Xogo do Peón

1
O XOGO DO PEÓN OU BUXAINA
2
Hai un refrán que di

• POLO SAN MARTIÑO, PEÓNS AO CAMIÑO.

3
(No Transcript)
4
Partes da buxaina

• 1. Cota, pirucho, caparucho, culata,
• 2. Capa, capilla.
• 3. Barriga, pé, panza.
• 4. Cravo, ferrón, pica.

5

• O trompo é un xoguete cun corpo de forma cónica
  circular ou oval, cunha punta ou craviño no cal
  xira ou dá voltas. A esta punta chámaselle
  ferrón. O cordel con que se envolve ao trompo
  para o facer bailar chámaselle piola zumbel ou
  látego. Cando lanzamos o trompo e este se pon en
  movemento no chan ou en calquera outra
  superficie, diremos que o trompo baila e cando
  ao tiralo non baila dise que fai pállaras ou
  nobelos.

6

• Así, chamamos pullazo a calquera golpe que lle
  dá un trompo a outro que se atope bailando nese
  momento porén, recibe o nome de queque ou cachar
  cando, ao tiralo a bailar, dálle co ferrón a
  algún dos trompos que se atopan no chan e déixao
  ferido pique cando se ten bailando na man e se
  bota contra o outro. Ao movemento de translación
  que se lle dá coa man chámaselle recanteo.

7
HISTORIA DA BUXAINA

• A buxaina ou a súa variante, o trompo, son un
  dos xoguetes máis antigos da humanidade. Segundo
  antropólogos, a buxaina semella que nun principio
  formou parte dun instrumento análogo ao uso
  actual, que se utilizaba para obter lume mediante
  o xogo semirrotativo dun eixo vertical, que
  esfragaba nunha madeira horizontal.
• Grande parte das civilizacións teñen na buxaina
  un dos primeiros xogos infantís.

8
Exipto

• En Exipto, as buxainas estaban decoradas con
  vistosas cores. Durante a Iª dinastía, a
  artesanía atinxiu un esplendor que non se
  volvería repetir. Fabricáronse adornos, xoias,
  buxainas, pezas de xogo e recipientes cunha
  enorme variedade de materiais e cun elevadísimo
  nivel técnico e un alto grao de refinamento.
  Existen mostras de buxainas de louza vidrada no
  Museo Británico, datadas no 1250 a.de C.
• África
• En África gravábanse a miúdo rañuras para que
  asubiasen ao xirar.

9
América

• Este xogo estaba moi estendido entre os
  amerindios do Norte e do Sur, antes da chegada
  dos primeiros colonos. De feito semella haber
  constancia de trompos en Perú desde tempos
  prehistóricos.
• En América do Norte xogábase, sobre todo en
  inverno, no xeo. Os inuits trataban de lles facer
  dar a volta ás cousas coas súas buxainas antes de
  que parasen. Os indios Hopi, despois de as botar
  a rodar, mantiñan a rotación dos trompos cun
  látigo, co cal azoutaban con rápidos movementos a
  punta inferior do trompo.

10
O OBRADOIRO DAS BUXAINAS
11
(No Transcript)
12
(No Transcript)
13
Facendo a punta.
14
As primeiras liñas circulares.
15
(No Transcript)
16
Pulindo a punta.
17
Facendo as liñas circulares.
18
Dándolle cor negra.
19
O peón rematado.
20
TIPOS DE BUXAINAS
21
(No Transcript)
22
Buxainas de dedos

• Este tipo de buxainas son de pequeno tamaño e
  caracterízanse porque se utilizan os dedos para
  bailalas. Para iso, apáñase o eixo da buxaina
  entre os dedos índice e polgar, apóiase no
  acostumo ou nunha superficie lisa e, cun forte
  impulso, imprímeselle un xiro no sentido das
  agullas do reloxo.

23
(No Transcript)
24
Buxainas de mans

• Outro tipo de buxainas de maior tamaño son as
  buxainas de mans que, aínda que de deseño
  semellante ás buxainas de dedos, se caracterizan
  porque utilizamos a palma das mans para facelas
  bailar é dicir como se estivésemos quentando as
  mans.

25
Buxaina de látego

• Son un dos tipos máis antigos de buxainas.
  Existen referencias delas desde tempos gregos e
  son unha constante en moitas obras de arte ao
  longo da historia.  Para xogar con este tipo de
  buxainas necesítanse a propia buxaina e un látego
  para azoutalas .
• Unha vez feita xirar a buxaina utilízase o látego
  para que, con el e con pericia, se poda prolongar
  o movemento da buxaina por tempo indefinido,
  podéndose mesmo facer carreiras de ata un ou dous
  quilómetros de distancia. Moitas destas carreiras
  facíanse camiño do colexio, onde xogadores
  peritos as facían percorrer ata 15 metros dun só
  lategazo e chegaban a alzalas, ás veces e por
  desgracia, ata os cristais das xanelas.

26
Buxaina con suporte

• Constan dun mecanismo auxiliar (cordel, corda,
  resorte...) que facilita a transmisión á buxaina
  da forza que provoca o seu movemento.
• Este mecanismo auxiliar pode ser un cordel xunto
  cun lanzador. Enrodélase a corda sobre o pau da
  buxaina.

27
(No Transcript)
28
Trompo

• É un xoguete torneado de forma semicircular e
  cunha punta metálica que, ao ser lanzado por
  medio dun cordel, dá voltas sobre o seu propio
  eixo, logrando un movemento cinético de alta
  velocidade. Algúns trompos posúen liñas ben
  definidas ao seu arredor, as cales guían ao
  afeccionado ou aprendiz a enrodelar a corda sobre
  a súa superficie. Quizais é a buxaina máis
  popular de España.

29
Outros tipos de buxainas

• Neste grupo atopámonos con buxainas especiais,
  froito moitas elas da imaxinación do artesán
  construtor, froito dun desenvolvemento
  tecnolóxico ou simplemente froito dun desexo de
  sorprender.

30
Xiroscopios

• Outro tipo de buxainas son os xiroscopios.
  Inventado polo científico francés Jean Bernard
  Foucault, o xiroscopio  toma a forma dun disco
  rodeado por aneis, nos que a maior parte da masa
  do xiroscopio debería estar tan lonxe do centro
  como fose posíbel. Cando o xiroscopio non xira,
  compórtase como calquera outro obxecto porén,
  cando se lle fai xirar sobre o seu eixo a grande
  velocidade, prodúcense feitos gravitatorios.

31
O levitron

• Esta buxaina, como o seu nome indica, xira
  aboiando no aire, sosténdose sen apoio en
  ningunha superficie grazas a un equilibrio de
  forza de atracción-rexeitamento do potente imán
  que posúe, xunto ás propias forzas centrífuga e
  centrípeta da propia buxaina. Este equilibrio de
  forzas fai que a buxaina se poida manter xirando
  no aire por espazo de varios minutos.

32
Buxainas musicais

• Tamén existen buxainas musicais (estas, ao
  xiraren, tocan unha melodía), buxainas que, para
  as facer xirar, é necesario soprar sobre un
  orificio interior.

33
Buxainas asubiadoras

• Ó daren voltas, o aire sae polo burato e produce
  un asubío.

34
Buxainas comestibles

• Xeado da compañía Camy, que representa unha
  buxaina. Consta dun mecanismo de tracción que, ao
  activalo, fai xirar o xeado e así, coa lingua,
  ímolo saboreando.

35
Zooloxía e buxainas

• Na natureza existen uns pequenos caracois que son
  coñecidos vulgarmente co nome de buxainas e
  trompos. Son as outras "buxainas", esas
  "buxainas" que moitas veces descoñecemos e que os
  nosos mares nos ofrecen para deleite dos nosos
  ollos. Velaquí algúns exemplos deestas buxainas.

36
Animais
37
Bolboretas
38
Cerámica chinesa
39
Cerámica de Israel
40
Creta
41
Grecia e México
42
Xapón
43
Nicaragua
44
Praga
45
Israel
46
México
47
Peóns de vidro
48
(No Transcript)
49
Magnéticas e xiroscopios
50
Discos láser
51
Hexagonais
52
Formigas
53
Laminada
54
Programable
55
(No Transcript)
56
Tipos de xogos
57
A duración

• Todos lanzan.
• Gaña o peón que dure máis tempo bailando.

58
A collela.

• Bailar o peón por orde e pillalo na man. Se non
  baila ou cae da man, eliminado/a.

59
A carreira co peón

• Por parellas.
• Un/unha lánzao, outro/a corre con el bailándoo
  sobre a cunca da man.

60
O dobre círculo

•   Trázanse dous círculos concéntricos. Os/as
  xogadores/as han de tentar poñer a buxaina dentro
  do círculo interior. Se non o conseguen, porque a
  buxaina sae bailando, os/as outros/as
  xogadores/as han de facer entrar petando coas
  súas.

61
Á cruz

Trázase unha cruz no chan. A graza do xogo
consiste en facer bailar a buxaina o máis preto
posible do vértice que se poida. O peón que foi
máis lonxe perde.
62
Trompa contra trompa

• Botar fóra do círculo o trompo do/a compañeiro/a.

63
Turbo

• Bailar o peón no círculo. Anótanse os puntos onde
  parou cada buxaina.
• A zona máis grande, 1 punto a máis pequena 10
  puntos.

64
Xa sabedes

• todos a xogar
• coas buxainas.