Theater

1
Theater

• Bertolt Brecht en Lars von Trier
• Butoh
• William Kentridge en de Neus

2
Bertolt Brecht en Lars von Trier
3
Bertolt Brecht (1898 1956)

• Episch theater
• Het kleine Organon voor het theater (1948)
• Driestuiveropera
• Moeder Courage en haar kinderen
• De Kaukasische Krijtkring

De mens en de wereld veranderen en de mens kan de
wereld veranderen. In zijn toneelstukken toont
hij de praktijken van het kapitalisme, communisme
biedt de uitweg. In zijn werk laat hij het
publiek een objectief oordeel vellen door afstand
te creëren tot dit publiek
4
Episch Theater
Verhalend theater / theater van de
vervreemding Gaat uit van een politieke en
maatschappelijke betrokkenheid

• De speler zal zich niet met zijn eigen rol
  identificeren.
• De toeschouwer zal zich niet inleven maar (zoals
  bij sportwedstrijden) tot een kritische
  medespeler worden.
• Niet het gespeelde, maar dat wat je kunt leren
  is belangrijk.
• De toeschouwer heeft steeds een kritische
  afstand tot datgene wat zich op het toneel
  afspeelt.

5

• Er wordt vaak gebruik van maskers of een
  opvallende grimering. 
• Er kan een vertellersfiguur optreden, die zich
  tot het publiek richt, commentaar op de
  gebeurtenissen geeft of de scènes met elkaar
  verbindt. 
• De eigenlijke personages maken in hun spel het
  publiek steeds duidelijk dat er 'slechts' toneel
  gespeeld wordt de spelers identificeren zich
  nooit volledig met hun rol
• Veelvuldige wisselingen van plaats en tijd, die
  verduidelijkt worden met diaprojecties,
  plaatsnaambordjes of eenvoudige rekwisieten. 
• Decorwisselingen vinden vaak plaats voor het oog
  van het publiek
• Musici en verlichtingsmechanieken kunnen tijdens
  de voorstelling zichtbaar blijven. 
• Inleidende teksten waarin op het verhaal wordt
  vooruitgelopen om aan te geven dat het verhaal zo
  en niet anders verloopt. Het gaat niet om de
  afloop maar om het verloop.
• Onderbreken van het verhaal met liederen ze
  geven meestal niet de mening van het personage,
  maar ze gaan over de hele situatie, die meestal
  vanaf een afstand wordt bekeken.
• Het decor geeft aan dat het om theater gaat.
• Alleen de meest noodzakelijke rekwisieten worden
  gebruikt.

6

• Episch
• Toneel vertelt
• toeschouwer als waarnemer
• Biedt wereldbeeld
• Plaatst toeschouwer er tegenover
• Argumenteert
• Wil naar inzicht leiden
• Kijker studeert
• Rede

• Dramatisch
• Toneel handelt
• Identificatie, sleept de toeschouwer mee
• Ervaring binnen gegeven wereldbeeld
• Plaatst toeschouwer erin
• Suggereert
• Leidt naar ervaring via meebeleven
• Kijker leeft mee
• Gevoel

7
fragment

• Bekijk het fragment uit de Dreigroschenoper in
  toneeluitvoering.
• Benoem minimaal drie kenmerken van episch theater
  die je in dit fragment ziet.
• Vertel van elk van deze kenmerken of ze
  vervreemdend werken en op welke manier.
• Leg hoe de sociale en politieke voorkeuren van
  Bertolt Brecht in dit stuk naar voren komen. Noem
  twee manieren.

8
Lars von Trier (1956 - )
9
Lars von Trier - Dogville

• Bij het maken van zijn film Dogville werd Lars
  von Trier geïnspireerd door het werk van Brecht.
  De directe aanleiding voor de film was een lied
  van Kurt Weill uit de Dreigroschenoper.
• Zijn film Dogville kan als Brechtiaans worden
  beschreven, omdat Lars von Trier hier gebruik
  maakt van dezelfde vervreemdingstechnieken als
  Brecht.
• fragment
• Bekijk het fragment uit de film Dogville. Noem
  drie vervreemdingstechnieken die Lars von Trier
  gebruikt.

10
William Kentridge en De Neus
11
William Kentridge (1955-)

• Zuid-Afrikaanse kunstenaar
• Tekeningen en animaties
• Theater/Operamaker
• Hij signaleert (als blanke kunstenaar) de
  misstanden rondom de problematiek van apartheid
  in Zuid-Afrika

12
William Kentridge, Felix in Exile, 1994
13

• fragment
• Bekijk het fragment (Engelstalig) over De Neus,
  opus 15 uit 1928
• Geef de synopsis van het verhaal van De Neus.
• Leg uit op welke wijze het stuk kritiek op
  hierarchische verhou-
• dingen in de maatschappij bevat.
• De Neus is een voorbeeld van modernistische
  muziek die type-
• rend is voor de overgangsfase waarin de Russische
  kunst zich
• bevond en de relatieve vrijheid in de nadagen van
  Lenins NEP
• (Nieuwe Economische Politiek).
• Benoem twee modernistische muzikale kenmerken in
  het frag-
• ment.
• Leg uit wat animaties zijn, en hoe deze door W.
  Kentridge ge-
• maakt zijn.

http//www.youtube.com/watch?vnD_oW9pb3O8
14
William Kentridge, The Nose, 2010
Opera van Shostakovich uit 1928 naar het verhaal
van Nikolaj Gogol uit 1836 Bewerking door
Kentridge waarbij hij gebruik maakt van animatie
en projectietechnieken
15

• Kentridge maakt in deze opera gebruik van een
  constructivistische beeldtaal.
• Bekijk de afbeelding en noem twee elementen
  waarin deze constructivistische beeldtaal
  zichtbaar is.

16

• fragment Felix in Exile, W. Kentridge, 1993-1994
• Felix is alleen in een kamer. Het landschap van
  de East Rand
• vult zijn koffer en de wanden. Het land is
  bezaaid met lichamen,
• die in de bodem worden opgenomen. Een vrouw,
  Nandi, land-
• meter, ontmoet hem vanachter zijn spiegel. Ze
  verdwijnt in de
• grond. Felix keert terug naar haar poel. Felix in
  Exile werd vlak
• voor de eerste algemene verkiezingen in
  Zuid-Afrika gemaakt
• en stelt de vraag hoe de herinnering aan de
  mensen die op weg
• naar het nieuwe politieke systeem zijn gestorven,
  levend kan
• worden gehouden. Het landschap wordt daarbij
  gebruikt als me-
• tafoor voor het proces van herinneren en
  vergeten.
• William Kentridge is geboren en opgegroeid in
  Zuid-Afrika en
• in zijn vele animatiefilms spelen anti-apartheid
  en politieke mis-
• standen een hoofdrol.
• Leg uit hoe in dit fragment het landschap als
  metafoor voor
• herinneren en vergeten wordt verbeeld.

http//www.youtube.com/watch?vvF5cngcXqSs
17
Butoh
18
Butoh

• Ontwikkelt zich in Japan na de tweede
  wereldoorlog en betekent letterlijk stampende
  dans (Ankoku Butoh) en wordt ook wel dans der
  duisternis genoemd.
• Ontstaat
• onder invloed van een veranderende maatschappij
• als reactie tegen de contemporaine Japanse
  dansscene die te westers zou zijn

19
Butoh
In de dans komen beladen en ook politiek
geëngageerde themas aan bod. De grondleggers van
de dans zijn Tatsumi Hijikata en Kazuo Ohno
Kinjiki, Verboden kleuren, 1959.
20

• Fragment van de Dode Zee, gedanst door Kazuo
  Ohno.
• Hoe wordt in dit fragment het aspect dood
  uitgebeeld? Laat de
• muziek buiten beschouwing.

http//www.youtube.com/watch?vZUjhQLB0hXY
21

• Bekijk het volgende fragment van Sankai Juku.
• Beschrijf het toneelbeeld in dit fragment.
• Butoh wordt tot de discipline dans gerekend. In
  dit fragment
• zou je echter ook theateraspecten aan kunnen
  wijzen.
• Noem een aspect van dit fragment dat behoort tot
  dans.
• Noem een aspect van dit fragment dat behoort tot
  theater.
• De muziek in het vorige fragment was traditioneel
  Japans.
• De muziek in dit fragment heeft een ander
  karakter.
• Benoem twee Westerse muzikale kenmerken in dit
  fragment.