CERRAHIDE ETIK ILKELER Prof. Dr. Cavit

1
CERRAHIDE ETIK ILKELERProf. Dr. Cavit ÇÖLGenel
Cerrahi Anabilimdali
2
Tip Etigi Nedir?

• EthosEtik Bir seye alismak, alismis olmak
• Ethios Güvenli, onurlu
• Felsefi anlamda etikIyiyi ve dogruyu bulmaya
  yönelik etkinlikler ve gayretler anlamindadir.
• Günümüzde tip etigi tibbi uygulama alaninda
  ortaya çikan sorunlarin irdelenmesi ve çözümünde
  iyi ve dogru olana ulasmayi amaçlayan ahlak
  kuramidir.

3
Günümüzde Tip Etigi

• Tip Etiginin Ilkeleri
• Önce Zarar Verme Primum Non Nocere
• Mümkünse Yararli Olmaya Çalis

4
Tibbi Etikten Beklentiler

• Yapilmasi gereken tibbi davranis modeli nedir
• Yapilmamasi gereken davranis nedir
• Karsilasilan sorunlarin çözümünde izlenecek yolun
  tip ahlaki açisindan kurallarinin belirlenmesi

5
Etik Nasil Algilanmali

• Tip ahlaki ile ilgili davranislarin felesefi
  açidan yorumlanmasi
• Tip uygulamalarinda dogru ve yanlisi veya ne
  yapilmali ile ne yapilmamaliyi tanimlamaya
  çalisir
• Tibbi uygulamalarin moral gereklerini belirler

6
Amaç

• Cerrahi etigin amaci hasta tedavisi, bakimi ve
  yasam kalitesinin yükseltilmesine katkida
  bulunmaktir.
• Cerrahin etik kurallara uymasi en iyi klinik
  hizmeti vererek, ögrenci ve asistanlarina uygun
  cerrahi egitimi vererek ve cerrahi biliminin
  gelisimine katkida bulunarak olur.

7
Tip Etigi Tarihçesi

• Hamurabi Kanunlari Babil krali Hamurabi
  (MÖ1792-1750) Tip ile ilgili kanunlarda
  yapmistir.
• Hamurabi kanunlarina göre soylu bir yaraliyi
  iyilestiren cerraha 10 gümüs, orta siniftan hasta
  ise 5 gümüs, köle ise 2 gümüs verilirdi.
• Ayni kanunlara göre bir cerrah hastanin ölümüne
  neden olur veya kör ederse o cerrahin eli
  kesilirdi.

8
Tip Etigi ve Hipokrat

• MÖ V. Yüzyilda Egede Kos adasinda yasayan
  Hippocratesin yazdigi Corpus Hippocraticum da
  tibbi etik ve HEKIMLIK YEMINI bulunmaktadir.
• Hipokrata göre hekimler
• Her zaman sik giyimli temiz ve zinde görünümde
  kisiler olmali.
• Düsüncelerini ve bilgilerini topluma iyi
  aktarabilen, sicak kanli, oturmasini, kalkmasini
  bilen, düzgün konusan ve toplumun görgü
  kurallarina tam olarak uyan kisiler olmali.

9
Hippocrates

• Hayatimi insanlik hizmetine adamak.
• Egitenlere karsi saygi ve minnettarlik.
• San'atini vicdanina uyarak uygulamak.
• Hastanin sirrini saklamak.
• Meslek onurunu ihlal etmemek.
• Meslektaslarini kardesi olarak görmek.
• Din, milliyet, irk, parti ya da sosyal sinif
  ayriligi gözetmemek.
• Baski altinda bile olsa tip bilgisini insanlik
  yarari disinda kullanmamak.

10
Tibbi Etigi Tarihi Gelisim

• Tibbi Etik konusunda ilk kitap Ethics Thomas
  Percival, Ingiltere(1803).
• 1847 Dr. Isaac Hays ve Dr. John Bell Amerikanin
  22 eyaletinden 269 hekimle birlikte American
  Medical Associations Code of Medical Ethicsi
  yayinladilar.

11
WMA - Helsinki Bildirgesi(Insan denekler
konusunda ilkeler)

• Bu deklarasyonun temel özelligi insanlar üzerinde
  yapilacak deneysel arastirmalarda uyulmasi
  gereken kurallari belirlemis olmasi ve hasta
  haklarini somutlastirmasidir.
• World Medical Associations-WMA
• 1947 de Cenevre deklarasyonu
• 1964 Helsinki deklarasyonu
• 1975 Tokyo deklarasyonu
• 1981 Lisbon Bildirgesi (Hasta haklari)
• 1983 Venedik deklarasyonu
• 1989 HongKongeklarasyonu
• 2000 Edinburgh deklarasyonu
• 2002 Washington ve 2004 Tokyoda açiklamalar
  eklendi.

12
WMA Hasta Haklari Bildirgesi(Lisbon 1981)

• Hastanin hekim seçme özgürlügü vardir.
• Hasta, klinik ve etik kararlar verebilen ve dis
  etkilerin altinda kalmayan bir hekime tedavi olma
  hakkina sahiptir.
• Hasta yeterince bilgilendirilmeli ve tedaviyi
  kabul ederse yapilmali, reddederse
  yapilmamalidir.
• Her hastanin onurlu bir sekilde ölme hakki
  vardir.
• Hasta, dinsel, ruhani veya manevi teselli ve
  yardimi kabul ya da reddetme hakkina sahiptir.

13
Cerrahi Etik

• Cerrah Toplum iliskileri
• Cerrah Hasta iliskileri
• Cerrah diger hekimler ile iliskiler

14
Tibbi Etik Alanlari

• Tip etiginin ugras alani sadece hekimlerle
  sinirli olmayip hastalari ve tüm toplumu
  kapsamaktadir
• Hasta haklari (Helsinki Bildirgesi)
• Kürtaj sorunu Dinsel faktörler
• Yardimci üreme teknikleri ve IVF
• Klonlama uygulamalari
• Genetik tani-tedavi uygulamalari
• Organ nakilleri, rekonstruktif ameliyatlar
• Bilimsel arastirma, deney ve yayin etigi .

15
Cerrahin Etik Sorumlulugu

• Uygulamaya giren yeni teknikler ve aletler
• Maliyeti arttiran güncel tedavi teknikleri
• Bilgi gereksiniminin artmasi ve egitim
  ihtiyaçlari
• Tibbi malzeme ve ilaç firmalariyla iliskiler
• Yasal degisiklikler ve tip uygulamalarina
  etkileri
• Sosyo-ekonomik sorunlar
• CERRAH ÜZERINDE ETIK BASKILAR OLUSTURMAKTADIR.

16
Cerrahin Etik Sorunlari

• Aydinlatilmis onam alinmasi
• Gizlilik ve mahremiyete saygi
• Kötü haberleri de verme gerekliligi
• Terminal dönem hastalarda alinacak kararlar
• Klinik ve deneysel arastirmalar
• Yeni tedavi seçeneklerinin uygulanmasi
• Malpractice ve Adli sorumluluklar

17
Cerrah Hasta Iliskileri

• Otoriter Koruyucu Cerrah Modeli Hastanin
  katilimi yok yada sinirlidir. Cerrah karari verir
  ve uygular. Hastaya hiçbir sey sormaya gerek
  duymaz.
• Bilgilendirici Cerrah Modeli (Yetkin Teknik
  Uzman) Karar verir, bilgilendirir, yönlendirir,
  ikna eder, uygular.
• Yorumlayici Cerrah Modeli (Danisman), Tartismaci
  Cerrah Modeli (Arkadas) Hastanin hastaligi ve
  tedavi seçeneklerini ögrenip yorumlamasina ve
  karar vermesine yardim eder, danismanlik yapar,
  yönlendirmez.

18
Biyomedikal Degerler

• Klasik hekim-hasta iliskisinde hastalar hekimin
  önerilerini alir ve uygular.
• Bazen bu biyomedikal degerler hastanin kendince
  daha önemli degerleri ile çelisebilir.
  (Kolostomi, mastektomi veya histerektomiyi
  kabullenmemek gibi).
• Memesinin alinmasini istemeyen Meme_Cali bir
  hastada yasamak istemektedir. Ama güzelligi ve
  kadinligi açisindan çok önemli gördügü memesini
  kaybetmek istemedigi için tedaviyi reddedebilir.

19
Paternalizm

• Baska birinin iyiligi ve mutlulugu için onun
  adina karar verme hakkini kendinde görmek
  (Dworkin 1972).
• Paternalist tutum hastanin özerkligi ilkesi ile
  çelisir.

20
Hastanin Özerkligi

• Geleneksel hekim-hasta iliskisinde hekim
  hastasinin adina kendi karar verir ve bunun
  hastanin çikarina en iyi yol oldugunu düsünür.
• Günümüzde bu durum degismis ve hastanin kisilik
  haklari ve özgün düsüncelerine uygunluk ön plana
  çikmistir. Verilecek karara hastanin ve/veya
  yakinlarinin katilimi sarttir.

21
Türkiyede Yasal Durum

• Tibbi Deontoloji Tüzügü (1960)
• Hekimlik Meslek Etigi Kurallari (TTB 1998)
• Hasta Haklari Yönetmeligi (1998)
• Ilaç Arastirmalari Yönetmeligi (1993)

22
Hastanin kendi kaderini tayin hakki

• Her hastanin kendi kaderini tayin etme hakki
  vardir.
• Hastanin bilgilendirilmis onayini almadan
  yapilacak cerrahi girisimler yaralama olarak
  nitelenebilir.

23
Aydinlatilmis Onam(Informed Consent)

• Hekimin hastayi bilgilendirmek zorunda oldugu
  durumlar
• Hastanin mevcut durumu ve konulan tani
• Hastaya önerilen tedavi yöntemi
• Uygulanacak tedavinin basari sansi ve süresi
• Uygulanacak tedavinin riskleri
• Verilecek ilaçlarin olasi etki ve yan etkileri
• Hasta eger uygulanacak tedaviyi kabul etmez ise
  hastaligin olasi sonuçlari

24
Aydinlatilmis Onam Neden Gereklidir

• Insan bedeninin bütünlügü ve dokunulmazligi
  Anayasa tarafindan güvence altina alinmistir
• Insan bedeni üzerinde tedavi amaçli dahi olsa
  kisinin onayi alinmadan yapilacak her girisim bu
  hakkin ihlali anlamina gelir
• Hekim hastasindan yazili olarak bilgilendirilmis
  onam aldiktan sonra tani ve tedavi girisimlerini
  gerçeklestirebilir.

25
Bilgilendirilme Kriterleri

• Hastanin bilinci yerinde ve karar verebilecek
  yetkinliktemidir
• Hasta kendi hastaligi ve önerilen tedavi
  konusunda yeterli bilgiyle donatilmismidir
• Hastalara düsünme ve karar verme için yeterli
  zaman ve ortam saglanmismidir
• Karar verilmesinde zorlayici dis ve iç etkenler
  olmusmudur
• Verilen karar kisinin dünya görüsü ve yasam
  degerleri ile uyumlumudur

26
Gizlilik ve Bilginin Kullanilmasi

• Hasta kendisine ait kayitlara ulasma hakkina
  sahiptir
• Hasta hakkindaki bilgilere ulasmak hekimin de
  hakkidir
• Hastanin hastaligi hakkindaki bilgilere diger
  üçüncü kisilerin ulasmasi izne tabidir
• Bazi özel durumlarda hastanin hastaligi ile
  ilgili bilgileri saklama hakki kisitlanmalidir
  (AIDS, HCV vb)

27
Etik Ihlal Türleri

• Yalanci/Yaniltici tani veya tedavi
• Gerçek disi adli rapor düzenleyerek magduriyete
  neden olma
• Malpraktis
• Haksiz çikar elde etmek amaciyla simsar tutma
  veya kurumdan muayenehaneye hasta akisi saglama
• Deontolojiye aykiri olarak diger hekimlere kötü
  muamelede bulunma