R

1
RÖNESANS DÖNEMI BILIM

• Rönesans'i, Ortaçag ile Yeniçag arasinda geçen
  zaman dilimi olarak tanimlayabiliriz ancak
  Ortaçag ansizin sona ermedigi gibi Yeniçag da
  ansizin baslamamistir. Ayrica Ortaçag'in bitmesi
  ve Yeniçag'in baslamasi her ülkede ayni
  tarihlerde gerçeklesmemistir örnegin Italya'da
  diger ülkelerden daha önce, 14. yüzyilin
  ortalarinda baslamistir.
• Bu dönemin sinirlari yaklasik olarak 1350'lerden,
  Giordano Brunonun 600 yilinda ölümüne kadar
  uzanan süreç olarak kabul edilir. Bu süreci,
  Galileinin ilk büyük kitabi Dialogo Sapra i due
  Massimi Sistemi del Mondoyu (Iki Büyük Dünya
  Sistemi Üzerine Diyalog) yayinladigi 1632 yilina
  kadar uzatmak da mümkündür ancak kuskusuz ki
  hiçbir dönem, ne bütün ülkeler için, ne de belli
  bir ülkenin tümü için geçerli olabilir.
• Ortaçag'in karakteristik özelliklerinden birisi
  yeniliklere karsi duyulan korkudur. Rönesans ise
  bu konuda daha hosgörülü olmustur. Her yenilik
  sorunlar yaratmis, ancak yenilikler insanlarin
  karsisina giderek artan bir siklikla çikmaya
  baslayinca, bunlara alisilmis ve yeniliklere
  karsi daha az güvensizlik duyulur olmustur
  sonunda insanlar yeniliklerden hoslanmislardir.

2
Rönesans

• Rönesans kelime olarak Yeniden dogus demektir.
• Italyanca karsiligi Rinascimento, ri-tekrar,
  nascere-dogmak
• Rönesans Floransa baslayan 14. yy ile 16.yy lik
  bir dönemi kapsayan Avrupa düsünce ve sanatindaki
  atilimlarin yanisira, birtakim degisimlerin ve
  yeni degerlerin maddi, manevi ve teknik
  gelisimiyle kendi ni gösteren dönemdir.
• Rönesans, Ortaçagin sonunu vurgularken modern
  zamanlarin kapisini açar.
• Rönesans kelimesi ilk kez 1550 yilinda G.Vassari
  tarafindan yazilan Ünlü Italyan, mimar, ressam
  ve heykeltraslarin yasamlari adli eserinde
  kullanilmistir.
• Rönesans, diger bütün özellikleri bir yana,
  Ortaçag'in kavramlarina ve yöntemlerine karsi bir
  baskaldiridir. Hepimizin bildigi gibi her nesil
  kendineden önceki nesile degisik nedenlerden
  dolayi kizar. Fakat Rönesans'da yapilan
  baskaldiri, digerlerine göre daha sert olmustur.
• Fransiz tarihçisi Michelet, Rönesansi dünyayi
  ve insani kesfetme olarak niteler

3

• Bilim alaninda, yapilan yenilikler devrim
  niteligindedir.
  Rönesans döneminin bilim adami yeni bir bakis
  degil, yeni bir olusum ortaya koymustur.
• Bu yeniliklerin basinda cografi kesifler
  gelmektedir. Bu kesifler Portekizli Gemici Henry
  tarafindan baslatilmis ve digerleri tarafindan
  devam ettirilmistir. Sadece birkaç isim
  hafizalarimizi tazelememiz için yeterli
  olacaktir
• Bartholomeu Dias,
• Kristof Kolomb,
• Vasco De Gama,
• Amerigo Vespucci,
• Magellan.
• Rönesans, cografi kesiflerin gerçek anlamda
  altin çagi olmus, 1600 yilina varildiginda
  bilinen dünya yüzeyi iki katina çikmistir. Yeni
  iklimler ve doganin yeni yüzleri ortaya
  çikarilmistir.

4

• COGRAFI KESIFLERIN NEDENLERI
• 1.Dini ve Siyasi Nedenler
• a)Türklerin Istanbulu alarak Avrupanin
  ortasina kadar ilerlemesi
• b) Hristiyanligi baska toplumlara yayma istegi.
• 2.Ekonomik Nedenler
• a)Portekiz ve Ispanya devletlerinin topraklari
  Iber yarimadasi üzerinde idi. b b)Artan nüfusun
  ihtiyacina topraklarin verimliliginin cevap
  vermemesi. c)Akdeniz ticaretinin de ellerinde
  olmamasi.
• COGRAFI KESIFLERI KOLAYLASTIRAN ETKENLER
• 1. Hurafelere inanmayan cesur gemicilerin bu
  ülkelerde yetismesi.
• 2. Pusulanin bulunmasi.
• 3. Okyanuslara dayanikli gemilerin yapilmasi.
• 4. Cografya bilgisinin özellikle haritaciligin
  gelismesi.
• 5.Matbaanin icadi ile edinilen bilgilerin çok
  hizli yayilmasi.

5
COGRAFI KESIFLERIN SONUÇLARI

• 1. Dünya hakkindaki bilgiler degisti. Haritalarda
  üç eski kitanin yanina önce Amerika sonra da
  diger kitalar eklendi. Ayrica Dünyanin yuvarlak
  oldugu anlasildi. Bu da kilisenin
• Dünya hakkindaki fikirlerinin geçersiz oldugunu
  bir kez daha ortaya koydu.
• 2. Kesifler sonucunda Portekizlilerin Kizildeniz
  ve Basra körfezini kapatmalari ve yeni yolu
  kullanmalari Akdeniz ticaretini geriletti.
• 3. Bati Avrupada bulunan Atlas Okyanusu
  kiyisindaki limanlar önem kazandi.
• 4. Yeni kesfedilen yerlerde Katolik Hristiyanlik
  yayildi.
• 5. Bir çok insan yeni kesfedilen yerlere göç
  ederek, Avrupada da fazla nüfusun dogurdugu
• sikinti giderildi.
• 6. Uzak ülkelerin sömürülmesi için büyük
  sirketler kuruldu.
• 7. Avrupaya getirilen degerli madenler fiyat
  arttirimina sebep oldu. Bundan da burjuva ve
  köylü sinifi etkilendi.
• 8. Bir çok yeni bitki ve hayvan türü yeni
  kitalara tasindi. Avrupalilarca bilinmeyenler de
  eski kitalara getirildi. Tütün gibi yeni
  kesiflerle tütün içimi gibi yeni aliskanliklarin
  olusmasina neden oldu.
• 9. Avrupalilar pek çok yeni irk ve kültür
  hakkinda bilgi sahibi oldu.
• 10. Uzun süren yolculuklar bazi gida yoklugundan
  yeni hastaliklarin ortaya çikmasina sebep oldu.
  Salgin hastaliklar yayildi.
• 11. Avrupalilar, kitalarina getirdikleri degerli
  mallarla gelecekte kuracaklari sanayi
  inkilaplarinin sermayesini olusturdular ve
  mallarini satacak büyük pazarlara ve ham madde
  ihtiyacini karsilayacaklari sömürgelere sahip
  oldular.

6
Rönesans

• Rönesans, insanin kendi üzerine egildigi, kendini
  kesfettigi ve hümanist görüsün önem
• kazandigi bir dönemdir. Ortaçag'da egemen olan
  Hristiyan anlayisina göre bu dünyanin
• degeri, insani öbür dünyaya hazirlayisi ile
  ölçülüyordu. Oysa hümanistler insanin bu
• dünyadaki yasami ile ilgilenmislerdi. Insan,
  insan olarak bütün gücü, bedeninin bütün
• güzelligi, sevinci ve kederi, bütün duygulari,
  yanilgilari ve tutkulari ile ele alinip
• incelenmeliydi. Bütün bunlar insanin kendi
  üzerine egilmesine, baska deyisle, insanin
• kendini kesfetmesine neden olmustur.
• Rönesans dönemi yenilesmenin çikis noktasi
  Antikçag düsüncesi, karsisinda oldugu
• anlayis ise Ortaçag düsüncesidir. Fakat zamanla
  ilginç bir sonuç ortaya çikmistir çünkü
• yeniden dogus Antikçag kaynaklarina geri dönmek
  suretiyle gerçeklesmis olmakla
• birlikte, edebiyat ve felsefede, özellikle de
  bilimde Antikçagin disinda, hatta karsisinda
• birtakim sonuçlara ulasilmistir. Nitekim bilimde
  Kopernik ile baslayan degisim, Aristo
• tarafindan temsil edilen Antikçag bilim
  anlayisinin kökten sarsilmasiyla sonuçlanmistir.
• Diger bir ifadeyle Rönesans düsüncesinin Ortaçag
  düsüncesine karsi tutumunun dayanak
• noktasi Antikçag düsüncesi olmus, fakat sonuçta
  Antikçag düsüncesi kökten degismistir.
• Rönesansin önemi de buradadir yani kültür
  hareketi olarak baslayip birçok alanda yeni
• bir anlayisin ortaya çikmasidir.

7
Rönesans'in Nedenleri      

•       Ortaçag'in sonlarina dogru kültür ve
  sanatta önemli bir birikimin olusmasi.    
   Avrupa'nin Ispanya'da Endülüs Emevi Devleti ve
  Sicilya araciligi ile Islam Medeniyeti'ni
  tanimasi.      Matbaanin genis kullanim
  alanina girmesiyle yeni bulus ve düsüncelerin
  yayilmasi.      Avrupa'da kültür ve sanat
  faaliyetlerini destekleyen, bilim adamlari ve
  sanatkârlari himaye eden varlikli kisilerin
  (mesenlerin) ortaya çikmasi.      Cografi
  Kesiflerden sonra zenginlesen Avrupa'da, sanattan
  ve edebiyattan zevk alan bir sinifin ortaya
  çikmasi.      Antikçag (Eskiçag) eserlerinin
  incelenmesi.      Istanbul'un fethinden sonra
  Bizansli bazi bilginlerin Italya'ya göç ederek
  eski Yunanca'yi ögretmeleri ve eski eserleri
  tanitmalari.

8

• Rönesans'in Sonuçlari      Avrupa ülkelerinde
  bilim, sanat, edebiyat alanlarinda yeni bir dünya
  görüsü ortaya çikti.      Skolastik düsünce
  yikildi. Düsüncede serbest bir ortam dogdu.    
   Deney ve gözleme dayanan pozitif düsünce ortaya
  çikti.      Kilise zayifladi. Bu durum Reform
  Hareketlerini baslatti.      Bu döneme kadar
  bilim, sanat ve medeniyet alanlarinda Islam
  Ülkeleri öncülük yaparken, Rönesans
  hareketleriyle Avrupa Ülkeleri öne geçti.    
   Avrupa'da insan faktörü öne çikti. Insanlar
  kendi haklarina sahip çikmaya basladilar.

9
Rönesans ve Bilim

• Nicolaus Copernicus (KOPERNIK)1473-1543
• Tycho Brahe (1546-1601)
• Leonardo da Vinci(1452-1519)
• Francis Bacon(1561-1626)
• Descartes(1596 - 1650)

10
Leonardo da Vinci

• Ressam
• Heykeltras
• Mimar
• Bilgin
• Mühendis
• Filozof
• Leonardo sanat disi çalismalarinda daginik,
  süreksiz ve yavas davranmistir. Uygulamali
  alanlardaki projeleri arasinda uçan makine,
  helikopter, çesitli savas silah modelleri yer
  alir. Anatomi üzerindeki çalismalari basli basina
  deger tasir Sayisi 750 yi bulan çizgi ve 10
  insan cesedi üzerinde yaptigi diseksiyon
  çalismasi ona anatomi tarihinde önemli bir yer
  saglamistir.
• Fizikte, özellikle mekanikte ulastigi sonuçlari
  Galileo ve Newtonun buluslarina çok yakindir.
• Leonardo jeolojiyede büyük ilgi duymustur. Ona
  göre , daglarda bulunan fosillerin bir bölümü
  deniz yaratiklarina aittir. Yerküre kabugunun
  degisikliklere ugradigi kesindir.
• Bilimin gözlem ve deneye dayanmasi konusunda
  israrcidir.

11
Francis Bacon (1561-1626)

• bilimin önemini ve insanligin refahi yönünden
  vaadettigi olanaklari ilk kavrayan düsünürlerden
  birisidir. Onun asil ilgisi bilimi anlamak, bilgi
  edinmenin dogru ve etkili yolunu kesin bir
  biçimde bulup ortaya çikarmaktir. Çünkü ona göre,
  doganin gizemlerini çözmek ve kanunlarini
  kesfetmek insanligin refahi ve ilerlemesi için
  gereklidir. Bacon'a göre, insanlarin yanlisa
  düsmelerinin nedenleri sunlardir
• 1. Üniversitelerde ögretimin bozulmus olmasi Ona
  göre, bunun temelinde yatan neden skolastik
  düsüncenin egemen olmasidir.2. Insan Akli
  Bacon'a göre, insanlarin yanilmalarinin
  nedenlerinden birisi de kendi aklidir. Çünkü
  insan akli çabuk karar vermeye ve genellemeye
  düskündür. Bir konu üzerinde biraz durunca
  yorulur, gereken sabri gösteremez ve yanlisa
  düsebilir. Öyleyse dogru bilgi nasil elde
  edilecektir? Bunun için iki sey gereklidir.
• 1. Önyargilardan siyrilmak.2. Saglam bir yöntem
  uygulamak.

12
Nicholas Kopernik

• Kopernik, düsünce tarihinde bir dönüm noktasini
  simgeler. Onun adiyla anilan sistem yalniz modern
  bilimin dogusuna degil, insanin evren içindeki
  yerini saptamada yeni ve daha ölçülü bir görüsün
  ortaya çikmasina da baslangiç sayilir. Gerçekten
  de Kopernikle birlikte insanoglunun kendini
  evrenin merkezinde sayma iddiasi yikilmis,
  doganin bir uzantisi, bir parçasi oldugu
  düsüncesi dogmustur. Bu devrimin kaynagi Göksel
  Kürelerin Dolanimi Üzerine adli yapitidir.
• Kopernik sistemi birçok yönlerden Aristoteles
  görüsünden ayrilmaz. Kitabinin ilk bölümünün
  basliklari bu gerçegi göstermeye yeter
• Evrenin küresel oldugu Arziin küresel
  oldugu Göksel cisimlerin hareketlerinin düzgün
  dairesel, ve sürekli oldugu... gibi
• Onun sistemine devrimci niteligi veren sey
  yerküreyi evrenin merkezi olmaktan çikarip, Günes
  çevresinde dolanan siradan bir gezegen
  saymasidir.
• Kopernik, klasik kültür, matematik
• Astronomi, tip, hukuk, ekonomi
• teoloji üzerine çalisma yapan çok
• yönlü bir bilim adamidir.

13
Tycho Brahe

• Tycho Brahe ise Yer'i evrenin merkezinden
  kaldirmanin doguracagi bilimsel ve dinsel
  sakincalari göz önünde bulundurmus ve Yer-Günes
  Merkezli Evren Kurami ile Kopernik'e karsi
  çikmistir.
• Brahe, sisteminden çok, yaptigi gözlemlerle önem
  tasir. Onun yaptigi gözlemler sayesinde
  Aristoteles fizigi ve kozmolojisi büyük darbeler
  almistir. 1572 yilinda, Cassiopea takimyildizinda
  yeni bir yildiz ortaya çikar. Yaptigi
  hesaplamalarla Brahe, bu gökcisminin sabit
  yildizlar bölgesinde bulundugunu ve yeni bir
  yildiz oldugunu ortaya çikardi. Aristoteles
  fizigine göre eterden yapilmis olan bu bölge
  mükemmeldi ve burada yeni hiçbir sey varliga
  gelemeyecegi gibi, var olan bir sey de yok
  olamazdi. Oysa bu 1572 yildizi (bugünkü deyimi
  ile nova) Aristoteles'in temel prensiplerine
  karsiydi. Brahe, 1577'de ise, bir kuyruklu yildiz
  gözlemler. Bu yildizin Ay küresinin disinda, bu
  kürenin çok uzaginda oldugunu saptar. Bu da
  Aristoteles kozmolojisine aykiri idi. Çünkü
  Aristoteles'e göre, kuyruklu yildizlar Ay
  küresinin altindadir. Böylece onun yaptigi bu
  gözlemler sayesinde Aristoteles kozmolojisi büyük
  darbeler alir. Bundan sonra Kepler'i beklemek
  gerekecektir.
• 1576 yilinda Hven Adasi'nda dönemin en önemli
  gözlemevini kuran Brahe, bu gözlemevinde, o
  zamana kadar Bati Dünyasi'nda karsilasilmayan
  büyük boyutlu gözlem araçlari insa edilmis,
  özellikle duvar kadrani çok ilgi
  çekmistir.Pratik astronomide büyük bir yenilik
  olan günlük gözlemler de yapmistir

14
Tycho Brahenin Dünya Sistemi
15
Kepler ve Yasalari

• Johannes Kepler (1571-1630) in bilimsel gelismeye
  katkisi
• 1- Önce Günes sistemiyle ilgili bulgulari ile
  daha kapsamli Newton teorisinin ortaya
• çikmasina zemin hazirlar
• 2- Hipotez veya teorilerin gözlemsel
  olgulara uygun düsmesi üzerindeki israriyla
  bilimsel arastirma ve yöntem anlayisini yeni bir
  düzeye çikarir.
• ..evrendeki, tüm cisimler içinde en yücesi, en
  büyügü özü salt isik olan günestir. Günes, tek
  basina herseyi yaratan, koruyan ve isitan
  kaynaktir. Evrenin zengin, tükenmez ve katiksiz
  isik çesmesi olan günes. Hareketi ile
  gezegenlerin padisahi, gücüyle dünyanin kalbi,
  güzelligiyle gözü, en yüce tanri katinda
  meleklerle konaklamaya layik bir varliktir.
• 1. Yasa
• Her gezegen, günesin merkezlerinden birinde
  bulundugu bir elips üzerinde hareket eder.
• 2. Yasa
• Bir gezegeni günese baglayan çizgi esit zaman
  araliklarinda esit alanlar tarar.
• 3. Yasa
• Bir gezegenin yörüngesel periyodunun karesi,
  dolandigi elipsin ana eksen uzunlugunun küpü ile
  dogru orantilidir.

16
Kimya, Tip ve Canlilar Bilimlerinde Durum

• Rönesans, sanat, edebiyat ve felsefede yeniden
  dogusun yer aldigi bir dönemdir bilimde ayni
  ölçüde bir canlilik göze çarpmaz. Gözlerin eski
  Yunan kaynaklarina çevrildigi bu dönemde,
  Hipokrat ve Galen gibi bilim adamlarinin
  çalismalarina da önem verilir.Fakat özgün
  inceleme ve deney yerine eski otoritelere
  baglanma egilimi yeniden kafalara egemen olmaya
  baslar.
• Eski gelenek ve otoritelere ilk yüz çeviren
  Isviçreli hekim Thephrast von Hohenheim
  (1490-1541) olmustur. Hekimlige baslamadan önce
  degisik ülkelerde mineral, araç, hastalik ve
  tedavi yöntemlerini inceler. Halk tarafindan
  Romali büyük hekim Celsiusa benzetitidiginden
  Paracelsus adi ile anilir.

Paracelsus, günün tedavi sekline, otoritelerin
tibbi kuramlarina karsi çikmis ve bunun
sonucunda, biraz da çilgin tavirlariyla, bir tür
sembole dönüsmüstür. Çilginliklari o zamanki
geleneksel tibbin eskidigi ve artik yenilenmesi
gerektigi seklindeki tepkisinin bir
göstergesidir. Akademik olan her seye meydan
okumustur. Zamaninda uygulanan tip uygulamasina
hayati boyunca karsi çikmis ve mücadele
vermistir. Akli sürekli çalisan, kuramlar üreten
biridir. Onun, geçmisle olan savasinin en somut
sekli, ögrencilerin yaktigi geleneksel ateste
herkesi gözü önünde Ibn-i Sina, Hipokrates ve Gale
n gibi otoritelerin eserlerini yakmasidir.
Böylece, Orta Çag'da dogmatik hale gelen Galen,
Ibn-i Sina gibi, yeni gelismelerin önündeki
engeller olarak gördügü hekimlerin kimliklerinde,
eski tibba son verdigini sembolize ediyordu.
17
Van Helmont (1579-1644)

• Degisik maddelerin hava türünden oldugunu
  kesfetmis ve bunlara ortak bir isim olmak üzere
  ilk kez gaz kelimesini kullanmistir.
• Suyun biricik element olduguna inaniyordu. Bunu
  ispatlamak için, belli bir agirlikta bir miktar
  kuru topraga bir sögüt diker ve yalniz su verir.
  Bes yil geçtikten sonra sögüt 62 kg agirlik
  kazandigi halde topraktaki eksilme sadece 60 gram
  kadardir. Bu nedenle agacin maddesinin sudan
  meydana geldigi sonucunu çikarir. Aslinda bu
  sonuç o zaman için mantik disi da sayilmaz Yesil
  bitkilerin havadaki karbondioksitten karbon
  aldiklari bir sonraki kesifdir.

18
William Harvey

• William Harvey (1578-1657) Ingiliz tip
  doktoru. Folkestone'da dünyaya geldi. Cambridge
  Üniversitesi'nde sanat ve tip okuduktan sonra tip
  egitimini Fabricius adinda ünlü bir anatomi
  profesörünün yaninda sürdürmek üzere Padova'ya
  gitti. 1602'de Londra'ya dönüp muayenehane
  açti. 1609'da St. Bartholomew Hastanesi'ne doktor
  olarak atandi. 1618'de önce I. James'in daha
  sonra da I. Charles'in özel hekimligine
  getirildi. Kalpten baslayan kan dolasimini dogru
  olarak tanimlayan ilk kisi olarak bilinmektedir.
  Bu konudaki fikirlerini René Descartes in Descript
  ion of the Human Body adli çalismasindan
  almistir. Her ne kadar Ispanyol doktor Michael
  Servetus kan dolasimini ondan çeyrek yüzyil kadar
  önce tanimlamis olsa da, kalici belgeler olmadigi
  için bu olay Harvey'e atfedilmektedir. Harvey
  1657 yilinda hayatini kaybetmistir.

mage of veins from Harvey's Exercitatio Anatomica
de Motu Cordis et Sanguinis in Animalibus
19
Francis Bacon (1561-1626)

• Bacon'in felsefesinin merkezinden bilim vardir.
  Bilimin insanlari aydinlatma ve gelistirme
  islevini öne çikarmistir. O'na göre bilim,
  doganin özüne yönelmelidir. Dogayi deneyle
  kavramaya çalismistir. Pragmatizm ile
  sonuçlanacak olan deney temeline dayanan Ingiliz
  felsefesinin ilk tohumlarini atmistir. Bacon'a
  göre bilimin baslica yöntemi tümevarim yöntemidir.
  
• Bacon yapitlariyla bilimin ve felsefenin,
  gelisimini göstermis, doga ve akil arasinda bir
  bag kurulabilecegi fikrini yerlestirmistir.
• Baconin en basta karsi çiktigi sey
  bilgisizlikti.
• Bacon bir adami olmaktan çok bir düsünür,
  filozoftur.
• Bilim felsefecisi olarak iki yönden yetersiz
  kaldigi söylenebilir.
• 1- Hipotez veya teorinin bilimde yer ve islevini
  iyi anlayamamis olmasi
• 2- Matematiksel yöntemlerin bilime
  sagladigi büyük olanaklari görmemesi

20
René Descartes (1596-1650)

• Bati düsüncesinin son yüzyilardaki
• en önemli düsünürlerindendir.
• Ögrendiginin, gördügünün, duydugunun,
• Inandiginin hepsini birden büsbütün silerek, her
• seyden kuskulanmaya basladi. Yalniz tek bir
• seyden emindi düsüncenin varligi. Buradan
• hareketle, evrenin açiklamasini yapti.
• .

Metot üzerine konusmada hep
karmasiktan basite inerek, gerçegi kusatmaya
yarayacak kurallari bir bir saydi. Felsefeyi,
bütün inceleme kitaplarinin Latince yazildigi bir
çagda, Fransizca yazarak ve sagduyu dünyada en
iyi bölüstürülmüs seydir diyerek, herkesin,
uzman olmayanlarin bile anlayabilecegi bir duruma
indirgedi. Descartes her tür arastirmanin pratik
niteligi üzerinde israrla durur. Ona göre en
önemli bilimlerden mekanik, insanlara yardim
edecek makineleri yapma sanati tip, vücudu ve
ruhu tedavi etme sanati ahlâk, mutlu yasama
sanatidir.
21

• Süphecilige farkli bir yaklasim getirir.
• Septik süphe.
• Metodik süphe.
• Ona göre septik süphe anlamsizdir. Olmasi gereken
  metodik süphedir. Metodik süpheyi su sekilde
  uygular Önce tanridan, çevreden, kendinden ve
  baska insanlardan süphe eder. Bunu süphe
  edemeyecegi son sinira kadar götürür. Süphe etmek
  düsünmektir. Düsünmek vârolmaktir. "Düsünüyorum o
  hâlde varim" noktasina ulasir. Latince "De
  omnibus dubidantum" (Her seyden süphelen) en
  önemli sözlerindendir.
• Descartes gibi rasyonalist düsünürlerin gözden
  kaçirdiklari noktalari söyle özetleyebiliriz.
• 1-Bir çikarim veya ispat biçimi olan dedüksiyonun
  bir bilgi üretme yolu olarak görülmesi
• 2-Aksiyon vr postulat denilen ilk önermelerin
  inkari imkansiz birer mutlak dogru sanilmasi
• 3- akil ve sezgi yoluyla ulasilan, dogrulugu
  zorunlu ilkelerden olgusal dünyaya iliskin
  sonuçlarin çikarilabilecegine inanilmasi

22
Galileo Galilei (1514-1642)

• Galileo hem yüzyillardir hakim olan Aristoteles ak
  imindan, hem de Kutsal Kitap'tan süphe
  duyarak Orta Çag'daki bilim anlayisinda devrim
  yaratmistir. ilk önce tip egitimine baslamis,
  sonra ilgisi matematik ve felsefeye dönmüstür. 25
  yasinda Matematik profesörü olan Galileo, genç
  yaslarindan itibaren hareket hakkinda kendi
  basina deneyler yapmaya baslamistir. 1609'da
  yapilmis basit bir teleskoptan ilham alarak daha
  üstün teleskoplar gelistirmis ve uzay hakkinda
  daha önce hiç yapilamamis gözlemler yapmistir.
• Galileo, kendisinden önce Copernicus'un öne
  sürdügü günes merkezli evren kuramini benimsemis
  ve bu nedenle Vatikan kilisesi tarafindan iki
  defa yargilanmistir. Kilise dünya merkezli bir
  evren anlayisini savunuyordu ve Copernicus
  teorisini dine aykiri buluyordu. 1614'te
  ilk mahkemesinde görüslerini yaymasi ve ögretmesi
  yasaklanmis, 1632'de yazdigi bir kitap nedeniyle
  yargilanmasi sonucu ömür boyu ev hapsine mahkum
  edilmistir. Bu olaylar nedeniyle Galileo tarihte
  bilim ve din çatismasinin bir sembolü haline
  gelmistir.

Galileo mahkeme karsisinda, Joseph-Nicolas
Robert-Fleury'in portresi.
23
Galileonun Fizige Katkilari

• Galileo sözünü kimseden esirgemeyen bir yapiya
  sahipti. Galileo fizikte hareket ile ilgili
  konulara ilgi duymustur. Tüm engeller ortadan
  kaldirildiginda cisimler hareketlerini sonsuza
  kadar sürdürürler. (Aristo görüsüne ters) Görüsü
  Galileo tarafindan bilime kazandirilmistir.
• Fizigin iki önemli yasasini kesfetmistir.
• 1- Eylemsizlik ilkesi Her cisim bir dis
  kuvvetin etkisi olmadikça hareket halindeyse
  hareketini ayni hizla düz bir düz çizgi üzerinde,
  duruyorsa hareketsizliligini , sürdürür. (Newton
  mekaniginin 1. yasasi)
• 2- Cisimlerin Serbest Düsme Yasasi Serbest
  düsen bir cismin düstügü mesafe, düsme süresinin
  karesiyle dogru orantili olarak degisir.
• s ½ gt2 (sdüsme mesafesi,
  tdüsme süresi, gyerçekimi ivmesi)

"Galileo, belki diger insanlardan modern bilimin
dogusundan sorumlu oldugu için daha fazla bir
kisiydi."  Stephen
Hawking
24
Galileonun Astronomiye Katkilari

• Galileo daha en basindan Kopernikin heliosentrik
  teorisini benimser
• ve teoriyi dogrulamak için yogun bir arastirma
  içine girer.

Galileo 1609'da Hollandali bir mucitin icat
ettigi teleskobu bir arkadasin aldigi mektuplar ar
aciligi ile ögrenmisti. Bu mektuplardan yola
çikarak ve kendi becerilerini kullanarak bir dizi
teleskop gelistirmeye basladi. 1610'da bir cismi
30 kez büyüten bir teleskop gelistirdi.Sonrasinda
teleskoplarini kullanarak uzayi gözlemlemeye
basladi. Mayis 1610'da gözlemlerini Siderus
Nuncius (Yildiz Habercisi) adli
kisa kitabinda yayinladi ve bu çalisma büyük bir
heyecan yaratti.Kitabinda Ay'in
yüzeyinde daglar oldugunu,  Samanyolu
galaksisinin küçük yildizlardan olustugunu
ve Jüpiter gezegeninin dört uydusu oldugunu
söylüyordu. Ayin yüzeyinin pürüzsüz ve kusursuz
olmadigini, dag ve çukurlarin oldugunu
gördü. Temmuz 1610'da teleskobunu Satürn gezegenin
e çevirdi ve Satürn'ün üç parçadan olustugunu
gördü.Teleskobu Satürn'ün çevresindeki halkayi
gösteremiyordu ve halkayi iki tarafinda parçalar
olarak görüyordu. Ayni sene Venüs'ün Ay benzeri
evrelerden geçtigini gördü ve Venüs'ün Günes
etrafinda döndügü sonucuna vardi. Ama bu
gözlemini Dünya'nin Günes'in etrafinda döndügü
tezi için kullanmadi, sadece Venüs'ün Günes
etrafinda döndügü sonucuna vardi.
25
Isaac Newton (1642-1727)

• 16. yy da baslayan modern bilim Newton ile yetkin
  bir düzeye ulasir. Ondan önce elde edilen
  sonuçlar çogu zaman daginik ve birbirinden kopuk
  kalmistir. Ilk ke z Newton ile bütün sonuçlari
  kapsayan teorik düzeyde bir sistem ortaya
  çikmistir.

Newton içine kapali, gösteristen hoslanmayan,
polemikten kaçan bir kisilige sahiptir. Gün
isiginin bize beyaz görünmesine karsin aslinda
pekçok rengin bir karisimi veya bilesiminden
meydana geldigini ispat etmesi onun ünlenmesi
için önemli bir adim oldu. Daha önceki görüse
göre beyaz isik türdes olup, renkler cisimlerin
bu isik üzerindeki etkisinden doguyor
seklindeydi. Özellikle Christian Huygens ve
Robert Hooke bu Newton un görüslerine karsi
çikan iki önemli bilim adamiydi.
26
Newtonun Gök Mekanigi

• Newton optik üzerindeki çalismalariyla, on
  yedinci yy biliminin gelisimini dogrudan
  etkileyen önemli katkilar getirmekle kalmaz,
  bilimin ne tür arastirmalarla ilerleyebilecegi
  konusunda da önemli örnekler verir.
• Newton, görünüste aralarinda hiçbir iliski
  olmayan pek çok olgu türlerini (örnegin, elmanin
  yere düsmesi ile Ayin Dünya çevresinde dönmesi
  gibi) bir kavram çevresinde toplama ve açiklama
  olanagini saglayan genis kapsamli teori düzeyine
  çikartmistir.
• Newton Keplerin üçüncü yasasi olan mesafenin
  karesiyle ters orantili olarak degisen bir çekim
  kuvvetinin dogrulugunu ispat etmek için uzun ve
  karmasik hesaplamalar yapar. Sonunda çekim
  kuvvetinin yalniz üçüncü yasayi degil, onunla
  birlikte baska sonuçlari da açikladigini görür.

27
Newton ve Principia

• Newton tarihin en önemli bilim eserlerinden biri
  olan Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica
  (Doga Felsefesinin Matematiksel Ilkeleri)
  kitabini Latince yayinladi. Kitapta ispatlar
  geometri ile yapilmis, evrensel kütle çekimi
  açiklanmis ve cisimlerin kütleleri ile dogru
  orantili, mesafeleri ile ters orantili
  birbirlerini çektiklerini açiklamistir.
• Kitap Newton tarafindan üç ana bölüme
  ayrilmistir. Birinci bölümde Galileo'nun
  deneylerinden övgü ile söz eder ve Kepler
  kanunlarini matematiksel olarak ispatlar. Bu
  bölümde kendi ismi ile anilan Newton hareket
  yasalarini açikladi. Ikinci bölümde akiskan
  içindeki hareketleri incelemistir ve en iyi gemi
  biçimi için öneriler koymustur. Bu bölümde dalga
  hareketlerini matematiksel incelemesi ilgi
  çekmistir.
• Evrende var olan herhangi iki cisim birbirlerini
  kütlelerinin çarpimi ile dogru, aralarindaki
  mesafenin karesi ile ters orantili olarak
  çekerler.
• F G.m1.m2 /l2

Doga, harflerini zahmetsizce okudgu açik bir
kitapti onun için. Gözlem verilerini düzenleme ve
açiklama için kullandigi kavramlar, yasantidan,
planlayip gerçeklestirdigi mükemmel deneylerden,
kendiliginden olusur gibiydi. O, bir tek kiside,
deneyciyi, teorsiyeni, teknisyeni ve daha da
önemlisi, yaratici sanatçiyi birlestirmistir.
Önümüzde güçlü, güvenilir ve tek basina dimdik
duruyor daima.

Albert Einstein
28
Isiga Iliskin Kuramlar

• Christian Huygens (1629-1695) gökbilimci,
  matematikçi, fizikçi
• Isigin parçaciklardan degil, dalgalardan
  meydana geldigi düsüncesindeydi.
• Robert Hooke (1635-1703) isigin egri dalgalardan
  ibaret olabilecegi düsüncesini oraya atmistir.
  Öyle ki dalgalarin tasindigi esir denen ortamin
  parçaçiklari, isigin ilerledigi yöne dik açi
  yaparak hareket ederler.

29
On Yedinci Yüzyilda Bilim Bilimsel Devrim

• Bu dönemin en büyük özelligi, bilimsel yöntemin,
  yani önermelerin dogrulugunun deneysel olarak
  sinanmasi yolunun ortaya çikmasi ve buna bagli
  olarak fizik, kimya ve biyoloji gibi temel
  bilimlerin felsefeden bütünüyle ayrilmasidir.
• Özellikle astronomi alaninda Kepler ve fizik
  alaninda ise Galilei ve Newtonun yapmis oldugu
  arastirmalar ve kurmus oldugu kuramlar sonucunda
  bilimde çok büyük bir atilim gerçeklestirilmis ve
  bilim, diger düsünsel etkinlikleri yönlendiren
  bir düsünsel etkinlik konumuna yükselmistir. Bu
  nedenle bu çag, bilim tarihçileri tarafindan
  Bilimsel Devrimler Çagi olarak adlandirilmistir.