilgili Iddialarin Özbeyani - Terimler ve
  Tarifler.
• ISO 14040 Hayat Boyu Degerlendirme (HBD) Genel
  Prensipler ve Uygulamalar.
• ISO 14060 Mamullerin Çevre Veçhelerinin Mamul
  Standartlarina Dahil Edilmesiyle Ilgili Kilavuz.

22
ÇEVRE YÖNETIM SISTEMININ UYGULANMASI
23
ÇYSde Ilk Adim

• Üst Yönetimin Karari
• Çevre Politikasi (taahhüt)

24
Çevre Politikasi

• Bir kurulusun/ tesisin
• çevresel etki ve boyutlarini
• nasil degerlendirdigi ve yönettigi ile ilgili
• misyonunu (niyet ve prensiplerini)
• ifade eden yazili bir taahhüt.

25
Çevre Politikasi Nasil Olmali?

• Açik ve net
• Gerçekçi ve ulasilabilir
• Kurulusa özgü
• Güçlü yanlari vurgulayan, zayif yanlari
  düzeltmeye yönelik
• Kurulusun çevreyle ilgili faaliyet, amaç ve
  hedefleri için genel bir çerçeve niteliginde
• Kurulusun diger faaliyet ve uygulamalariyla
  uyumlu
• Üst yönetimce imzali

26
Çevre Politikasi Neleri Içermeli?

• Kesin bir kural/ standart yoktur.
• Kurulus için öncelikli amaç ve konulari
  içermelidir.
• Örnegin,
• Çevre mevzuatina uyum
• Kaynak ve enerji tüketiminin azaltilmasi
• Sürekli iyilesme
• Atiklarin azaltilmasi
• vb.

27
Çevre Politikasi Nasil Uygulanir?

• Duyurulur.
• Politikadaki niyet ve prensipler çerçevesinde
• Durum degerlendirme
• Amaç, hedef ve eylem planlari
• Uygulama
• Izleme, ölçme ve degerlendirme yapilir.
• Politika gözden geçirilerek degisiklik
  yapilabilir.

28
ÇYS Uygulama Asamalari
Çevre Politikasi
Planlama
sürekli gelisme
Uygulama
Gelistirme
Izleme
29
ÇYS Uygulama Asamalari

• PLANLAMA
• ÇYS sorumlusunun ve çalisma grubunun
  olusturulmasi
• Çevresel yönlerin ve etkilerin belirlenmesi
• Yasal ve diger gereksinimlerin degerlendirilmesi
• Amaç ve hedeflerin saptanmasi
• Eylemlerin önceliklerinin belirlenmesi
• Eylem plani olusturulmasi (bütçe ve ekipler)
• Önlem ve acil durum planlarinin yapilmasi

30
ÇYS Uygulama Asamalari

• UYGULAMA
• Organizasyon ve sorumluluklarin tanimlanmasi (ÇYS
  Temsilcisi)
• Personelin egitilmesi, duyarlilik ve yeterliligin
  saglanmasi
• Iç ve dis iletisime yönelik yöntemlerin
  belirlenmesi
• ÇYS dokümantasyonunun tamamlanmasi ve dagitilmasi
  (El Kitabi, Prosedürler, Talimatlar, Kayit
  Formlari)

31
ÇYS Uygulama Asamalari

• ÖLÇME, IZLEME
• Politika ve hedeflere yönelik ölçüm
  parametrelerinin belirlenmesi ve ölçüm sisteminin
  kurulmasi
• Mevzuata uyumun degerlendirilmesi
• Çevre performans göstergeleri ve degerlendirme
  yöntemleri belirleyerek uygulamalarin düzenli
  olarak degerlendirilmesi (iç denetimler)

32
ÇYS Uygulama Asamalari

• GELISTIRME
• Sistemin gelistirilmesi gereken noktalarinin
  belirlenmesi
• Uygunsuzluklar için düzeltici ve önleyici
  faaliyetlerin gelistirilmesi
• Yeni eylem planlarinin olusturulmasi
• Çevre Politikasinin gözden geçirilmesi

33
ÇEVRE YÖNETIM SISTEMININ GETIRILERI
34
ÇYSnin Getirileri

• Çevresel performansin artmasi
• Çevreyle ilgili konularin ele alinmasinda
  sistematik ve planli bir uygulama
• Çevre mevzuatina uyumun saglanmasi

35
ÇYSnin Getirileri

• Çevre ve çevre ile ilgili tüm süreçlerde
  (yönlerde) kontrol ve hakimiyet
• Çevresel parametrelerin takibi ve temiz üretim/
  eko-verimlilik/ çevre dostu ürün proje
  potansiyelinin ortaya çikarilmasi
• Yasal açidan sikinti yaratan, çevresel
  maliyetleri artiran unsurlarin görülmesi
• Önceliklerin bilinmesi ve üst yönetime objektif
  olarak aktarilabilmesi

36
ÇYSnin Getirileri

• Karlilik ve verimlilik
• Hammadde ve enerji tüketiminde tasarruf
• Atik miktarinda azalma
• Ürün maliyetinde düsüs, verimlilikte artis
• Pazarlama
• Çevre bilincinden tüketicilerin etkilenmesi
• Pazarlama araci olarak kullanilabilmesi
• Mevzuat
• Mevzuat gereklerinin yerine getirilmesi, ceza vb.
  uygulamalara maruz kalinmamasi
• Yasal birimlerle iyi iletisim
• Sosyal görünüm
• Imajin zenginlesmesi

37
Neden ÇYS?

• Müsteri ve tüketicilerin talepleri
• Kamuoyu baskisi
• Finans ve sigorta kuruluslarinin baskisi
• Kurulan ve uygulanmakta olan ÇYSnin
  belgelendirilmesi gerekli olabilir.

38
Neden ÇYS?

• Yasal yükümlülükler mevcut
• Eksikliklerin bir plan dahilinde giderilmesi
• Mevzuatin sistematik olarak takip edilmesi ve
  gereklerinin yerine getirilmesi
• ÇYSnin temel esaslarindan biri yasal
  uyumdur.

39
Neden ÇYS?

• Yasal yükümlülükler potansiyel
• AB mevzuatina uyum kapsaminda gündeme gelecek
  olan yeni yönetmelikler ve yönetmelik
  revizyonlarina karsi hazirlikli olunmasi
• AB IPPC (Integrated Pollution Prevention and
  Control) Direktifi ve BAT (Best Available
  Techniques) Dokümani
• ÇYS kapsaminda potansiyel yükümlülükler takip
  edilerek bu yükümlülüklere yönelik hedefler
  belirlenebilir.

40
Neden ÇYS?

• Rekabet avantaji
• Yakin gelecekte ISO 9000 örnegindeki gibi rekabet
  unsuru olma olasiliginin karsilanmasi
• Çevre koruma kaynakli tarife disi teknik
  engellerin öngörülüp hazirlikli olunmasi ve
  teknik gereksinimlerin yerine getirilerek en az
  zararla atlatilabilmesi

41
ÇEVRE YÖNETIM SISTEMININ BASARI UNSURLARI
42
ÇYS UygulamalarininBasarisi Için

• Üst Yönetimin destegi sürekli olmali
• Üst düzey yöneticilerin, ÇYS sürecini ilk
  asamadan itibaren benimsemeleri ve aktif olarak
  katilmalari zorunludur.
• - Karar alma
• - Kaynak ayirma
• (isgücü, zaman, egitim, yatirimlar)
• - Öncelik belirleme
• - Engellere karsi önlem alma

43
ÇYS UygulamalarininBasarisi Için

• Tüm çalisanlarin ÇYSye katilimi saglanmali
• Çevre konularinin tüm çalisanlarin katilimini
  gerektiren ortak bir görev oldugu fikrinin
  yayginlastirilmasi gereklidir.
• ÇYS programi tüm organizasyonda tanitilmali ve
  katilim için tüm çalisanlar cesaretlendirilmelidir
  .
• - Ortak amaç ve hedefler
• - Is planlarina entegrasyon

44
ÇYS UygulamalarininBasarisi Için

• Degisim kabul edilmeli - Sirket kültürü
• - Öncelikler
• - Stratejiler
• - Organizasyon
• Egitim programlari sistemin ayrilmaz bir parçasi
  olarak sürdürülmeli

45
ÇYS UygulamalarininBasarisi Için

• Sistem dinamik olmali
• Sirketin stratejik yönetimine entegre olmali

46
ÇYS UygulamalarininBasarisi Için

• Politika ve hedefler gerçekçi olmali
• Sabirli bir yaklasim olmali
• Uzun dönemli yatirim programlari ile sistem
  güvence altina alinmali
• Sirket içi ve disi iletisim etkin olmali
• Mevcut ve potansiyel tüm tesis, proses ve ürünler
  sürekli ve sistematik bir çevresel degerlendirme
  ve denetime tabi olmali

47
ÇYS UygulamalarininÖnündeki Olasi Engeller

• Bilinenlerin ve bilinmeyenlerin tanimlanmamis
  olmasi
• Tutarlilik eksikligi, yönün bilinmesi
• Önceliklerin belirlenememesi
• Yasanmis basarisizliklar
• Basarisizliklarin maliyeti
• Firsatlarin bilinmemesi
• Tasarrufun dikkate alinmamasi
• Çevre koruma faaliyetlerinin kari engelleyen bir
  faktör olarak algilanmasi