Onderwijseffectiviteit in Frysl

1
Onderwijseffectiviteit in Fryslân

• Onderzoek naar het Friese onderwijs
• Bernie van Ruijven
• 15 juni 2005
• bvruijven_at_fa.knaw.nl

2
Conclusie

• Mindere kwaliteit van het Friese basisonderwijs
  oorzaak rekenachterstanden
• Didactisch handelen
• Tijdsbesteding aan rekenen
• Leerlingenzorg

3
Korte introductie

• Fryske Akademy (KNAW)
• Wetenschappelijk instituut van Fryslân
• Friese taal, Friese geschiedenis en Friese
  (meertalige) samenleving
• Taalkunde
• Geschiedenis
• Sociale Wetenschappen
• Onderwijsonderzoek

4
Aanleiding van het onderzoek

• Voortgezet onderwijs
• Duipmans (1984)
• Jansen Heijtmajer en Cremers (1993)
• Jansen Heijtmajer (1994)
• Boves en Vousten (1996)
• Willemsen (1999)
• Veenstra (1999 niet gepubliceerd)

• Basisonderwijs
• Post (1951)
• Boersma (1958)
• Wijnstra (1976)
• Van Langen en Vierke (1992)
• De Jong en Riemersma (1994)
• Driessen en Withagen (1998 1999)

5
Doelstelling

• Vaststellen van het onderwijsniveau
• Vaststellen van oorzakelijke factoren
• Beleidsvoorstellen ter verbetering van de
  kwaliteit van het Friese onderwijs

6
Onderzoeksvragen

• Zijn de onderwijsresultaten van de leerlingen in
  het Friese onderwijs lager
• leerlingen in de rest van Nederland?
• leerlingen in vergelijkbare provincies?
• Zo ja, welke factoren kunnen de Friese
  onderwijsachterstanden verklaren?

7
Onderzoeksopzet

• Welke onderwijsresultaten?
• Taal- en rekenvaardigheid of breder definiëren?
• Welke provincies zijn vergelijkbaar met de
  provincie Fryslân?
• Welke selectie-criteria?

8
Onderwijsresultaten

• Functies van het onderwijs
• Kwalificatie en vorming (Peschar en Wesselingh,
  1995)
• Onderwijskundige modellen
• Walberg (1984)
• Publicaties
• Westerbeek (1999) Hoogeveen (1999)
• Cognitieve en sociale onderwijsdoelen

9
Sociale competentie

• Ten Dam et al. (2003)
• Sociale kennis, attitude en vaardigheden
• Basisschoolperiode
• Sociale en relationele vaardigheden
• Adolescentie
• Zelfstandigheid, autonoom kiezen, eigen identiteit

10
Afhankelijke variabelen
Basisonderwijs Taalvaardigheid CITO E7
Basisonderwijs Rekenvaardigheid CITO E7
Basisonderwijs Zelfbeeld CBSK
Voortgezet onderwijs (HAVO en VWO) Nederlands Centraal examen 2001-2002
Voortgezet onderwijs (HAVO en VWO) Engels Centraal examen 2001-2002
Voortgezet onderwijs (HAVO en VWO) Wiskunde Centraal examen 2001-2002
Voortgezet onderwijs (HAVO en VWO) Zelfbeeld RuG
11
Vergelijkbare provincies

• Sociaal-economische structuur
• Beroepenstructuur en verstedelijking
• Gekwadrateerde euclidische afstand
• (Verweij en Latuheru, 2000)
• Waarde 0 perfecte overeenkomst

12
Beroepenstructuur

• Aantal werkenden in vier bedrijfstakken
• alle werknemers, zelfstandigen en meewerkende
  gezinsleden van 15 t/m 64 jaar die tenminste 12
  uur p/w. werken
• Aantal werklozen
• alle mensen 15 t/m 64 die tenminste 12 uur p/w.
  willen werken

13
Aantal werkenden/werklozen (in percentages)
Landbouw en visserij Industrie en bouw Comm. dienstver-lening Niet comm. dienstver-lening WW
Fryslân 6,4 27,0 34,1 31,2 7,3
Groningen 4,1 27,3 32,6 34,8 9,8
Drenthe 5,3 28,9 32,7 31,8 5,5
Utrecht 1,5 16,1 45,5 35,3 3,5
14
Overeenkomst qua beroepenstructuur
Fryslân 0 Flevoland 6,98
Drenthe 2,13 Groningen 8,22
Overijssel 4,42 Noord Brabant 9,80
Zeeland 5,93 Zuid Holland 13,72
Gelderland 6,32 Noord Holland 18,33
Limburg 6,43 Utrecht 30,74
15
Klasse naar stedelijkheid
Omgevings-adressendichtheid Klasse Type
lt 500 Niet stedelijk I
500 - 1000 Weinig stedelijk II
1001- 1500 Matig stedelijk III
1501 - 2500 Sterk stedelijk IV
gt 2500 Zeer sterk stedelijk V
16
Gemeenten naar stedelijkheid (in percentages)
I II III IV V
Fryslân 68 19 10 3 0
Groningen 59 30 7 0 4
Drenthe 58 25 17 0 0
Utrecht 14 50 25 8 3
17
Overeenkomst qua verstedelijking
Fryslân 0 Gelderland 6,67
Zeeland 0,51 Noord Brabant 8,83
Limburg 1,26 Noord Holland 11,06
Drenthe 1,45 Utrecht 16,98
Overijssel 2,72 Zuid Holland 25,74
Groningen 3,06 Flevoland 31,46
18
Sociaal-economische structuur
Beroepen-structuur Verstede- lijking Overeen-komst
Drenthe 2,13 1,45 3,58
Zeeland 5,93 0,51 6,44
Overijssel 4,42 2,72 7,41
Limburg 6,43 1,26 7,69
Groningen 8,22 3,06 11,28
19
Onderzoeksgroep
BaO BaO VO (HAVO en VWO) VO (HAVO en VWO)
Nscholen Nleerlingen Nscholen Nleerlingen
Fryslân 53 738 12 1501
Drenthe 22 450 6 479
Limburg 23 607 14 1284
Totaal 98 1795 32 3262
20
Onderzoeksresultaten
Voortgezet Nederlands
onderwijs Engels
(HAVO en VWO) Wiskunde
Zelfbeeld

Basisonderwijs Zelfbeeld
Taalvaardigheid X
Rekenvaardigheid X
21
Taalvaardigheid
22
Rekenvaardigheid
23
Kenmerken op schoolniveau (Ordening volgens
Veenstra, 1999)
Contextuele kenmerken Denominatie, pedagogisch beginsel, schoolgrootte, leerlingenpopulatie en stedelijkheid
Schoolkenmerken Opbrengsten, onderwijsleerproces, didactisch handelen, leerlingenzorg, verwijspercentage speciaal onderwijs, teamstabiliteit en team-oriëntatie
Leerkrachtkenmerken Sekse, onderwijservaring, leertijd taal en rekenen, leerkrachtoriëntatie en nascholing
24
Kenmerken op individueel niveau (Ordening volgens
Veenstra, 1999)
Structurele kenmerken Sekse, leeftijd, gezinssamenstelling, positie kinderrij, sociaal-economische achtergrond, etniciteit en taalachtergrond
Algemene gezinskenmerken Cultureel kapitaal, sociaal kapitaal en opvoedingsstijl
Schoolse gezinskenmerken Pedagogisch gezinsklimaat en onderwijsondersteunend gedrag
Algemene leerlingkenmerken Vrijetijdsbesteding, culturele participatie en ingrijpende gebeurtenissen
Schoolse leerlingkenmerken Schoolbeleving, prestatiemotivatie en aanleg/potentie
25
Verschillen tussen Fryslân en Limburg
(afzonderlijke analyses)
26
Analyse-opzet

• Interprovinciale verschillen
• Twee dummys als contextvariabelen
• Drenthe en Limburg
• Lege startmodel ---gt C model
• Volgens ordening categorie kenmerken
• Niet significante effecten verwijderd uit het
  model

27
Kenmerken op schoolniveau

• Contextuele kenmerken
• Pedagogisch beginsel, schoolgrootte,
  leerlingenpopulatie en stedelijkheid
• Schoolkenmerken
• Opbrengsten, onderwijsleerproces, didactisch
  handelen, leerlingenzorg, verwijspercentage
  speciaal onderwijs, teamstabiliteit en
  team-oriëntatie
• Leerkrachtkenmerken
• Sekse, onderwijservaring, leertijd taal,
  leertijd rekenen, leerkrachtoriëntatie en
  nascholing

28
Verdeling naar zeven clusters
Fryslân Drenthe Limburg Totaal
1 7 1 - 8
2 23 6 1 30
3 8 8 - 16
4 6 4 - 10
5 8 3 - 11
6 1 4 5
7 - - 18 18
29
Interprovinciale verschillen op schoolniveau
30
Absolute verschillen
31
Beleidsinterventies

• Effectieve leertijd verruimen
• Didactisch handelen verbeteren
• Leerlingenzorg professionaliseren