T

1
TÜRK HALK EDEBIYATI
2
HALK EDEBIYATININ GENEL ÖZELLIKLERI

• Nazim birimi dörtlüktür. Çogunlukla hece ölçüsü
  kullanilmistir.
• Siir müzikten ayrilmamistir. Siir, saz sairi
  (ozan) ya da âsik denen kisilerce baglama adi
  verilen bir sazla söylenir. Söz kadar ezgi de
  önemlidir.
• Siirlerdeki dil halkin kullandigi, konustugu
  dildir. Bu nedenle sik sik deyimlere ve güzel
  halk söyleyislerine yer verilir.
• Genellikle hece ölçüsünün 7 li, 8 li, 11 li
  kaliplari kullanilir.
• Çogu kez yarim uyak kullanilir. Zaman zaman
  rediften yararlanilir.
• Ask, tabiat, yigitlik, ayrilik, hasret, ölüm,
  toplum, din, zamandan sikayet sik sik islenen
  temalardir.
• Sanatlar arasinda az da olsa mecaz ve benzetmeler
  kullanilir. Boy serviye, kas kaleme, yüz ay a,
  dis inciye, yanak güle benzetilir.
• Halk edebiyati siir alaninda gelismistir.
  Düzyazi örnekleri geri planda kalmistir. Düzyazi
  türleri arasinda halk hikayeleri, masallar,
  atasözleri ve halk tiyatrosunu sayabiliriz.

3
Asik Tarzi EdebiyatA. Biçim Özellikleri

• Nazim birimi dörtlüktür.
• Hece ölçüsünün 7'li 8'li 11'li
• kaliplari kullanilir.
• Yarim, Cinasli Uyak ve Redif
• kullanilir.
• Dili halkin kullandigi gündelik dildir.
• Kendiliginden bir dildir, içinde halk tarafindan
  benimsenmis az sayida yabanci sözcük vardir.
• Üslup yalin, açik ve dogaldir. Söz sanatlariyla
  süslenmemistir.
• Nazim sekilleri Kosma, Semai, Varsagi, Destan,
  Türkü.
• Nazim türleri Güzelleme, Koçaklama, Taslama,
  Agit, Muamma, Nasihat

4
B. Içerik Özellikleri

• Kendiliginden bir edebiyattir. Amaci önceden
  belirlenmemistir.
• Sözlü gelenege dayanir. Siirler dogaçtan
  (irticalen) söylenir.
• Siirlerin özgün adlari yoktur. Somut bir
  edebiyattir.
• Siirle müzik iç içedir. Siir saz esliginde
  söylenir. Sazin eksigini söz sözün eksigini saz
  giderir.
• Âsiklar ayni zamanda köy köy, kasaba kasaba
  dolasir, siirlerini gittigi yerlerde saz
  esliginde okurlar. Âsiklar köylerden, kasaba ve
  sehirlerden bir de asker ocaklarindan
  yetisirlerdi.
• Konular günlük yasamdan, halkin sevinç ve
  acilarindan alinmistir.
• Siirlerin ortak temasi ask, ayrilik, özlem,
  yigitlik, doga güzellikleri, ölüm, yoksulluk,
  dogal ve sosyal sorunlar...
• Halk edebiyati ürünlerinin çok azi cönk adi
  verilen defterlerde toplanmistir.
• Az da olsa mazmun kullanilmistir.

5
Âsik Edebiyati Nazim Biçimleri1. KOSMA

• Asik edebiyatimizda doga, ask, ölüm, ayrilik,
  yigitlik, toplumsal olaylar gibi konularin
  islendigi en sik kullanilan siir türüdür.
• Dörder dizelik bentlerden olusur. Bent sayisi
  genellikle 3, 5 arasindadir.
• Hece ölçüsünün 65 veya 443 durakli 11li
  kalibiyla yazilir.
• Uyak düzeni genellikle söyle olur baba ccca
  ddda...
• Sair kosmanin son bendinde ismini ya da mahlasini
  söyler.
• Kosmalar dile getirilen duygular ve
  söylenislerine göre koçaklama, güzelleme,
  taslama, agit gibi isimler alir. Karsilikli
  konusma seklinde yani "dedim" "dedi" diye
  baslayan dizelerle de söylenebilir. Bu tür
  kosmalara "mürâcaa" ismi verilir. Bütün uyaklari
  cinasli olan kosmalara "tecnis" denir.
• Kosmalar konulari yönünden kendi içinde
  adlandirilmistir

6
a) Güzelleme

• Doga güzelliklerini anlatmak ya da at, silah,
  kadin gibi sevilen varliklari övmek için yazilan
  siirlerdir.
• Seni terk eylesem kaslari keman
• Vefasi olmayan yârdan nem kaldi
• Cefalim yok mudur gögsünde iman
• Divane eyledin arda nem kaldi.
• Ayrilasin bencileyin esinden
• Bir dem sevda gitmez olsun basindan
• Bu ayrilik kildi beni isimden
• Arayip gezerim kârda nem kaldi.
• 
  (Kayikçi Kul Mustafa)

7
b) Taslama

• Bir kisiyi ya da grubu yermek ya da toplumun
  aksayan, bozulan ya da yozlasan yönlerini dile
  getirmek amaciyla yazilan siirlerdir.
• Degil simdi ara ile
• Padisahlik para ile
• Sikke ile tura ile
• Muhtaç sanma söze beni
• Seyraniye söyle böyle
• Ne suçu var ise söyle
• Sanina düseni eyle
• Ayna etme yüze beni
• (Seyrani)

8
c) Koçaklama

• Kahramanlik, yigitlik konularini coskulu bir
  üslupla savas ve dövüsleri anlatan siirlerdir.
• Kalkti göç eyledi Avsar elleri
• Agir agir giden eller bizimdir
• Arap atlar yakin eyler iragi
• Yüce dagdan asan yollar bizimdir
• Belimizde kilicimiz kirmani
• Tasi deler mizragimin temreni
• Hakkimizda devlet etmis fermani
• Ferman padisahin, daglar bizimdir
• Dadaloglum yarin kavga kurulur
• Öter tüfek davlumbazlar vurulur
• Nice koçyigitler yere serilir
• Ölen ölür, kalan saglar bizimdir
• 
  (Dadaloglu)

9
d) Agit

• Genellikle ölen kisilerin arkasindan söylenen
  siirlerdir. Agitin Islam öncesi Türk
  edebiyatindaki karsiligi sagu dur. Divan
  edebiyatinda da mersiyeler ayni amaçla söylenen
  siirlerdir.
• Yetim kalmis idin emzik tavinda
• Gaminla kardestin gençlik çaginda
• Bir gül yesertmedi vuslat baginda
• Gönül yaralarin hep berat götür
• De ki Kadir Mevlâm bize ilisme
• Dünyada siziyan çibani desme
• Celâli Babadan sorma, söylesme
• Bu dertli çobandan bir selam götür
• 
  (Celali)

10

• MUAMMA Kapali bir biçimde anlatilan bir olayin
  ya da bilginin okuyucu tarafindan anlasilmasini,
  bunlarla ilgili sorularin cevaplandirilmasini
  isteyen bir tür manzum bilmecedir.
• Bu agacin tam on iki dali var
• Dallarinda meyvesi, gülü var
• Her dalinda otuz yaprak dali var
• Dalindaki o yapragi bil nedir? (yil - gün)
• Bir ipim var yedi kaziga bagladim
• Dösünü gidikladikça o inledi ben agladim (saz)
• NASIHAT Bir sey ögretmek,bir düsüncenin
  yayilmasina çalismak gibi amaçlarla söylenen
  didaktik siirlerdir.
• Ne kadar nasihat etsen kötüye
• O kiside namus ar olmayinca
• Çürümüs meyveler gelmez satiya
• Yaz kiymetli olmaz kis olmayinca
• Âsik Derdiderya Aklin yetmedigi ise karisma
• Söz gelir altindan çikamazsin ha
• Varip bir bilmeze kelam danisma
• Söner çirasi yakamazsin ha
• Âsik Selman Albay

11
2. SEMAI

• Hece ölçüsünün 8li kalibiyla söylenir, uyak
  düzeni kosmaya benzer. Dörtlük sayisi en az 3, en
  çok 5-6 dir. Kendine özgü bir ezgisi vardir.
• Kosmada islenilen temalarin ve konularin
  hepsi, semaide de kullanilir. (Ask,sevgi,doga,güze
  llik, ayrilik acilari ve ölüm.)
• Semai nin kosmadan ayrilan yönleri
  bestesi, ölçüsü ve dörtlük sayisidir.
• Incecikten bir kar yagar
• Tozar Elif Elif diye
• Deli gönül abdal olmus
• Gezer Elif Elif diye
• Elifin ugru nakisli
• Yavru balaban bakisli
• Yayla çiçegi kokuslu
• Kokar Elif Elif diye
• 
  (Karacaoglan)

12
3. VARSAGI

• Asik edebiyatinin çok yaygin olmayan bir nazim
  biçimidir. Ilk olarak Toroslar da yasayan Varsak
  boyundan ozanlar tarafindan kullanilmistir.
  Kendine özgü bir bestesi vardir. Müziginde ve
  sözlerinde, meydan okuyan, yigitlik sezilen,
  babacan, erkekçe bir hava sezilir. Hece ölçüsünün
  8 li kalibiyla söylenir.
• Varsaginin diger nazim sekillerinden farki,
  bestesi ve bre, hey, behey gibi ünlemlere yer
  verilmesidir. Konu olarak hayattan ve talihten
  sikayet, kahramanlik, yigitçe yasama islenir.
• Bre agalar bre beyler
• Ölmeden bir dem sürelim
• Gözümüze kara toprak
• Dolmadan bir dem sürelim
• Amen hey Allahim aman
• Ne aman bilir ne zaman
• Üstümüzde çayir çemen
• Bitmeden bir dem sürelim
• 
  (Karacaoglan)

13
4. DESTAN

• Destan, dörtlük seklinde düzenlenen, sekil
  bakimindan kosma gibi, fakat ondan daha uzun bir
  nazim biçimidir. Dörtlük sayisi sinirli degildir.
  Hece ölçüsünün 11 li kalibiyla söylenir.
• Konu olarak toplumu etkileyen olaylar anlatilir.
  Yine soylu savasçilarla, hükümdarlarin
  kahramanliklarini agirbasli, yüce, dramatik bir
  üslupla, belirli biçimsel kurallara bagli kalarak
  anlatan siirlerdir
• Kayikçi Kul Mustafa nin Genç Osman Destani
  taninmis bir siirdir
• Ibtida Bagdat a sefer olanda
• Atladi hendegi geçti Genç Osman
• Vuruldu sancaklar, kapti sancagi
• Iletti hendege dikti Genç Osman

14
HALK SAIRLERININ GRUPLANDIRILMASI

• Halk sairleri, halk siirinin yerlesmis
  kurallarina bagli kalmakla birlikte, türlü
  kültürel nedenlerle dil, anlatim, ölçü kullanimi
  bakimindan farkli yönelisler içine
  girebilmektedirler. Ayrica yasadiklari çevre de
  onlarin sanat anlayislarini farklilastiran bir
  etmen olarak karsimizi çikmaktadir. Halk
  sairlerini, iste bu gibi noktalari dikkate alarak
  söyle ayiriyoruz
• 1. GÖÇEBE(GEZGIN) SAIRLER
• Bir yere bagli kalmadan gezerler. Genellikle
  egitim görmedikleri için, Divan Edebiyatindan
  etkilenmezler. Dilleri sadedir. Hece ölçüsüne
  baglidirlar. Geleneksel siir anlayisini
  sürdürürler.
• 2. YENIÇERI SAIRLER
• Osmanlilar zamaninda askerlik, hayat boyu süren
  bir meslekti. Orduda görev arasinda sairler
  yetismistir. Bunlar, katildiklari savaslarla
  ilgili yigitlik siirleriyle dikkati çekerler.
  Dil, anlatim, ölçü bakimindan, göçebe sairler
  gibi geleneksel siir anlayisina baglidirlar.

15

• 3. KÖYLÜ SAIRLER
• Hayatlari köylerde, kasabalarda geçer. Büyük
  kentlerle ilgileri olmadigi için, kent
  kültüründen, Divan Edebiyatindan etkilenmeden,
  halk siiri geleneklerine bagli kalmislardir.
• 4.KENTLI SAIRLER
• Genellikle Divan Edebiyatinin etkisinde
  kalirlar. Hem Halk, hem de Divan Edebiyati
  tarzinda siirler söylerler. Dillerinde Arapça ve
  Farsça sözcüklerin orani yüksektir. Hece
  ölçüsüyle birlikte aruza da yer verirler.
• 5. TASAVVUF (TEKKE ) SAIRLERI
• Tekkelerde yetistikleri, din ve tasavvuf
  konusunda egitim gördükleri için, dilleri,
  göçebe, yeniçeri ve köylü sairlere göre bazen
  daha agirdir. Zaman zaman Divan Edebiyatinin
  dil, anlatim, biçim, ölçü özelliklerini tasiyan
  siirler söylerler. Örnegin Yunus Emre bile, aruz
  ölçüsü ve mesnevi düzeniyle Risaletün-Nushiyye
  adli bir eser vermistir.

16

• Asik edebiyatinin en büyük sairleri 16 ve 17nci
  yüzyilda yetisti. Bunlar arasinda Asik Ömer,
  Gevheri, Katibi, Kayikçi Kul Mustafa, Katip Ali,
  Karacaoglan, Üsküdari, Asik Halil, Asik Ali, Asik
  Mehmed sayilabilir.
• 18inci yüzyilin asik sairleri arasinda ise
  Kabasakal Mehmed, Levni, Kiymeti, Mecnuni ve Nuri
  sayilabilir.
• Bayburtlu Zihni, Dertli, Seyrani, Tokatli Nuri,
  Erzurumlu Emrah, Ruhsati, Sümmani, Celali,
  Muhibbi, Dadaloglu, Beyoglu, Seyyit Osman 19uncu
  yüzyilan asik sairleridir.
• 20'nci yüzyilda ise sönmeye yüz tutan asik
  edebiyati Mazlumi, Kahraman, Irsadi, Mesleki,
  Talibi, Karamanli Gufrani, Asik Ali Izzet ve Asik
  Veysel gibi sairlerle bir gelenek olarak
  varligini sürdürdü.

17
ASIK EDEBIYATININ TEMSILCILERI KÖROGLU

• Kimligiyle ilgili birçok söylenti var. Birincisi,
  16 ve
• 17nci yüzyilda yasadi. Yeniçeri ocagindan
  yetisen bir sair.
• 1578-1590 arasindaki Osmanli-Iran savaslarina
  katildi.
• Bir tür ordu sairidir. Ikinci savunmaya göre,
  Balkanlardan
• Orta Asyaya kadar genis bir alana yayilmis
  destansi ve
• türkülü halk öyküsündeki kahraman Köroglu. Ikinci
  Köroglu,
• Bolu Gerede çevresinde yasadi. Asil adi Rusen.
  Devlete
• karsi ayaklandi. Sivas-Tokat yolu üzerindeki
  Çamlibele
• yerlesip eskiyalik yapti. Ama adil bir eskiya
  idi. Bir baska söylentiye göre de, Bolu Beyinin
  seyisi Yusufun oglu Rusen Ali asil Körogludur.
  Bolu Beyi, babasi Yusufun gözlerine mil
  çektirdi. Rusen Ali, babasini sagaltmak için Aras
  Irmagina götürdü. Ama ilaç olacak köpükleri
  kendisi içip yigitlik ve sairlik gücü kazandi.
  Çamlibele yerlesip babasinin intikamini almak
  üzere Bolu Beyine savas açti. Köroglu hikayesi,
  Azerbaycan, Iran, Türkmenistan, Özbekistan,
  Kazakistan ve Balkanlarda da bilinir. Yeniçeri
  asigi Köroglunin siirleri dil ve anlatim
  bakimindan öykü kahramani Köroglu adina söylenen
  siirlerden çok farklidir. Köroglu ile ilgili ilk
  arastirmayi Pertev Naili Borotav yapti. Cahit
  Öztellinin de Köroglu-Dadaloglu ve Kuloglu adli
  yayinlanmis bir arastirmasi vardir.

18
KARACAOGLAN (17. yy)

• Halk edebiyatinin en ünlü ozanidir.
• Güney-Güneydogu Anadolu göçebe
• boylari arasinda yasadigi sanilmaktadir.
• Dili katiksiz, duru ve özentisizdir
• ses ve ahenk açisindan olgun bir anlatisi vardir.
  
• Mecaz ve mazmunlara çokça basvurmustur.
• Dil ve ölçü bakimindan Divan edebiyatinin
• etkisinden uzak kalmistir.
• Yöresel sözcükleri, deyimleri ve benzetmeleri
  kullanmistir.
• Siirlerinde ask, doga, ayrilik, gurbet, ölüm vb.
  konulari islemistir.
• Özgür bir dünya görüsü ile yerel ve gerçek
  konulan isleyisi, insancil asklari, uçari yapisi
  ve yasama sevinci Karacaoglan'i özgün bir sair
  yapmistir.

19
KAYIKÇI KUL MUSTAFA (17.yy)

• Yeniçeri ozanlarinin en taninmisidir.
• Halk zevkine bagli dogal bir söyleyisi vardir.
• Genç Osman Destani adli eseriyle taninir.
• Iptida Bagdad'a sefer olandaAtladi hendegi
  geçti Genç OsmanVuruldu sancaktar kapti
  sancagiIletti bedene dikti Genç OsmanEgerleyin
  kir atimin ikisinFethedeyim düsmanlarin
  hepisinSabah namazinda Bagdad kapisinAllah
  Allah deyip açti Genç Osman..

20
ASIK ÖMER (1621-1707)

• Saz asiklarinca "üstad" diye bilinir.
• Divan siirinin etkisinde kalmistir.
• Hem aruz, hem hece ölçüsünü kullanmistir.
• Siirlerindeki tema sevgi, sadakat, iyilik,
  namus, insanlik,adalet ve merhamet.
• Divan ve halk edebiyatinin nazim sekillerinin
  tümüyle siirler söylemistir.
• Kosma ve semaide basarilidir.
• Günümüze 1500 kadar siiri kalmistir.
• Ela gözlerine kurban oldugumYüzüne bakmaya
  doyamadim benIbret için gelmis derler
  cihanaNoktadir benlerin sayamadim ben

21
GEVHERI (17. yy)

• Medrese egitiminden geçtigi sanilmaktadir.
• Divan siirinin etkisindedir.
• Siirlerinde yeni bir biçim,
• ince bir duyarlilik, incelmis
• bir dil vardir.
• Hece ile kosmalar, türküler,
• türkmaniler aruzla divan ve
• müstezatlar yazmistir.
• Divânçe (1500'den fazla siir)
• Dost baginin meyveleri eristi Ayva benim alma
  benim nar benim Çesmim yasi ummanlara karisti
  Cefakarim sitemkarim var benim
• Göster güzelim hüsnüne hayran olayim ben
  Firkatte iken diline sadan olayim ben (gazelden)

22
BAYBURTLU ZIHNI (1798-1859)

• Divan sairi olmaya özenmesine karsin halk ozani
  olarak ün yapmistir.
• Usta bir taslamacidir.
• Divan(Gazel ve
• tahmislerden olusmustur.)
• ve Sergüzestname
• (Mesnevi)si vardir.
• Bad-i saba dost eline varirsanYa gelsin ya
  gidek o diyara bizKatip arzuhalim yaz ki
  cananaAyrilali düstük ah u zara biz

23
DERTLI (1772-1845)

• Halk ozanlarinin memurluk yapmis ender
  tiplerinden birisidir.
• Hem aruz, hem hece
• ölçüsünü kullanmistir.
• Gazel, divan, mersiye,
• nefes, devriye, kosma,
• semai, satranç, kalenderi
• gibi nazim biçimlerini kullanmistir.
• Dertli Divani adli eseri vardir.
• Telli sazdir bunun adi Ne ayet dinler, ne kadi
  Bunu çalan anlar kendi Seytan bunun neresinde?

24
DADALOGLU (1785-1868)

• Avsar Türklerindendir.
• "Hakkinizda devlet vermis fermani,
• ferman padisahinsa dostlar daglar
• bizimdir." sözü çok meshurdur.
• Türkü türünün ustasidir.
• Göçebe boylarinin direnis öyküsü
• ve derebeyi-asiret savaslari siirinin ana
  temalaridir.
• Özlü ve içli bir dille yigitçe seslenisi
  kaynastirmistir.
• Yazis bakimindan Karacaoglan ve Köroglu'nu
  hatirlatir.
• Türkü, semai, varsagi ve destan yazmistir.

25
ERZURUMLU EMRAH (7-1840)

• Hem aruz hem hece ölçüsünü kullanmistir.
• hece ile yazdigi siirlerde daha basarilidir.
• Divan siirine hakim olan halk sairlerimizdendir.
• Kosma ve semaileriyle ünlüdür.
• Gazel, murassa, muhammes
• tarzinda da siirler yazmistir.
• Gönül gurbet ele çikma Ya gelinir ya gelinmez
  Her dilbere meyil verme Ya sevilir ya sevilmez
  

26
SEYRANI (1800-1866)

• Tasavvufa ilgi duymus, hicivleri yüzünden
  Istanbul'dan kaçmak zorunda kalmistir.
• Asik ve divan tarzi siirler yazmistir.
• Saglam bir dil ve içten bir anlatima sahiptir.
• Seyrani Divani adli bir eseri vardir.
• Gönül serden geçer yardan geçemezBaglanmis
  ikrara kavi özlüyümHer sözüm dinleyen özüm
  seçemezSirat köprüsünden ince sözlüyüm
• Seyrani aradim onu her yerdeAsk-i hakikatle
  düstüm bu derdeTuttum günahimdan yüzüme
  perdeRabbim divaninda kara yüzlüyüm

27
ASIK VEYSEL SATIROGLU (1894-1973)

• Siirlerinde 20. yüzyilin düsünce
• ve yasantisini açikça yansitmistir.
• Halk siirine yeni bir dogus ve
• soluk getirmistir.
• Insan, yurt ve toprak sevgisini
• degisik bir üslupla dile getirmistir.
• Tasavvuf felsefesinin kazandirdigi
• hosgörü anlayisi, siirinin
• temellerinden biridir.
• Küçük yasta gözlerini kaybetmistir.
• Ahmet Kutsi Tecer tarafindan
• kesfedilmistir.
• Eserleri Dostlar Beni Hatirlasin,
• Sazimdan Sesler,Deyisler

28
(No Transcript)
29
2. Anonim Halk Edebiyati

• Söyleyeni belli olmayan, halkin ortak mali
  sayilan ürünlerin olusturdugu edebiyattir. Halk
  diliyle söylendigi için dili sadedir. Sözlü
  gelenege dayanir. Söyleyeni belli olmayan, halkin
  ortaklasa yaratisi olarak kabul edilen tüm
  ürünleri içeren edebiyattir.
• Bu edebiyatin özellikleri Asik edebiyatiyla
  aynidir. Anonim halk edebiyati türleri nazim ve
  nesir olmak üzere ikiye ayrilir.
• Bu ürünleri türkü, mani, ninni, destan,
  tekerleme, bilmece, masal, karagöz, ortaoyunu,
  atasözü, meddahlik olarak siralayabiliriz.
• Bu ürünlerde ask, ölüm, hasret, yigitlik, ayrilik
  gibi evrensel konular islenir.

30
SIIR (NAZIM) BIÇIMLERI 1. Mani

• Biçim Özellikleri Nazim Birimi Dörtlük Ölçü
  7'li Hece ölçüsü Uyak Dizilisi a a x a ( x a x
  a seklinde uyaklanan da vardir.)
• Içerik Özellikleri Yazarlari belli degildir.
• Anlatilmak istenen duygu ya da düsünce son iki
  dizede bulunur.ilk iki dize son iki dize ile
  yalniz ölçü ve kafiye bakimindan ilgilidir.
• Konular ask, ayrilik, özlem, ölüm, doga...
• Türleri Birinci dizesi yedi heceden az olan
  mâniler de vardir. Dizeleri cinasli uyaklarla
  kuruldugu için böyle mânilere Cinasli Mâni ya
  da Kesik Mâni denir.

31
Mani Örnekleri

• Bugün al
• Yarim giymis bugün al
• Sad edersen bugün et
• Can alirsan bugün al
• A benim bahtiyarim
• Gönülde tahti yârim
• Yüzünde göz izi var
• Sana kim bakti yârim
• Can iste canan hani
• Dert iste derman hani
• Gönül sarayi bombos
• Beklenen sultan hani

• Sürüne
• Madem çoban degilsin
• Ardindaki sürü ne
• Ben bir körpe kuzuyum
• Al kat beni sürüne
• Beni böyle yandiran
• Sürüm sürüm sürüne

32
2. Türkü

• Biçim Özellikleri Nazim Birimi Dörtlük, Ölçü
  7'li 8'li 11 'li Hece ölçüsü
• Içerik Özellikleri Türkünün yazari ve söyleyeni
• belliyse asik edebiyati içerisinde
• degerlendirilir.
• Anonim Halk edebiyatinin en yaygin türüdür.
• Kendine özgü bir ezgisi vardir.
• Nazim türlerinin tümü türküye dönüstürülebilir.
• Bunda tek ölçüt ezgidir.
• Her konuda söylenebilir.
• Ait oldugu bölgelere göre adlandirilir.
• Varsak boylarinin türkülerine "Varsagi",
• Türkmen türkülerine "Türkmani" denir.
• Çoban türkülerine "kayabasi", dokunakli bir
  müzikle söylenenlere "ezgi" denir.
• Türkünün asil bölümüne bend, nakarat bölümüne
  kavustak (baglama) denir.

33
Türkü Örnekleri

• HAVADA BULUT
• Havada bulut yok bu ne dumandir
• Mahlede ölüm yok bu ne figandir
• Adi Yemendir gülü çemendir
• Giden gelmiyor acep nedendir
• Burasi Mustur yolu yokustur
• Giden gelmiyor acep nedendir
• ..
• ZEYNEBIM
• Zeynep bu güzellik var mi soyunda
• Elvan elvan güller biter baginda
• Arife gününde bayram ayinda
• Zeynep'im Zeynep'im alli Zeynep'im
• Bes köyün içinde sanli Zeynep'im
• Zeynep'e yaptirdim altindan tarak
• Tara zülüflerin bir yana birak

34
3. Ninni

• Biçim Özellikleri Nazim Birimi Dörtlük Ölçü
  7'li 8'li 9'lu Hece ölçüsü Uyak Dizilisi
  Genellikle dörtlügün dört dizesi de birbiriyle
  uyaklidir.
• Içerik Özellikleri Bebekleri uyutmak için
  söylenen bir nazim biçimidir. Her zaman bir ezgi
  ile söylenir. Anne çocuguna iliskin isteklerini,
  iyi dileklerini, kendi sevincini, üzüntülerini
  anlatir. Divan-i Lügatit Türk te Balubalu
  olarak geçer.
• Dandini dandini danali bebek
• Elleri kollari kinali bebek
• Benim oglum nazli bebek
• Uyusun da büyüsün ninni

35
4. Agit

• Biçim Özellikleri Nazim Birimi Dörtlük Ölçü
  7'li 8'li 10'lu Hece ölçüsü Uyak Dizilisi a a
  a b, c c c b...
• Içerik Özellikleri Ölen kisilerin ardindan
  duyulan aciyi, üzüntüyü dile getirmek için
  söylenen siirlerdir.
• Deprem, yangin, sel gibi dogal afetlerle ilgili
  de agitlar yakilmistir.
• Agitin yazari ve söyleyeni belli degilse anonim
  bir ürün sayilir.
• Agitin Islamiyet Öncesi Türk edebiyatinda
  karsiligi "sagu", Divan edebiyatinda karsiligi
  ise "mersiye"dir.
• Ibisimin kazalari Sarikamis ne arali       
  Battin avsar kozalari Kimi ölmüs kimi yarali 
  Sarikamis'ta kirildi Bunu duymus var mi ola    
  Koç yigidin tazeleri Yalan dünya kurulali

36
5. Destan

• Biçim Özellikleri Nazim Birimi Dörtlük
  (Dörtlük sayisi sinirsizdir.) Ölçü 11 'li Hece
  ölçüsü
• Içerik Özellikleri Toplumu etkileyen olaylar
  anlatilir.
• Dogal destanlarimizin tümü anonimdir. Dogal
  destanlarimiz uzun manzum öykülerdir.

37
B.AN0NIM HALK EDEBIYATI DÜZYAZI TÜRLERI 1. Masal

• Türk ve dünya edebiyatinin en eski ve en yaygin
  türlerindendir. Hayal gücüyle derlenen ve
  olaganüstü olaylarla dolu anlatilardir. Yer ve
  zaman kavrami yoktur.
• Temel amaç, insanlarin düssel dünyalarini
  zenginlestirerek insanlara ders vermek, yol
  göstermektir.
• Iyiler sürekli yüceltilir kötüler sürekli
  cezalandirilir.
• Genellikle bir tekerlemeyle baslar.
• Masal kahramanlari sunlar olabilir Insanlar
  (padisah, keloglan ...), hayvanlar (yilan,
  tilki,güvercin...), bitkiler (agaç, çiçek ...)
  düssel yaratiklar (dev, cin, peri...)
• Türk edebiyatinda La Fontaine'in masallari Sinasi
  tarafindan "Tercüme-i Manzume" adiyla
  çevrilmistir.

38
2. Halk Hikayeleri

• Halk arasinda söylenen, söyleyeni belli olmayan
  hikayelerdir.
• Destanla hikaye arasinda bir geçis görevi
  üstlenmistir.
• Hem destan, hem hikaye, hem de masal özelligi
  tasimaktadir.
• Nesir bölümlerinin arasinda nazim parçalari da
  bulunmaktadir.
• Olustuklari çagdaki sosyal yapiyi ve iç
  mücadeleleri yansitmaktadir.
• Sevgi ve kahramanlik islenmektedir.
• Anlaticilari okur-yazar, az çok kültürlü
• kisilerdir.
• Kisiler gerçek yasamdakilere yakindir
• olaganüstülükler oldukça sinirlidir.
• Ünlü halk hikayeleri sunlardir Kerem ile Asli,
• Ferhat ile Sirin, Arzu ile Kamber,
• Köroglu Hikayeleri, Battalgazi Hikayeleri...

39
3. Fikra

• Genellikle gerçek yasam olaylarindan yola çikarak
  
• hisse kapmayi amaçlayan ve temelinde nükte,
• mizah, elestiri ve hiciv ögesi bulunan düzyazi
• biçimindeki kisacik öykülere denir.
• Nasrettin Hoca,
• Incili Çavus ve
• Bektasi fikralari
• bu türün en tipik
• örnekleridir.
• ALLAH BILIYOR               Nasreddin Hoca bir
  cimri tanidiginin evine gittiginde tanidigi
• ona bayat ekmek ile bir tabak bal ikram etmis.
  Nasreddin Hoca bayat
• ekmegi disi kesmeyince sinirinden bali kasikla
  yemeye baslamis.
• Ev sahibinin gözü yerinden oynamis    -Aman
  efendim, bal ekmekle yenmez ise, insanin içini
  siyirir, demis.   Nasreddin Hoca hiç ses
  çikarmadan bali bitirmis ve    -Kimin içinin 
  siyrildigini Allah biliyor, demis. 

40
4. Bilmece

• Bütün uluslarda örnekleri görülen çok eski bir
  sözlü Halk edebiyati türüdür.
• Her toplumda hosça vakit geçirmek amacinin
  dogurdugu yaygin bir biçim ve söz oyunudur
• Türk bilmecelerinin çogu ölçülü, uyakli,
  aliterasyonlu, cinasli bir sanat yapisi gösterir.
• Bilmecenin iç özellikleri deger yargilarini,
• dünya görüslerini,
• akil seviyesinin üstünlügünü,
• günlük yasayisi
• sakaci ve nükteci
• bir sekilde yansitir.

41
5.

• Ses ve sözcük benzerliginden yararlanilarak
  meydana getirilen yari anlamli, yari anlamsiz
  cümlecik veya sözlerdir.
• Çocuk oyunlarinda ve masallarin girisinde
  söylenir. Diksiyon egitiminde tekerlemelerden
  yararlanilir.
• Evvel zaman içinde
• Kalbur saman içinde
• Deve tellal iken
• Pire berber iken
• Ben annemin besigini
• Tingir mingir sallar iken

42
6. Efsane

• Bir olayi akildisi ve olaganüstü yoldan gelismis
  gösteren söylenti.
• Efsane türleri
• - Tarihi, dini, olaganüstü kisileri, varliklari
  ve güçleri konu alan efsaneler
• - Dünyanin yaratilisini anlatan efsaneler
• Tabiat olaylarinin meydana gelisini
• anlatan efsaneler
• Kiyamet gününü anlatan
• efsaneler
• Türk edebiyatinda Genç Osman,
• Bos Besik,
• Çoban Çesmesi,
• Cennet Dagi
• gibi efsaneler yillardir söylenegelir.

43
SAHMARAN

• Yoksul bir ailenin oglu olan Camsab bir gün
  ormanda bir kuyu dolusu bal bulmus. Bali çikarmak
  üzere kuyuya inen Camsab'i, bütün bali yukari
  çeken arkadaslari aç gözlülükleri yüzünden kuyuda
  birakmis. Yalniz basina feryat eden Camsab tam da
  ümidini kesmisken topraktan igne deligi
  büyüklügünde isik sizdigini farketmis. Isigin
  geldigi deligi büyüten Camsab, ömründe görmedigi
  kadar güzel bir bahçeye girmis. Bu bahçede
  dünyada esi benzeri olmayan çiçekler, ortasinda
  bir havuz ve çevresinde oturaklar ile bir yigin
  yilan bulunuyormus. Havuzun basindaki taht
  üzerinde insan basli, süt beyaz vücutlu bir yilan
  Camsab'a kendi diliyle hitap etmis 'Hosgeldin
  insanoglu, çevrendekilerden korkma sen bizim
  misafirimizsin' Sahmaran Camsab'a türlü türlü
  yiyecekler ikram edip kendi ülkesine nasil ve
  neden geldigini sormus. Camsab hikayesini uzun
  uzun anlatmis... Camsab'i dinleyen Sahmaran
  basini sallayip 'Insanoglu nankördür, hilekardir.
  Küçücük menfaatleri karsisinda muazzam
  zararlarina razi olur' demis. Sahmaran'in
  güvenini kazanan Camsab uzun yillar bu bahçede
  yasamis. Yillar sonra bir gün Sahmaran'a yaklasan
  Camsab, ailesini çok özledigini söyleyip 'Nolur
  beni aileme kavustur' diye yalvarmis. Bunun
  üzerine Sahmaran kendisini saliverecegini, ancak
  yerini kimseye söylemeyecegine ve asla hamama
  girmeyecegine dair söz vermesini istemis. Çünkü
  Sahmaran'la karsilasan her kim olursa hamama
  gittiginde vücudu pullarla kaplanirmis.

44

• Sahmaran'a söz verip ailesine kavusan Camsab
  uzun yillar verdigi sözde durarak Sahmaran'in
  yerini kimseye söylememis ve hiç hamama gitmemis.
  Derken bir gün Camsab'in yasadigi ülkenin
  hükümdari Keyhüsrev hastalanmis. Vezir,
  hastaligin çaresinin Sahmaran'in etini yemek
  oldugunu söylemis ve herkesin hamama
  getirilmesini istemis. Önceleri direnen sonra
  zorla hamama gotürülen Camsab'in vücudu hamama
  girince pullarla kaplanmis. Sonunda da yapilan
  iskenceye dayanamayarak canini kurtarmak için
  kuyuyu göstermis. Hemen kuyunun basina gidilmis
  ve Sahmaran disari çikarilmis. Camsab'i gören
  Sahmaran 'Iste Camsab nihayet kanima girdin. Ben
  insanogluna itimat edilmeyecegini biliyordum.
  Fakat ne çare ki yine aldandim' demis. Ölüme
  giderken de Camsab'a 'Beni toprak çanakta
  kaynatip ilk suyumu sana içirecekler sakin içme
  zehirlidir. Ikinci suyumu iç gövdemi de hükümdara
  yedir' demis Sahmaran'in söylediklerini harfiyen
  yerine getiren Camsab ilk suyu vezire içirip
  ikincisini kendisi içmis. Etini de hükümdara
  yedirmis. Vezir ölmüs hükümdar da kisa sürede
  iyilesip Camsab'i veziri yapmis. Efsaneye göre
  Sahmaran'in öldürüldügünü yilanlar bilmemekte.
  Sahmaran'in öldürüldügünü ögrenen yilanlarin
  sehri basacagi rivayet edilir

45
7. Seyirlik Halk Oyunlari Seyirlik halk
oyunlari adi altinda toplanan ürünler sunlardir
meddahlik, kukla, karagöz, ortaoyunu, tuluat
tiyatrosu, köylü oyunlari.

• a.Meddah
• Taklitçilikle hikayeciligin birlestigi
• tek kisilik halk tiyatro türüdür.
• Hikayeler, konularini
• halkin günlük yasamindan alir.
• Anlatilarda, konusma diline özgü
• yapi ve sözcük ögeleriyle
• okumusluk özentileri göze çarpar.
• Sansar Mustafa, Hançerli Hanim, Letaifname bu
  türün örnekleridir.
• b.Karagöz
• Bir sanatçinin oynattigi gölge oyunudur.
• Baslanqic ve bitis bölümleri disinda muhavere
• ve fasil adli iki ana bölümden olusur.
• Muhavere, Karagöz ve Hacivat'in karsilikli
• konusmalaridir.
• Fasil bölümünde belli bir olay anlatilir.
• Abdal Bekçi, Kanli Nigar, Kanli Kavak,
• Yalova Sefasi önemli karagöz oyunlaridir.

46

• c.Orta ovunu
• 18. ve 19. yüzyilda yayginlasmistir.
• Seyircilerle çevrilmis bir alanda belli bir konu
• çevresinde, yazili bir metne bagli kalinmadan
• oynanan tuluata dayali oyundur.
• En önemli kisiler
• Pisekar ve Kavuklu'dur.
• Baslangiç ve bitis bölümleri
• disinda muhavere ve fasil
• olmak üzere iki ana bölümü
• vardir.
• d.Tuluat Tiyatrosu
• Metinli tiyatro
• ile Orta oyunu'nun
• birlesmesinden olusan
• bir tiyatrodur.

47
e. Köy Tiyatrosu Gelenegi

• Kirsal bölgelerde, köylerde görülen,
• daha çok yöresel yasamdan konularini
• alan oyunlardir.
• Kökleri geçmise dayanir. Bolluk,sevgi,
• savas, kiskançlik, yoksulluk gibi konular
• islenir.
• Sözlü gelenek içinde yer alir.
• Oyunlarin içerigi ve yapisi, yörelere göre
• farkliliklar gösterebilir.
• Oyuncular genellikle profesyonel degildir.
• Kilik degistirme, kisilestirme, maskeler ve müzik
  oyun içinde yer alabilir.
• Oyunlarda kaliplasmis sözlerin yani sira
  dogaçlamalar da bulunur.

48
8. Atasözü ve Deyimler

• Atasözleri halka mal olmus, söyleyeni belli
  olmayan, uzun deneme ve gözlemler sonucu olusmus
  özlü sözlerdir. Sav, mesel, tabir, darbi mesel
  olarak anilirdi.
• Agaç yas iken egilir atasözü Orhun abidelerinde
  Yuyka erikli toplagali ucuz ermis Yinçge eriklig
  üzgeli Yuyka kalin bolsar toplaguluk alp ermis,
  Yinçge yogon bolsar üzgülük alp emis. (Ince ve
  dayaniksiz iken onu büküp toplamak kolay imis
  derler. Fakat kalin olursa onu büküp toplamak,
  kirip parçalamak güç olur imis.) seklinde geçer.
• Divan-i Lügatit Türkte Dag daga kavusmaz insan
  insana kavusur. atasözü Tag taga katismaz, kisi
  kisigga katisir. seklinde geçmektedir.
• Deyimler genelde gerçek anlamin disinda
  kullanilan,en az iki sözcükten olusan ve bir
  düsünceyi etkili bir biçimde anlatan kaliplasmis
  sözlerdir.

49
3. Tekke ve Tasavvuf Edebiyati A. Biçim
Özellikleri

• Nazim birimi Dörtlüktür, Beyit halinde söylenmis
  siirler de vardir.
• Hece ölçüsünün yaninda aruz ölçüsü de
  kullanilmistir.
• Yarim Uyak ve Redif kullanilmistir.
• Bu edebiyatin konusu Allah aski ve Vahdet-i
  Vücud düsüncesidir.
• Tekke edebiyati sairlerinin birçogu,
  dergahlarda, tekkelerde tarikat ögretisiyle
  yetismis seyh ve dervislerdir hosgörüyü, ilahi
  aski ve sevgiyi benimsemislerdir.
• Dil bilinçle seçilmis halkin anlayacagi
  bir dildir. Bu dil özellikle Yunus gibi ozanlar
  tarafindan bilinçle islenmistir.
• Dilde Arapça ve Farsçadan gelmis tasavvuf
  terimleri yer almaktadir.
• Yalin ve özlü bir anlatim kullanilmistir. Söz
  sanatlarina basvurulmamistir.
• Nazim Sekilleri Ilahi, Nefes, Deme, Devriye,
  Nutuk, Sathiye, Ayin, Hikmet, Vezn-i Cem Düzyazi
  Biçimleri Evliya Menkibeleri, Efsaneler,
  Tezkireler (Tarikat büyüklerinin yasamlarini
  anlatir.)...

50
2. Içerik Özellikleri

• Amaci önceden belirlenmis ilk edebiyatimizdir. Bu
  amaç, genis halk yiginlarina tasavvuf düsüncesini
  benimsetmektir.
• Islenen baslica konular Tanri sevgisi (aski),
  Tanri'ya varis yollari, dünyanin geçiciligi,
  nefsin (benligin) öldürülmesi, ölüm, tasavvuf
  ilkeleri...
• Siirlerin önemli bir kismi didaktiktir. Ancak
  bunlarda bile büyük bir cosku vardir.
• Halk edebiyatinda hiç aruz kullanmayan sairler
  Karacaoglan, Köroglu, Dadaloglu, Pir Sultan
  Abdal, Kayikçi Kul Mustafa, Asik Veysel

51
Tekke Tasavvuf Edebiyati Nazim Sekilleri ILAHI

• Tanriyi övmek, ona yakarmak için söylenilen dini
  sarkilara ilahi denir. Tekke edebiyatinda ise din
  ve ahlakla ilgili siirler ilahi adiyla
  tanimlanir. Özel bir ezgiyle okunur. Hecenin 7
  li, 8li ve 11 li kalibiyla söylenir.
• Bektasi tekkelerinde Nefes, Mevlevilerde Ayin,
  Alevi tekkelerinde Deme adini almislardir.
• Daglar ile taslar ile
• Çagirayim mevlam seni
• Seherlerde kuslar ile
• Çagirayim mevlam seni
• Sular dibinde mâhiyle
• Sahralarda âhû ile
• Abdal olup yâhû ile
• Çagirayim mevlam seni (Yunus Emre)
• 
  

52
NEFES

• Bektasi sairlerin söyledikleri tasavvufi siirlere
  denir. Genellikler tasavvuftaki vahdet-i vücud
  düsüncesi anlatilir. Bunun yaninda Hz. Muhammed
  ve Hz. Ali için övgüler de söylenir.
• Aleviler, bu türde yazilmis olan siirlere DEME
  adini verirler.
• Ilahi, nefes ve demeler, bestelenerek söylenir.
• Istivâyi gözler gözüm
• Sebalmesanidir yüzüm
• Enel Hakki söyler sözüm
• Mirâcimiz dârdir bizim
• Haber aldik mahkemâttan
• Geçmeyiz zâttan sifattan
• Balim nihan söyler Haktan
• Irsâdimiz sirdir bizim (Balim Sultan)

53
NUTUK

• Tarikat seyhlerinin, pirlerin, mürsitlerin tekke
  ve tarikat derecelerini ve tarikat adabini
  ögretmek için söyledikleri siirlerdir.
• Evvel tevhid sürer mürsid dilinden
• Erisir cânina fazli Hüdâ nin
• Kurtulursun emârenin elinden
• Erisir cânina fazli Hüdâ nin

54
DEVRIYE

• Allahtan gelip Allaha dönülecegini de anlatan
  siirler diyebiliriz. Devriye, Hz. Muhammed in
  Ben nebi iken Âdem su ile çamur arasindaydi.
  hadisi ile ilgilidir. Mutasavviflara göre vücut
  halindeki Hz. Muhammed, yeryüzüne sonradan
  gelmistir. Halbuki ruh halindeki Hz. Muhammed
  ezelden beri vardi. Vakti gelen ruh maddi aleme
  iner. Önce cansiz varliklara, sonra nebâtata
  (bitkilere), hayvana, insana en sonra da insan-i
  kamil e geçer. Oradan da Allah a döner. Bu
  inisi ve çikisi anlatan siirlere devriye denir.
• Ana rahminden düstük pazara
• Bir kefen aldik da girdik mezara
• Çok seyr ü devr edip geldim ben ey can
• Bildim cihan yine evvelki cihan
• (Hüsnî)
• 
  

55
SATHIYE

• Dini konulardan, inanca ait meselelerden, alayli
  bir dille söz eder gibi yazilan siirlerdir.
  Görünüste saçma sanilan bu siirlerin,
  yorumlandiginda tasavvufla ilgili degisik
  konulara degindigi anlasilir. Bu tür siirlere
  genellikle Bektasi sairlerinde rastlanir. Medrese
  hocalarina göre bu sathiyeler küfür sayilir.
• Yeri gögü ins ü cinni yarattin
• Sen ey mimar basi eyvanci misin
• Ayi burcu günü çarhi var ettin
• Ey mekan sahibi rahsanci misin
• Denizleri yarattin sen kapaksiz
• Sulari yürüttün elsiz ayaksiz
• Yerleri temelsiz gögü direksiz
• Durdurursun acep iskanci misin
• 
  (Azmi)

56
DEME

• Alevi-Bektasi tarikatindan tasavvuf siirlerinin
  tarikatlarini ve hareketleriyle ilgili temalari
  isleyen, sorunlarini konu edinen siirlerine
  "deme" adi verilir. Genellikle 8li hece
  ölçüsüyle yazilan demeler saz esliginde kendine
  özgü bir makamla söylenir.

57
HIKMET

• Dini konulardaki sezgilerin bilgece, özlü bir
  biçimdeanlatildigi ilahi tarzindaki siirlerdir.
• Hoca Ahmet Yesevinin siirlerinin adidir.
• Ya ilahim hamdin ile hikmet dedim
• Zati ulu hacem, siginip geldim sana
• Tevbe kilip günahimdan korkup döndüm
• Zati ulu hacem, siginip geldim sana

58
Tekke ve Tasavvuf Edebiyati SanatçilariHOCA
AHMET YESEVI (12. yy)

• Tasavvuf edebiyatinin kurucusudur.
• En önemli eseri dini ve
• ahlaki ögütler veren Divan-i Hikmet te,
• Ilahi aski anlatir.
• Allah askina düsen kisi bencillik,
• gösteris, iki yüzlülük, kisisel çikar gibi
• küçük hesaplara düsmemelidir.der.
• Ask kapisini Mevlâm açinca bana degdi
• Toprak eyleyip 'Hazir ol! ' deyip boynumu egdi
• Yagmur gibi melâmetin oku degdi
• Ok saplanip yürek, bagrimi destim ben iste.

59
YUNUS EMRE (1250-1320)

• Yüzyillar boyunca Tekke edebiyatinin en büyük
  önderi sayilmis bugünkü Türkçenin baslaticisi
  kabul edilmistir.
• Yalin ve özlü söyleyisin ustasidir siirlerinde
  coskun bir lirizm vardir.
• Insan sevgisi ve Tanri sevgisi siirlerinin genel
  temasidir.
• Tasavvuf akimini taskin ve gür lirizmi ile halka
  yansitmistir.
• Aruzla da siir yazmakla birlikte
• genellikle heceyi kullanmistir.
• Eserleri Divan (Ilahi ve nefesler)
• Risaletü'n Nushiye (Mesnevi-Aruz)

60
HACI BEKTAS-I VELI (13. Yüzyil)

• Ünlü bir Türk mutasavvifidir.
• Bektasiligin kurucusudur.
• Ahmet Yesevi'nin isaretiyle
• Anadolu'ya gelmis,
• Kirsehir'e yerlesmis ve
• pek çok dervis yetistirmistir.
• Makalat (Bu eserde kisa hikaye
• ve nüktelerle Allah aski ve coskusu
• anlatilmaktadir.)
• Her ne arar isen kendinde ara
• Kudüste, Mekkede, Hacda degildir.

61
HACI BAYRAM VELI (1352-1420)

• Bayramiye tarikatinin kurucusudur.
• Siirlerinde Yunus Emre'nin etkisi görülür. Haci
  Bayram Veli'nin bugüne kalabilen aruzla yazilmis
  iki, hece ölçülü üç siiri var. Bir de onun oldugu
  söylenilen Türkçe bir mektubu varmis.
• Nutuk (Hece ölçüsü)
• N'oldu bu gönlüm n'oldu bu gönlümDerd-u gam ile
  doldu bu gönlümYandi bu gönlüm yandi bu
  gönlümYanmada derman buldu bu gönlüm
• Bilmek istersen seniCan içre ara caniGeç
  canindan bul aniSen seni bil sen seni

62
KAYGUSUZ ABDAL (15.Yüzyil)

• Gaybi ya da Kaygusuz Sultan olarak da taninir.
• Siirlerinde hicivli (mizahi) bir dil kullanmis
  ham sofularla ve insanlik kusurlariyla alay
  etmistir.
• Bektasi ozanidir.
• Hem aruz hem hece ölçüsünü kullanir.
• Yalin bir dili ve kivrak bir söyleyisi
• vardir.
• Eserleri Kaygusuz Sultan Divani
• (Siir), Budalaname (Düzyazi)
• Bir kaz aldim ben karidanBoynu da uzun
  borudanKirk abdal kanin kurutanKirk gün oldu
  kaynadirim kaynamazSekizimiz odun
  çekerDokuzumuz ates yakarKaz kaldirmis basin
  bakarKirk gün oldu kaynadirim kaynamaz

63
PIR SULTAN ABDAL (16.Yüzyil)

• Kanuni döneminde Sivas'in Banaz ilçesinde
  yasamistir.
• Bektasi ozanidir.
• Bir ayaklanmaya katildigi gerek-
• çesiyle Hizir Pasa tarafindan öldürtül-
• müstür.
• Aleviligi yaymak amaciyla yazdigi
• siirlerinde coskun bir lirizm hakimdir.
• Duru bir Türkçe ile yazdigi dindisi
• siirlerinde aski, dogayi ve halkin gerçek
• yasamini anlatmistir.
• Siirleri halk belleginde yasayarak
• günümüze ulasmistir.
• Bin cefâlar etsen almam üstümeGayet sirin geldi
  dillerin dostumVarip yad ellere meyil
  verirsenKis ola baglana yollarin dostum

64
SEYRANI (1800-1866)

• Tasavvufa ilgi duymus, hicivleri yüzünden
  Istanbul'dan kaçmak zorunda kalmistir.
• Asik ve divan tarzi siirler yazmistir.
• Saglam bir dil ve içten bir anlatima sahiptir.
• Seyrani Divani adli bir eseri vardir.
• Gönül serden geçer yardan geçemezBaglanmis
  ikrara kavi özlüyümHer sözüm dinleyen özüm
  seçemezSirat köprüsünden ince sözlüyüm
• Seyrani aradim onu her yerdeAsk-i hakikatle
  düstüm bu derdeTuttum günahimdan yüzüme
  perdeRabbim divaninda kara yüzlüyüm

65
ERZURUMLU IBRAHIM HAKKI (18. yy)

• Sair, bilgin ve mutasavviftir.
• Divani ve çesitli bilimlerden söz eden (fizik,
  astronomi, sosyoloji) Marifetnamesi ile ünlüdür.
• Siirlerinde tasavvufi coskunluk
• vardir.
• Görelim Mevla neyler
• Neylerse güzel eyler
• sözü meshurdur.

66
Her ne kadar Sürç-i lisan ettiysek af ola diye
bitiriyoruz sözü. Bizi dinlediginiz için tesekkür
ederiz.

• Hazirlayan ve sunan Devrim OLUKLULU (Edebiyat
  Ögretmeni)