FREQUENTE ENDOCRINOLOGISCHE PROBLEMEN BIJ ADOLESCENTEN

1
FREQUENTE ENDOCRINOLOGISCHE PROBLEMEN BIJ
ADOLESCENTEN

• Prof dr. J. De Schepper.
• Adolescenten Endocrinologie UZ Brussel

2
Geïsoleerde micropenis definitie

• te kleine (gestrekte lengte kleiner dan
• 2SD voor de leeftijd), normaal gevormde penis
  zonder andere genitale afwijkingen

3
Micropenis differentiëel diagnose

• burried penis
• webbed penis

4
Micropenis voorkomen

• Meestal consult rond 13-15 jaar
• Vaak ten gevolge van late puberteit of
  constitutioneel

5
Micropenis fysiopatholgie

• Onvoldoende testosterone secretie
• hypergonadotroop hypogonadisme (correctie
  hypospadias of ambiguë genitalia)
• hypogonadotroop hypogonadisme (orchidopexie,
  correctie schisis)
• Verlate testosterone secretie
• pubertas tarda ( verlate groeispurt)
• Onvoldoende activatie van testosterone
• 5-alfa reductase deficiëntie ( correctie
  ambigue genitalia, gynecomastie)
• Ongevoeligheid voor testosterone
• PAIS ( correctie ambigue genitalia,
  gynecomastie)

6
Micropenis anamnese

• Familiale voorgeschiedenis van micropenis
• Voorgeschiedenis van ambiguë genitalia,
  bilaterale cryptorchidie, hypospadias
• Grootte in de zuigelingen/ kleuter periode
• Gedrags/leerproblemen (! KS)

7
Micropenis lichamelijk onderzoek

• Gynecomastie
• Harde kleine testes voor pubertaire stadium

8
Micropenis onderzoeken

• Biologie LH, FSH, testosterone,
  dihydrotestosterone,
• Karyotypering
• hCG test

9
Micropenis behandeling

• Medicamenteus
• Testosterone ( in combinatie met aromatase
  inhibitor bij PAIS)
• Chirurgisch ( na bereiken van volwassen genitale
  status)

10
Micropenis frequenste oorzaken

• Pubertas tarda
• Constitutioneel
• Klinefelter syndroom
• DSD

11
Micropenis aandachtspunten

• Antecedenten van genitale correctie (hypospadias,
  orchidopexie)
• Antecedenten van schisiscorrectie
• Gynecomastie
• Harde kleine testes voor pubertaire stadium

12
Struma definitie

• Toegenomen schildkliervolume
• ( dwz laterale kwabben groter dan de
  terminale phalang van de duim)

13
Struma differentiële diagnose

• Hoog geplaatste schildklier
• Vetaccumulatie
• Lymph(angioom)-lymphadenopathie

14
Struma voorkomen

• 3-7 van adolescenten, vnl meisjes (80)
• Meestal asymptomatisch
• Meestal tgv auto-immuun proces

15
Struma indeling

• Echografisch aspect
• Diffuus-ziekte van Hashimoto
• -ziekte van Basedow
• -dyshormonogenese (Pendred Syndrome)
• -colloidale krop
• -subacute thyroiditis
• Multinodulair(cystisch) multi nodulaire krop
• thyroid carcinoma
• Grootte stadium 1 palpabel
• stadium 2 zichtbaar
• stadium 3 zichtbaar vanaf grote afstand
  

16
Struma pathofysiologie

• Stimulatie (hypertrofie/hyperplasie)
• TSH verhoging ( tekort SK hormoon, hypofysegezwel
  of hypofysaire schildklierhormoon
  resistentie(Refetoff syndroom)
• TSI aanwezigheid
• TSH receptor mutaties (gain of function)
• Goitrogene substanties ( bloemkool,broccoli
  (goitrine), soyaboon,cassava)
• Infiltratie (colloid,histiocytose,lymphoma)
• Inflammatie (infectieus, auto-immuun)
• Neoplasie

17
Struma anamnese

• Familiale antecedenten van krop/auto-immuniteit
• Pijnlijkheid ( ! Thyroiditis)-
• Acuut ontstaan (! Bloeding in cyste)
• Klachten van gestoorde schildklierfunctie
• - Hyperthyroidie ( ! Ziekte van Basedow)
  (malaise,concentratieproblemen,versnelde groei,
  hartkloppingen,overvloedig zweten,)
• - Hypothyroidie (vertraagde lengtegroei,
  traagheid, koudegevoel, constipatie, )
• Obstructieklachten (! carcinomaduikende krop)
  (heesheid,stridor,slikproblemen)

18
Struma lichamelijk onderzoek

• HR( tachycardiehyperthyroidie, bradycardie
  hypothyrodie)
• Consistentie van de SK ( korrelig autoimmuun
  nodulair multinodulaire krop)
• Souffle-thrill van de SK ( hyperthyroidie)
• Exoftalmie ( ziekte van Basedow)
• Tremor ( hyperthyroidie)
• Vitiligo/alopecia ( auto-immuun)
• Droge,gelige huid ( hypothyroidie)

19
Struma nazicht

• Biologie
• TSH, FT4,anti-TPO,anti-thyroglobuline
• Echografie van de schilklier

20
Struma behandeling

• Hypothyroidie of TSHgt 10mU/L thyroxine
• Hyperthyroidie methimazole

21
Struma aandachtspunten

• Exoftalmie
• Obstructieve klachten

22
Struma frequentste oorzaken

• Auto-immune thyroiditis
• Gewone krop
• Ziekte van Basedow
• Multi-nodulaire krop

23
Secundaire amenorrhee definitie

• Het uitblijven van periodiek vaginaal
  bloedverlies gedurende meer dan 6 maanden
  (uitblijven van ovulatie) na aanvankelijke menses

24
Secundaire amenorrhee voorkomen

• Ongeveer 1 van de oudere adolescenten
• Zwangerschap is de meest voorkomende reden tussen
  15 en 25 jaar
• Zeldzaam na pilgebruik ( meestal menses lt 6
  maand, behalve na depot progestageen)
• Vaak psychogene of gewichtsgebonden oorzaak

25
Secundaire amenorrhee differentiële diagnose

• Primaire amenorrhee uitblijven van de menarche
  tot op 16 jarige leeftijd.
• Oligomenorhee (interval tussen de menses meer dan
  42 dagen, doch minder dan 6 maanden)

26
Secundaire amenorrhee fysiopatholgie

• Gestoorde hypothalamus functie- normogonadotroop
• Gestoorde hypofyse functie- hypogonadotroop
• Gestoorde ovarium functie- hypergonadotroop

27
Secundaire amenorrhee indeling

• Functioneel
• sterke vermagering, sterke gewichtstoename,
  fysieke en psychische stress, intense fysieke
  inspanning,chronische ziekte
• hyperprolactinemie,hyperthyroidie,hypothyroidie
  hyperandrogenemie
• Organisch

28
Secundaire amenorrhee anamnese

• Antecedenten van hersentrauma/bestraling/infectie
• ( ! hypothalamisch etio)
• Antecedenten van chemotherapie/buikbestraling/salp
  ingitis
• ( ! Gonadale etio)
• Familiale antecedenten van hirsutisme/infertilitei
  t
• ( ! Pcod)

29
Secundaire amenorrhee anamnese

• Voorafgaand onregelmatige menses
• (! pcod)
• Vermagering (gewild-ongewild)(! Anorexia nervosa,
  coeliakie, Crohn )
• Gewichtstoename ( !hypothalamische etio)
• Algemene klachten (eetlust,moeheid,buikpijn,.)
• ( verdoken chronische ziekte coeliakie, Crohn,
  
• Psychische spanningen/ Intensieve sportbeoefening
  ( ! Functionele etio)

30
Secundaire amenorrhee anamnese

• Tekens van hyperandrogenemie (acné, hirsutisme,
  seborrhee,)
• Tekens hyperprolactinemie (galactorrhee)
• Climacteriële klachten (warmteopwellingen)
• ( ! Gonadale etio)
• Neurologische klachten (hoofdpijn,
  zichtstoornis,.) ( ! Hypothalamische etio)

31
Secundaire amenorrhee lichamelijk onderzoek

• HR ( hypo/hyperthyroidie)
• Galactorhee ( ! hyperPRL)
• Acanthosis nigricans ( ! Pcod)
• Schildkliervergroting
• Virilisatie tekens (hirsutisme,hese stem,
  cliteromegalie)
• Hypercorticisme tekens (moonfacies, striemen,
  hypertensie)
• Abdominale massa (! zwangerbijniertumor)

32
Secundaire amenorrhee nazicht

• Biologie
• LH, FSH, PRL, TSH,FT4, estradiol,androsteendione,
  cortisol,
• testosterone
• Progesteron belastingstest
• Echo uterus en ovaria

33
Secundaire amenorrhee behandeling

• Igv Pcod metformine
• Igv idiopatisch of funtioneel
• Laag gedoseerde contraconceptieve pil

34
Secundaire amenorrhee frequentste oorzaken

• Functionele hypothalamische stoornis
  (stress,sterke vermagering, anorexia nervosa)
• Pcod (Polycystisch ovarium syndroom)
• Turner syndroom
• Prematuur ovarieel falen ( auto-immuun)

35
Secundaire amenorrhee aandachtspunten

• Hoofdpijn/ visus klachten
• Gewichtsveranderingen
• Virilisatie tekens

36
Hirsutisme definitie

• Overmatige haargroei bij vrouwen volgens het
  mannelijk verdelingspatroon

37
Hirsutisme differentiële diagnostiek

• Hypertrichose overmatige haargroei, locaal of
  gegeneraliseerd, op plaatsen waar haargroei bij
  het desbetreffend geslacht voorkomt

38
Hirsutisme voorkomen

• 1 van de adolescente meisjes
• Geïsoleerde bovenlipbeharing komt voor bij 10
  van adolescente meisjes
• Sterk raciaal gebonden vaak mediterrane origine
• Vaak samengaand met menstruatie stoornissen

39
Hirsutisme pathofysiologie

• Toegenomen androgenen productie
• Toegenomen androgeen beschikbaarheid (verlaagd
  SHBG - verhoogd vrij testosterone)
• Toegenomen locale androgeen omzetting naar
  dihydrotestosterone door 5a-reductase (verhoogd
  androstanediol glucuronide)
• Toegenomen locale androgeen gevoeligheid

40
Hirsutisme anamnese

• Ontstaan voor de puberteit ( !bijnier etio) einde
  puberteit ( !idiopatische etio)
• Snelheid van progressie ( ! Hyperandrogenemie)
• Optreden van virilisatie (stemverzwaring,acné,
  gespierde lichaamsbouw, kaalheid)
• (!
  Hyperandrogenemie)
• Menstruatieproblemen en/of galactorhee ( !
  Hyperprolactinemie)
• Acne, striemen, gewichtstoename (! Cushing )
• Gebruik van medicatie ( anabole steroiden)
• Familiale voorgeschiedenis, raciale herkomst

41
Hirsutisme lichamelijk onderzoek

• Overgewicht, vetverdeling (!PcodCushing)
• Borstonderzoek (galactorhee) (!HyperPRL)
• Genitale inspectie (cliteromegalie)(! Late vorm
  congenitale bijnierschorshyperplasie)
• Acanthosis nigricans (! Pcod)
• Alopecia ( !Hyperandrogenemie)
• Buikmassa ( ! Bijniertumor)

42
Hirsutisme nazicht

• Biologie LH, FSH, PRL,androsteendione,
  testosterone, vrij testosterone,SHBG, DHEAS,17-OH
  progesterone, cortisol,androstanediol glucoronide
• Dexamethasone suppressie test
• Echo van de ovaria
• bijnieren igv hyperandrogenie

43
Hirsutisme alarmtekens

• Virilisatie
• Menstruatiestoornissen
• Snelle progressie

44
Hirsutisme behandeling

• Medische behandeling
• -Oestrogeenprogestiva met anti-androgeen
  progesterone (derivaat) zoals cyproterone (Diane
  35) of drosperone (Yasmin)
• -Androgeen receptor blokkers
• cyproterone acetaat (Androcur)
• flutamide (Eulexin)
• -Reductase remmers
• finasteride (Proscar)
• -Insulin sensitizers metformine (Glucophage)
• -Synthetische corticoiden dexamethasone

45
Hirsutisme behandeling

• Cosmetische behandeling
• tijdelijk effect verbleking,depilerende
  crèmes,waxen,scheren.
• blijvend effect electrolyse,lasertherapie

46
Hirsutisme frequentste oorzaken

• Polycystisch ovarium syndroom
• Idiopatisch hirsutisme
• Late vorm congenitale bijnierschors hyperplasie

47
Gynecomastie definitie

• Hyperplasie van het borstklierweefsel in een of
  beide borsten bij de man

48
Gynecomastie voorkomen

• Treedt bij 50 van de adolescenten op
• In 75 bilateraal, maar vaak asymmetrisch in
  beginfase
• Kan initieel pijnlijk of gevoelig zijn
• Kan initieel pijnlijk of gevoelig zijn
• Vaak 6-12 maanden na de begin van pubisbeharing
  optredend
• Zeldzaam geassocieerd met tepelverlies
• Verdwijnt vanzelf na 1-2 jaar

49
Gynecomastie differentiële diagnose

• Bilaterale gynecomastie - adipomastie
  (palpatie tussen duim en wijsvinger geen schijf
  van harder weefsel te voelen)
• Unilaterale gynecomastie - gezwel
  (lipoom,neurofibroom,angioom)
• (liggen meestal niet onder areola, zijn
  pijnloos)

50
Gynecomastie indeling

• Onderliggende Mechanisme
• -Fysiologisch bij de pasgeborene, tijdens de
  puberteit
• -Pathologisch onderliggend pathologisch proces
  of door gebruik van medicatie
• Histologisch Aspect
• -Proliferatief
• - Fibreus

51
Gynecomastie pathofysiologie

• -verlaagde testosterone productie
  (primair/secundair)
• -verhoogde oestrogenen productie (
  bijnier/testis)
• -verhoogde perifere omzetting van testosterone (
  naar oestradiol) en van androsteendione ( naar
  oestrone) door het aromatase ( aromatase gen
  defect)
• -verhoogde oestrogenen/androgenen ratio thv
  borstklier
• (verhoogd SHBG)
• -verminderde testosterone gevoeligheid thv
  borstklier
• (partiële androgenen receptor ongevoeligheid)
• -verhoogde (locale)oestrogeen gevoeligheid thv
  borstklier
• -verminderde oestrogenen metabolisatie
• (
  leverinsufficiëntie)

52
Gynecomastie anamnese

• Ontstaan voor de puberteit ( ! Bijniertumor)
• Snelle progressie ( ! Bijnier/testistumor)
• Tepelverlies ( ! Hyperprolactinemie)
• Jeuk-icterus ( ! leverinsuffcientie
• Gebruik van medicatie-crèmes-kruiden
• ( ! Iatrogeen)

53
Gynecomastie lichamelijk onderzoek

• Lange armspan ( ! Klinefelter syndroom)
• Tepelvergroting - Areolaverkleuring
• ( ! Oestrogeenproducerende tumor)
• Mid-Pubertaire score (G3-4) ( ! Pubertaire
  gynecomastie)
• Testis onderzoek (asymmetrie,verharding)
• (! testisgezwel)
• Hypospadias ( ! Partiële androgeen
  insufficiëntie)
• Buikmassa ( ! Bijniergezwel)

54
Gynecomastie nazicht

• Biologie ureum, crea, ALT, LH, FSH, b-HCG, PRL,
  DHEAS, Testosterone, oestradiol, oestrone
• Echografie van de borsten ( bij twijfel)
• Echografie van de testes ( bij afwijkend
  onderzoek)

55
Gynecomastie frequentste oorzaken

• Gewone pubertaire gynecomastie
• Klinefelter syndroom
• Hyperprolactinemie

56
Gynecomastie alarmtekens

• Prepubertaire presentatie
• Testesverharding
• Geassocieerde genitale afwijkingen
• Verkleurde tepels en areola

57
Gynecomastie behandeling

• Medisch
• Locale dihydrotestosterone applicatie (Andractime
  crème)
• Oestrogeen receptor blokkers tamoxifeen
• Heelkundig Mastectomie

58
Galactorrhee bij het meisje definitie

• Niet aan lactatie-gebonden melkverlies

59
Galactorrhee differentieel diagnose

• Heldere afscheiding bij ductale ectasie
• Purulente afscheiding bij mastitis
• Bloederige afscheiding bij intraductale papilloma

60
Galactorrhee voorkomen

• Meestal na menarche
• Vaak bij gebruik van orale anticoncepta,
  neuroleptica of anti-nausea medicatie
• Kan spontaan verdwijnen

61
Galactorrhee indeling

• -Fysiologisch bij borststimulatie ( zelf
  manipulatie, te kleine bh, smalle kledij)
• -Pathologisch onderliggend pathologisch proces
  of door gebruik van medicatie

62
Galactorrhee fysiopathologie

• Overdreven PRL productie
• Overdreven oestrogeenproductie
• Overgevoeligheid aan PRL / oestrogenen
• ( idiopathische galactorhee)

63
Galactorrhee anamnese

• Uni/bilateraal
• Gebruik van medicatie orale anticonceptiva
  kruiden
• Manipulatie van de borsten ( na trauma)
• Hoofdpijn/ visusklachten
• Mensespatroon
• Vroegtijdige menarche

64
Galactorrhee lichamelijk onderzoek

• Tetractie tepel
• Verbruining areola en linea alba
• Aspect van tepelvocht

65
Galactorhee onderzoeken

• Biologie
• PRL, oestradiol, SHBG, FSH, LH, FT4, TSH

66
Galactorhee behandeling

• Dopamine agonisten bij hyperPRL

67
Galactorrhee frequenste oorzaken

• Idiopatisch
• Medicamenteus geassocieerde hyperPRL
• Prolactinoma

68
Galactorrhee aandachtspunten

• Hoofdpijn / visusklachten
• Amenorhee