E-posta, web, DNS gibi sunucu sistemlerinin kurulum, y

1
Toplumun Sagliginin Korunmasi ve
Gelistirilmesinde Paydaslar Isbirligi Bulasici
Olmayan Hastaliklar Tehdidi ve Sektör Dr.
Bekir Keskinkiliç Baskan Yardimcisi BULASICI
OLMAYAN HASTALIKLAR, PROGRAMLAR VE KANSER BASKAN
YARDIMCILIGI TGDF Gida Kongresi 2013
Yüzüncü Yila On Kala 12-14 kasim Antalya
2
Türkiyede Nüfus Artisi ve Dogurganlikta Azalma
Nüfusun kendini yenilemesi için dogurganlik hizi
en az 2,1 olmalidir.
3
Nüfus Yapimiz Degisiyor
4
Dogumda Beklenen Yasam Süresi
Kaynak WHO World Health Statistics 2013
Türkiye ile ayni gelir grubunda olan ülkelerde
beklenen yasam süresi 1990-2011 yillari arasinda
6 yil artarken ülkemizde bu artis 10 yil oldu.
5
Bulasici Olmayan / Kronik Hastaliklar

• Dünyadaki ölümlerin 63ünün nedenidir.
• Her yil 36 milyondan fazla insan ölüyor.
• Ölümlerin 29u 60 yas alti
• Kadin / Erkek ayrimi yok

WHO Global Satatus Report on NCD, 2010
6
Bulasici Olmayan / Kronik Hastaliklar

• Küresel bir salgin
• Uzun sürer, genel olarak yavas ilerler
• Dört esas tipi vardir
• Kardiovasküler hastaliklar (kalp krizi ve inme
  gibi)
• Diyabet
• Kanser
• Kronik solunum yolu hastaliklari (KOAH ve astma
  vb.)

7
BOH büyük ölçüde önlenebilir

• Sagliksiz beslenme,
• Fiziksel hareketsizlik,
• Tütün kullanimi,
• Asiri alkol tüketimi
• olarak tanimlanan dört majör risk faktörüyle
• etkin müdahale yaparak önlemek mümkün

KVH, inme ve Tip II Diyabetin ¾ü, kanserin ise
40i önlenebiliyor.
WHO Global Satatus Report on NCD, 2010
8
Dünyada Kalp ve Damar Hastaligi

• 2002 yilinda 17 milyon kisi KDHdan ölmüs ve bu
  ölümlerin 7.2 milyonu KKHdan olmustur.
• KDHna bagli ölümler 2001 yilinda dünyadaki tüm
  ölümlerin 29.3ünü olusturmustur. (2020 yili
  için 36.3)
• Gelismis ülkelerdeki ölümlerin yariya yakini,
• Gelismekte olan ülkelerde ise dörtte biri KDHna
  baglidir
• DSÖnün küresel hastalik yükü çalismasinda KKH
  6.8 ile ikinci en önemli kismini
  olusturmaktadir.

9
Koroner kalp hastaligi riskleri
10 Diger etkenler Inaktivite Obezite
Diyabet Yoksulluk Stres Homosistein vb
40 Kolesterol / Sagliksiz diyet
  Isles et al 1992 Emberson et al 2004 Unal et
al 2004
10
TÜRKIYE ULUSAL DÜZEYDE ÖLÜMLERIN TEMEL HASTALIK
GRUPLARINA GÖRE YÜZDE DAGILIMI
79
Kaynak UHY-ME Çalismasi, 2004
10
11
Obezite gelecegimizi tehdit ediyor.
Türkiyede Obezite Durumu
19 yas üstü bireyler, Türkiye Saglik ve
Beslenme Arastirmasi, 2010
12
12 Yas Üzeri Bireylerde Fiziksel Aktivite Yapma
Durumu
13
Saglik Bakanligi VIZYONU
S.B. Stratejik Plan 2013 - 2017
14
Stratejik Amaçlarimiz
15
Stratejik Plan

• HEDEF 1.1.
• Sag?likli beslenme aliskanliklarini
  gelistirmek, fiziksel aktivite duzeyini
  artirmak ve obeziteyi azaltmak
• Hedefe Yonelik Stratejiler
• 1.1.1. Sag?lig?i gelistirme programlari
  aracilig?iyla bireysel beslenme ve fiziksel
  aktivite davranislarini deg?istirmek
• Sag?likli beslenme aliskanliklarini tesvik
  etmek, fiziksel aktiviteyi artirmak ve obeziteyi
  azaltmak icin ulusal kampanyalar, etkinlikler ve
  egitimler duzenlemek

16
Stratejik Plan

• Hedefe Yonelik Stratejiler
• 1.1.3. Daha sag?likli yiyecek secimlerini
  kolaylastirmak
• Seker, yag ve tuz icerig?inin azaltilmasina
  yonelik sektorlerarasi esgudum ve
  isbirlig?ini sag?lamak
• Sag?likli gida secimini tesvik etmek icin gida
  etiketleme sisteminin olusturulmasini sag?lamak
• Gida reklamlari icin sag?lig?i koruyucu
  standartlar olusturmak
• Gida takviyesi reklamlarini izlemek, advers etki
  durumlarinda hukuki yaptirim uygulanmasini
  sag?lamak

17

• Türkiye Saglikli Beslenme ve Hareketli Hayat
  Programi
• Saglikli beslenme aliskanligi kazandirilmasi,
  hareket aliskanliginin arttirilmasi ve daha aktif
  hayat tarzina uygun çevrenin hazirlanmasi için
  çalisiyoruz.

18
Türkiye Saglikli Beslenme ve Hareketli Hayat
Programi

• Obezite ile mucadele konusunda gida sanayii ile
  isbirlig?i yapmak.
• Stratejiler
• Ulusal politikalarda gida sektorü ile
  isbirlig?i sag?lanmasi.
• Gidalardaki trans yag?larin coklu doymamis yag
  asitleri ile deg?istirilmesine yonelik
  calismalar yapilmasi
• Tuz aliminin ve gidalarin tuz oraninin
  azaltilarak toplumun ortalama tuz/ sodyum
  aliminda 30luk nispi azalma sag?lanmasi
• Gida sanayinin ust duzey yoneticilerinin
  obezite ile mucadele konusunda bilgilendirilmesi

19
Türkiye Saglikli Beslenme ve Hareketli Hayat
Programi

• Gida sanayinin tuketicileri yeterli ve dengeli
  beslenme konusunda bilgilendirmesi ve
  bilinclendirmesi.
• Reklam ve pazarlama faaliyetlerinin, uluslararasi
  uygulamalar dikkate alinarak tuketicilerin
  dog?ru secim yapmalarini sag?layacak sekilde
  gelistirilmesi ve gerekli onlemlerin alinmasi.
• Az miktarda tuketilmesi gereken gidalarin
  vergilerinde artis, tesvik edilen gidalarda ise
  fiyat subvansiyonu veya uretimin tesviki icin
  gerekli onlemlerin alinmasinin sag?lanmasi

20
Türkiye Saglikli Beslenme ve Hareketli Hayat
Programi

• Ekmekte kepek oraninin daha da arttirilmasi ve
  tam bug?day ekmeg?inin yayginlastirilmasi icin
  calisiyoruz.
• Hazir gidalarda trans yag?larin kullanilmasini
  engellemeyi planliyoruz.
• Toplu yemek tuketilen yerlerde sag?likli menu
  uygulamalarini yayginlastiriyoruz.
• Cocuklarimiza okullarda sag?likli beslenme
  bilinci olusturuyoruz.
• Yuksek enerjili gidalarin tuketiminin
  azaltilmasi icin her turlü tedbirin alinmasini
  sag?liyoruz.

21
OKUL KANTINLERINDE DÜZENLEME

• Milli Egitim Bakanligi ve Gida Tarim ve
  Hayvancilik Bakanligi ile isbirligi içinde okul
  kantinlerinde saglikli gidalarin satisi ile
  ilgili düzenleme üzerinde çalisilmis, okul
  kantinlerinde dogal maden sulari hariç, enerji
  içecekleri, gazli içecekler, aromali içecekler ve
  kolali içecekler ile kizartma ve cipslerin
  satislari yasaklanmis, bunlarin yerine süt,
  ayran, yogurt, meyve suyu, taze sikilmis meyve
  suyu ve tane ile satisi yapilabilen meyve
  bulundurulmasi saglanmistir (2011).

22
OKUL SÜTÜ

• Gida, Tarim ve Hayvancilik Bakanligi,
• Milli Egitim Bakanligi,
• Ulusal Süt Konseyi ve
• Bakanligimiz
• isbirligi ile ilkögretim okullarinda
• Okul Sütü Programi
• uygulanmaktadir.

23

•  Saglikli Halk Politikalari Hakkinda
• Adelaide Tavsiyeleri Gida ve beslenme
• Pozitif ulusal ve uluslar arasi saglik etkisi
  saglamak için tarimsal, ekonomik ve çevresel
  faktörleri entegre eden bir gida ve beslenme
  politikasi tüm hükümetlerin önceligi olmalidir.
  Bu tür bir politikanin ilk asamasi beslenme ve
  diyete iliskin amaçlarin belirlenmesi olacaktir.
  Vergiler ve tesvikler, herkesin saglikli gidalara
  ve iyilestirilmis diyete erisimini saglayacak
  sekilde düzenlenmelidir.

Ikinci Uluslararasi Sagligin Tesviki ve
Gelistirilmesi Konferansi, Adelaide, Güney
Avustralya, 5-9 Nisan 1988
24
North Karelia Programi

• KKH ölüm hizi çok yüksek oldugu için, 1972de
  toplumdaki risk faktörlerini azaltmayi hedefleyen
  North Karelia projesi baslatilmistir.
• Programda yogun saglik egitimi ve sagligi
  gelistirme etkinlikleri düzenlenmis, egitim,
  tarim, sanayi sektörleri saglik sektörüyle
  birlikte çalisarak toplumun yasam biçimini
  degistirmistir.
• Izleyen 20 yil içinde toplumun ortalama
  kolesterol düzeyi 18, diyastolik kan basinci 3,
  sigara içme prevalansi ise 15 azalmistir.
•    
• Vartiainen E, Puska P, Pekkanen J, Tuomilehto J,
  Jousilahti P. Changes in risk factors
• explain changes in mortality from ischaemic heart
  disease in Finland. BMJ199430923-7

25
North Karelia Programi hastaligi azaltti mi?

• Ilk 20 yil sonunda KKH mortalite hizlarinda
  55lik bir düsüs gözlenmistir.
• Yapilan istatistiksel degerlendirmelerde KKH
  mortalitesindeki azalmanin 75inin risk
  faktörlerindeki azalmayla açiklanabildigi ortaya
  konmustur.

26
Blue Zones Areas

• Dünyada digerlerinden daha uzun yasayan ve nasil
  daha mutlu olunacagini bilen (!) insanlarin
  yasadigi yerler var.
• Mavi kusak alanlari
• Italyada Sardunya
• Japonyada Okinawa
• Kaliforniyada Loma Linda,
• Kosta Rikada Nicoya,
• Yunanisyanda Ikaria

26
27
Kendi mavi kusagimizi olusturabilir miyiz?

• 100 yasinizi görmek için genetik piyango çikmis
  olmasi lazim.
• Ama çogumuz 90li yaslarimizi, neredeyse hiç
  kronik hastalik olmaksizin yasama kapasitesine
  sahibiz.
• Ortalama bir kisinin yasam süresi Mavi kusak
  yasam tarzi benimsenerek 10-12 yil artirabilir .

Okinawa adasindan Ushi Okushima 109 yasinda
halen bahçe isleri ile ugrasiyor.
27
28

• Mavi kusaklarda 9 ortak özellik
• Dogal hareket
• Maksat
• Stresle Basa Çikmak için Vites Küçültme
• 80 Kurali
• Sebze Agirlikli Beslenme
• Ölçülü içme
• Inanç
• Aile Olmak
• Dogru Çevre

29
Saglikli Seçimler The Choices Programme

• Tüketicilerin saglikli gida ve içecek seçmelerini
  kolaylastirmak amaciyla baslatilmis küresel bir
  gida etiketleme girisimidir.
• DSÖnün dünyada giderek büyüyen obezite ve diyet
  ile iliskili hastalik sorunuyla mücadelede, gida
  endüstrisinin aktif rol almasi çagrisina cevap
  olarak 2006da, Hollandada baslatilmistir.

30
Saglikli Seçimler Programi

• Gida sirketleri ve catering kuruluslarinin
  saglikli ürün gelistirilmesi inovasyonlarini ve
  mevcut ürünlerin besin içeriklerinin reformüle
  edilmesi çalismalarini vurgulamak için Healthy
  Choices logosunu kullandirarak dünya gida
  endüstrisini tesvik etmek
• Kolayca taninan bir logo yardimiyla saglikli
  seçenekleri çabukça ayirt edebilen tüketicilerin
  sayisini arttirmak
• Gidalarda yag, seker, tuz ve lif oranlarina göre
  yapilan degerlendirmelerle logoyu kullandiriyor

31
Saglikli Seçimler Programinin Amaçlari
Saglikli gida inovasyonu ve reformülasyonunu
tesvik etmek
Saglikli gida seçimlerini kolayca tanimada
tüketicilere yardimci olmak
Gerekli ve faydali besinlerin alimini tesvik etmek
sagliga olumsuz bir etkisi olan besinlerin
alimini sinirlamak
Uygun enerji alimini
desteklemek
Su ana kadar Hollanda, Belçika, Çek Cumhuriyeti
ve Polonyada, kendi ulusal düzenlemelerine göre
belirlenmis 120'den fazla sirket, 7000 gida ve
içecek ürünlerinde saglikli seçim logosunu
bulunduruyor. Küresel bir girisim olarak
büyüyecek gibi görünüyor.
32
Kaynak Ulusal Hastalik Yükü 2004 ve 2013
Çalismalari
Toplam hastalik yükü 2002ye göre 6 oraninda
bulasici hastaliklar ise 40 oraninda düstü.
33
KAMU KURUM VE KURULUSLARI
ÖZEL SEKTÖR
SAGLIK BAKANLIGI TÜRKIYE HALK SAGLIGI KURUMU
HALK SAGLIGI MÜDÜRLÜKLERI
SIVIL TOPLUM ÖRGÜTLERI
ÜNIVERSITELER
ULUSLARARASI KURULUSLAR
34
bekir.keskinkilic_at_saglik.gov.tr