B

1
BÀI GI?NG M?T S? CH? Ð? HI?N Ð?I V? KHAI PHÁ D?
LI?UKHAI PHÁ QUÁ TRÌNHCHUONG 1. GI?I THI?U
CHUNG V? H? TH?NG THÔNG TIN VÀ KHAI PHÁ QUÁ TRÌNH

• PGS. TS. HÀ QUANG TH?Y
• HÀ N?I 01-2015
• TRU?NG Ð?I H?C CÔNG NGH?
• Ð?I H?C QU?C GIA HÀ N?I

2
N?i dung

1. Gi?i thi?u chung v? h? th?ng thông tin
2. Gi?i thi?u so b? v? khai phá quá trình

3

• Ph?n 1. Gi?i thi?u chung
• v? H? th?ng thông tin

4
D? li?u, thông tin, tri th?c

• Khái ni?m d? li?u
• D? li?u s? ki?n thô
• ch? s? nhân viên, tên m?t hàng, s? lu?ng hàng
  trong m?t don hàng..
• Thô thu du?c t? ghi chép s? ki?n t? th? gi?i
  th?c
• Các ki?u d? li?u ch?-s? (Alphanumeric), ?nh
  (image), âm thanh (ti?ng nói, ti?ng d?ng, Video
  (hình/?nh chuy?n d?ng)
• D?ng t? nhiên và s? hóa
• Khái ni?m thông tin
• D? li?u du?c t? ch?c d?a theo mang thêm m?t ý
  nghia ? thông tin
• Thông tin t?p d? li?u du?c t? ch?c theo cách
  (các quy t?c và các m?i quan h?) t?o ra m?t giá
  tr? gia tang ngoài t?p giá tr? c?a các d? li?u
  riêng. So sánh khái ni?m m?u (pattern) trong khai
  phá d? li?u. T?ng doanh thu bán hàng trong tháng
  ltgt s? lu?ng bán hàng c?a t?ng ngày, t?ng d?i lý.
• Minh h?a D? liêu ? Thanh tà v?t, thanh ray.
  Thông tin ? du?ng s?t (trái), du?ng s?t ph?c h?p
  (ph?i).
• T? d? li?u ? thông tin c?n qua m?t quá trình (M?t
  t?p các nhi?m v? có liên quan loogic du?c th?c
  hi?n d? d?t du?c m?t k?t qu? xác d?nh)

5
Tri th?c

• Khái ni?m tri th?c
• Các d? báo và hi?u bi?t v? m?t t?p các thông tin
  và các cách th?c mà thông tin tr? nên h?u ích d?
  h? tr? m?t nhi?m v? c? th? ho?c dua ra m?t quy?t
  d?nh. So sánh khái ni?m tri th?c trong Khai phá
  d? li?u.
• Có tri th?c ? hi?u bi?t m?i quan h? trong thông
  tin
• Nhân công tri th?c (knowledge worker) ngu?i t?o,
  s? d?ng, ph? bi?n tri th?c, thu?ng là chuyên gia
  v? khoa h?c, k? thu?t, kinh doanh, mi?n ?D.
• H? th?ng qu?n lý tri th?c (knowledge management
  system) m?t t?p du?c t? ch?c g?m con ngu?i, th?
  t?c, ph?n m?m, CSDL và các thi?t b? d? t?o ra,
  luu tr? và s? d?ng tri th?c và kinh nghi?m c?a t?
  ch?c.
• X? lý d? li?u theo b? óc ho?c th? công ho?c b?ng
  máy tính.

6
Các d?c trung c?a thông tin có giá tr?

• Thông tin có giá tr?
• Cho ngu?i qu?n lý và ngu?i ra quy?t d?nh (qu?n
  lý và lãnh d?o). Nhìn chung chính xác, dúng
  ngu?i, dúng th?i di?m
• Các d?c trung truy nh?p du?c (Accessible), chính
  xác (Accurate), d?y d? (Complete), kinh t?
  (Economical), linh ho?t (Flexible), có liên quan
  (Relevant), tin c?y (Reliable), An toàn (Secure),
  don gi?n (Simple), k?p th?i (Timely), ki?m ch?ng
  du?c (Verifiable).
• Truy nh?p du?c
• Ngu?i s? d?ng có th?m quy?n d? dàng nh?n du?c, ?
  d?ng phù h?p, dúng th?i di?m theo yêu c?u.
• Chính xác
• Thông tin chính xác là không b? l?i. Trong nhi?u
  tru?ng h?p, thông tin không chính xác do d? li?u
  không chính xác trong quá trình chuy?n d?i (du?c
  g?i là nh?p rác, xu?t rác garbage in, garbage
  out GIGO).
• Ð?y d?
• Thông tin c?n bao g?m các y?u t? quan tr?ng. Ph?n
  ví d? M?t báo cáo d?u tu không nói v? chi phí
  quan tr?ng.

7
Thông tin có giá tr? (ti?p)

• Tính kinh t?
• Tính kinh t? liên quan t?i chi phí t?o thông tin.
  Ngu?i ra quy?t d?nh c?n cân b?ng giá tr? c?a
  thông tin v?i chi phí t?o ra nó.
• Tính linh ho?t
• Thông tin du?c s? d?ng linh ho?t cho nhi?u m?c
  dích. Ví d?, thông tin lu?ng hàng t?n kho cho
  ngu?i bán hàng, cho ngu?i qu?n lý tài chính
• Có liên quan
• Có liên quan là quan tr?ng cho ngu?i ra quy?t
  d?nh.
• Tính tin c?y
• Theo s? tín nhi?m c?a ngu?i dùng. Tính tin c?y
  ph? thu?c vào tính tin c?y c?a phuong pháp thu
  th?p thông tin / tính tin c?y c?a ngu?n thông
  tin.
• Tính an toàn
• Tránh du?c s? truy nh?p trái phép.
• Tính don gi?n
• C?n don gi?n, không quá ph?c t?p. Thông tin ph?c
  t?p và chi ti?t có th? không c?n thi?t.

8
Thông tin có giá tr? (ti?p)

• Tính k?p th?i
• Ðu?c cung c?p khi c?n d?n nó Bi?t th?i ti?t
  cu?i tu?n tru?c không giúp gì cho ch?n áo khoác
  m?c th? Nam.
• Tính ki?m ch?ng du?c
• Thông tin c?n ki?m ch?ng du?c ki?m tra du?c tính
  dúng d?n có th? b?ng nhi?u ngu?n khác nhau.
• Luu ý
• Ð? quan tr?ng các d?c trung tùy thu?c vào ki?u d?
  li?u c?n d?n (i) V?i d? li?u thông minh th?
  tru?ng tính k?p th?i gt tính chính xác / tính d?y
  d? (ch?ng h?n, các d?i th? c?nh tranh có th? t?o
  ra gi?m giá l?n) (ii) tính chính xác, d?y d? và
  ki?m ch?ng du?c là quan tr?ng

9
Khái ni?m h? th?ng

• Khái ni?m h? th?ng
• M?t t?p các ph?n t? / các thành ph?n tuong tác d?
  hoàn thành m?c tiêu
• Các ph?n t? và các quan h? gi?a chúng xác d?nh
  cách ho?t d?ng c?a h? th?ng.
• H? th?ng có các thành ph?n input, các co ch? x?
  lý, output và co ch? ph?n h?i
• Ví d?, h? th?ng r?a ô tô
• Bao g?m các ph?n t? d?c l?p ho?c thành ph?n (phun
  ch?t l?ng, ch?i b?t, s?y không khí)
• Co ch? x? lý tùy theo l?a ch?n khách hàng ch?
  làm s?ch / làm s?ch dánh bóng / làm s?ch dánh
  bóng làm khô)
• Co ch? ph?n h?i dánh giá c?a khách hàng v? ch?t
  lu?ng r?a xe.

10
Các ki?u h? th?ng

• Các ki?u h? th?ng ph?c t?p
• H? th?ng t? nhiên
• H? th?ng s?n xu?t
• H? th?ng xã h?i công ngh?

11
H? th?ng xã h?i công ngh?

• H? th?ng xã h?i công ngh?
• M?t lu?ng tùy ý các ph?n t?, các liên k?t, các
  thu?c tính và các tác nhân tuong tác
• dáp ?ng các yêu c?u c?a m?t khách hàng dã bi?t và
  kh?i t?o giá tr?.
• T? h?p c?a h? th?ng t? nhiên và h? th?ng s?n xu?t
• Con ngu?i, quá trình và hàng hóa
• Các ph?n t? tuong tác gi?a các phuong di?n xã h?i
  và co khí
• Ho?t d?ng hu?ng khách hàng
• Tuong tác d?ng s?n xu?t gi?a nhà cung c?p và
  khách hàng
• Giao d?ch kinh t? và t?o giá tr?

12
Các lo?i h? th?ng
13
H? th?ng Hi?u nang và các chu?n

• Ð? do hi?u nang h? th?ng
• T?n t?i m?t s? d? do v? hi?u nang h? th?ng
• Hi?u su?t (efficiency) Ð? do t? s? gi?a cái du?c
  s?n su?t ra chia cho cái tiêu th? d? s?n xu?t
  (0-100).
• Ví d?, hi?u su?t c?a m?t d?ng co là t? s? gi?a
  nang lu?ng du?c sinh ra (công vi?c du?c th?c
  hi?n) v?i s? nang lu?ng c?n tiêu th? (theo di?n
  nang ho?c nhiên li?u). Ðu?c dùng d? so sánh các
  h? th?ng.
• Hi?u l?c (effectiveness) Ð? do m?c d? h? th?ng
  d?t du?c m?c tiêu, là t? s? các m?c tiêu th?c s?
  d?t du?c trên t?ng các m?c tiêu d?t ra.
• Ví d?, m?t công ty mu?n m?t l?i nhu?n 100 t?
  d?ng/1 nam s? d?ng HTTT và l?i nhu?n d?t du?c
  th?c s? là 85 t? d?ng ? hi?u l?c 85.
• M?t chu?n hi?u nang (perfomance standard) là m?t
  m?c tiêu c? th? c?a h? th?ng.
• Ví d?, m?t chu?n hi?u nang cho m?t chi?n d?ch
  ti?p th? là m?i d?i lý bán hàng 100 t? d?ng cho
  m?i lo?i s?n ph?m/nam (Hình trên). M?t chu?n hi?u
  nang cho m?t quá trình s?n xu?t là có không quá
  1 s?n ph?m l?i (Hình du?i). H? th?ng th?c hi?n
  và so sánh v?i chu?n.

14
H? th?ng Hi?u nang và các chu?n
Ví d? các chu?n hi?u nang m?c tiêu tang bán hàng
(a, trên)m?c tiêu gi?m l?i s?n ph?m (b, du?i)
15
Mô hình hóa h? th?ng
Mô hình hóa m?t h? th?ng tu?ng thu?t (t?, nói,
vi?t), v?t lý (hình tu?ng), so d? (d? h?a), toán
h?c
16
Khái ni?m h? th?ng thông tin

• Khái ni?m h? th?ng thông tin (information system
  IS)
• M?t t?p các ph?n t? ho?c thành ph?n liên quan
  nhau cung c?p thông tin t?o l?i th? c?nh tranh
  cho t? ch?c
• th?c hi?n thu th?p (input), thao tác (x? lý), luu
  tr? và k?t xu?t (output) d? li?u và thông tin, và
  cung c?p m?t ph?n ?ng hi?u ch?nh (co ch? ph?n
  h?i feedback mechanism) d?t du?c m?t m?c tiêu
  (objective).
• Co ch? ph?n h?i là thành ph?n giúp các t? ch?c
  d?t du?c các m?c dích (goals), ch?ng h?n nhu tang
  l?i nhu?n /c?i thi?n quan h? khách hàng. Ph?n h?i
  là thành ph?n ch? ch?t cho thành công c?a h?
  th?ng.

17
Khái ni?m h? th?ng thông tin

• Các khái ni?m liên quan trong d?nh nghia
• B? vào (input) Ho?t d?ng thu th?p và d?t du?c d?
  li?u thô. Ví d?, (i) tru?c khi l?p và in b?ng
  luong, s? gi? làm vi?c c?a m?i nhân viên c?n du?c
  thu th?p (ii) Trong h? th?ng tín di?m d?i h?c,
  các gi?ng viên ph?i n?p d?y d? k?t qu? thi m?i
  môn h?c
• X? lý (processing) Bi?n d?i ho?c chuy?n d?ng d?
  li?u thành các k?t qu? ra h?u ích. Tính toán, so
  sánh d? li?u, ho?t d?ng khác, và luu tr? d? li?u
  d? dùng v? sau. B?ng tay, b?ng máy tính.
• B? ra (output) Vi?c k?t xu?t ra các thông tin
  h?u d?ng, thu?ng là van b?n ho?c báo cáo. B? ra
  h? th?ng này có th? b? vào h? th?ng k? ti?p.
• Ph?n h?i (feedback) Các k?t qu? ra du?c s? d?ng
  d? thay d?i input ho?c hành d?ng x? lý.
• H? th?ng thông tin th? công và d?a trên máy tính
• V? các so d?, b?ng bi?u, du?ng xu hu?ng d? ra
  quy?t d?nh
• Hi?n t?i, h?u h?t h? th?ng d?a trên mày tính

18
Khung t?ng th? các h? th?ng thông tin
SJB09 John W. Satzinger, Robert B. Jackson,
Stephen D. Burd (2009). Systems Analysis and
Design in a Changing World, Course Technology,
Cengage Learning
19
Các ki?u h? th?ng thông tin
SJB09 John W. Satzinger, Robert B. Jackson,
Stephen D. Burd (2009). Systems Analysis and
Design in a Changing World, Course Technology,
Cengage Learning
20
HTTT d?a trên máy tính (CBIS)

• Computer- Based Information System (CBIS),
• CBIS m?t t?p don nh?t các ph?n t?/thành ph?n
  ph?n c?ng, ph?n m?m, CSDL, vi?n
  thông-m?ng-internet, con ngu?i, các th? t?c
  procedures (chi?n lu?c strategics, chính sách
  polities, phuong pháp methods, quy t?c rules)
  du?c c?u hình d? thu th?p, ch? bi?n, luu tr?, và
  x? lý d? li?u thành thông tin.
• H? t?ng công ngh? (cho kinh doanh) M?i thành
  ph?n ph?n c?ng, ph?n m?m, CSDL, vi?n
  thông-m?ng-internet, con ngu?i, th? t?c d? thu
  th?p, ch? bi?n, luu tr?, và x? lý d? li?u thành
  thông tin.

21
Các thành ph?n c?a CBIS

• Ph?n c?ng
• Thi?t b? máy tính d? thi hành các hành d?ng c?a
  b? vào, x? lý và b? ra. Ti?n b? nhanh theo d?nh
  lu?t Moore (xem môn KPDL).
• Ph?n m?m
• Các chuong trình máy tính di?u ph?i v?n hành c?a
  máy tính,
• cho phép x? lý b?ng luong, g?i hóa don t?i khách
  hàng,
• cung c?p cho nhà qu?n lý các thông tin d? tang
  l?i nhu?n, gi?m chi phí, cung c?p d?ch v? t?t
  nh?t t?i khách hàng
• Ph?n m?m h? th?ng và ph?n m?m ?ng d?ng
• CSDL
• M?t t?p có t? ch?c g?m d? li?u và thông tin.
• Thu?ng bao g?m nhi?u t?p d? li?u liên quan.
• CDSL m?t t? ch?c ch?a s? ki?n và thông tin v?
  khách hàng, nhân viên, hàng t?n kho, bán hàng c?a
  d?i th?, mua hàng tr?c tuy?n
• H?u h?t nhà qu?n lý HTTT là m?t trong các thành
  ph?n giá tr? nh?t

22
Các thành ph?n c?a CBIS

• M?ng
• Truy?n thông (telecommunication) Truy?n t?i
  di?n t? các tín hi?u truy?n thông, cho phép các
  t? ch?c th?c hi?n các quy trình và nhi?m v? c?a
  t? ch?c m?t cách hi?u qu? thông qua m?ng,
• M?ng Các máy tính và các thi?t b? du?c k?t n?i
  trong tòa nhà, kh?p d?t nu?c, kh?p th? gi?i cho
  phép truy?n thông di?n t?
• Internet M?ng l?n nh?t th? gi?i.
• Con ngu?i
• thành ph?n quan tr?ng nh?t ? h?u h?t các CBIS,
  t?o ra s? khác bi?t gi?a thành công và th?t b?i
  c?a h?u h?t các t? ch?c.
• G?m ngu?i qu?n lý, ch?y chuong trình, l?p chuong
  trình và duy trì HTTT. Ngu?i dùng g?m giám d?c
  tài chính, d?i lý ti?p th?, thao tác viên s?n
  xu?t cung thu?c thành ph?n con ngu?i
• Th? t?c
• Các chi?n lu?c, chính sách, phuong pháp, và các
  quy t?c s? d?ng CBIS,
• Th? t?c t?t giúp công ty t?n d?ng l?i th? t? co
  h?i m?i và tránh du?c th?m h?a

23
HTTT kinh doanh
HTTT trong các t? ch?c kinh doanh theo ba
m?c M?c trên H? th?ng qu?n lý tri th?c và h?
th?ng thông tin kinh doanh chuyên ngành M?c gi?a
H? th?ng thông tin qu?n lý và h? th?ng h? tr?
quy?t d?nh M?c du?i Thuong m?i di?n t? và thuong
m?i không dây (M-commerce Mobile-commerce)
24
Thuong m?i di?n t? - thuong m?i di d?ng

• Thuong m?i di?n t?
• M?i giao dich kinh doanh du?c th?c hi?n b?ng di?n
  t? gi?a
• các công ty (B2B business-to-business) PayPal
  h? th?ng thanh toán thuong m?i di?n t? kho?ng 1,5
  t? US hàng nam,
• công ty khách hàng (B2C business-to- consumer).
  TMÐT cho công ty nh? co h?i ti?p th? và bán hàng
  v?i giá thành th?p trên toàn c?u,
• gi?a các khách hàng (C2C consumer-to- consumer),
• công ty chính quy?n (B2G business and the
  public sector),
• Khách hàng chính quy?n (C2G consumers and the
  public sector).
• Thuong m?i di d?ng
• Giao d?ch du?c th?c hi?n ? m?i noi, m?i th?i
  di?m.
• Dùng di?n tho?i di d?ng d? thanh toán hàng hóa và
  d?ch v?
• T?i Hàn Qu?c 70 phí di?n tho?i di d?ng chi tr?
  cho n?i dung s?, nhu âm nh?c s?.
• An toàn thông tin và an ninh m?ng
• C?i thi?n an ninh Internet và Web nhanh hon.

25
TMÐT don gi?n hóa quá trình giao d?ch

• Thanh toán truy?n th?ng và thanh toán di?n t?

26
Thuong m?i di?n t?

• Khái ni?m
• electronic business (e-business) còn du?c g?i
  tác nghi?p di?n t?
• S? d?ng HTTT và Internet th?c hi?n m?i bài toán
  và ch?c nang liên quan kinh doanh, ví d?, k?
  toán-tài chính- ti?p th?- s?n xu?t qu?n lý
  ngu?n l?c
• v?i khách hàng, nhà cung c?p, d?i tác chi?n lu?c,
  các bên liên quan
• Chi?n lu?c e-business là m?m d?o và thích ?ng cao

27
Ti?n hóa HTTT doanh nghi?p

• Ti?n hóa HTTT doanh nghi?p
• Nhu so d? bên trái TPS ? HTTT qu?n lý (ERP và
  các MIS khác) ? DSS
• H? th?ng x? lý giao d?ch
• Giao d?ch M?i trao d?i liên quan t?i kinh doanh,
  ví d? nhu tr? luong cho nhân viên, bán hàng cho
  khách hàng, thanh toán cho nhà cung c?p
• H? x? lý giao d?ch TPS (Transaction Processing
  Systems) M?t t?p có t? ch?c g?m con ngu?i, th?
  t?c, ph?n m?m, CSDL, thi?t b? du?c dùng d? ghi
  các giao d?ch kinh doanh hoàn thành.
• Ví d? TPS ban d?u là h? th?ng x? lý luong. R?t
  nhi?u TPS t?i các doanh nghi?p.
• H? th?ng doanh nghi?p (Enterprise systems) h?
  tr? hi?u nang t? ch?c và tích h?p nhi?u bài toán
  quan tr?ng nhu tr? ti?n nhân viên nhà cung c?p,
  ki?m soát hàng t?n kho, g?i hóa don, d?t hàng nhà
  cung c?p

28
H? th?ng ERP

• H? th?ng ho?ch d?nh ngu?n l?c t? ch?c
• H? th?ng ho?ch d?nh ngu?n l?c doanh nghi?p ERP
  (Enterprise Resource Planning System)
• M?t t?p các chuong trình du?c tích h?p có d? nang
  l?c qu?n lý các ho?t d?ng kinh doanh c?a m?t t?
  ch?c da di?n toàn b?, toàn c?u hóa.
• ERPS thay th? nhi?u chuong trình ?ng d?ng b?ng
  m?t t?p th?ng nh?t các chuong trình, làm cho h?
  th?ng d? s? d?ng và hi?u qu? hon.
• H?u h?t các ERPS cung c?p ph?n m?m tích h?p d? h?
  tr? s?n xu?t và tài chính.
• M?t vài h? th?ng con chi tr? don d?t hàng c?n
  thi?t.
• L?i ích chính là d? dàng quá trình làm vi?c c?i
  ti?n và tang cu?ng truy nh?p d? li?u k?p th?i d?
  ra
• quy?t d?nh.
• Công c? h? th?ng ERP
• SAP là công ty hàng d?u
• cung c?p s?n ph?m ERPS.
• 34 nghìn nhân viên ? trên
• 50 qu?c gia.

29
HTTT qu?n lý

• H? th?ng thông tin qu?n lý
• Management information system (MIS)
• M?t t?p có t? ch?c con ngu?i, th? t?c, ph?n m?m,
  CSDL, thi?t b? cung c?p thông tin thu?ng xuyên
  t?i các nhà qu?n lý và ngu?i ra quy?t d?nh.
• T?p trung vào tính hi?u qu? c?a di?u hành. Ti?p
  th?, s?n xu?t, tài chính và vùng ch?c nang khác
  du?c MIS h? tr? và k?t n?i vào m?t CSDL chung.
• Sinh ra bào cáo chu?n t? d? li?u/thông tin t?
  TPS.

30
H? h? tr? quy?t d?nh

• H? h? tr? quy?t d?nh
• Decision Support Systems (DSS)
• M?t t?p có t? ch?c con ngu?i, th? t?c, ph?n m?m,
  CSDL, thi?t b? du?c dùng d? h? tr? vi?c t?o quy?t
  d?nh bài toán c? th?.
• MIS giúp các t? ch?c làm các di?u dúng (do
  things right) còn DSS giúp nhà qu?n lý làm các
  di?u du?c coi là dúng (do the right thing). MIS
  không du?c dùng d? h? tr? hu?ng bài toán còn DSS
  g?i ý các l?a ch?n thay th? và h? tr? ra quy?t
  d?nh cu?i cùng.
• Ví d?, DSS giúp khách hàng dáp ?ng nhanh truy v?n
  v? di?n tho?i và email c?a h?.
• DSS di?n hình MMS (Model Management System),
  DBMS

31
M?t s? HTTT doanh nghi?p d?c bi?t

• Trí tu? nhân t?o
• artificial intelligence (AI)
• linh v?c làm cho h? th?ng máy tính có nh?ng d?c
  trung c?a thông minh con ngu?i.
• Các thành ph?n di?n hình Ngu?i máy (Robotics),
  th? giác máy (Vision systems), X? lý ngôn ng? t?
  nhiên (Natural language processing NLP), h?c máy
  (Machine learning / Learning system), m?ng noron
  nhân t?o (neural networks) expert system H?
  th?ng cung c?p cho máy tính kh? nang dua ra các
  d? xu?t và ch?c nang nhu m?t chuyên gia mi?n ?ng
  d?ng. Co s? tri th?c (knowledge base) m?t t?p
  g?m d? li?u, lu?t, th? t?c và quan h? mà bu?c
  theo du?i nh?m d?t du?c giá tr? ho?c k?t qu?
  thích h?p.
• Th?c t?i ?o
• virtual reality Mô ph?ng m?t môi tru?ng th?c hay
  tu?ng tu?ng du?c bi?u di?n tr?c quan hóa theo
  không gian ba chi?u.

32
Các thành ph?n c?a Trí tu? nhân t?o
33

• Ph?n 2. Gi?i thi?u chung v? khai phá quy trình

34
Khái ni?m và tri?t lý khai phá quy trình

• Khái ni?m khai phá quy trình
• Process Mining chi?t xu?t thông tin có giá tr?,
  liên quan d?n quy trình t? các b?n ghi s? ki?n,
  b? sung vào các ti?p c?n hi?n có d? qu?n lý quy
  trình tác nghi?p (Business Process Management
  BPM).
• K?t h?p gi?a khai phá d? li?u và qu?n lý quy
  trình tác nghi?p
• Tri?t lý du?ng mòn c?a khai phá quy trình
• Ðu?ng mòn (desire line) / du?ng xã h?i (the
  social trail)
• Là con du?ng du?c hình thành do s? xói mòn b?i
  bu?c chân c?a con ngu?i ho?c d?ng v?t
• Chi?u r?ng và d? xói mòn th? hi?n d? thu?ng xuyên
  s? d?ng
• Ðu?ng mòn là ng?n nh?t/thu?n ti?n nh?t gi?a hai
  di?m
• Xói mòn càng cao ? S? d?ng càng thu?ng xuyên
• Hành d?ng trong kinh doanh hình thành du?ng mòn
  kinh doanh nh?t ký s? ki?n ph?n ánh quy trình
  t?t/thu?n ti?n

Aalst11 WMP Van der Aalst (2011). Process
Mining Discovery, Conformance and Enhancement of
Business Processes, Springer, 2011.
35
Co b?n v? Khai phá quy trình

• Khái ni?m
• KPQT phát hi?n, theo dõi, c?i thi?n quy trình
  kinh doanh d?a trên trích xu?t tri th?c t? nh?t
  ký s? ki?n NKSK (event log)
• NKSKtru?ng h?p (case) th? hi?n quy trình
  xu?t phát di?m c?a KPQT
• Case dãy có th? t? các hành d?ng (activity),
  hành d?ng du?c xác d?nh t?t
• NKSK hành vi quan sát du?c ? hành vi
• C?ng d?ng KPQT
• Quan tâm KPQT? Tuyên ngôn KPQT (Process Mining
  Manifesto) do the IEEE Task Force on Process
  Mining công b?
• 53 t? ch?c, 77 chuyên gia KPQT (ngu?i dùng, cung
  c?p công c?, tu v?n, phân tích, nghiên c?u)
• KPDL ? KPQT ? mô hình hóa BM (quy trình kinh
  doanh)
• Aalst13 Wil M. P. van der Aalst (2013).
  Decomposing Petri nets for process mining A
  generic approach. Distributed and Parallel
  Databases 31(4) 471-507

35
36
V? trí c?a Khai phá quy trình Aalst13

• ltPT mô hình quy trìnhgtltKPQTgt ltPT d?a trên DLgt
• PT d?a trên DL (KPDL, h?c máy, TMKD) PT hu?ng
  d?n quy?t d?nh m?u riêng l?, không toàn b? QT
  (t? d?u d?n cu?i E2E)
• PTMHQT (Business Process Management BPM và
  Workflow Management WFM) phân tích và tang cu?ng
  QT E2E s? d?ng tri th?c t? CNTT và khoa h?c qu?n
  lý l?y mô hình QT trung tâm
• KPQT tích h?p hai vu tr? tr? l?i câu h?i hi?u
  nang và tuân th?
• K? v?ng thông minh QTKD Business Process
  Intelligence liên k?t DL và QT. G?n dây, k? thu?t
  và ph?n m?m có s?n liên k?t t? d?ng mô hình QT và
  DL s? ki?n

36
37
S? tang tru?ng d? li?u

• Tang tru?ng DL
• T nhi?u doanh nghi?p có hon 1PB DL (Ngu?n IDC).
  Manyika, J., Chui, M., Brown, B., Bughin, J.,
  Dobbs, R., Roxburgh, C., Byers, A. Big Data the
  Next Frontier for Innovation, Competition, and
  Productivity. McKinsey Global Institute, San
  Francisco (2011)
• P Ba tháo tác thông tin co b?n và các công ngh?
  n?i b?t nh?t. Hilbert, M., Lopez, P. TheWorlds
  technological capacity to store, communicate, and
  compute information. Science 332(6025), 6065
  (2011)

37
38
Nhu c?u phân tích khai phá quá trình

• Xu th?
• Philips Healthcare k?t n?i Internet hon 1500 h?
  th?ng Cardio Vascular (CV, nhu máy chi?u X-quang)
  ghi nh?n, duy trì và h?i tho?i t? xa M?i CV t?o
  15.000 SK/ngày ? 22,5 tri?u SK/ngày.
• ASML có nh?t ký l?i HT in th?ch b?n kho?ng 15.000
  SK/máy/ngày.
• D? li?u SK c?a t? ch?c hàng TB
• Thác th?c và gi?i pháp
• K? thu?t KPQT c?n hu?ng t?i tính chính xác cao
• ? k? thu?t KPQT ph?i hi?u qu? hon và kh? c? cao
• Dòng DL s? ki?n c?n phân tán trên các CSDL ph?c
  và các bài toán KPQT l?n ph?i phân tán trên m?ng
  máy tính l?n
• Thách th?c v? hi?u nang (th?i gian dáp ?ng), v?
  s?c ch?a (không gian luu tr?), v? gi?i thích (mô
  hình quá trình v?i hàng ngàn hành d?ng)
• Phân tách các bài toán phát hi?n quy trình và
  ki?m tra phù h?p
• Aalst13 Wil M. P. van der Aalst (2013).
  Decomposing Petri nets for process mining A
  generic approach. Distributed and Parallel
  Databases 31(4) 471-507

38
39
Cycle Diagram
Contents
Nh?t ký s? ki?n

• D? li?u d?u vào cho khai phá quá trình là nh?t
  ký s? ki?n. Ng?m d?nh d? li?u chu?n
• M?t nh?t ký s? ki?n bao g?m nhi?u tru?ng h?p
  (cases).
• M?t tru?ng h?p ch?a nhi?u s? ki?n (events) du?c
  s?p x?p theo trình t?. M?t tru?ng h?p là m?t l?n
  thi hành mô hình quá trình trong th?c ti?n
• M?i s? ki?n ch?a các thu?c tính (attributes).

40
Cycle Diagram
Contents
Nh?t ký s? ki?n
41
Nh?t ký s? ki?n

• aregister request bexamine thoroughly
  cexamine casually dcheck ticket e-decide
  freinititate request gpay compensasion, và
  hreject request
• D?ng don gi?n dãy hành d?ng lta,b,c,dgt,
  lta,c,b,dgt,. ltx1, x2,..,xngt là m?t v?t (trace)
• T?p b?i (multi-set) m? r?ng t?p thông thu?ng,
  m?t ph?n t? xu?t hi?n nhi?u l?n G?p
  lta,b,c,dgt112, lta,c,b,dgt99,
• Cho t?p X t?p m?i t?p b?i trong X ký hi?u B(X)
• Ð?nh nghia Cho A t?p hành d?ng, m?t v?t c?a A là
  ??A là dãy các hành d?ng, M?t L?B(A) là m?t
  nh?t ký d? ki?n (trên A)
• AD13 Wil M. P. van der Aalst, Boudewijn F. van
  Dongen (2013). Discovering Petri Nets from Event
  Logs. T. Petri Nets and Other Models of
  Concurrency 7 372-422.

41
42
Nh?t ký s? ki?n khía c?nh b? sung

• Ba khía c?nh b? sung di?n hình
• T? ch?c Con ngu?i, don v?, t? ch?c
• Th?i gian Tem th?i gian, th?i gian th?c hi?n,
  th?i gian ch?,
• Tài nguyên Chi phí.
• Quy trình chung Phát hi?n mô hình quy trình t?
  NKSK don gi?n, ti?n hành khai phá d? li?u các
  khía c?nh b? sung
• AD13 Wil M. P. van der Aalst, Boudewijn F. van
  Dongen (2013). Discovering Petri Nets from Event
  Logs. T. Petri Nets and Other Models of
  Concurrency 7 372-422.

42
43
Cycle Diagram
Mô hình quy trình
Contents
Mô hình quá trình 3
- Mô hình quy trình du?c bi?u di?n b?ng m?t ngôn
ng? mô hình hóa. - Có nhi?u lo?i ngôn ng? mô hình
hóa khác nhau nhu BPMN, BPEL, UML, Petri-net, -
Petri-net là mô hình thu?ng du?c s? d?ng d? mô
hình hóa quy trình và có th? chuy?n d?i sang các
mô hình BPMN, PBEL, UML,
44
Lu?i Petri M?t d?ng mô hình quy trình

• Gi?i thi?u
• M?t d?ng máy tr?ng thái h?u h?n
• D?ng don gi?n
• B? ba N (P,T,F) trong dó
• P là t?p h?u h?n các v? trí (places)
• T là t?p h?u h?n các thanh chuy?n, P? T Ø.
  Thành ph?n P?T du?c g?i là các nút (nodes)
• F ?(P?T)?(T?P) là t?p các cung tr?c ti?p, g?i là
  lu?ng quan h?
• Lu?i Petri mô hình quy trình
• T Thanh chuy?n ? hành d?ng
• P V? trí k?t n?i các hành d?ng, noi công vi?c
  chu?n b? du?c x? lý
• Ví d?Trang ti?p theo

44
45
Ví d? mô hình quy trình b?ng lu?i Petri
Lu?i Petri mô hình hóa quy trình gi?i quy?t yêu
c?u b?i thu?ng t? khách hàng c?a m?t hãng hàng
không
45
46
Petri net m?t bi?u di?n khác

• Ví d?
• Pstart,c1,c2,c3,c4,c5,c6,end
• Ta,b,c,d,e,f,g,h
• F(start,a), (a,c1), (a,c2), (c1,b), (c1,c),
  (c2,d), (b,c3), (c,c3), (d,c4), (c3,e), (c4,e),
  (e,c5), (c5,f), (f,c1), (f,c2), (c5,g), (c5,h),
  (g,end), (h,end)

46
47
Lu?i Petri t?ng quát

• Ð?nh nghia
• Lu?i Petri là b? nam PN(P, T, F, W, Mo)
• Pp1, p2, ..., pm là t?p h?u h?n các tr?ng thái
• Tt1, t2, ..., tn là t?p h?u h?n các thanh
  chuy?n
• F ?(P?T)?(T?P) là t?p các cung (quan h? ti?p sau)
• W F?0, 1, 2, ... là hàm tr?ng s? (trên các
  cung)
• Mo P?0, 1, 2, ... là dánh d?u ban d?u
• P? T Ø, P?T ? Ø
• Lu?i Petri nhu trên b? qua dánh d?u ban d?u (P,
  T, F, W) du?c ký hi?u N. Nhu v?y PN(N, Mo)
• t?T ?tp?P (p,t) ?F và t? p?P (t,p) ?F.
  Tuong t?, có th? d?nh nghia cho p?P. Kí hi?u
  W(p,t)W((p,t)), W(t,p)W((t,p))
• Nh?n xét d?ng t?ng quát
• W Tr?ng s? cung, Mo Tr?ng s? v? trí
• Ðánh d?u M P?0, 1, 2, ..., MM(p1), M(p2),
  ..., M(pm). (N, M)
• Tính d?ng th?i r?ng hon lu?i Petri trong KPQT
• t?T du?c g?i là ngu?n n?u ?t?, du?c g?i là k?t
  n?u t??. Ngu?n cháy vô di?u ki?n, k?t tiêu th?
  không sinh th?.

47
48
Ho?t d?ng c?a lu?i Petri

• Cháy du?c và quy t?c cháy
• Cho (N, M) M?t thanh chuy?n t cháy du?c ? ?p?
  ?t thì M(p) ? W((p,t))
• M?t thanh chuy?n t cháy du?c có th? cháy ho?c
  không cháy
• Quy t?c cháy Cho (N, M) và t là cháy du?c. Quy
  t?c cháy t (N, M) ? (N,M) v?i
• ?p? ?t ? t? M(p)M(p)
• ?p ? ?t M(p)M(p)-W(p,t)
• ?p ? t? M(p)M(p)W(t,p)
• M du?c g?i d?t du?c tr?c ti?p t? M M?t?M
• M du?c g?i là d?t du?c t? Mo n?u ?t1, t2, ..., tk
  d? cho
• Mo ?t1?M1 ?t2?M2... ?tk?MkM
• T? chu trình
• C?p (p,t) du?c g?i là t? chu trình n?u nhu
  p??t?t?
• Lu?i Petri N thu?n túy (pure) n?u không có b?t
  k? t? chu trình
• Lu?i Petri N là thông thu?ng n?u m?i tr?ng s?
  cung là 1 (lúc dó không ghi tr?ng s? cung).
• Lu?i Petri trong KPQT (i) thông thu?ng (ii)
  Mo(1,0,...,0) v?i p1 là v? trí kh?i d?u

48
49
Ví d? 1

• Ví d? 1 cháy thanh chuy?n t
• (a) Tru?c khi cháy Mo(2, 2, 0)
• (b) Sau khi cháy M (0, 1, 2)
• Lu?i ch?a vô h?n, lu?i ch?a h?u h?n
• Ð?nh nghia cháy không h?n ch? s? th? t?i m?i v?
  trí Lu?i ch?a vô h?n
• Th?c ti?n h?n ch? s? th? trong m?i v? trí Lu?i
  ch?a h?u h?n hay ng?n g?n là lu?i h?u h?n
• Trong lu?i h?u h?n K(p) là s? c?c d?i v? trí p
  có th? luu gi?
• Ði?u ki?n cháy b? sung cháy du?c (quy t?c
  chuy?n ch?t)
• ?p?t? thì M(p) W(t,p) ? K(p). N?u b? qua b?
  sung y?u.

49
50
Ví d? 2

• Bi?n d?i lu?i thu?n túy qua quy t?c không ch?t
• (a) ?p?P PP?p v?i Mo(p)K(p)-Mo(p)
• (b) ?t?T p? ?t thì FF?(t,p) v?i W(t,p)W(p,t)
• ?t?T p? t? thì FF?(p,t) v?i
  W(p,t)W(t,p)
• Ví d? 2
• (a) Lu?i h?n ch? (b) Lu?i b? sung không h?n ch?
• (c) Ð? th? d?t du?c theo lu?i b? sung không h?n
  ch?
• Ð?nh lý
• Lu?i ch?a h?u h?n thu?n khi?t và lu?i b? sung
  theo hai bu?c trên là tuong duong theo nghia t?o
  cùng m?t t?p dãy cháy.

50
51
?ng d?ng lu?i Petri máy tr?ng thái HH

• Máy bán k?o 15 xu và 20 xu

51
52
Lu?i Petri hành d?ng d?ng th?i

• Trái Ho?t d?ng song song xác d?nh
• Ph?i Tính l?n x?n
• (a) l?n x?n d?i x?ng t1, t2 cháy d?ng th?i và
  xung d?t v?i t3
• (b) l?n x?n không d?i x?ng t1 và t3 ch? d?ng
  th?i khi t2 cháy tru?c t1.

52
53
Lu?i Petri Dòng d? li?u tính toán

• Lu?i Petri mô t? dòng d? li?u tính toán
  x(ab)/(a-b)

53
54
Lu?i Petri Mô t? giao th?c truy?n thông

• M?t giao th?c truy?n thông liên quá trình don gi?n

54
55
Lu?i Petri H? th?ng d?c-ghi

• Ð?c d?ng th?i, ghi d?c quy?n

55
56
Lu?i Petri H? th?ng s?n xu?t-tiêu dùngth?

• Ngu?i tiêu dùng A uu tiên hon ngu?i tiêu dùng B
• và nhi?u ?ng d?ng khác
• Takao89 Murata Tadao (1989). Petri Nets
  Properties, Analysis and Applications.
  Proceedings of the IEEE, 77(4) 541-580, April
  1989.

56
57
Lu?i Petri trong KPDL

• Ð?nh nghia
• Lu?i Petri N(P, T, F)
• Tr?ng s? cung và tr?ng s? v? trí là 1
• Ðánh d?u M là hàm b?i M?B(A)
• T?p vào ?x và t?p ra x? ?x ?P?T
• Thanh chuy?n cháy du?c
• Chuy?n d?ch dánh d?u
• Dãy cháy t1, t2, , tk nhu dã nói ? lu?i Petri
  t?ng quát
• Hàm chuy?n d?ch gt t? dánh d?u M sang dánh d?u M

57
58
Tri?t lý du?ng mòn trong KPQT
58
59
Ví d? tri?t lý du?ng mòn

• Xây d?ng l?i di trong ÐH Columbia
• Tác gi? Dwight Eisenhower, Ch? t?ch ÐH Columbia
  (sau này là T?ng th?ng M? d?i th? 34)
• Bài toán xây l?i di t?t nh?t n?i các nhà trong
  khu tru?ng
• L?i gi?i
• Cho c? m?c gi?a các tòa nhà và trì hoãn t?o v?a
  hè
• M?i ngu?i di Hình thành d?n l?i mòn gi?a các nhà
• Xây v?a hè theo các l?i mòn dó

59
60
Mô hình vòng d?i qu?n lý QT tác nghi?p

• Mô hình vòng d?i BPM
• Khai phá quy trình h?c máy khai phá d? li?u
  mô hình hóa phân tích quá trình (quá trình kinh
  doanh).
• M?c tiêu chính c?a khai phá quy trình là phát
  hi?n, theo dõi và c?i ti?n quy trình th?c t?,
  b?ng cách l?y tri th?c t? nh?t ký s? ki?n có s?n
  trong các h? th?ng hi?n nay

60
61
Ba bài toán khai phá quy trình

• Khai phá quy trình thi?t l?p m?i liên k?t quy
  trình th?c t? và d? li?u ? mô hình quy trình.
• Khai phá quy trình g?m 3 bài toán
• Phát hi?n mô hình quy trình.
• Ki?m tra s? phù h?p c?a mô hình.
• Tang cu?ng mô hình.

61
62
Cycle Diagram
Ba bài toán khai phá quy trình
Contents
Các bài toán trong khai phá quá trình

1. Phát hi?n
2. Ki?m tra phù h?p
3. Tang cu?ng

63
Di?n gi?i quá trình t? DL t?i k?t qu? KPQT
63
64
Phát hi?n mô hình quá trình

• Là bài toán th? nh?t trong khai phá quá trình
• Input Nh?t ký s? ki?n.
• Output Mô hình quá trình.
• Bài toán th?c hi?n phát hi?n mô hình quá trình
  d?a vào thông tin trong nh?t ký s? ki?n mà không
  s? d?ng b?t k? thông tin ti?n nghi?m nào.
• Mô hình quá trình du?c bi?u di?n b?ng m?t ngôn
  ng? mô hình hóa
• Có nhi?u lo?i ngôn ng? mô hình hóa khác nhau
  (BPMN, BPEL, UML, Petri-net,)
• Petri-net thu?ng du?c s? d?ng d? mô hình hóa quá
  trình và có th? chuy?n d?i sang các mô hình BPMN,
  PBEL, UML, khác.

65
Cycle Diagram
Ki?m tra phù h?p
Contents
BÀI TOÁN KI?M TRA S? PHÙ H?P

• Input - Nh?t ký s? ki?n (Event Log)
• - Mô hình quá trình (Model)
• Output Các d? do phù h?p.
• ?ng d?ng
• Xem xét ch?t lu?ng c?a m?t mô hình quá trình.
• Ð? xác d?nh nh?ng tru?ng h?p ch?ch hu?ng và hi?u
  chúng có hành vi chung gì.
• Ð? xác d?nh các do?n quá trình mà ? dó h?u h?t
  x?y ra l?ch hu?ng.
• Cho m?c dích ki?m toán,

66
Tr?c quan mô hình quy trình
M? r?ng mô hình khi b? sung các khía c?nh khía
c?nh t? ch?c (organizational perspective, What
are the organizational roles and which resources
are performing particular activities?), khía
c?nh tru?ng h?p (case perspective, Which
characteristics of a case influence a particular
decision?) và khía c?nh th?i gian (time
perspective, Where are the bottlenecks in my
process?)

• Aalst11 WMP Van der Aalst (2011). Process
  Mining Discovery, Conformance and Enhancement of
  Business Processes, Springer, 2011.
• Aalst12 Wil M. P. van der Aalst Process
  Mining Overview and Opportunities. ACM Trans.
  Management Inf. Syst. 3(2) 7 (2012)

66
67
Tuyên ngôn Khai phá quy trình IE3-TFPM12
IEEE-TFPM The IEEE Task Force on Process Mining
(2012). Process Mining Manifesto,
http//www.win.tue.nl/ieeetfpm/downloads/Process2
0Mining20Manifesto.pdf
67
68
Nh?t ký s? ki?n ? mô hình quy trình
Ba thao tác liên quan nh?t ký s? ki?n (ho?c các
ngu?n thông tin ch?a m?u hành vi khác) và mô hình
quy trình Play-in, Play-out, và Phát l?i
Aalst11
68