SIMULATIEMODELLEN als INSTRUMENTEN voor BELEIDSEVALUATIE en -PLANNING

1
SIMULATIEMODELLEN als INSTRUMENTEN voor
BELEIDSEVALUATIE en -PLANNING

• Gerlinde Verbist
• Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck
• Universiteit Antwerpen

2
Evaluatie van maatregelen van het NAP-SI
verschillende benaderingen

• Beschrijvende variabelen (input, output,)
• Experimenten vergelijking onderzoeksgroep
  controlegroep
• Quasi-experimenten
• Simulatiemodellen voor ex ante en ex post
  evaluatie
• Specifieke maatregelen
• Hier nadruk op 1ste orde effecten

3
Simulatie modellen op microniveau

• Meten van effecten van beleidsverandering
• Identificatie maatregelen voor verbetering
  doelstellingen m.b.t. Laken-indicatoren
• Analytische kracht
• Cumulatief effect
• Ceteris paribus
• Individuele beslissingseenheden
• Types
• Standaardsimulaties
• Empirische microsimulaties

4
Standaardsimulaties (1)

• berekening van belastingen en uitkeringen voor
  een aantal hypothetische gezinstypes
• Assumpties over
• Gezinssamenstelling
• Leeftijd
• Arbeidsmarktpositie
• Inkomensbestanddelen

5
Standaardsimulaties (2)

• Voordelen
• Eenvoud (zowel in constructie als in gebruik)
• Onafhankelijk van grote empirische databank
• Geschikt voor comparatief onderzoek
• Toepassing op veel verschillende gezinssituaties
• Beleidsindicatoren (input)
• Beperkingen
• Representativiteit? Aggregatie?
• Verdelingseffecten?
• Input data?

6
Empirische microsimulatie modellen (1)

• berekening van belastingen en uitkeringen op
  basis van representatieve steekproef van
  huishoudens
• Keuzes inzake
• Dataset (administratief / survey)
• Algemeen / partieel
• Statisch / dynamisch
• Opname gedragsreacties
• Opname macro-economische effecten
• Eenheid van analyse (individu, huishouden,
  fiscale eenheid)

7
Empirische microsimulatie modellen (2)

• Voordelen
• Raming van verdelingsgevolgen, met controle voor
  socio-demografische en economische context
• Representativiteit
• Aggregatie (algemeen/groepen)
• Output indicatoren
• Beperkingen
• Kwaliteit van de databank
• Kostprijs van constructie en onderhoud

8
Toepassingen van standaardsimulaties enkele
voorbeelden

• Vergelijking over de tijd
• Internationale vergelijking
• Vergelijking van inkomenspositie en verdeling
  voor en na invoering van beleidsmaatregel
• meten van impact van
• voorgestelde beleidsalternatieven (ex ante)
• doorgevoerde hervormingen (ex post)

9
Evolutie van (para)fiscale druk als van
brutoloon, eeninkomenskoppel, België, 1991-2003

• Bron STASIM

10
Internationale vergelijking van de parafiscale
druk als van brutoloon, eeninkomenskoppel met 2
kinderen
11
Hervorming personenbelasting 2001, België
Parafiscale druk als van brutoloon,
eeninkomenskoppel
12
Toepassingen van empirische microsimulaties
enkele voorbeelden

• De hervorming van de personenbelasting (2001)
  (NAP-Incl.)
• Maatregelen ten gunste van gezinnen met kinderen
• Belastingkrediet voor lage lonen
• Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk

13
Indicatoren (selectie)

• Inkomensniveau
• Budget
• Winnaars / verliezers
• Inkomensverdeling
• Quantielverdeling (Deciel, Quintiel)
• Ongelijkheidsindex (Gini, Theil)
• Progressiviteitsindex (Kakwani)
• Armoede
• Percentage armen
• Armoedekloof
• Beckerman ratios
• Verticale efficiëntie
• Armoedereductie-efficiëntie

14
Belgische Belastinghervorming 2001

1. Vermindering belastingdruk
2. Neutraliteit inzake keuze levensvorm
   (gelijkschakeling behandeling alleenstaanden /
   samenwonenden / gehuwden)
3. Meer rekening houden met aanwezigheid kinderen
4. Ecologische belastingmaatregelen

15
Budgettaire kost Belastinghervorming 2001 (in
miljard Euro)
Maatregel Admin. raming Raming MISIM
Aanpassing tarieven 0,94 0,98
Belastingkrediet lage lonen 0,45 0,45
Extra aftrek beroepskosten 0,25 0,32
Individualisering voordeel vervangingsinkomens 0,40 0,36
Gelijkschakeling gehuwden/alleenstaanden 1,09 1,25
Kinderen 0,12 0,19
Ecologische maatregelen 0,11 -
TOTAAL 3,33 3,54
16
Verdeling over decielen van gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, totaal

• Bron MISIM

17
Verdeling over gezinstypes van gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, totaal
18
Verdeling over decielen van gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, belastingkrediet lage
lonen
19
Verdeling over gezinstypes van gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, belastingkrediet lage
lonen
20
Verdeling over decielen van gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, extra voordeel kinderen
21
Verdeling over gezinstypes van gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, extra voordeel kinderen
22
Herverdelend effect en progressiviteit van
personenbelasting voor en na hervorming
Pre-hervorming Post-hervorming
Gini inkomen voor belasting (a) 0.308 0.308
Gini inkomen na belasting 0.236 0.240
Herverdelend effect (b) 0.072 0.068
(b) als van (a) 23 22
Progressiviteit (Kakwani) 0.242 0.276
Gemiddelde belastingvoet 0.236 0.204
23
Armoede voor en na hervorming
Armoedelijn als x van gemiddeld equiv. inkomen 40 50 60
arme huishoudens
Voor belastingen 2.1 7.6 15.1
Na belastingen, voor hervorming 2.1 7.7 15.9
Na belastingen, na hervorming 2.0 7.3 15.1
Armoedekloof als armoedekloof voor belastingen
Voor belastingen 100.0 100.0 100.0
Na belastingen, voor hervorming 100.6 102.1 103.7
Na belastingen, na hervorming 94.8 92.1 94.1
24
Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk

• Zeer hoog niveau van kinderarmoede in VK
• Hoogste van de EU (jaren 90)
• Verdrievoudigd sinds 1979
• Zowel bij huishoudens zonder werk als bij de
  working poor
• Algemene doelstelling van Labour-regering (1997)
  to end child poverty a 20 year mission
• Specifieke doelstelling halvering van
  kinderarmoede tegen 2010

25
Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk

• Beleidsmaatregelen
• 3 categorieën
• Onmiddellijke impact op inkomensniveau via
  belastingen en uitkeringen
• Bevorderen van betaald werk
• Wegwerken van lange-termijn nadelen
• Door regering voorgestelde maatregelen in
  categorie 1
• Working Families Tax Credit (Oct. 1999)
• Verhoging kinderbijslag (1997)
• Belastingkrediet voor kinderen (April 2001)
• Verhoging Income Support voor gezinnen met
  kinderen

26
Ex ante evaluatie door Sutherland Piachaud
(2001) armen voor en na Labour beleid 1997-2001
Alle indiv. Alle indiv. Kinderen Kinderen Kinderen
Alle 1 ouder 2 ouders
April 1997, voor beleid 19,1 19,1 26,3 42,5 21,8
Na beleid van belastingen / uitkeringen Na beleid van belastingen / uitkeringen Na beleid van belastingen / uitkeringen Na beleid van belastingen / uitkeringen Na beleid van belastingen / uitkeringen Na beleid van belastingen / uitkeringen
armen 14,8 17,0 17,0 24,4 14,9
Aantal uit armoede gehaald 2.480.000 1.230.000 1.230.000 510.000 720.000
Uit armoede 2.520.000 1.240.000 1.240.000 520.000 720.000
In armoede 40.000 10.000 10.000 10.000 -
Na beleid van belastingen / uitkeringen en tewerkstelling ouders Na beleid van belastingen / uitkeringen en tewerkstelling ouders Na beleid van belastingen / uitkeringen en tewerkstelling ouders Na beleid van belastingen / uitkeringen en tewerkstelling ouders Na beleid van belastingen / uitkeringen en tewerkstelling ouders Na beleid van belastingen / uitkeringen en tewerkstelling ouders
armen 13,5 13,8 13,8 16,0 13,1
Aantal uit armoede gehaald 3.240.000 1.650.000 1.650.000 750.000 900.000
27
Tussentijdse evaluatie door Piachaud Sutherland
(2002)

• 500.000 kinderen uit armoede in periode 1996/7
  2000/1
• Onderzoek naar verschillende veranderingen
• Bevolkingssamenstelling
• Tewerkstelling
• Loonniveau en verdeling
• Beleid van uitkeringen en belastingen
• Discrepantie raming feiten verklaringen

28
Mogelijkheden van statische microsimulatiemodellen
voor NAP-Incl.

• Interpretatie resultaten afhankelijk van keuzes
  en assumpties
• Raming van eerste orde effecten van deel van de
  alternatieve beleidsvoorstellen zoals voorzien in
  NAP-Incl.
• Kostprijs
• Verdeling winnaars / verliezers
• Differentiële impact voor diverse sociale groepen
• Armoede ongelijkheid
• (ontleding armoederisicpercentages)

29
Mogelijkheden van simulatiemodellen voor
NAP-Incl het internationale perspectief

• Belangrijk voor OMC Sociale Inclusie verband
  indicatoren - maatregelen
• Hulpmiddel om good practices te identificeren
• Policy swapping mogelijkheid om effecten van
  beleidsvoorstellen die worden voorgesteld in NAPs
  in andere landen te toetsen
• EUROMOD als instrument (EU empirisch
  microsimulatiemodel)