Executieve functies bij kinderen met dyscalculie

1
Executieve functies bij kinderen met dyscalculie

• Lic. Frauke De Weerdt
• Promotor Prof. Dr. Annemie Desoete
• Copromotor Prof. Dr. Herbert Roeyers

2
Overzicht presentatie

• PROBLEEMSTELLING
• Dyscalculie
• Executieve functies
• Executieve functies en dyscalculie
• 2. ONDERZOEKSDESIGN
• Onderzoekshypotheses
• Instrumenten
• 3. VOORLOPIGE RESULTATEN

3
1. PROBLEEMSTELLING Dyscalculie

• Definitie dyscalculie (DC)
• Beperking in rekenvaardigheden
• Prevalentie 2 - 8 (Geary, 2004 Petermann
  Lemke, 2005)
• Belang van ernst-, exclusie- en
  hardnekkigheidcriterium

4
1. PROBLEEMSTELLING Dyscalculie

• Verklaringsmodellen dyscalculie

• Subitizeren (o.a. Landerl, Bevan Butterworth,
  2004)
• Rekenprocedures (o.a. Rouselle Noël, 2007)
• Visuospatiale vaardigheden (o.a. Geary, 2004)
• Semantisch geheugen (o.a. Landerl et al., 2003)
• Mentale getalrepresentatie (o.a. Jordan, Hanich
  Kaplan, 2003)
• Executieve functies (o.a. Passolunghi Siegel,
  2004)

5
1. PROBLEEMSTELLING Dyscalculie

• Subtypes dyscalculie (Stock, Desoete, Roeyers,
  2007)

• Getallenkennis dc
• Procedurele dc
• Visuospatiale leerstoornis
• Semantisch geheugen dc

6
1. PROBLEEMSTELLING Dyscalculie

• Comorbiditeit
• Samen voorkomen van twee of meer stoornissen
  bij eenzelfde persoon (Neale Kendler, 1995).
• Comorbiditeit DC DL
• DC en DL Tussen 30-40 (Light De Fries, 1995
  Lyytinen et al., 2005)
• DC en DO 50 (Shalev, 20002004)
• Weinig zuivere vormen van dyscalculie

7
1. PROBLEEMSTELLING Executieve functies

• Definitie executieve functies
• Geen consensus (Brocki Bohlin, 2004)
• Geheel van cognitieve processen nodig om
  doelgericht gedrag uit te voeren (Anderson, 2002
  Brocki Bohlin, 2004 Friedman et al., 2006).

8
Overzicht voornaamste EF-modellen

• Baddeley Hitch (1974) Baddeley (2000)
• WERKGEHEUGEN fonologische lus
• visuospatiaal schetsblok
• centraal executief
• episodische buffer
• Barkley (1999)
• INHIBITIE
• Pennington Ozonoff (1996)
• Inhibitie, werkgeheugen, verbal fluency,
  shifting, planning

9
1. PROBLEEMSTELLING Executieve functies bij
dyscalculie

• Sig. ? tussen personen met/zonder DC voor
  werkgeheugen (bv. Geary, Hoard, Byrd-Craven,
  DeSoto, 2004 Swanson, 2006)
• Sig. ? tussen personen met/zonder DC voor
  inhibitie, meer bepaald interferentie (bv. Bull
  Scerif, 2001)
• MAAR
• Overige executieve functies nauwelijks onderzoek
• Weinig onderzoek naar inhibitie en werkgeheugen
  samen

10
Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies Maten voor executieve functies
inhibitie inhibitie inhibitie inhibitie inhibitie werkgeheugen werkgeheugen werkgeheugen werkgeheugen werkgeheugen werkgeheugen werkgeheugen werkgeheugen werkgeheugen werkgeheugen werkgeheugen switching switching switching
Stop Signal task Stroop task Stroop task D-KEFS inhibtion D-KEFS inh. switch Digit span forward Digit span backward Visual matrix Block span task Maze span task Listening completion Listening span Counting span Dual task RAN of alfanum. Stim. D-KEFS verbal fluency letters RAS letters Numbers RAS letters, Numb.,colors RAS letters, Numb.,colors
Bull Scerif (2001) X X X X
Passolunghi Siegel (2001) X X X X
Geary, Hoard, Byrd-Craven DeSoto (2004) X
Landerl, Bevan Butterworth (2004) X X X X
Passolunghi Siegel (2004) X X X X X
Swanson (2006) X X X
Geary, Hoard, Byrd-Craven, Nugent Numtee (2007) X X X X
 
11

• Modaliteiten EF bij dyscalculie
• Evidentie modaliteitspecificiteit
• DC sig. zwakker op rekengerelateerd domein
• (bv. Bull Scerif, 2001 Passolungi Siegel,
  2004)

12
2. ONDERZOEKSDESIGN STUDIE 1

• Onderzoekshypotheses
• Deficit in EF
• Kinderen met DC vallen uit op werkgeheugen en
  inhibitie (Landerl et al., 2004 Passolunghi ,
  Siegel, 2001).
• Modaliteitspecificiteit
• Kinderen met DC vallen vaker uit op
  rekengerelateerde EF-maten (Bull Scerif, 2001).

13

• Steekproef
• Rekrutering via scholen en RCs
• TIQ 85
• Klinische groep voldaan aan
• exclusie-, ernst-, discrepantie-
• criteria

14
Steekproef
Dyscalculie (N26) Controle (N25)
Leeftijd in maanden 118.69 (10.82) 112.76 (10.35)
TIQ 99.46 (8.18) 111.04 (11.44)
MV 1313 1213
15

• Instrumenten
• Leerkrachten
• VvGK (Oosterlaan et al., 2000)
• BRIEF (Gioia et al.,2000)
• SVS (Cornoldi et al., 2003)
• Ouders
• VvGK (Oosterlaan et al., 2000)
• BRIEF (Gioia et al., 2000)

16

• Kinderen Testmoment 1 (80)
• Pen en papier test spellen (20)
• PI-dictee (Geelhoed Reitsma, 2000)
• Pen en papier rekentests (60)
• TTR (de Vos, 1992)
• Rekenfeiten
• LVS meetkunde (Dudal, 1998)
• KRT-R (Baudonck et al., 2006)
• Getallenkennis en hoofdrekenen

17

• Testmoment 2 (75)
• Pen en papier test lezen (20)
• Een Minuut Test (Brus Voeten, 1999)
• Bestaande woorden
• Klepel (van den Bos, Spelberg, Scheepstra de
  Vries, 1994)
• Nonsenswoorden
• AVI (Verhoeven,1995)
• Bestaande zinnen
• Intelligentietest (45)
• Verkorte versie WISC-IIINL (Wechsler et al.,
  2002 Grégoire, 2000)

18
Testmoment 3 (120)

• Inhibitie
• Stop Signal (Lohan, 1994)
• Hoeveelheid Stroop (Bull Scerif,2001)
• Letter Stroop (Rubinsten Henik, 2006)
• Kleur-woord Stroop (Stroop, 1935)

19
Inhibitie Stop Signal
Baseline conditie
500 ms
500 ms
max. 2000 ms
Experimentele conditie 25 van de trials met
auditief signaal.
500 ms
500 ms
max. 2000 ms
20
Inhibitie Hoeveelheid Stroop
Baseline conditie 1 Snelheid van benoemen
cijfers
500 ms
500 ms
max. 5000 ms
Baseline conditie 2 Snelheid van benoemen
hoeveelheden
500 ms
500 ms
max. 5000 ms
21
Inhibitie Hoeveelheid Stroop
Congruente conditie
500 ms
500 ms
max.5000 ms
Incongruente conditie
500 ms
500 ms
max. 5000 ms
22
Inhibitie Letter Stroop
Baseline conditie snelheid van benoemen letters
500 ms
500 ms
max.5000 ms
Congruente conditie
500 ms
500 ms
max. 5000 ms
23
Inhibitie Letter Stroop
Incongruente conditie
500 ms
500 ms
max.5000 ms
24
Inhibitie Stroop Kleur-Woord
Baseline conditie 1 leessnelheid kleuren
500 ms
500 ms
max.5000 ms
Baseline conditie 2 snelheid van benoemen
kleuren
500 ms
500 ms
max. 5000 ms
25
Inhibitie Stroop Kleur-Woord
Congruente conditie
500 ms
500 ms
max.5000 ms
Incongruente conditie
500 ms
500 ms
max. 5000 ms
26
Testmoment 3 (120)

• Werkgeheugen
• Spantaken
• 6 trials/span
• 3 fouten of meer/span taak afgebroken

27
Testmoment 3 (120)

• Fonologische lus (FL)
• Digit Recall (WMTB-C, Pickering Gathercole,
  2001)
• Word Recall (WMTB-C, Pickering Gathercole,
  2001)

• Visuospatiaal schetsblok (VSSP)
• Block recall (WMTB-C, Pickering Gathercole,
  2001)

• Centraal executief (CE)
• Listening Recall (WMTB-C, Pickering
  Gathercole, 2001)
• Spatial Span (AWMA, Alloway, 2007)
• Backward Digit Recall (WMTB-C, Pickering
  Gathercole, 2001)
• Backward Word Recall

28
FL Digit Recall (DR)
500 ms
500 ms
1000 ms/digit 1000 ms between digits of same
trial
29
FL Word Recall (WR)
500 ms
500 ms
1000 ms/word 1000 ms between words of same trial
30
VSSP Block Recall (BR)
500 ms
500 ms
1000 ms/block 1000 ms between blocks of same
trial
31
CE Listening span (LS)
500 ms
500 ms
2000 ms
500 ms
32
CE Spatial Span (Spsp)
500 ms
500 ms
unlimited
500 ms
2000 ms
500 ms
33
CE Backward Digit Recall (BDR)
500 ms
500 ms
1000 ms/digit 1000 ms between digits of same
trial
34
CE Backward Word Recall (BWR)
500 ms
500 ms
1000 ms/word 1000 ms between words of same trial
35
3. VOORLOPIGE RESULTATEN

• Inhibitie
• Manova
• Factoren
• Geslacht
• Dyscalculie of controle
• Afhankelijke variabelen
• RT interferentie Stroop Hoeveelheden
• RT interferentie Stroop Kleur-Woord
• Multivariaat niveau
• F(2,29)63.40, p .001. Power.89
• Univariaat niveau
• Enkel leerstoornis en interferentie Stroop K-W
  sig
• F(1,30)4.69, p .05. Power.55.

36
3. VOORLOPIGE RESULTATEN

• Inhibitie
• Multivariaat niveau
• F(2,29)63.40, p .001. Power.89

Stroop kleur-woord
Stroop hoeveelheden
37
3. VOORLOPIGE RESULTATEN

• Werkgeheugen FL en VSSP
• Manova
• Factoren
• Dc of controle
• Geslacht
• Afhankelijke variabelen
• Percentage juiste antwoorden op DR
• Percentage juiste antwoorden op BR
• Multivariaat niveau
• F(2,37)5242.13, p.001. Power1.00
• Univariaat niveau
• Enkel leerstoornis en BR sig
• F(1,38)6.912, p .01. Power.73

38
3. VOORLOPIGE RESULTATEN

• Werkgeheugen FL en VSSP
• Multivariaat niveau
• F(2,37)5242.13, p.001. Power1.00

Percentage juist DR
Percentage juist BR
39
3. VOORLOPIGE RESULTATEN

• Werkgeheugen Centraal executief
• Manova
• Factor
• Dc of controle
• Afhankelijke variabelen
• Percentage juiste antwoorden op BDR
• Percentage juiste antwoorden op BWR
• Percentage juiste antwoorden op LS

40
3. VOORLOPIGE RESULTATEN

• Multivariaat niveau
• F(3,37)1640.98, p.001. Power1.00
• Univariaat niveau
• BWR
• F(1,39)4.63,p .05, power.55
• LS
• F(1,39)3.047,p.055, power.49
• BDR
• F(1,39)3.05, p .09. Power.40

41
3. VOORLOPIGE RESULTATEN

• Multivariaat niveau
• F(3,37)1640.98, p.001. Power1.00

Percentage juiste antwoorden
42

• Mann-Whitney U tests
• DC of controle en hoogst bereikte span op DR
• U187 pns
• DC of controle en hoogst bereikte span op WR
• U167 p .01
• DC of controle en hoogst bereikte span op BR
• U154p .01
• DC of controle en hoogst bereikte span op LS
• U198.5 p.07
• DC of controle en hoogst bereikte span op BDR
• U209 pns
• DC of controle en hoogst bereikte span op BWR
• U217 p.ns

43

• Mean rankings werkgeheugentaken

44
3. VOORLOPIGE RESULTATEN

• Correlaties met score op TTR, KRT-R en PI-dictee
  

zscoreKRT zscorePI zscoreTTR pctotjwsb pctotjdsb pctotjls pctotjcorsi pctotjwsf totjdsf
zscoreKRT 1 ,735() - - - - - - -
zscorePI ,735() 1 - - - - - - -
zscoreTTR ,710() ,825() 1 - - - - - -
pctotjwsb ,535() ,451() ,410() 1 - - - - -
pctotjdsb ,313 ,396() ,431() ,582() 1 - - - -
pctotjls ,253 ,520() ,478() ,279 ,354() 1 - - -
pctotjcorsi ,374() ,281 ,297 ,245 ,449() ,262 1 - -
pctotjwsf ,129 ,058 -,011 ,314() ,235 -,006 ,055 1 -
totjdsf ,376() ,265 ,319 ,492() ,566() ,385() ,228 ,443() 1