Was ds. J.P. Paauwe

1
Was ds. J.P. Paauwe De man achter ds. Poort uit
Knielen op een bed violen?

• N.a.v. publicaties
• Knielen op een bed violen Jan Siebelink
• Als een eenzame mus Lodewijk Dros en Nico
  Sjoer
• Het wonderlijkste wonder J.M. Vermeulen
• Vele interviews in verschillende media
• Arjan Ros
• oktober 2006

2
Onderwerpen

• Beweringen over ds. Paauwe
• Ds. Paauwe leven en leer
• Verschillen
• Wie waren de oefenaars?
• Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe?
• Conclusie
• Vragen

3
Onderwerpen

• Beweringen over ds. Paauwe
• Ds. Paauwe leven en leer
• Verschillen
• Wie waren de oefenaars?
• Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe?
• Conclusie
• Vragen

4
Beweringen

• Ds. Paauwe als (charismatisch) sekteleider
• Ds. Paauwe als voorman van zware,
  mystiek-godsdienstige stroming met bijbehorende
  godsdienstwaanzin
• Ds. Paauwe als man achter oefenaars en
  colporteurs die het land doorreisden om mensen
  tot de groep te lokken en af te brengen van hun
  dagelijks werk

5
Onderwerpen

• Beweringen over ds. Paauwe
• Ds. Paauwe leven en leer
• Verschillen
• Wie waren de oefenaars?
• Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe?
• Conclusie
• Vragen

6
Leven

• Geboren 1872 te Charlois (Rotterdam)
• Predikant Nederlands Hervormde kerk vanaf 1901
  (Yerseke en Bennekom)
• Afgezet in 1914 n.a.v. gewetensconflict met
  kerkelijke reglementen
• Buiten kerkelijk verband predikambt voortgezet
  tot aan overlijden in 1956
• Geen nieuw kerkverband opgericht
• Diensten waren openbaar en vrij toegankelijk
  zowel vaste als losse toehoorders

7
Leer (I)

• Prediking op grond van de gehele Bijbel (OT en
  NT), zoals verwoord in de Drie Formulieren van
  Enigheid
• In lijn met Luther, Calvijn, Van der Groe,
  Smijtegeld, Kohlbrugge, Engelse predikanten e.a.
• Wet en Evangelie komen beiden aan bod
• Alle zaligheid komt van God niets van de mens
• Christus centraal
• Nadruk op aanbieding van verlossing door Christus
  aan iedere toehoorder leer van uitverkiezing tot
  eer van God maar geen beperking in de aanbieding
  van het heil.
• Oproep tot geloof en bekering

8
Leer (II)

• Geloof is genade van God, gewerkt door het Woord
  en de Heilige Geest.
• Waarschuwing voor vertrouwen op onecht geloof of
  eigen inzichten en belevingen.
• Buiten Christus geen verzoening in Christus
  volledige verzoening. Redding alleen door geloof
  in Christus.
• Geen stelsel van trappen en stadia, met
  bekommerden, broeders, vaders. Door het geloof is
  de mens zowel geheiligd als gerechtvaardigd.
• (Zie ook Johannes 3 en Romeinen 8-9)

9
Onderwerpen

• Beweringen over ds. Paauwe
• Ds. Paauwe leven en leer
• Verschillen
• Wie waren de oefenaars?
• Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe?
• Conclusie
• Vragen

10
Sfeer

• Godsdienst in roman
• Zweverig mystiek (visioen)
• Heel veel woorden prekerig
• Dweperij
• Oproep om aardse bezigheden te verslonsen
• Losmaken van gezins- en familiebanden (vrouw en
  kinderen mochten niet bij sterfbed zijn)
• Indringerig en onbescheiden

• Ds. Paauwe
• Zakelijk weinig omhaal van woorden (preken en
  gebeden zijn relatief kort en bondig en in
  nuchtere taal)
• Oproep tot geloof en bekering tegelijk
  aansporing om hard te werken voor aards bestaan
• Afkeer van geestelijke praatjes en prekerij
• Bleef bij verkondiging door preken, ging relatief
  weinig bij mensen langs

11
Wijze van verkondiging

• Godsdienst in roman
• Duistere bijeenkomsten en ontmoetingen
• Schimmige figuren
• Boekverkoop via colporteurs
• Vierschaarsessies
• Gezelschapsleven op boerenhoven

• Ds. Paauwe
• Verkondiging via diensten in openbare
  gelegenheden (zalen, kerken)
• Vrij toegankelijk voor toehoorders
• Geen banden met gezelschappen
• vierschaarsessies volledig onbekend
• Geen bijeenkomsten op boerenhoven

12
Inhoud

• Godsdienst in roman
• Aanbod van genade niet voor allen gelijk (pag.
  191)
• Opzien tegen personen (broeders, vaders)
• Bekering middels visioen
• Na bekering is mens nog in geestelijke
  doodsstaat (pag. 203)
• Trappenstelsel (o.a. pag. 203 205) onderste
  trap, beginstadium, langzaam moeten klimmen,
  nog geen bruidsgestalte

• Ds. Paauwe
• Aanbod van genade gelijk voor iedereen die het
  Evangelie hoort of leest
• Geloof door openbaring van Christus in het hart
  door Woord en Geest waarschuwing tegen gedachte
  aan visioenen
• Door het geloof met Christus verenigd. Gelovige
  is in Christus levend, heilig, rechtvaardig
• Geen stelsel met stadia, trappen, broeders,
  vaders etc.

13
Specifiek vierschaarsessie

• Roman hoofdstuk 39 en 40 (blz. 188-197)
• Ds. Paauwe zou de vierschaarsessie hebben geleid
  als hij niet in het ziekenhuis zou gelegen hebben
• Oefenaar Steffen zou eerste oefenaar zijn onder
  ds. Paauwe en nam voor deze keer waar
• Ds. Paauwe zou dus publiekelijk bekeringen van
  personen hebben getoetst
• Feitelijk Ds. Paauwe was niet bij dit gezelschap
  betrokken en heeft zich nooit met deze
  godsdienst-hysterie ingelaten.

14
Onderwerpen

• Beweringen over ds. Paauwe
• Ds. Paauwe leven en leer
• Verschillen
• Wie waren de oefenaars?
• Hoe serieus is de verwijzing naar ds. Paauwe?
• Conclusie
• Vragen

15
Wie waren de oefenaars?

• Namen in de roman
• Huib Steffen (eerste oefenaar)
• Chris Ibel
• Jozef Mieras
• Volgens Jan Siebelink
• Duistere figuren
• Onbekend waar ze vandaan kwamen en heen gingen
• Na dood vader nooit meer teruggezien
• Als ze toch eens niet zomaar bij ons maar elders
  naar toe waren gegaan

16
Waren ze echt zo onbekend?

• Huib Steffen
• In werkelijkheid Oom Huib
• Huib Melissen uit Barneveld, overleden in 1969
• Getrouwd met oudste zus van Jan Siebelinks vader
• Was voorganger van één van de (vele) Veluwse
  gezelschappen
• Onderhield contact met ds. R. Kok, christelijk
  gereformeerd predikant te Nijkerk. Deze ds. Kok
  heeft ook de begrafenisdienst van Huib Melissen
  geleid.
• Is wel onder gehoor van ds. Paauwe geweest, maar
  ds. Paauwe onderhield geen banden met dit
  gezelschap en is er niet voorgegaan.

17
Onderwerpen

• Beweringen over ds. Paauwe
• Ds. Paauwe leven en leer
• Verschillen
• Wie waren de oefenaars?
• Hoe serieus is verwijzing naar ds. Paauwe?
• Conclusie
• Vragen

18
Bronnen en citaten in roman

• Bijbel
• Imitatio Christi (Over de Navolging van Christus)
• Thomas a Kempis (Roomse geestelijke, 1380-1471)
• Bij sterfbedscène (pag. 441) Het zieleraadsel
  opgelost en Duizend snipperhoutjes
• ds. J. van der Poel (Dominee Oud Gereformeerde
  Gemeenten in Giessendam en Ede, 1909-1981)
• Anderen
• Kohlbrugge, Johannes Groenewegen, Smijtegeld,

19
Citaten neem een pot zout

• Voorbeeld Bijbeltekst door Huib Steffen (p.
  435)
• Voorwaar, ik zeg u, indien gij geloofdet en niet
  twijfeldet gij zoudt tot de berg Zerubbabel
  zeggen Wordt opgenomen en in de glazen zee
  geworpen,

En deze onzin komt van ds. Paauwe af?
20
Hoe serieus is verwijzing naar Paauwe?

• Opvallend ds. Poort doet in roman feitelijk
  niets
• Citaten in roman vreemde mix van archaïsche
  woorden en uitdrukkingen.
• Oefenaars en gezelschapsleven spelen
  belangrijkste rol.
• Ds. Paauwe onderhield geen banden met
  gezelschappen
• Taal en toon in het boek Het Wonderlijkste Wonder
  (over ds. van der Poel) komt meer overeen met
  taal in de roman.

21
Onderwerpen

• Beweringen over ds. Paauwe
• Ds. Paauwe leven en leer
• Verschillen
• Wie waren de oefenaars?
• Bronnen en citaten in de roman
• Hoe serieus is verwijzing naar ds. Paauwe?
• Conclusie
• Vragen

22
Conclusie

• Leven en leer van ds. Paauwe komt niet overeen
  met godsdienst in roman.
• Verwijzing naar gezelschapsleven rond Huib
  Melissen ligt meer voor de hand.
• Aspecten van Bijbel en christelijk geloof en
  persoonlijke belevingen zijn door elkaar gemixt
  en vervolgens geprojecteerd op ds. Paauwe.
• Het is niet terecht ds. Paauwe (of zelfs de
  Bijbel) als oorzaak van duistere godsdienst uit
  de roman te duiden.

23
Meer informatie over ds. Paauwe

• www.ds-paauwe.nl
• Levensbeschrijving
• Groot aantal preekfragmenten
• Boekenlijst

24
Onderwerpen

• Beweringen over ds. Paauwe
• Ds. Paauwe leven en leer
• Verschillen
• Wie waren de oefenaars?
• Bronnen en citaten in de roman
• Hoe serieus is verwijzing naar ds. Paauwe?
• Conclusie
• Vragen

25
Vragen aan dhr. Siebelink

• Waar is verwijzing naar ds. Paauwe op gebaseerd?
• Wat was de rol van oom Huib Melissen? Wie waren
  de andere oefenaars?
• Wat was de rol van ds. J. van der Poel?
• Wat is de invloed van het boek Het Wonderlijkste
  Wonder op de taal in de roman?
• U geeft aan wel bepaalde uitwassen, maar niet de
  Bijbel of het christelijk geloof zelf aan de kaak
  te willen stellen. Om welke reden hebt u dan van
  Bijbelteksten (woorden van de Heere Jezus)
  on-zinnen gemaakt?

26
Was ds. J.P. Paauwe De man achter ds. Poort uit
Knielen op een bed violen?

• N.a.v. publicaties
• Knielen op een bed violen Jan Siebelink
• Als een eenzame mus Lodewijk Dros en Nico
  Sjoer
• Het wonderlijkste wonder J.M. Vermeulen
• Vele interviews in verschillende media
• Arjan Ros
• oktober 2006