Surveyklimaat en de bezorgdheid voor privacy

1
Surveyklimaat en de bezorgdheid voor privacy

• G. Loosveldt, Centrum voor Sociologisch
  Onderzoek, K.U.Leuven
• A. Carton, Studiedienst van de Vlaamse Regering
• Studiedag Vlaanderen Gepeild, 1 oktober 09

2
Opbouw

• Bescherming van de privacy ingebed in een
  wetgevend kader
• Over het verzoenen van de bescherming van de
  persoonlijke levenssfeer en surveyonderzoek
• Algemene bezorgdheid en gevoeligheid voor privacy
  bij de Vlaming
• Privacy en surveyonderzoek
• Besluit

3
Bescherming van de privacy ingebed in een
wetgevend kader(1)

• Recht op privacy
• VN Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten
  en Politieke Rechten, 1966
• Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten
  van de Mens en de Fundamentele Vrijheden, artikel
  8
• Belgische grondwet, artikel 22

4
Bescherming van de privacy ingebed in een
wetgevend kader (2)

• Verwerking van persoonsgegevens
• Informatisering zowel overheden als private
  instellingen bouwen databanken op met allerlei
  persoonsgegevens die door middel van unieke
  identificatienummers in principe eindeloos met
  elkaar gekoppeld kunnen worden
• Beheer van deze gegevensstromen leidt in
  navolging van Europese richtlijnen tot specifieke
  wetgeving en uitvoeringsbesluiten in de periode
  1992 2008

5
Bescherming van de privacy ingebed in een
wetgevend kader (3)

• Verwerking van persoonsgegevens
• CBPL onafhankelijk toezichtorgaan
• Verstrekken van adviezen, geven van aanbevelingen
  aan bevoegde overheden/instanties
• Verlenen van machtigingen voor de verwerking of
  de mededeling van persoonsgegevens aan bevoegde
  instanties
• Controleren van de wijze waarop de mededeling en
  verwerking van persoonsgegevens geschiedt
• Informeren en verlenen van bijstand aan de
  betrokken personen bij uitoefening van rechten en
  plichten
• Verlenen van machtigingen via sectorale comités

6
Bescherming van de privacy ingebed in een
wetgevend kader (4)

• Verwerking van persoonsgegevens
• Verwerking en persoonsgegevens zeer ruim
  opgevat
• Persoonsgegevens iedere informatie betreffende
  een geïdentificeerde of identificeerbare
  natuurlijke persoon, hetzij via directe of
  indirecte identificatie
• Gecodeerde gegevens persoonsgegevens
• Verwerking elke bewerking m.b.t.
  persoonsgegevens zoals verzamelen, vastleggen,
  ordenen, bewaren, bijwerken, wijzigen, opvragen,
  raadplegen, gebruiken, verstrekken door middel
  van doorverzending, verspreiden of op enigerlei
  andere wijze ter beschikking stellen,
  samenbrengen, met elkaar in verband brengen,
  alsmede het afschermen, uitwissen of vernietigen
  van persoonsgegevens
• Surveyonderzoek ontsnapt niet aan regelgeving

7
Over het verzoenen van de bescherming van de
persoonlijke levenssfeer en surveyonderzoek (1)

• Toepassing privacywetgeving botst met de
  surveypraktijk
• Zomer 2005 gewijzigde modaliteiten m.b.t. het
  verkrijgen van mededeling van identificatiegegeven
  s uit het Rijksregister
• Wetenschappelijke onderzoekswereld komt in
  opstand
• Juni 2006 gedeeltelijke tegemoetkoming bezwaren
  organisatie schriftelijke enquêtes
• Op zoek naar een compromis voor telefonische en
  face-to-face enquêtes
• Eind 2008 CBPL gedragscode voor onderzoekers bij
  gebruik van persoonsgegevens

8
Over het verzoenen van de bescherming van de
persoonlijke levenssfeer en surveyonderzoek (2)

• Een vademecum maakt onderzoekers wegwijs in de
  wettelijke bepalingen die gelden bij onderzoek
  dat gebruik maakt van persoonsgegevens
• Enkele implicaties bij het zelf verzamelen van
  data
• De respondent
• Op basis van grondige kennis in alle vrijheid
  beslissen al dan niet meewerken
• De onderzoeker
• Aangifteplicht
• Kennisgeving aan de betrokkenen
• Instemming van de betrokkenen
• Verzekeren veiligheid verwerking
  veiligheidsbeleid
• Gegevensverzameling is proportioneel

9
Over het verzoenen van de bescherming van de
persoonlijke levenssfeer en surveyonderzoek (3)

• Enkele implicaties bij het zelf verzamelen van
  data
• De onderzoeker
• Zoveel mogelijk anoniem werken en publiceren
• Uitoefening rechten betrokkenen mogelijk maken
• Herbenaderingen beperkt tot zachte weigeringen
• Bij ondubbelzinnige (harde) weigering geen
  verdere contacten toegelaten en vernietiging
  contactgegevens
• Interviewers overzicht wetgeving bescherming
  persoonlijke levenssfeer, relevante regels
  gedragscode
• De interviewer / bureau dataverzameling
• Contractueel verbonden tot respecteren regels

10
Over het verzoenen van de bescherming van de
persoonlijke levenssfeer en surveyonderzoek (4)

• Uit regelgeving blijkt grote bezorgdheid van de
  overheid voor bescherming privacy van de burgers
• Paradox
• Verschillende fasen in de beleidscyclus grote
  behoefte aan informatie die betrekking heeft op
  de private leefsituatie van individuen.
• Surveyonderzoek vervult tot op zekere hoogte deze
  informatiebehoefte.
• Noodzakelijke voorwaarde is wel dat de privacy
  tijdens bepaalde fasen geschonden wordt

11
Algemene bezorgdheid over privacy

• Maatschappelijk draagvlak ?

Tabel 1 Frequentieverdeling van de vraag
Algemeen genomen, hoe bezorgd bent u over uw
privacy in het SCV survey van 2007 en 2004 ()
Helemaal niet bezorgd Niet erg bezorgd Wat bezorgd Zeer bezorgd N
SCV Survey 2007 17,02 41,31 33,49 8,17 1445
SCV Survey 2004 10,35 33,51 37,26 18,89 1546
12

• Geringere bezorgdheid is niet gelijk aan
  onverschilligheid
• 85 wenst controle over informatie die over hem
  of haar wordt verzameld
• 57 vindt dan men geen controle meer heeft over
  het gebruik van persoonlijke gegevens
• Overgrote meerderheid (83) is het eens met een
  strikte reglementering van het gebruik van
  computers bij het bewaren van persoonsgegevens

13

• Evaluatie van inbreuken op de privacy
• Differentiële gevoeligheid (11 puntschaal)

Situaties Gemiddelde score (stand afw)
1. Belastingformulieren invullen 1,98 (2,34)
2. Enquête naar politieke voorkeur 3,67 (3,06)
3. Onbemande cameras om verkeersovertredingen vast te stellen 2,11 (2,60)
4. Klantenkaart in grootwarenhuizen om koopgedrag bij te houden 4,15 (3,21)
5. Zichtbare beveiligingscamera in een winkelstraat 1,94 (1,95)
6. Onzichtbare beveiligingscamera in een winkelstraat 3,03 (3,20)
14

• Geringe gevoeligheid voor schending van de
  privacy
• 5 (sterk) tegen bewakingscameras
• en 80 is sterk voor plaatsing
• Algemene bezorgdheid correleert positief (cor
  0.30plt0.001)met gevoeligheid voor schending van
  de privacy

15

• Tolerantie tegenover het gebruik van persoonlijke
  gegevens die door de overheid worden opgeslagen

Vrij Onder controle Na toe-stemming Niet
Wetenschappelijke instellingen die onderzoek willen doen 16,95 32,64 45,54 4,88
Privé-personen die een stamboomonderzoek willen verrichten 20,15 19,11 52,72 8,02
Ministeries die hun beleid willen evalueren 12,97 41,37 37,45 8,02
Commerciële instellingen die onderzoek willen doen 4,12 16,96 43,68 35,24
Privé-detectives die vermiste personen opsporen 13,71 24,62 45,10 16,57
16
Privacy en enquêtes

• Worden surveys ervaren als een inbreuk op de
  privacy?
• Enquêtes zijn een inbreuk op de privacy
• 60 (helemaal) oneens
• 15 (helemaal) eens
• Terughoudendheid
• 1/3 vindt sommige vragen te persoonlijk
• de helft twijfelt om mee te werken omwille van
  onduidelijkheid met wat er met de antwoorden
  gebeurt

17

• Effect van gevoeligheid voor privacy
  aangelegenheden op de medewerking aan surveys ?
• Methodologische opmerking
• Vertekening omwille van sociale wenselijkheid
• Onderschatting van het effect
• Indien effect in de populatie ondervertegenwoordi
  ging van gevoelige respondenten
• Indicatoren
• Intentie tot medewerking (82 positief)
• Feitelijk medewerking aan drop off (response
  rate 87)

18
Tabel Logistische regressies met intentie tot
medewerking als afhankelijke variabele en diverse
aspecten van privacy als onafhankelijke variabele
Algemene bezorgdheid Inbreuken op privacy Tolerantie gebruik gegevens Privacy en enquêtes
Intercept Privacy effect (odds ratio) 2,0982 -0,0423 (0,959) 1,8063 -0,0811 (0,922) 2,4970 -0,0702 (0,932) 3,8734 -0,7646 (0,466)

• Effecten blijven na controle van
  achtergrondkenmerken
• Intentie is hoger bij hoog opgeleiden
• Intentie is lager bij vrouwen en in de
  leeftijdsgroep 25-44

19
Tabel Logistische regressies met medewerking aan
drop off vragenlijst als afhankelijke variabele
en diverse aspecten van privacy als
onafhankelijke variabele
Algemene bezorgdheid Inbreuken op privacy Tolerantie gebruik gegevens Privacy en enquêtes
Intercept Privacy effect (odds ratio) 2.785 -0.0720 0.931 1.9556 -0.0281 0.972 2.3795 -0.0388 0.962 1.9727 -0.0332 0.967

• Effect blijft na controle van achtergrondkenmerken
  
• 65 plussers en hoger opgeleiden werken meer mee
• Beperkte empirisch ondersteuning van effecten
  privacy op medewerking (zie opmerking)

20

• Is bezorgdheid en gevoeligheid voor privacy
  onderdeel van het survey klimaat?

Jaar Helemaal oneens Oneens Niet eens en niet oneens Eens Helemaal eens
Dergelijke onderzoeken zijn voor de mensen die eraan meewerken een verspilling van hun tijd. 2002 2007 9,3 4,6 45,7 50,1 30,4 30,8 9,6 11,8 5,0 2,8
Iedereen heeft de verantwoordelijkheid om mee te werken aan dergelijke onderzoeken. 2002 2007 4,9 2,0 20,5 20,6 31,6 30,9 35,9 41,6 7,0 4,8
De resultaten van dergelijke onderzoeken zijn meestal juist. 2002 2007 1,5 0,8 11,5 12,8 44,7 42,6 38,7 40,7 3,7 3,1
21

• Schaal Opinie over Surveys
• Dimensies waarde, betrouwbaarheid, plezier en
  kost

Negatief Neutraal Positief
2007 3 43 54
2002 4 40 56

• Opinie over surveys
• Stabiel
• Negative correlatie (cor -0.41 plt0.O01) tussen
  algemene opinie en de schaal Privacy en
  enquêtes

22

• Positief survey klimaat is noodzakelijk
  voorwaarde voor de organisatie van surveys
• Veronderstelling bereidheid om deel te nemen te
  nemen stijgt met
• Positieve opinie
• Interview is geen bedreiging privacy
• Niet overbezorgd over privacy

23
Tabel Logistische regressie met intentie tot
medewerking en medewerking aan drop off
vragenlijst en drie aspecten van het survey
klimaat als onafhankelijke variabele.
Intentie tot medewerking Medewerking aan drop off
Intercept Algemene bezorgdheid over privacy Privacy in enquêtes Opinie over surveys -0.1145 0.0671() -0.5135 0.6501 -2.1006 0.0744 -0.0958 -0.1099

• Intentie tot medewerking
• Ondersteuning van veronderstelling
• medewerking drop off
• Significant maar zwak effect van bezorgdheid

24
besluit

• Vlamingen niet overbezorgd voor de schending van
  hun privacy
• Controle over gebruik persoonlijke gegevens
  belangrijk
• Algemeen belang vrij of onder controle
• Privé belang toestemming van de personen
• Minder restrictief dan regelgeving
• Impact van de bezorgdheid om zijn privacy op de
  medewerking aan survey is geringer dan de impact
  van de maatregelen ter bescherming van de privacy

25

• Bezorgheid over de bescherming van de privacy is
  onderdeel van het survey klimaat
• Opinie over surveys is stabiel
• Toenemende behoefte aan informatie uit de privé
  sfeer om efficient en effectief beleid uit te
  tekenen.
• Koppeling van adminstratieve registers met survey
  gegevens overwegen