ISTANBUL

1
ISTANBULDA SANAYININ MEKANSAL GELISIMI VE
GELECEK IÇIN ÖNGÖRÜLER

• Prof. Dr. Ibrahim BAZ
• Istanbul Büyüksehir Belediyesi Baskanligi
• Metropoliten Planlama ve Kentsel Tasarim Merkezi
  (IMP)
• Koordinatörü

3 Aralik 2008
2
KAPSAM 1.Giris 2.Istanbul Sanayinin Mevcut
Durumunun Analizi 3. Istanbul Sanayi Alanlari
Için Öngörüler 3.1. Islevi Farklilastirilacak
Sanayi Alanlari Öngörüleri 2.2. Mevcut Sinirlar
içinde Sagliklilastirilacak Sanayi Alanlari
Öngörüleri 2.3. Doygunluk Düzeyi Saglanacak OSB
Alanlari Öngörüleri 2.4. Desantralizasyon
Öngörüleri 4. Istanbul Metropoliten Alan Sanayi
Gelisim Öngörülerine Iliskin Stratejiler
4.1 Sanayi Gelisim Stratejileri 4.2. Mekansal
Gelisim Stratejileri 5. Sonuç
3
1. Giris

• Istanbulda
• kent büyüklügü ? sanayi
• birbirini büyüten iki olgu
• ülke ekonomisine önemli katki
• ancak yerlesme düzeni açisindan
• - kentsel islevlerle saglikli iliskiler
  kuramamis
• - kendi gelisiminin önündeki en büyük engel
  durumuna gelmistir.

4
1. Giris
ESKI PLANLARDA SANAYI ALANLARI ÖNGÖRÜLERI
1966 Istanbul Sanayi Plani 1980 Istanbul Nazim
Plani gerçeklesen (2006)
1140,5 ha 5,4 m²/ kisi
7100 ha 10 m² / kisi
11.000 ha 10 m² / kisi
sanayi tesislerinin toplaminin 52.2si
isgücünün 40i Istanbulda DIE (1987)
öngörülenlerin çok üzerinde ve plansiz
gerçeklesen sanayilesme içme suyu havzalarini ve
kentin tüm dogal yapisini tehdit etmektedir
5
1. Giris
Istanbul Metropoliten Planlama ve Kentsel
Tasarim Merkezinde (IMP) yürütülen 1/25.000
ölçekli Nazim Imar Plani Tasari çalismalarinda
kabul edilen Istanbulun planlama vizyonunda
Istanbulun ekonomik yapisinin sanayi
ekonomisiden bilgiye dayali hizmet
ekonomisine dönüstürülmesinin veya kaymasinin
gerekliligi ortaya konmustur.
6
2. Istanbul Sanayinin Mevcut Durumunun Analizi
Istanbulda 1.250.000 kisilik sanayi istihdami
ve 10.476 ha brüt üretim yapilan sanayi alani
yer almaktadir (2006)
düzensiz yapilasmalar, sanayi alanlari ile iç
içe gelismistir. Geçmiste arz - talep döngüsü
kapsaminda - kentin iç kesimlerinde -
dogal yapi sinirlarinda, su havzalarinda Gelisen
yapi kentin sorunlu alanlari haline getirmis
yeni islevlerle dönüsüme tabi tutulmalarini
zorunlu hale getirmistir.
7
2. Istanbul Sanayinin Mevcut Durumunun Analizi
yerlesilebilir arazi miktarinin kisitli olmasi
kent içinde yer alan sanayilerin arazi
degerlerinin ciddi oranlarda artmasina neden
olmustur. Bu durum, merkezde kalan ve gelisme
potansiyelleri bulunmayan sanayi tesis ve
alanlarinin daha ucuz arsa maliyetleri olan
kentin dis çeper alanlarina kaydirilmalari
talep ve arayisini da beraberinde getirmistir.
8
2. Istanbul Sanayinin Mevcut Durumunun Analizi
Istanbul Sanayi Alanlari
9
2. Istanbul Sanayinin Mevcut Durumunun Analizi
Istanbulda ki toplam 4.706 ha sanayi alaninin
çesitli fonksiyonlara dönüstürülebilecegini
öngörülmektedir.
tamamen sanayiden arinma dönüsümleri yerine
ileri teknoloji ve bilisim teknolojileri
kullaniminin yayginlastirildigi sanayi tarzlarina
dönüstürülmesini, katma degerin yükseltilmesini
mümkün kilacak ileri teknoloji sanayilerine
dönüsümü de tesvik etmek gerekmektedir.
Bu niteliklerde ki standartlara uygun hale
getirilen sanayi alanlarinin kent içinde
kalabilmesinde ayrica bir sakinca
görülmemelidir.
10
2. Istanbul Sanayinin Mevcut Durumunun Analizi
Istanbul Metropoliten Alaninda sanayi alanlarina
yönelik üç temel yaklasim.
11
3. Istanbul Sanayi Alanlari Için Öngörüler
Doygunluk Düzeyi Saglanacak OSB Alanlari
Öngörüleri
Islevi Farklilastirilacak Sanayi Alanlari
Öngörüleri
Desantralizasyon Öngörüleri
Mevcut Sinirlar içinde Sagliklilastirilacak
Sanayi Alanlari Öngörüleri
12
3.1. Islevi Farklilastirilacak Sanayi Alanlari
1/25.000 ölçekli Istanbul Nazim Imar Plani
tasarisi bütününde sanayi alanlarina iliskin
alinan kararlar, planlama bölgeleri çerçevesinde
degerlendirilmistir. Sanayi alanlari ile ilgili
kararlar Avrupa yakasinda Göller Arasi ve MIA
Etkilesim Alani Planlama Alt-Bölgesi, Anadolu
yakasinda Anadolu Yakasi Güney Planlama
Alt-Bölgesi Bu alt bölgelerde halen 2 adet OSB
bulunmaktadir. Ikitelli OSB 150.000 kisi
istihdam (istihdam kapasitesi 300.000 kisi)
Beylikdüzü OSB 15.000 kisi istihdam (istihdam
kapasitesi 30.000 kisi)
13
3.1. Islevi Farklilastirilacak Sanayi Alanlari
14
3.1. Islevi Farklilastirilacak Sanayi Alanlari
15
3.1. Islevi Farklilastirilacak Sanayi Alanlari

• Istanbul Metropoliten Alani
• içinde özellikle merkez alanlarda
• kalan, ancak
• mekan yetersizlikleri,
• kullanim uyumsuzluklari,
• kentsel deger artislari
• nedeniyle
• yer degistirmesi ve farkli islev yüklenmesi
• öngörülen sanayi alanlarinin büyük bir kismi,
• 1995 Nazim Planinda da hizmet fonksiyonuna
• dönüsecek alanlar olarak belirlenmistir.
• .

16
3.1. Islevi Farklilastirilacak Sanayi Alanlari
Bati Yakasinda Zeytinburnu, Yenibosna-Ikitelli
aksi, Bayrampasa, Gaziosmanpasa, Silivri ile
Dogu Yakasinda Kartal bölgeleri sanayi
kullanimindan farkli kullanimlara dönüsme
potansiyeline sahip alanlardir. Bu alanlarda
çalisan 223.000 isgücünün, Istanbul Metropoliten
Alaninda kapasitesi dolacak sanayi alanlarinda
çalisacaklari öngörülmektedir.
17
3.2. Mevcut Sinirlar içinde Sagliklilastirilacak
Alanlar
Istanbul Metropoliten Alaninda, sanayi
gelisiminin kendi içinde saglikli bir yapiya
kavusturulmasi ve yeniden organizasyonu
kapsaminda müdahale alanlari belirlenmistir.
Bu alanlar Ümraniye-Dudullu ve Hadimköy
gibi sanayi alanlaridir. Bu alanlar da ki
sanayilerin su havza alanlarinda yer almasi
nedeniyle, bunlarin kirletici sanayi olmaktan
çikarilmalari ve/veya alisilagelmis sanayi olarak
tesvik edilmemeleri önerilmektedir.
18
3.3. Doygunluk Düzeyi Saglanacak OSB Alanlari
Istanbul Metropoliten Alaninda yer alan OSBlerin
kullanilmayan kapasitelerinin degerlendirilmesi
için mevcut durumun ortaya çikardigi sorunlarin
bertaraf edilmesi gerekmektedir. Bu alanlar
rehabilite edilerek, gerekli kosullar
saglandiginda (ulasim sorunlari, alan
büyüklükleri yetersizliginin giderilmesi)
bunlarin 395.100 isgücü kapasitesine ulasmasi
beklenebilir.
19
3.3. Doygunluk Düzeyi Saglanacak OSB Alanlari
Istanbul Ikitelli OSBnin 700 ha alanda 130.000
isgücü çalismaktadir. Tam kapasite kullanilmasi
durumunda ek 170.000 isgücü çalisabilir Deri,
kimya, boya ve mermer alt sektörlerinde
yogunlasmis olan Istanbul Tuzla OSBnin, 947
halik alaninda 12.137 kisi çalismaktadir. Toplam
kapasitenin dolmasi halinde burada 34.700 isgücü
çalisacaktir. Beylikdüzü OSBde 153 ha alanda
10.000 isgücü çalismaktadir ve ek olarak 5.000
isgücü kapasitesi vardir. Tekstilkent, toplam
100 ha büyüklügündeki alanda 15.000 isçi olanagi
saglayacaktir.
20
3.3. Doygunluk Düzeyi Saglanacak OSB Alanlari
21
3.4. Desantralizasyon Öngörüleri
Kent içindeki olasi sanayi alanlarinin hizmet
sektörüne dönüsümüyle birlikte, Istanbul
sanayinin katma degeri yüksek ileri teknoloji
sanayine dönüsebilmesi için mevcut ve yeni
sanayi alanlarinin devami ve gelistirilmeleri
için sanayinin desantrilizasyonuna,
metropoliten alan dis çeperlerine
kaydirilmalarina veya transferlerine ihtiyaç
duyulacaktir.
22
3.4. Desantralizasyon Öngörüleri
Sanayinin desantralizasyonu, Istanbulun
sanayideki agirliginin hizmetler sektörüne dogru
kaymasini getirdigi gibi, ayni zamanda sanayinin
dengeli kalkinma için bir araç olarak
kullanilmasini da destekleyen bir politikadir.
Bu çerçevede, Türkiyedeki yeni sanayi
odaklarinin deneyimleri önemli örnekler
olmaktadir.
23
3.4. Desantralizasyon Öngörüleri
. Sanayinin yogunlastigi Istanbul ve Marmara
Bölgesi disinda ortaya çikan sanayi odaklarinda
tesviklerin olumlu bir etkisi olmakla birlikte,
Bölgenin yerel dinamiginin de etkili oldugu
bilinmektedir. Bu noktada tesviklerin, yerel
girisimciligi destekler nitelikte olmasi önem
kazanmaktadir.
24
4. Sanayi Gelisim Öngörülerine Iliskin Stratejiler

• Istanbul Metropoliten Alan
• sanayi gelisim stratejileri 2 baslikta
• degerlendirebiliriz
• Sanayi Gelisim Stratejileri 10
• Mekansal Gelisim Stratejileri 4

25
4.1. Sanayi Gelisim Stratejileri
a. Sanayinin dünya kosullarindaki rekabet gücünü
arttirmaya dönük ileri teknoloji kullanan ve
katma degeri yüksek sanayine dönüsüm ve
gelisiminin tesvik edilmesi. b. Ileri teknoloji
kullanan ve katma degeri yüksek sanayi türlerine
geçisi hizlandiracak önemli bir potansiyel olarak
KOBIlerin gelisiminin tesviklerle
desteklenmesi. c. Teknoparklarin hem niteliksel
hem de niceliksel olarak etkinliginin
arttirilmasi. d. Ileri Teknoloji Arastirma
Bölgelerinin yasama geçirilmesine dönük
tesviklerin olusturulmasi.
26
4.1. Sanayi Gelisim Stratejileri
e. Sanayi - Üniversite Isbirliginin
güçlendirilmesi ve sürekliliginin saglanmasinin
tesvik edilmesi. f. Dogal afetler bakimindan
risk tasiyan Istanbulda sanayinin yigilmasinin
ülke gelecegi bakimindan yaratacagi olasi
dezavantajlari ortadan kaldirmak için
Istanbuldaki sanayi yükünün azaltilmasinin
tesviklerle desteklenmesi. g. Istanbulda
sanayinin yükünün azaltilmasi yönünde ülke içinde
yerel girisimciligi destekleyen sanayi
odaklarinin tesvik edilmesi.
27
4.1. Sanayi Gelisim Stratejileri
h. Istanbulda sanayinin yükünün azaltilmasi
yönünde Istanbul disindaki OSBdeki doygunluk
düzeyini saglamak yönünde tesviklerin
verilmesi. i. Rekabet gücü yüksek sanayi
sektörlerinin kaynak-kapasite gelisiminin
degerlendirilmesi ve bu sektörlerin öncelikle
tesvik edilmesi. j. Kentsel yasam kalitesinin
arttirilmasi yönünde sanayi alanlarinin çevre
dostu haline getirilmesi.
28
4.2. Mekansal Gelisim Stratejileri

• Istanbulun dogu ve bati çeperlerinde yer alan
  OSBlerin doygunluk düzeylerinin saglanmasinin
• tesvik edilmesi ve bunlarin
• sanayi tampon bölgeleri haline getirilmesi.
• b. Istanbul Metropoliten Alan içinde özellikle
  merkez alanlarda kalan sanayi alanlarinin,
• sanayi islevi farklilastirilacak alanlar
  olarak belirlenmesi ve bu yönde tesviklerin
  saglanmasi.

29
4.2. Mekansal Gelisim Stratejileri
c. Istanbul Metropoliten Alan içinde özellikle
havza sinirlari içinde kalan sanayi
alanlarinin, mevcut sinirlar içinde
sagliklastirilacak alanlar olarak belirlenmesi
ve bu yönde tesviklerin saglanmasi. d. Istanbul
Metropoliten Alan içinde özellikle OSBlerin
mevcut sinirlar içinde doygunluk düzeyi
saglanacak OSB alanlari olarak belirlenmesi ve
bu yönde tesviklerin saglanmasi.
30
5. Sonuç.

• Istanbulda sanayinin desantralizasyonu için
• iki asamali stratejiler bütünü olusturulmalidir.
  
• Öncelikle Istanbul yakin çevresinde ve bölgedeki
  sanayi potansiyelleri degerlendirilmeli,
• Diger yandan bölge disinda yerel dinamikleri
  harekete geçirerek dengeli gelismeyi tesvik eden
  stratejiler uygulanmalidir.
• Desantralizasyon kosullari, Metropoliten Alan
• içinde ve disinda olusturulmalidir
• Metropoliten alan içinde konumu nedeniyle
  dezavantaj olusturan katma degeri düsük ve
  kirletici sanayi alanlari (havza içinde, kent
  merkezinde ki sanayi alanlari gibi) öncelikle ele
  alinmalidir.

31
5. Sonuç.

• Diger taraftan, öncelikle metropoliten alan
  içindeki kapasitelerin degerlendirilmesi ve
  etaplar halinde yakin çevre alanlardaki
• sanayi potansiyellerinin planlanmasi
  öngörülmektedir.
• Bu süreç de bir yandan sanayinin ihtiyaç duydugu
• teknik altyapi yatirimlari öncelikle hayata
  geçirilmeli, diger yandan sanayi üretim yapisinin
  
• niteliksel ve niceliksel olarak degisimi
  kapsaminda
• sosyal yatirimlara, niteliksiz isgücünün
  yönelebilecegi yeni is alanlarinin
  gelistirilmesi, meslek edinme egitim programlari
  gibi açilimlara yönelmelidir.

32
Tesekkürler
Prof. Dr. Ibrahim BAZ Istanbul Büyüksehir
Belediyesi Baskanligi Metropoliten Planlama ve
Kentsel Tasarim Merkezi (IMP) Koordinatörü
3 Aralik 2008