CURSO ONLINE DE IGUALDADE DE OPORTUNIDADES

1

• CURSO ONLINE DE IGUALDADE DE OPORTUNIDADES

2
Índice

• Módulo I Marco conceptual da igualdade de
  oportunidades.
• 1.1. O sistema sexo / xénero
• 1.2.A construcción social da identidade de
  xénero
• 1.3. Os roles e os estereotipos.
• 1.4. A socialización diferencial de xénero.
• 1.5. A identidade de xénero.
• Módulo II A igualdade de oportunidades para as
  mulleres.
• 2.1. As políticas e plans de igualdade de
  oportunidades para as mulleres.
• 2.2. As accións positivas.
• 2.3. O enfoque transversal de xénero ou
  mainstreaming
• 2.4. Concepto de discriminación discriminacións
  directas e indirectas.
• 2.5. o acoso sexual e moral por razón de xénero.
• Módulo III Situación actual da participación das
  mulleres.
• 3.1. Unha lenta historia de conquistas

3
1.1. O sistema sexo xénero

• 1.1. O concepto de sexo e o concepto de xénero.
• Cando dicimos SEXO referímonos ás características
  biolóxicas que diferencian a femias de machos en
  calquera especie, e na humana a homes e mulleres.
• A unhas e outros atribúensenos crenzas,
  actitudes, valores, conductas, virtudes e
  defectos que son diferentes dependendo do noso
  sexo.
• Ao conxunto destas atribucións sociais e
  culturais denomínaselles XÉNERO e varían no tempo
  e no espazo, dunha cultura e sociedade a outra.

4
1.1. O sistema sexo xénero
SEXO XÉNERO
Características biolóxicas que establecen a diferencia entre machos e femias Características sociais, establece a diferencia entre o masculino e o femenino
Atribuidas polos xenes Aprendidas
Invariables, ou básicamente non modificables Pode cambiarse
Exemplo sólo as mulleres poden dar a luz Exemplo mulleres e homes poden cuidar de nenas e nenos e das personas maiores
5
1.1. O sistema sexo xénero

• Na nosa sociedade, e na sociedade occidental dos
  derradeiros séculos, as mulleres teñen vivido
  unha situación de desigualdade en todas as áreas
• non acceden á educación ata o século XX.
• non teñen dereitos políticos ata o século XX
  (dereito ao voto).
• non acceden ao mercado de traballo de maneira
  xeneralizada ata despois da Segunda Guerra
  Mundial.
• non acceden a determinados postos ata hai moi
  poucas décadas (xudicatura, medicina, exército,
  cargos políticos, etc.).
• Todo elo porque existía unha identificación
  sexo/xénero que as facía seren consideradas como
  un grupo de seres humans que non podían ou debían
  desenvolver determinadas tarefas, reservadas aos
  homes.

6
1.1. O sistema sexo xénero

• Por elo, o sistema sexo- xénero determina a
  posición social diferenciada para mulleres e
  homes.
• Determinou a adicación das mulleres ao eido
  PRIVADO, esfera DOMÉSTICO-FAMILIAR, e a súa
  desigualdade política, económica, social e
  cultural.
• Destinou aos homes á ESFERA PÚBLICA, ao EMPREGO
  (traballo remunerado, a diferencia do realizado
  polas mulleres, non remunerado), á POLÍTICA.

7
1.1. O sistema sexo xénero

• Pero o xénero varía e variou dependendo do
  momento histórico e dos valores e crenzas da
  cultura concreta. Podemos ver algúns exemplos
• Non sempre as mulleres foron consideradas
  fundamentalmente como nais, incapaces de
  desenvolver determinadas tarefas
• as amazonas foron un lexendario pobo de mulleres
  guerreiras, que vivían nun reino independente
  habitado só por mulleres. A maternidade para elas
  era só una cuestión necesaria para evitar a
  extinción do seu pobo unha vez ao ano visitaban
  a unha tribu veciña, co obxectivo de enxendrar
  fillas. Os nenos eran enviados de volta cos seus
  pais ou sacrificados, as nenas quedaban coas súas
  nais e eran adestradas na caza e na guerra.
• Tampouco existiu sempre a crenza de que a
  maternidade limitase ás mulleres en ningún
  aspecto
• en certos pobos antigos, cando a muller daba a
  luz, quen se metía na cama a descansar e reporse
  era o homea muller atendíao, tanto ao pai como á
  criatura recén nacida. Este curioso costume,
  chamado covada, deuse en pobos prerromans como o
  galaico e o astur e os escritos constátano cara o
  século I d.C.

8
1.1. O sistema sexo xénero

• Na actualidade, vivimos un profundo proceso de
  transformación social que fai que queden xa moi
  poucos eidos, no político ou no laboral, vetados
  ás mulleres.
• Cada vez é mais frecuente atopar mulleres en
  postos tradicionalmente ocupados por homes
• política,
• xerarquía eclesiástica

9
1.1. O sistema sexo xénero
Resumindo

• Xénero non ten que ver só coas mulleres.
• Xénero non é sinónimo de MULLER.
• É un concepto que fai referencia a
  características sociais, tanto dos homes como das
  mulleres.

10
1.2. A construcción social da identidade de
xénero

• Cómo aprendemos a ser mulleres e homes.
• Desde que nacemos, vemos que fan e como viven
  homes e mulleres
• Na nosa familia,
• na escola,
• nos medios de comunicación, particularmente na
  televisión
• No noso contorno máis próximo,
• e como se comunican os seres humáns mediante a
  linguaxe.
• Estes modelos interiorizámolos, asumímolos,
  incorporándoos á nosa vida e reproducíndoos.
• Non nos paramos a pensar se están ben ou mal, se
  teñen sentido ou non, simplemente concebímolos
  como algo natural.
• Este proceso denomínase SOCIALIZACIÓN

11
1.2. A construcción social da identidade de
xénero

• A socialización de mulleres e homes é diferente
  desde que nacemos, a pesares dos esforzos que se
  fan para que se reduzan as diferencias en todos
  os eidos
• Esta socialización diferencial dase en cada eido
  no que se produce.
• Na familia
• Antes de nacer, as nais preparan a roupa do bebé,
  que será rosa se é nena e azul se é neno.
• Aos nenos se lles animará desde moi pequenos a
  ser deportivos, a realizar actividade física ás
  nenas, pola contra, se lles anima a realizar
  actividades mais sedentarias a lectura, os
  traballos manuais, a pintura-.

12
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• No xogo prodúcense tamén grandes diferencias na
  socialización
• Mentres os nenos xogan á guerra de maneira
  tradicional (espadas, pistolas) ou sofisticada
  (videoxogos), as nenas prepáranse para a súa
  función coidadora e maternal xogando con monecas,
  cociñas e vasoiras.

13
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• Na escola, nenos e nenas reciben estímulos
  diferentes a pesares de que a escola mixta a
  chamada coeducación- está implantada a nivel
  xeneral.
• Diferentes estudos indican que o profesorado
  trata de maneira distinta a rapaces e rapazas,
  orientando a uns cara a formación de tipo técnico
  e a outras cara ás ciencias sociais e humanidades.

14
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• Os medios de comunicación e a publicidade
  inciden unha e outra vez nesa estricta
  segregación por sexos, proporcionando imaxes
  tradicionais do que deben facer mulleres e homes,
  nenos e nenas e mantendo imaxes estereotipadas
  das mulleres que non se corresponden coa súa
  posición na sociedade actual.

15
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• A linguaxe supón un importante mecanismo de
  transmisión de ideas e estereotipos en torno ás
  mulleres.
• A linguaxe reflicte o sistema de pensamento
  colectivo e a través del transmítese a forma de
  pensar, sentir e actuar da sociedade.

16
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• En español utilízase o xénero masculino plural
  para referirnos conxuntamente a mulleres e homes,
  pero dese xeito ignoramos a presencia das
  mulleres en moitos casos (por que non se elixiu
  o feminino para amosar o xenérico, podemos
  preguntarnos?)
• Tamén utilizamos o masculino como xenérico en
  moitas profesións, evidenciando que houbo un
  tempo en que eran desenvolvidas por homes, e non
  tendo en conta que en moitos casos agora a
  maioría son mulleres as que as levan a cabo,
  agachando a súa participación (a avogado, a
  arquitecto).

17
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• Vexamos un par de exemplos
• Un pai e un fillo van en coche cando, de súpeto,
  o pai perde o control do veículo e chocan contra
  un poste telefónico.
• O pai morre no acto e o seu fillo queda moi
  maltreito e é levado ao hospital, onde lle
  diagnostican lesións importantes que precisan
  dunha intervención urxente.
• Foi chamado o médico de guardia e cando chegou á
  sala de operacións, ao examinar ao rapaz, dixo
  Non podo operar a este rapaz! é meu fillo!
• (o médico de guardia é unha médica)

18
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• Norwak tiña un irmán. O irmán de Norwak morreu.
  Mais o home que morreu nunca tivera un irmán.
• (de maneira subconsciente e sen ningunha pista
  ao respecto, asumimos por defecto que Norwak é un
  home)

19
Exercicio 1
Atrevido Atrevida
Verduleiro Verduleira
Zorro Zorra
Señorito Señorita

• A linguaxe sexista agacha ás mulleres, o as
  asocia a imaxes pexorativas.

20
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• O refraneiro e os contos populares son exemplos
  moi válidos para ilustrar o machismo imperante na
  sociedade por séculos e o papel negativo e pasivo
  que se outorga habitualmente ás mulleres.
• O refraneiro español é particularmente contrario
  ás mulleres, suliñando a necesidade de
  controlalas, de evitar a súa autonomía
  impedíndolles calquera exercicio da súa
  personalidade.
• Ao mesmo tempo, os contos populares e os
  romances propagan a figura do héroe (masculino),
  valente e esforzado, e a muller, pasiva e sumisa
  (Cincenta, Brancaneves, A Bela Durminte)

21
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• Debemos ser conscientes de que a utilización de
  lenguaxe sexista, co mantemento de imaxes e
  prexuizos antigos, non axuda á creación dunha
  sociedade mais igualitaria, senón todo o
  contrario.

22
Exercicio 2

• O refraneiro, como expresión de ideoloxías,
  crenzas e tradicións populares, é particularmente
  expresivo no que se refire aos estereotipos de
  xénero que se transmiten ao longo dos séculos.
  Identifica ás mulleres co mal, coa tentación e
  denigra a aquelas que non son sumisas
• Algúns exemplos
• A muller, se é fermosa pegarache, se é fea
  cansarache, se é pobre arruinarache e se é rica
  gobernarache.
• Mulleres xuntas, nen difuntas.
• Incorpora tres exemplos máis de estereotipos de
  xénero, masculinos e femininos, procedentes do
  refraneiro.

23
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• A Historia como rama do saber non se ten ocupado
  nunca das mulleres, ata moi recentemente.
• O eido do privado, da familia, da vida cotiá non
  ten sido obxecto de interese dos historiadores e
  das historiadoras ata moi recentemente. A maioría
  das mulleres desenvolvían a súa actividade nese
  campo.
• De maneira xeral, as mulleres quedaban fora da
  educación reglada e tan so de xeito privado
  podían recibir formación se a súa familia o
  consideraba convinte.
• Aqueloutras que si exercían actividades
  profesionais, culturais ou artísticas foron
  sistemáticamente relegadas.

24
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• Certas mulleres escritoras optaron por elixir
  pseudónimos masculinos para que as súas obras
  literarias fosen publicadas e tomadas en serio,
  xa que se consideraba que as obras escritas por
  mulleres non pagaban a pena
• Por exemplo as novelistas George Elliot
  (inglesa) e George Sand (francesa), a española
  Fernán Caballero ou a mais recente Isak Dinesen,
  de nacionalidade danesa, autora de Memorias de
  Africa.

25
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• Pero moitas mulleres racharon os moldes
  existentes e se adicaron ao que querían,
  conquerindo logros importantes no desenvolvemento
  da actividade elixida, no mundo occidental, en
  Europa e tamén en España
• Na política Clara Campoamor, avogada e
  parlamentaria que loita case en solitario pola
  consecución do dereito ao voto para as mulleres
  no Parlamento español en 1931 ou Concepción
  Arenal, nacida en Ferrol e reformadora do sistema
  de prisións español do século XIX.
• Na pintura Maruja Mallo, artista galega que no
  exilio en Arxentina desenvolveu unha obra
  fundamental da avangarda española.
• Na literatura Emilia Pardo Bazán, que na súa
  extensa obra mais de 500 títulos- denuncia o
  sexismo existente na sociedade española e galega
  do XIX.
• Na filosofía María Zambrano, a maior figura do
  existencialismo español.
• Na ciencia María Sklodowska Curie, descubridora
  do radio e dobre premio Nobel, en Física e
  Química.

26
1.2. A construcción social da identidade de xénero

• Na actualidade, non se trata só de figuras
  individuais e excepcionais as que rachan cos
  moldes tradicionais, senón unha gran porcentaxe
  de mulleres as que desenvolven tarefas que
  tradicionalmente non podían ou non debían
  desempeñar.

27
1.3. Os roles e os estereotipos

• A socialización diferencial de xénero da lugar á
  creación e mantemento de ROLES DE XÉNERO
• Son funcións que se atribúen a homes e mulleres
  de maneira diferenciada, manifestados en
  determinadas conductas socialmente esperadas.
• O rol femenino por excelencia nai e esposa ou
  compañeira, coidadora das personas que viven no
  fogar.
• O rol masculino por excelencia profesional
  recoñecido socialmente, con éxito, estudos,
  emprego, coche, vivenda

28
1.3. Os roles e os estereotipos

• A imaxe que temos de mulleres e homes inflúe de
  forma definitiva nas nosas expectativas cara a
  eles e elas, nos nosos xuizos sobre os seus
  comportamentos e nas nosas decisións tanto sobre
  nós mesmos/as como sobre o resto das personas.
• Ser capaz de ver en que maneira os roles,
  estereotipos e prexuizos se utilizan na nosa
  concepción do mundo e das personas é importante á
  hora de entender a situación de desigualdade das
  mulleres.
• Os conceptos de ROLES, ESTEREOTIPOS E PREXUIZOS
• axúdannos a entender a realidade cambiante do
  mundo no que vivimos.

29
Texto
Ge Youli relata como se lle ensinou a ser unha
verdadeira nena na China da década dos 70

• Cuando yo apenas empezaba a crecer, mi madre,
  que estaba muy ocupada con su trabajo, me llevó a
  quedarme con mis abuelos en Shanghai. Viví con
  ellos y con una tía abuela que nunca se casó.
  Naturalmente, las dos mujeres se encargaron de
  convertirme en una 'verdadera niña'. Mi abuela me
  enseñó con su propio ejemplo. Ella asumía todas
  las tareas del hogar sin una sola queja se
  levantaba a las cuatro de la mañana y salía a
  hacer fila para comprar la comida regresaba a
  las seis con una gran canasta de alimentos,
  preparaba el desayuno para toda la familia, luego
  lavaba la ropa, limpiaba, cocinaba y lavaba los
  platos. Mi abuelo, entonces jubilado, se quedaba
  en la casa prácticamente sin hacer nada, más allá
  de encargarse de las finanzas de la familia. Aun
  así, mi abuela nunca expresó una sola queja.

30
Texto

• Mi tía abuela me enseñaba con mandatos. No me
  permitía hacer nada de ruido durante las comidas.
  Me daba instrucciones explícitas sobre las
  conductas que eran apropiadas. A veces, cuando me
  sentía muy restringida, me aventuraba a
  preguntarle, 'Por qué no le aplicas tu
  disciplina a mi hermano mayor?' Ella respondía
  fríamente, 'Porque eres una niña!
• Cada día mi hermano jugaba afuera después de la
  escuela, pero a mí frecuentemente se me confinaba
  a la casa para aprender a coser, ayudar a mi
  abuela en la a preparar las comidas o hacer la
  limpieza. En la mesa, mi abuela escogía lo más
  delicioso para mi hermano, mientras que a mí me
  enseñaba la virtud de la autodisciplina y la
  tolerancia (Ge, 19956-7).

En Jolly, Susie, BRIDGE Development Gender.
Género y Cambio Cultural. Institute of
Development Studies, 2002. En http//www.bridge.id
s.ac.uk/reports/spanish-culture-or.pdf
31
1.3. Os roles e os estereotipos

• ESTEREOTIPOS
• Son xuizos de valor e crenzas, relacionados coa
  atribución de capacidades e actitudes a mulleres
  e homes, sen criterios obxectivos que os
  demostren.
• Son
• Cambiantes no tiempo e nos espacios xeográficos.
• non son innatos, senon que se aprenden.
• Xeneralizadores, proporcionando unha imagen
  mental simplificada compartida socialmente.
• Compartidos por moita xente, por reflectir os
  valores que tenta transmitir a sociedade. Se os
  valores cambian, os estereotipos modifícanse.

32
1.3. Os roles e os estereotipos

• En xeral, estereotipos e roles dan unha imaxe
  mais positiva de homes que de mulleres.
• Algúns dos estereotipos que funcionan na nosa
  sociedade sobre mulleres e homes son

Os homes As mulleres
Son mellores nos arranxos domésticos Teñen máis maña para cambiar cueiros e coidar dun bebé
Falan o xusto Non paran de falar, son incapaces de manter un segredo
Son torpes para manexar cousas delicadas (louza, vaixella, prancha) Conducen fatal, non saben aparcar
Non choran Son unhas románticas e sentimentais
Non teñen paciencia cos nenos e nenas Teñen moita paciencia cos nenos e nenas
33
1.3. Os roles e os estereotipos

• Según os estereotipos imperantes, os homes son e
  deben ser (identidade masculina)
• Autoritarios, silenciosos, activos, decididos,
  fortes, valentes, racionais, reflexivos, adustos
• E as mulleres son (identidade feminina)
• Impulsivas, faladoras, extrovertidas, cariñosas,
  emocionais, débiles, delicadas, temerosas,
  pacientes, familiares

34
Exercicio 3
Ordea estas competencias e valores en virtude do
que tradicionalmente se considerou como axeitado
ou propio das mulleres e dos homes.

• Timidez Acatamento Sacrificio Decisión -
  Autonomía Autoridade Valor Competitividade
  Dozura Beleza Sacrificio Resignación
  Dependencia Abnegación Agresividade Forza
  Sinceiridade Poder

35
1.3. Os roles e os estereotipos

• Pero na nosa sociedade, as profundas
  modificacións sufridas no derradeiro século,
  teñen transformado de maneira moi sustancial os
  roles predeterminados que mulleres e homes
  asumían, e agora mesmo a posibilidade de elección
  de vida, tanto para unos como para outras, é
  moito mais amplo.
• Os homes asumen un papel mais importante no eido
  privado, particularmente exercendo a paternidade,
  e as mulleres teñen cada vez mais posibilidades
  no mundo educativo e laboral de exercer todo tipo
  de profesións, oficios e carreiras.

36
1.4. A socialización diferencial de xénero.

• Nos derradeiros cen anos, a nosa sociedade tense
  decatado das escasas opcións de vida que se
  concedían ás mulleres simplemente polo feito de
  seren mulleres.
• Actualmente aspírase a que as personas non se
  vexan perxudicadas nas súas oportunidades pola
  pertenza a un ou outro sexo, igual que se
  pretende que tampouco se vexan perxudicadas por
  pertenceren a unha ou outra raza, relixión,
  opción sexual, etc.
• A desigualdade por razón de sexo está prohibida
  na nosa Constitución de 1978, pero a verdade é
  que existe aínda moito por facer, xa que as
  condicións para acceder a diferentes
  oportunidades na vida e no mundo do traballo son
  diferentes para homes e mulleres.

37
1.4. A socialización diferencial de xénero.

• A pesar dos grandes esforzos realizados a través
  da escola, destinados a conquerir que nenos e
  nenas teñan iguais oportunidades no seu futuro, a
  verdade é que o proceso de socialización no
  ámbito educativo leva consigo a asunción por
  parte de nenos e nenas de moitos estereotipos e
  roles prefixados, que terán gran importancia á
  hora de enfocar as súas vidas profesionais e
  personais.

38
1.4. A socialización diferencial de xénero.

• Ese proceso de socialización diferencial a
  construcción cultural do feminino e do
  masculino comeza xa na escola e na familia.
• Un grave problema é o feito de que as nenas
  asumen, a través da educación escolar e familiar,
  o rol de coidadoras como algo natural e propio,
  mentres que os nenos non reciben o mesmo tipo de
  estímulos para asumir un rol similar.
• A falla de reparto deste tipo de tarefas dará
  lugar a que as mulleres teñan que asumir o que se
  chama a dobre presencia, é dicir, ter un
  emprego e asumir ao mesmo tempo a totalidade do
  traballo familiar e doméstico, coa conseguinte
  carga de estrés e perda da posibilidade de ter
  tempo propio.

39
1.4. A socialización diferencial de xénero.

• A sociedade tradicional no mundo occidental
  estaba ata mediados do século XX conformada por
  familias nas que home era proveedor, no sentido
  de que se encargaba de aportar o salario para o
  sustento da familia, e a muller se encargaba do
  coidado e educación de nenos e nenas e de todo o
  traballo no fogar.
• Este modelo desapareceu progresivamente ao longo
  do século XX a medida que as reinvindicacións das
  mulleres ían conquerindo forza. A partir do
  remate da segunda Guerra Mundial (1945) o proceso
  de incorporación das mulleres ao mercado de
  traballo foi maioritario.
• En España este proceso dase en torno aos anos
  sesenta e setenta do século XX, e continúa
  imparable.

40
1.4. A socialización diferencial de xénero

• Pero mentres as mulleres se incorporaban de
  maneira xeneralizada ao ámbito laboral formación
  e emprego- non se producía o mesmo fenómeno no
  sentido contrario os homes non se incorporaban
  ao traballo no eido doméstico ao mesmo ritmo.
• Existe un deficit importante agora mesmo en case
  todas as sociedades occidentais de
  corresponsabilidade, é dicir, na maioría dos
  casos son as mulleres as que continúan realizando
  a maioría do traballo familiar e doméstico.

41
1.4. A socialización diferencial de xénero

• Pero existen tamén outros prexuizos vencellados
  á socialización diferencial que afectan ás
  mulleres no eido da formación, da educación e do
  emprego
• Por unha banda existe aínda moita segregación
  por ramas profesionais as mulleres son maioría
  naquelas especialidades formativas vencelladas ás
  ciencias sociais, ás humanidades e á relación
  coas personas en xeral, e os homes son maioría
  naquelas especialidades técnicas e científicas.
• Un exemplo claro témolo na formación
  profesional nas ramas profesionais de fogar,
  moda e confección, perruquería e estética e
  sanitaria, as mulleres rozan en España o 85-90
  das personas matriculadas, mentres que nas ramas
  mineira, do metal, da madeira ou da autmoción os
  homes son mais do 90 das personas matriculadas.

42
1.4. A socialización diferencial de xénero

• Este feito terá unha gran importancia á hora de
  avaliar as posibilidades de emprego duns e
  doutras, e incidirá no mantemento dos
  estereotipos profesionais vencellados a un e
  outro sexo.
• Ademais, existe unha forte segregación vertical
  no emprego feminino tamén vencellado a esa
  socialización diferencial
• As mulleres están maioritariamente empregadas
  nos postos mais baixos do escalafón das empresas,
  xa que os estereotipos as vencellan a postos de
  categoría inferior, minusvalorando as súas
  cualidades intelectuais, e considerando que non
  teñen capacidades para exercer postos de
  responsabilidade.

43
1.4. A socialización diferencial de xénero

• As mulleres ademais son maioría naqueles postos
  de traballo nos que se desenvolven aquelas
  aptitudes aprendidas a traves desa socialización
  diferencial postos subordinados, empregos que
  remiten a súa tradicional faceta como esposas
  e/ou nais (hostelería, restauración, coidado de
  personas, servicio doméstico, auxiliares,
  secretarias, etc.).
• En xeral, estes postos de traballo teñen
  salarios mais baixos e ademais están menos
  valorados socialmente.

44
Exercicio 4

• Relaciona os seguintes xogos e xoguetes co sexo
  feminino ou masculino, e reflexiona nunha liña
  sobre o seu valor na socialización diferencial e
  o rol que pretenden fomentar nos nenos e nenas

• Mecanos
• Monecas
• Cociñas
• Caixas rexistradoras
• Balones de futbol
• Coches teledirixidos
• Maquillaxes
• Videoxogos

45
1.4. A socialización diferencial de xénero

• A socialización diferencial ten tamén as súas
  consecuencias nun dos problemas mais graves que
  ten a nosa sociedade actualmente a violencia de
  xénero.
• Debido ao mantemento da crenza da superioridade
  dun sexo o masculino- sobre o outro o feminino-
  moitos homes consideran natural e xustificado a
  utilización da violencia no seo da parella e
  moitas mulleres consideran admisible ser obxecto
  desa violencia

46
1.5. A identidade de xénero

• A través do proceso de socialización diferencial
  de xénero, vaise creando a chamada identidade de
  xénero, un conxunto de desexos, percepcións,
  actitudes e accións pertencentes a cada sexo e
  excluíntes entre sí.
• A identidade de xénero maniféstase no ámbito
  familiar e escolar nas situacións cotiás as
  tarefas que se asignan a cada un dos sexos
  labores domésticas e cuidado de criaturas ás
  nenas reparacións aos nenos-.

47
1.5. A identidade de xénero

• A identidade de xénero daas mulleres adoita
  estar relacionada coa súa capacidade
  reproductiva, de seren nais así todo o
  relacionado co coidado, a alimentación e
  educación das criaturas é básico.
• Este feito inflúe na valoración que as propias
  mujeres teñen de sí mesmas, sempre preocupándose
  polas outras personas, atendéndoas e cunha escasa
  autoestima.

48
1.5. A identidade de xénero

• En cambio, a identidade de xénero masculina
  adoita estar relacionada coa capacidade de
• interactuar co mundo,
• de descubrir,
• de ser aventureiro,
• de traballar e esforzarse no mundo público, un
  traballo que ten un valor recoñecible
  monetariamente o salario-.

49
1.5. A identidade de xénero

• Cando se producen problemas entre o sexo da
  persona e a súa identidade de xénero un home que
  sinte ou actúa como unha mujer- prodúcese un
  transtorno de identidade de xénero.
• Algunhas personas con características sexuais dun
  sexo identifícanse máis co xénero contrario.
  Algúns deles poden cambiar a súa identidade e
  outros poden incluso recurrir á cirurxía para
  cambiar de sexo.

50
Módulo II A igualdade de oportunidades para as
mulleres

• Desde o século XVIII, co Pensamento Ilustrado e
  a posterior Revolución francesa (1789), unha
  corrente de pensamento propugnou a necesidade de
  dar aos cidadáns (naquel momento só os homes)
  igualdade de oportunidades.
• O que se prantexaba era a necesidade de
  construir unha sociedade baseada no mérito dos
  individuos, sen importar cal fose a súa orixe
  socioeconómica a todos íanselles dar as mesmas
  oportunidades de amosar as súas capacidades, que
  a través do estudo, o esforzo individual, serían
  as que lles proporcionarían o seu lugar na
  sociedade.

51
II. A igualdade de oportunidades para as mulleres

• A implantación deste principio nas políticas
  occidentais sirve para loitar contra moitas das
  discriminacións existentes nas diferentes
  sociedades
• as que sofren as mulleres, no noso caso, pero
  tamén aquelas que afectan ás minorías étnicas ou
  culturais,
• ás personas afectadas por calquera forma de
  discapacitación,
• ou aquelas con orientación sexual diferente á
  maioritaria, por pór algúns exemplos

52
II. A igualdade de oportunidades para as mulleres

• A igualdade pode entenderse de diferentes
  maneiras
• Igualdade formal trátase de a igualdade das
  personas diante da lei, evitando que existan
  privilexios para certos grupos que esten
  sancionados polo réxime xurídico e político.
• Algúns exemplos de ampliación desta igualdade
  formal están na extensión do dereito ao voto ás
  mulleres, a poboación de cor nos Estados Unidos,a
  desaparición da escravitude, etc.

53
II. A igualdade de oportunidades para as mulleres

• Aínda que a igualdade formal é un concepto
  amplamente extendido en todos os Estados
  occidentais, a verdade é que aínda quedan moitos
  países onde non existe esta igualdade ante a lei
  de todos os cidadáns e cidadás.

54
II. A igualdade de oportunidades para as mulleres

• 2). Ante a evidencia de que a consecución da
  igualdade formal non soluciona a falla de
  oportunidades para algúns grupos, como as
  mulleres, tense dado un paso mais cara á
  igualdade real ou material, que centra o seu
  obxectivo nas consecuencias e resultados
  diferentes, según os colectivos sobre os que
  actúan, das leis, das políticas, das prácticas ou
  programas.

55
II. A igualdade de oportunidades para as mulleres

• O concepto de igualdade material propón que se
  fixe a atención sobre a situación real das
  personas, para determinar que medidas son
  precisas para eliminar as desigualdades que lles
  afectan.
• Poñamos un exemplo

56
II. A igualdade de oportunidades para as mulleres
Igualdade formal Situación real Igualdade material
Constitución Española de 1978 Todos los españoles tienen el deber de trabajar y el derecho al trabajo, a la libre elección de profesión u oficio, a la promoción a través del trabajo y a una remuneración suficiente para satisfacer sus necesidades y las de su familia, sin que en ningún caso pueda hacerse discriminación por razón de sexo. A taxa de paro das mulleres dobra a dos homes nos anos 80 Programas de formación e de emprego exclusivos para as mulleres para solventar esta situación
57
2.1. As políticas e plans de igualdade de
oportunidades para as mulleres

• 2.1. Conscientes de que a igualdade entre
  mulleres e homes non se conquire con remover os
  obstáculos existentes na lexislación, senón que
  se precisa de accións concretas en diferentes
  ámbetos que axuden ás mulleres, colectivo que se
  atopa nunha diferente situación de partida que o
  dos homes, os gobernos europeos teñen levado
  adiante toda unha batería de accións de cara á
  consecución da igualdade que se articulan en
  torno aos chamados planos de igualdade.

58
2.1. As políticas e plans de igualdade de
oportunidades para as mulleres

• O plano de igualdade articula diferentes medidas
  en moitas áreas de traballo político, pero moi
  particularmente nunha serie de eidos
  prioritarios saúde, emprego, formación,
  educación, participación social e política,
  violencia contra as mulleres, etc.
• Os planos de igualdade son un modelo
  desenvolvido pola Comisión Europea desde os anos
  80 do século XX que tamén foi seguido pola
  maioría dos Estados membros da UE.

59
2.1. As políticas e plans de igualdade de
oportunidades para as mulleres

• Un plano de igualdade ten un carácter integral,
  é decir, cobre unha serie de áreas diferentes que
  están relacionadas entre si.
• O obxectivo principal e que une todas as áreas é
  a promoción da igualdade de xénero e a
  desaparición dos obstáculos que existen para ela.
• Este feito fai que os planos sexan moi
  complexos, xa que son moitas as áreas, os
  obxectivos e as actuacións e medidas
  contempladas.

60
2.1. As políticas e plans de igualdade de
oportunidades para as mulleres

• En Europa, desde 1982, téñense levado a cabo 4
  programas de acción comunitarios para a igualdade
  entre mulleres e homes, que supusieron un gran
  avance para as políticas de igualdade nos países
  membros.

61
2.1. As políticas e plans de igualdade de
oportunidades para as mulleres

• En España créase o Instituto de la Mujer en 1983
  e a partir desa data, póñense en marcha 4 planos
  de acción para a igualdade consecutivos.
• Nas diferentes comunidades autónomas foron
  asumíndose as competencias en materia de
  igualdade e se foron tamén creando planos de
  igualdade a nivel autonómico.
• En Galicia créase o Servizo Galego de Igualdade,
  en 1991, organismo autónomo encargado de impulsar
  as políticas de igualdade na comunidade autónoma.

62
2.1. As políticas e plans de igualdade de
oportunidades para as mulleres

• En Galicia implementáronse catro plans de
  igualdade e desde 2004 está en vigor a ley
  1/2004, galega, para a igualdade entre mulleres e
  homes.
• Hai outras comunidades autónomas con leis de
  igualdade Comunidade Valenciana, País Vasco,
  Navarra, Castilla-León e Baleares.
• En España actualmente atópase no Parlamento o
  proxecto de lei de igualdade estatal.

63
2.1. As políticas e plans de igualdade de
oportunidades para as mulleres

• Os puntos en común de todos os planos de
  igualdade europeos, españois, autonómicos- son
• Esixencia dun maior compromiso de todas as
  institucións e organismos públicos na aplicación
  dos planos de igualdade
• Necesidade de cambios sociais estructurais e
  cambio de mentalidade.
• Promoción dos valores da igualdade
• Promoción da participación equilibrada das
  mulleres na toma de decisións
• Eliminación de estereotipos sexistas
• Creación de redes de expertos/as
• Fomento do asociacionismo de mulleres
• Importancia da conciliación da vida familiar e
  laboral e a corresponsabilidade.
• Especial atención aos colectivos máis
  desfavorecidos de mulleres
• Loita contra a violencia de xénero
• Fomento da formación das mulleres
• Fomento do emprego entre as mulleres

64
2.2. As accións positivas

• A Constitución española de 1978, no seu artigo 14
  declara que todos somos iguais ante a lei sen
  discriminación por razón de sexo ...
• e o artigo 9,2 señala, ademáis os poderes
  públicos deben promover as condicións para que a
  liberdade e a igualdade do individuo e dos grupos
  en que se integran sexan reais e efectivas

65
2.2. As accións positivas.

• Esta é a base legal fundamental para o
  establecemento das nas chamadas accións
  positivas.
• Os planos de igualdade basean a eficacia das
  súas actuacións neste tipo de medidas.
• Trátase de estratexias destinadas a conseguir a
  igualdade de oportunidades por medio de medidas
  que permitan correxir ou contrarrestar aquelas
  discriminacións que son o resultado de prácticas
  ou sistemas sociais, según a definición da Unión
  Europea.

66
2.2. As accións positivas

• A finalidade das accións positivas é
• Por unha banda, rematar con todos os obstáculos
  que impiden ou dificultan ás mulleres a
  realización de determinadas accións na nosa
  sociedade (por exemplo, acceder aos postos de
  traballo)
• E ao mesmo tempo establecer medidas
  compensatorias acción positiva- que permitan
  superar os factores negativos existentes na nosa
  sociedade e os estereotipos sobre as mulleres,
  para posicionalas nunha situación de verdadeira
  igualdade nas condicións de partida.

67
2.2. As accións positivas

• Un exemplo moi sinxelo témolo nas políticas de
  contratación por parte das empresas
• En principio, e en liñas xerais, calquera posto
  de traballo é axeitado tanto para un home como
  para unha muller.
• Nembargantes, as mulleres son minoría en moitos
  tipos de postos, por razóns vencelladas á
  situación de desigualdade na que se teñen atopado
  tradicionalmente.
• Por elo (acción positiva) o goberno subvenciona
  ás empresas que contratan a mulleres naqueles
  sectores onde tradicionalmente teñen sido
  minoría.
• Esa subvención á empresa non se da no caso en
  que contraten a un home

68
2.2. As accións positivas

• Para comprender axeitadamente o porqué das
  accións positivas, hai que ter en conta que a
  igualdade real non se conquerirá se as condicións
  de partida de mulleres e homes non son as mesmas.
  
• Para nivelar esa diferente situación de partida,
  é para o que se establecen esas accións positivas
  que pretenden subsanar as dificultades a maiores
  que teñen as mulleres por razóns históricas.
• Hai que ter en conta tamén que as accións
  positivas son estratexias de carácter temporal,
  que desaparecerán cando as condicións de partida
  sexan iguais para uns e outras.

69
2.2. As accións positivas

• Outro exemplo moi de actualidade das accións
  positivas son aquelas que teñen por obxectivo
  ampliar a participación das mulleres no eido
  político, establecendo cotas, é dicir,
  porcentaxes do 40 que non deben ser sobrepasados
  por os candidatos e candidatas de ningún dos dous
  sexos.

Varios países europeos, como Francia ou os
estados escandinavos, teñen establecido xa as
cotas para incrementar o número de mulleres nos
parlamentos e gobernos.
70
2.2. As accións positivas

• As accións positivas, fundamentalmente no eido
  do emprego e da formación, continúan a ser o
  mecanismo mais habitual dos gobernos para tentar
  acabar coa desigualdade entre mulleres e homes.
• Sen embargo, na IV Conferencia Mundial das
  Mulleres, que auspiciada pola ONU foi celebrada
  en Pekín en 1995, aprobouse un novo modelo de
  actuación ou estratexia cara a igualdade o
  chamado mainstreaming de xénero ou
  transversalidade de xénero.

71
2.3. O enfoque transversal de xénero ou
mainstreaming

• O mainstreaming ou enfoque transversal de xénero
  defínese como
• a organización, mellora, desenvolvemento e a
  avaliación dos procesos políticos, de modo que
  unha perspectiva de igualdade de xénero se
  incorpore a todas as políticas, a todos os niveis
  e en todas as etapas, por todos/as os
  actores/actrices normalmente involucrados/as na
  adopción desas medidas políticas (definición do
  Grupo de Expertos/as do Consello de Europa, 1998)

72
2.3. O enfoque transversal de xénero ou
mainstreaming

• Dito doutra maneira trátase de que cada
  actuación política sexa levada a cabo de
  principio a fin tendo en conta que un dos seus
  obxectivos é rematar coa desigualdade que poda
  existir nese eido entre mulleres e homes.
• Preténdese con elo levar a preocupación pola
  igualdade entre mulleres e homes mais alá dos
  aspectos meramente sociais ou de formación.

73
2.3. O enfoque transversal de xénero ou
mainstreaming

• Mediante o enfoque integrado de xénero, tanto
  unha actuación política de emprego e formación
  como unha no eido das obras públicas ou o medio
  ambiente por pór algúns exemplos- deben tentar
  reflexionar sobre cal é a situación previa de
  homes e mulleres nese eido e tentar deseñar
  solucións correctoras ás desigualdes que se
  evidencien.

74
2.3. O enfoque transversal de xénero ou
mainstreaming

• Na actualidade a Comisión Europea ten asumido o
  mainstreaming como enfoque prioritario para o
  traballo a favor da igualdade, aínda que non ten
  abandonado aínda as accións positivas.
• Esta é a chamada Estratexia Dual, que sustitúe
  en Europa aos planos de igualdade anteriores na
  política da Comisión Europea.

75
2.3. O enfoque transversal de xénero ou
mainstreaming

• Para que o mainstreaming poda ser implantado e
  funcionar eficazmente, precísase de
• Unha vontade política clara
• Coñecementos de xénero para as personas
  qencargadas de implantalo
• Recollida de estatísticas desagregadas por sexo e
  abundante información sobre a situación de
  mulleres e homes ante as diferentes situacións
• Participación das mulleres na toma de decisións

76
2.4. Concepto de discriminación discriminacións
directas e indirectas

• Qué entendemos por discriminación? Cando
  podemos decir que as mulleres, ou outro grupo,
  están discriminadas?
• Unha discriminación prodúcese cando existe un
  trato diferente que é ilexítimo e fundaméntase
  nun criterio prohibido.
• Unha recente directiva europea define a
  discriminación directa como a situación na que
  unha persona sexa, teña sido ou poidera ser
  tratada por razón de sexo de maneira menos
  favorable que outra nunha situación comparable.
• A discriminación indirecta é a situación na que
  unha disposición, criterio ou prática
  aparentemente neutros stúan a personas dun sexo
  determinado en desvantaxe particular con respecto
  a personas doutro sexo, salvo que a dita
  disposición, criterio ou prática poida
  xustificarse obxectivamente cunha finalidade
  lexítima e que os medios para acadar a dita
  finalidade sexan axeitados e necesarios.

77
2.4. Concepto de discriminación discriminacións
directas e indirectas

• Algúns exemplos
• De discriminación directa
• O seguinte anuncio de oferta de emprego
• Precísase auxiliares administrativos para
  empresa de importación e exportación. Abstéñanse
  mulleres (ou estranxeiros, ou personas dunha
  determinada relixión)

78
2.4. Concepto de discriminación discriminacións
directas e indirectas

• Exemplo de discriminación indirecta
• Precísase carpinteiro/a para empresa de
  fabricación de caixóns. Altura superior a 1,85
  ms.
• (para o desenvolvemento das tarefas no posto de
  traballo non se precisa esa altura, pois os
  caixóns se fan sobre unhas mesas só se pon esa
  condición porque a maioría das mulleres non se
  poderán presentar xa que non a cumpren)

79
2.4. Concepto de discriminación discriminacións
directas e indirectas

• As discriminacións por razón de sexo son
  particularmente intensas no momento de acceso ao
  emprego (probas de acceso, entrevistas de
  traballo, preguntas personais na entrevista de
  traballo relativas á maternidade ou a situación
  personal solteira, casada, con fillos e fillas)
  e no exercicio do emprego, especialmente en
  materia de retribución (discriminación salarial),
  condicións de traballo e emprego, promoción,
  formación profesional e despido

80
Exercicio 5

• Selecciona desta lista se se trata de exemplos
  de discriminación directa e indirecta
• -todos/as os/as candidatos/as a este posto de
  traballo teñen que ter tido experiencia nas
  Forzas Armadas (por exemplo, o servizo militar).
• -mencionar na oferta de traballo que non se
  aceptará para o posto a personas casadas.
• -mencionar na oferta de traballo que non se
  aceptará para o posto a personas con fillos/as.
• -facer preguntas na entrevista de traballo sobre
  se a persona entrevistada ten previsto ter
  fillos/as nun futuro próximo

81
2.5. O acoso sexual e moral por razón de xénero

• O acoso sexual é toda conducta de natureza
  sexual que se manifeste no ámbito do lugar de
  traballo como consecuencia dunha relación de
  traballo, realizada por alguén que sabe ou debe
  saber que é ofensiva e non desexada pola víctima,
  determinando unha situación que afecta ao emprego
  e ás condicións de traballo e creando un entorno
  laboral ofensivo, hostil, intimidatorio ou
  humillante.
• O acoso sexual distínguese dun comportamento
  amistoso en que o primeiro é indesexado e o
  segundo aceptado e mutuo. Corresponde a cada
  individuo determinar o comportamiento que lle
  resulta aceptable e aquel que lle resulta
  ofensivo.
• A atención sexual convírtese en acoso se continúa
  unha vez que a persona obxecto da misma ten
  indicado claramente que a considera ofensiva.

82
2.5. O acoso sexual e moral por razón de xénero

• Os elementos que constituen acoso sexual son
• Contido sexual da conducta.
• Carácter de indesexada.
• Existencia de ofensa.

• As manifestacións deste tipo de comportamento son
  moi variadas
• Contacto físico non desexado que supón unha
  vexación para quen o sofre (tocamentos
  innecesarios, palmadiñas, roces, tentativas de
  violación).
• Conductas verbais (chistes, proposicións,
  requerimentos, bromas, insinuacións molestas de
  contido sexual).
• Conductas non verbais (xestos, asubidos,
  exhibición de carteis, fotos de contido sexual no
  centro de traballo).

83
2.5. O acoso sexual e moral por razón de xénero

• Tipos de acoso sexual
• acoso sexual de chantaxe ou intercambio (quid pro
  quo)
• baséase nun abuso de poder exercido por
  personas que teñen unha posición importante na
  empresa e autoridade para perxudicar laboralmente
  á traballadora que non acceda aos seus
  requerimentos (despido, non renovación do
  contrato, obstáculos na promoción profesional,
  empeoramento das condicións laborais

• Exemplos
• proposicións sexuais, ameazas,
• chantaxe sexual,
• incursións non desexadas no espazo físico.
• É o acoso sexual paradigmático
• proposición sexual feita por un superior,
• rexeitamento da traballadora,
• consecuencia negativa para esta no plano laboral.

84
2.5. O acoso sexual e moral por razón de xénero

• Tipos de acoso sexual
• acoso sexual ambiental (sex pollution)
• Consiste no desenvolvemento dun comportamento
  sexual de calquera tipo (bromas persistentes e
  graves, insinuacións ou comentarios alusivos á
  intimidade, comentarios sobre a vestimenta, o
  aspecto) e a creación dun ambiente sexualmente
  ofensivo, hostil, humillante e intimidatorio
  para a víctima.

• O acosador aquí pode ser unha persona de rango
  superior, pero tamén compañeiros e compañeiras de
  traballo, clientes, etc.
• Neste tipo non existe unha íntima conexión entre
  o requerimento sexual e o condicionamento
  laboral.
• Pero sigue existindo acoso, que incide no
  ambiente de traballo y na saude da persona
  afectada.

85
2.5. O acoso sexual e moral por razón de xénero

• Consecuencias para a víctima
• A víctima adoita sufrir deterioros importantes da
  súa saúde depresión, disminución de confianza e
  autoestima, estrés, ansiedade, distanciamiento
  emocional o seu rendimento vese afectado ,
  culpabilidade, baixo nivel de atención ou
  concentración, absentismo.
• O acoso é un grave factor de risco no posto de
  traballo.
• A delimitación da conducta de acoso sexual é
  complexa, xa que hai determinados estereotipos de
  conductas tan extendidos que os propios suxeitos
  activos de acoso están totalmente sorprendidos de
  que os seus comportamentos podan ser considerados
  como ilícitos.

86
2.5. O acoso sexual e moral por razón de xénero

O acoso moral o psicológico (mobbing) é, según a
definición proposta para o diccionario da Real
Academia Española, a Práctica ejercida en las
relaciones personales, especialmente en el ámbito
laboral, consistente en un trato vejatorio y
descalificador hacia una persona, con el fin de
desestabilizarla psíquicamente (propuesta para a
23ª edición).
A finalidade do mobbing é intimidar, reducir e
consumir emocional e intelectualmente á víctima,
dificultando a comunicación cos/coas seus/súas
compañeiros/as, obstaculizando o correcto
desempeño do seu traballo, desprestixiando as
súas actividades no centro de traballo, co fin de
aillala e lograr que abandone o emprego.
87
2.5. O acoso sexual e moral por razón de xénero

• Cómo se identifica o acoso?
• Se se dan simultáneamente algúns destes feitos
  oeden ser indicativos de que se está vivindo unha
  situación de acoso
• Na actitude da persona acosada
• Aumento do absentismo laboral e baixas por
  enfermidade.
• Incremento do estrés, desinterés ou nerviosismo
  no posto de traballo.
• Solicitude de traslado a outro posto ou centro.
• Negativa ou rexeitamento a traballar con algún
  compañeiro ou compañeira.
• Abandono do posto de traballo sen motivo
  aparente.

88
2.5. O acoso sexual e moral por razón de xénero

• Na actitude da persona acosadora
• Aumento do número de medidas disciplinarias sen
  causa justificada.
• Infravaloración pública da persona e da calidade
  do seu trabajo.
• Chamadas de atención e recriminacións en público.
• Incremento inxustificado do volume de traballo
  dunha persona.

89
2.5. O acoso sexual e moral por razón de xénero

• As mais afectadas polo acoso, tanto sexual como
  moral, no traballo, son as mulleres.
• O acoso sexual é moral están penados polas leis
  tanto a nivel europeo como español.

90
Módulo III Situación actual da participación das
mulleres

• Durante moitos séculos, as mulleres foron
  cidadás de segunda categoría.
• Non tiñan acceso á educación salvo excepcións-
  ao traballo remunerado, non podían dispor dos
  seus propios bens, dependían do seu pai mentres
  eran solteiras e do seu marido cando casadas e
  non posuían dereitos políticos.
• Existían poucas posibilidades vitais a excepción
  do matrimonio e a maternidade, que eran vistos
  como a prioridade fundamental das súas vidas.

91
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• A crenza xeral consideraba ás mulleres como
  intelectualmente inferiores aos varóns, e nesa
  inferioridade baseábase ese apartamento de todo o
  que non fose a atención da familia.
• Ademais, considerábase tamén que as mulleres eran
  depravadas e malas por inclinación natural, polo
  que debían ser estrictamente vixiladas e
  afastadas de calquera posibilidade de obrar
  incorrectamente.

92
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• No século XVIII, co desenvolvemento da
  Ilustración, as mulleres comezaron lentamente a
  reinvidicar o acceso a determinados dereitos
• Comezaron pola educación, polo acceso ao saber
  establecido de modo oficial (escola,
  universidade).
• Continuaron cos dereitos políticos (dereito ao
  voto)
• Posteriormente foron as liberdades de tipo
  personal e reproductivo (divorcio,
  contracepción).
• Agora o debate político céntrase na cuestión da
  participación en igualdade de condicións/
  paridade ou equilibrio no número de mulleres e
  homes nos cargos políticos e de representación.

93
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• Durante a Idade Media e Moderna as mulleres
  estaban relegadas ao espazo privado, o do fogar,
  e se lles negaba o acceso á educación.
• Algunhas mulleres que tiveron a fortuna de seren
  educadas, por pertencer a familias ricas,
  reflexionaron sobre a inxustiza desta situación e
  reflectírono nos seus escritos

94
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• Os escritos de mulleres reflexionando sobre a
  súa situación e a necesidade dun cambio comezan
  xa no século XV, coa obra da escritora francesa
  Cristina de Pizan
• Segundo teño por costume e seguindo o hábito
  que rexe o decorrer da miña vida, é dicir, o
  estudo incansable das artes liberais, estaba
  sentada un día no meu cuarto de estudo, rodeada
  dos libros máis dispares. Atopábame coa mente
  algo cansada despois de ter reflexionado sobre as
  ideas de varios autores. Erguín a ollada do texto
  e decidín deixar os libros máis difíciles para
  entreterme coa lectura dalgún poeta. Ficando
  neste estado de ánimo, caeu nas miñas mans certo
  opúsculo que non era meu, mais que alguén tiña
  deixado na miña casa. Abrino e vin que se
  titulaba Les Lamentations de Mathéole ().

95
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• A súa lectura deixoume perturbada e sumida nunha
  profunda perplexidade. Preguntábame cales
  poderían ser as causas e as razóns que levan a
  tantos homes, clérigos e laicos, a aldraxar as
  mulleres, criticándoas ben de palabra ben en
  escritos e tratados (). Non hai texto que estea
  limpo de misoxinia. Filósofos, poetas, moralistas
  e a lista sería demasiado longa-, todos parecen
  falar cunha mesma voz para concluír que a muller
  é mala por natureza e sempre se escora cara o
  vicio.

96
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• Mesmo durante a Ilustración, algúns dos
  pensadores mais famosos polas súas novedosas
  aportacións ao pensamento, excluíron
  explícitamente ás mulleres de calquera
  posibilidade de cambio na súa situación.
• O exemplo mais coñecido é o de Jean-Jacques
  Rousseau, que na obra Emilio, adicada á educación
  dos rapaces, fala así das mulleres
• No importa que únicamente sea fiel la mujer,
  sino que su marido la tenga por tal, sus
  parientes y todo el mundo importa que sea
  modesta, recatada, atenta y que lo mismo los
  extraños que su propia conciencia den testimonio
  de su virtud. Si es muy importante que el padre
  ame a los hijos, también lo es que ame la madre a
  sus hijos. Estas son las razones que constituyen
  la apariencia misma como una obligación de las
  mujeres, siéndoles la honra y la reputación no
  menos indispensables que la castidad. ()
  Sostener de una manera vaga que son iguales los
  dos sexos y que tienen las mismas obligaciones,
  es perderse en manifestaciones vanas.

97
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• A escritora inglesa Mary Wollstonecraft,
  redactou en 1792 a obra Vindicación dos dereitos
  da muller.
• É unha contestación a Rousseau e aos pensadores
  que como el mantiñan que a muller debía continuar
  suxeita á vontade do home.
• Centrou as súas reinvindicacións na conquista do
  dereito de educación para as mulleres.

98
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• En 1791, en plena revolución francesa, Olimpia
  de Gouges proclamou a Declaración de Dereitos da
  Muller e da Cidadá, defendendo a necesidade de
  facer desaparecer as discriminacións que sufrían
  as mulleres.
• O seu escrito é unha transcripción da
  Declaración de Dereitos do Home e do Cidadán,
  proclamando a igualdade de dereitos das mulleres
  con respecto aos homes.

99
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• Poucos anos despois da revolución francesa, o
  mesmo espíritu libertario percorría Europa e
  América, dando lugar a diferentes revolucións e
  rebelións que transformaron os Estados.
• Nos Estados Unidos, un grupo de mulleres
  elaborou o primeiro manifesto a favor da
  concesión do dereito ao voto ás mulleres. Trátase
  do documento coñecido como Declaración de Seneca
  Falls (lugar perto de Nova Iorque) é o comezo do
  chamado movemento sufraxista, polo sufraxio para
  as mulleres.
• Ata ese momento considerábase que as mulleres
  non debían votar xa que normalmente eran mantidas
  polos seus maridos, o que daba lugar a que foran
  eles os que decidiran en tiveran voz e voto.

100
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• En Francia implántase a escolarización
  obrigatoria das nenas en 1850, a través da
  chamada lei Falloux.
• En España a lei Moyano (1857) obrigou ao
  mantemento dunha escola para nenas (separadas das
  dos nenos) en cada municipio de mais de 500
  habitantes.
• Os estudos desenvolvidos en cada unha das escolas
  para nenos e para nenas-serán diferentes. As
  escolas para nenas centrarán os seus obxectivos
  no modelo clásico de comportamento feminino
  modestia, compostura, castidade, discreción
  economía doméstica, labores propias do seu
  sexo, para formar futuras amas de casa e nais.
• Pero a escola primaria ensinaba tamén a ler, a
  escribir, a pensar e a xenerar pensamento propio.

101
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• En 1848 la Universidade de Londres creou unha
  sección (Queens College) para mulleres, adicada
  fundamentalmente á formación de mestras.
• Despois creáronse colexios femininos en
  Bedford(1849), Cambridge (1874) e Oxford (1879).
  Pero os estudos que desenvolvían as mulleres na
  universidade seguían sendo diferentes, e os
  títulos que recibían tamén.
• En Alemania as primeiras mulleres universitarias
  comezaron os seus estudos en 1901, en Heidelberg
  e Friburgo.
• En España haberá que agardar ata o 1910 para que
  se derogue a Orde de 1888 pola que as mulleres
  tiñan que pedir un permiso especial para poder
  matricularse na Universidade.

102
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• As feministas inglesas recolleron o testemuño
  das súas colegas americanas e moi cedo se
  organizaron para reivindicar o dereito ao voto,
  pero ademais a necesidade de acabar coas leis que
  impedían ás mulleres dispor dos seus bens,
  propiedades e ingresos, e esixindo ademais a
  posibilidade de ingresar na universidade para
  cursar estudos superiores.
• Tratouse dun movemento enérxico e violento, con
  encarcelamentos, protestas nas rúas, folgas de
  fame e actuacións violentas.
• En 1918 as mulleres inglesas conqueriron o
  dereito ao voto. Nos Estados Unidos foi en 1920
  (pero só para as mulleres brancas, pois a
  poboación de cor non conqueriu dereitos ata os
  anos sesenta do século XX).

103
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• Neste ano de 2006 celebramos o 75 aniversario da
  instauración do sufraxio universal en España, é
  dicir, da concesión do dereito de voto ás
  mulleres en España, aprobado polas Cortes
  republicanas en 1931.
• Vexamos unha descripción da situación que levou
  á implantación do voto feminino en España

104
3.1. Unha lenta historia de conquistas

• Texto 2
• El voto universal para las mujeres fue aceptado
  por el Parlamento español de la II República,
  después de un acalorado debate parlamentario,
  pero con la ausencia de un movimiento sufragista
  que hubiera movilizado previamente a las mujeres
  españolas. En realidad, bien podría decirse que
  fue el resultado de la lucha parlamentaria de una
  única mujer, la diputada por el Partido