Agenten en Dialogen

1
Agenten en Dialogen

• Rogier van Eijk
• Robbert-Jan Beun
• Informatiekunde
• Universiteit Utrecht

2
eleanor latex beoordeling.tex.(Use
r Command)

• This is TeX, C Version 3.14t3...(Int
  roductie)
• (beoordeling.tex.(Status
  Feedback)
• LaTeX2e lt1994/12/01gt patch level 3
• Hyphenation patterns for english, dutch,
  american, german, loaded. (/cadappl/tex/ver3.14/l
  ib/tex/base/latex209.def Entering LaTeX 2.09
  compatibility mode.)
• Document Class article 1995/01/31 v1.2y Standard
  LaTeX document class (/cadappl/tex/ver3.14/lib/tex
  /base/size11.clo))
• No file beoordeling.aux(Correcti
  eve Feedback?)
• (/cadappl/tex/ver3.14/lib/tex/base/Ulasy.fd)
• Underfull \hbox (badness 1000) in paragraph at
  lines 24--61..(Correctieve Feedback?)
• (see the transcript file for additional
  information)(Feedforward)
• Output written on beoordeling.dvi (2 pages, 11660
  bytes)...(Completie Feedback)
• Transcript written on beoordeling.log.
• To PostScript dvitops beoordeling.dvi
  .(Feedforward)
• To preview with X xdvi beoordeling.dvi
  .(Feedforward)
• eleanor.(Beurtwisseling)

3
Interactie

• Primaire vraag
• Wat zegt iemand in reactie op de taalhandeling
  van de gesprekspartner en waarom?
• Empirische benadering
• Conversatie Analyse (observeren van gesprekken)
• Theoretische benadering
• Kunstmatige Intelligentie (geloof en intenties)
• Discourse Analyse (grammatikas van
  taalhandelingen)
• Dialoogspelen (zetten en mentale toestanden)

4
Rules on beliefs and intentions

• X believes p B(x,p)
• X has intention to achieve p I(x,p)
• B(x,p) ? ?B(x,?p) Consistency
• B(x,p) B(x,p?q) ? B(x,q) Closure
• B(x,p) ? B(x, B(x,p)) Pos. Introspection
• ?B(x,p) ? B(x, ?B(x,p)) Neg. Introspection
• I(x,p) ? ?B(x,p) Efficiency
• I(x,p) B(x,p?q) ? I(x,q) IB-Consistency
• I(x,p) ? B(x, I(x,p)) Pos. Introspection
• ?I(x,p) ? B(x, ?I(x,p)) Neg. Introspection

5

• FC on Questioning(p) I(s, B(h, I(s, B(s,p) V
  B(s, ?p))))
• FC on Stating(p) I(s, B(h,p))
• Suppose a rational and cooperative situation
• Tell the truth (1) I(s, B(h, p)) ? B(s, p)
• Be cooperative (2) B(h, I(s, p)) ? I(h, p)
• Believe the other (3) B(h, B(s, p)) ? B(h, p)
• Answer if you can (4) I(h, B(s, p)V B(s, ?p))
  B(h,p) ? I(h, B(s,p))
• B(h, DO(int,p)) ? B(h, I(s, B(h, I(s, B(s,p) V
  B(s, ?p)))))
• (1) ? B(h, B(s, I(s, B(s,p) V B(s, ?p))))
• (3) ? B(h, I(s, B(s,p) V B(s, ?p)))
• (2) ? I(h, B(s,p) V B(s, ?p))
• (4) B(h,p) ? I(h, B(s,p))

6
Dialooggrammatikas

• Opeenvolging van illocuties, bijv.
• Conversatie ? Subconversatie
• Conversatie ? Subconversatie, Conversatie
• Subconversatie ? Paar
• Subconversatie ? eerste(Paar), Conversatie,
  tweede(Paar)
• Paar ltVraag, Antwoordgt
• ltVerzoek, Uitvoering/Weigeringgt
• ltBewering, Acceptatie/Verwerpinggt
• bijv. vraag/vraag/antwoord/antwoord

7
Problemen

• A Ik heb een zoon van 14
• B OK
• A Ik heb ook een hond
• B Nee, sorry
• A Wat doet Jan voor werk?
• B1 Oh, dit en dat
• B2 Hij werkt niet
• B3 Geen idee
• B4 Wat heeft dat ermee te maken?

A Wil je nog iets drinken? B Ja, dank je, een
klein beetje graag A Het wordt al laat. B1
Maar ik vind het zo leuk B2 Wil je gaan? B3
Vermaak je je niet?
8
De Spelmetafoor

• Spelers
• Zetten
• bijv. E2-E4, het opgooien van een kaart, het
  werpen van de dobbelsteen, etc.
• Toestand
• het bord, de kaarten die gedeeld zijn, de stand
  van de stukken, het verleden van het spel, etc.
• Spelregels
• lopers alleen schuin, ieder op zijn beurt, een
  zes is het hoogste, etc.

9
Communicatie als spel

• Spelers
• deelnemers aan de interactie
• Zetten
• de communicatieve uitingen bijv. taalhandelingen
  zoals vragen, antwoorden, beweren, beloven
• Spelregels
• coöperatieprincipes geef antwoord op vraag, voer
  een bevel uit, etc.
• Toestand
• gedeelde kennis, verwachtingen, doelen, etc.

10
De Informatiedialoog
I Schiphol Inlichtingen, goedemorgen. S
Goedemorgen, U spreekt met J. Op dertig juni
komt er s morgens een kennis van mij aan
uit Dublin met het vliegtuig. Ik weet niet
wat de aankomsttijd is van dat vliegtuig.
Kunt u mij daar inlichtingen over geven? I Ik
zal even voor u kijken hoor. S Ja (5 sec.) I
Om twaalf over negen komt dat vliegtuig. S
Twaalf over negen. I Ja. S Bedankt. I
Graag gedaan. S Dag. I Dag.
11
De zetten van het spel

• Twee types
• handelingen op de wereld
• verplaatsen van de piano, een deur open doen,
  etc.
• communicatieve (of taal-)handelingen
• het overbrengen van een boodschap, zoals vragen,
  antwoorden, verzoeken, beloven, etc.

12
Driehoeksmetafoor
13
Basis-actietypes en informatiestromen

• Observatie van de wereld
• Manipulatie van de wereld
• Communicatieve handeling

14
Communicatieve handelingen en informatiestromen

• Het verstrekken van informatie
• Declaratief
• Jan loopt
• Vragen naar informatie
• Interrogatief
• Loopt Jan?
• Opdracht voor een directe actie
• Imperatief
• Loop Jan!

15
De Taakdialoog

• A Neem een geel blok en een rood blok.
• B Een gele en een rode.
• A Zet ze op de groene!
• B Eh?
• A Eerst de rode.
• B Op elkaar?
• A Ja, op elkaar.
• B Zoiets?
• A Ja, dat is okay.

16
De toestand van het spel

• Alles wat van invloed kan zijn op een zet
• Pre-condities
• Voorwaarden waaraan de situatie moet voldoen om
  de handeling of actie te kunnen uitvoeren
• Post-condities
• Toestand van de situatie nadat de handeling of
  actie succesvol is uitgevoerd

actie
17
Voorbeelden pre- en postcondities

• Spel
• pion E2-E4
• precondities pion moet op E2 staan, er mag geen
  andere schaakstuk staan op E3 en E4
• postconditie pion staat op E4
• Computer
• DLN F,G,WR2 (oftewel WR2F/G)
• precondities G mag niet nul zijn, F en G zijn
  getallen
• postconditie WR2 heeft waarde F/G

18
Pre- en postcondities bij taalhandelingen

• Hierbij doop ik het schip de Titanic
• precondities Er moet een schip zijn, een fles
  champagne, getuigen, de persoon die uitgekozen is
  om het mogen doen, etc.
• postconditie het schip heet daarna Titanic
• Ook wel geschiktheidscondities (felicity/appropria
  teness conditions)
• Een uiting is niet waar of onwaar, maar geschikt
  (felicitous/appropriate) of ongeschikt als de
  precondities respectievelijk wel of niet gelden.

19
Precondities beloven

• De spreker zegt dat hij een toekomstige
  handeling zal verrichten
• De spreker heeft de intentie het te doen
• De spreker gelooft dat hij het kan doen
• Normaliter zou de spreker de handeling niet
  hebben uitgevoerd
• De spreker denkt dat de actie in het belang van
  de hoorder is
• Verplicht zichzelf het te doen door de belofte te
  doen

20
De spelregels van het gesprek 1

• Spelregels geven aan wat het doel is van het
  spel en welke zetten je kunt doen gegeven de
  toestand van het spel (of het gesprek) m.b.t. de
• Inhoud van de boodschap
• Illocutie van de boodschap
• Vorm en structuur van de boodschap

21
De spelregels van het gesprek 2

• Grices Coöperatie Principe
• Maak, op het moment van deelname, je bijdrage aan
  het gesprek zoals vereist volgens het
  geaccepteerde doel of richting van het gesprek
  waarin je bent betrokken.
• 4 maximes (spelregels) van coöperativiteit

22
De Griceaanse maximes

• Kwaliteit
• probeer alleen ware bijdrages te doen of in ieder
  geval voldoende bewijs te hebben voor je
  beweringen
• Kwantiteit
• maak je bijdrage zo informatief mogelijk m.b.t.
  het doel van de uitwisseling, maar draag niet
  meer bij dan dat. Zeg a. niet teveel, maar b. ook
  niet te weinig.
• Relevantie
• maak je bijdrage relevant
• Stijl
• wees duidelijk, vermijd dubbelzinnigheden, wees
  orderlijk

23
Geel weergegeven printers zijn kleurenprinters. Ge
bruiker ziet grootte, kleuren en relatieve
locatie, maar kent geen namen van printers.

• Welke printers zijn kleurenprinters?
• Schending
• Printer HP1200c1 en Printer HP1200c2 manner
• De kleine printer en een grote manner
• De rechter en middelste printer --
• De gele printers, maar niet de groene quantity1
• Alle printers, behalve HP 4Si manner
• De kleine printer quantity2
• De kleurenprinters manner

24
Vraag/Antwoord

• Waar staat de kleurenprinter?
• De kleurenprinter staat in Centrum Gebouw Noord.
• De kleurenprinter staat in kamer 2.34.
• De kleurenprinter staat naast de
  zwart/wit-printer.
• De kleurenprinter staat in kamer 2.34, maar u
  kunt beter de printer in 1.34 nemen.
• Die printer werkt niet, neem de printer in 1.34.
• Ah, gelukkig bent u er eindelijk, dat rotding
  valt ieder moment uit, neemt u hem maar mee. Hij
  staat in de kamer hiernaast.