Acmhainn

1
Acmhainní Próiseála Urlabhra don Ghaeilge agus
don Bhreatnais
8ú Comhdháil do Theangeolaíocta na
GaeilgeColáiste Phádraig30 Aibreán - 1
Bealtaine 2004

• Welsh and Irish Speech Processing Resources
  (WISPR)
• Ailbhe Ní Chasaide
• Brian Ó Raghallaigh
• John Wogan
• Coláiste na Tríonóide

2
Cúlra an Tionscadail

• Interreg IIIA
• Comhoibriú leis an mBreatain Bheag i bhforbairt
  Shintéis na hUrlabhra (Téacs-go-hUrlabhra) don
  Ghaeilge agus don Bhreatnais
• Comhoibriú leis an mBreatain Bheag i bhforbairt
  na n-acmhainní a úsáidfear i bhforbairt Shintéis
  na hUrlabhra
• Grúpa Urlabhra na Gaeilge Prifysgol Cymru (The
  University of Wales), Bangor

3
Rannpháirtithe

• Prifysgol Cymru/The University of Wales, Bangor
• Bill Hicks, Briony Williams, Delyth Prys, Dewi
  Jones, and Nigel Ruddock
• Coláiste na Tríonóide, Ollscoil BhÁC
• Ailbhe Ní Chasaide, Áine Ní Bhriain, Brian Ó
  Raghallaigh, Christer Gobl, Irena Yanushevskaya,
  Máire Ní Mhurchadha, Martha Dalton, Mika Ito,
  John Duggan, and John Wogan
• Coláiste na hOllscoile, BÁC
• Fred Cummins, Julie Berndsen, agus Máire Ní
  Chiosáin
• Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath
• John McKenna agus Rónán Scaife
• Institiúid Teangeolaíochta Éireann
• Elaine Uí Dhonnchadha

4
Cuspóirí (i gcás na Gaeilge)

• Corpas Gaeilge labhartha a ullmhú mar acmhainn
  taighde
• Dúshraith a leagadh síos le haghaidh sintéis na
  Gaeilge
• Bealaí a aimsiú le hacmhainn teicneolaíochta mar
  seo a chur in úsáid go feidhmeach
• Naisc a chothú le daoine a bhainfeadh feidhm as a
  leithéid de theicneolaíocht
• Oideachas Múinteoirí Gaeilge
• Daoine le Gaeilge atá faoi mhíchumas labhartha,
  cloisteála agus radhairc

5
Sintéis Téacs-go-hUrlabhra
TÉACS IONCHUIR
6
Sintéis Téacs-go-hUrlabhra
TÉACS IONCHUIR
7
Sintéis Téacs-go-hUrlabhra
TÉACS IONCHUIR
8
Sintéis Téacs-go-hUrlabhra
GINIÚINT FUAIME
SRAITHEANNA A BHAINT ÓN gCORPAS
9
Sintéis Téacs-go-hUrlabhra
GINIÚINT FUAIME
SRAITHEANNA A BHAINT ÓN gCORPAS
10
Ullmhú Corpais

• Canúint agus cainteoir a roghnú
• Taifeadadh a dhéanamh
• Na sonraí taifeadtha (recorded data) a ullmhú le
  gur féidir iad a úsáid mar acmhainn taighde

11
Canúint agus Cainteoir a roghnú

• Canúint a roghnú
• Gaeilge Chonamara i dtús báire
• Cainteoir oiriúnach a aithint
• Cainteoir proifisiúnta
• Cainteoir le tuin mhaith ghutha
• Cainteoir fireann/baineann?

12
An Taifeadadh a Dhéanamh

• Is gá go mbeadh an taifeadadh ar ardchaighdeán
• Coinníollacha foirfe taifeadta de dhíth
• Treallamh taifeadta den scoth riachtanach
• Suas le 15 uair a chloig de shonraí labhartha ag
  teastáil don Ghaeilge

13
Na Sonraí a Ullmhú

• Pacáiste oiriúnach bogearraí a roghnú leis an
  gcorpas a fhorbairt
• Trascríobh láimhe agus uathoibríoch a thosnú
• Rialacha trascríofa a fhorbairt

14
Pacáiste Bogearraí a Roghnú

• Riachtanais
• Pacáiste Bogearraí le haghaidh anailís urlabhra
  lenar féidir an tonnchruth a theascánú (to
  segment) agus trascríobh a chur leis
• Pacáiste Bogearraí lenar féidir a lán comhad
  urlabhra a stóráil agus a eagrú i dteannta leis
  na trascríbhinní a bhaineann leo, le gur féidir
  anailís a dhéanamh orthu go héasca amach anseo
• Réitigh
• Praat
• Emu

15
Sampla ó Praat
16
Trascríobh le haghaidh Sintéis

• Is gá an trascríobh a dhéanamh ar leibhéil
  éagsúla
• Trascríobh prosóide (lipéid IViE)
• Féach tionscadal Prosóid Chanúintí na Gaeilge
• Trascríobh fóinéimeach i dteannta le heolas
  alaphóineach breise más gá
• Trascríobh gramadaí (ranna cainte na bhfocal)

17
Modh Trascríofa

• Modh a shocrú le haghaidh trascríobh foghraíochta
  agus fóinéimeach na Gaeilge
• Rialacha a shocrú maidir le giorrúcháin (a
  réitíonn leis an bpacáiste bogearraí agus a
  chuireann le luas an trascríofa) agus míniú na
  ngiorrúchán a shonrú
• Próiseas an teascánaithe a chomhshocrú agus a
  chaighdeánú

18
Sampla ó Praat
19
Trascríobh Fóinéimeach
20
Trascríobh Fóinéimeach WISPR
21
(No Transcript)
22
(No Transcript)
23
Feidhmeanna an Chorpais Urlabhra Ullmhaithe

• Sintéis téacs-go-hurlabhra (TTS)
• Úsáid oideachasúil
• Úsáid do dhaoine atá faoi mhíchumas
• Acmhainn úsáideacha a thagann as forbairt na
  sintéise
• Acmhainn taighde

24
Múineadh na Gaeilge

• Foghlaim idirghníomhach don Ghaeilge
• Féinteagascóirí fuaimnithe (Artificial
  pronunciation tutors)
• An-úsáideach nuair nach bhfuil múinteoirí le
  Gaeilge ó dhúchas nó fiú Gaeilge líofa ar fáil go
  héasca
• Bheadh fáil ar áiseanna mar seo sa rang agus ar
  an idirlíon
• Bheadh éileamh ar áiseanna mar seo ag gach
  leibhéal (bunscoil foghlaim aosach)

25
Feidhmchláir do Dhaoine Míchumasaithe

• Uirlisí sintéis urlabhra do Ghaeilgeoirí le
• - míchumas urlabhra sintéiseoirí urlabhra
• - míchumas radhairc screen readers
• Uirlisí aithint urlabhra do Ghaeilgeoirí a bhfuil
  míchumas cloisteála orthu

26
Acmhainn úsáideacha

• Mar chuid dfhorbairt na sintéise déantar
  forbairt ar acmhainn eile, m.sh.
• Foclóir Fuaimnithe, a bheadh in oiriúint don
  chanúint
• Rialacha aistriúcháin ó litreacha go fuaim
  (letter-to-sound)

27
Taighde na Gaeilge

• Beidh an corpas féin tábhachtach le haghaidh
  taighde ar Ghaeilge labhartha

28
Réimse an Tionscadail

• Go bunúsach, acmhainní a fhorbairt a bhaineann le
  teicneolaíocht urlabhra na Gaeilge
• De bharr srianta ama, cuirfear an bhéim ar
  fhorbairt an chorpais
• Déanfar iniúchadh freisin ar an úsáid a bhainfidh
  daoine as acmhainn mar seo amach anseo

29
Amach Anseo

• An corpas a leathnú le freastal a dhéanamh ar na
  mórchanúintí ar fad
• An corpas a leathnú le freastal ar Ghàidhlig na
  hAlban, ar an mBriotáinis

30
Amach Anseo

• Ag cur le réamhiarrachtaí an Ghaeilge a ghiniúint
  go sintéisiúil ó théacs
• Ag cur le cruinneas an chorpais agus na
  trascríbhinne le feabhas a chur ar chaighdeán na
  sintéise

31
Buíochas