INTERPRETACJA MATERIAL

1
INTERPRETACJA MATERIALÓW WIZUALNYCH
2
PSYCHOANALIZA I WIZUALNOSC

• Koncentracja na tych aspektach psychoanalizy,
  które odnosza sie do wizualnosci.
• SKOPOFILIA
• (Freud, Lacan)

3
PSYCHOANALIZA I WIZUALNOSC

• (Lacan) Pewne momenty widzenia oraz konkretne
  widoki sa kluczowe z perspektywy ksztaltowania
  sie podmiotowosci i seksualnosci.

4
PSYCHOANALIZA I WIZUALNOSC

• KRYTYKA FEMINISTYCZNA
• W jaki sposób wizualnosc jest uwiklana
• w wytwarzanie róznicy seksualnej?
• Analiza przedstawien wizualnych z perspektywy ich
  spolecznego oddzialywania (widz, plec, wladza).

5
PSYCHOANALIZA I WIZUALNOSC

• Psychoanaliza nie ma scisle okreslonego kodeksu
  postepowania metodologicznego
• Szczególnie podatny na interpretacje
  psychoanalityczne jest film (film nadaje
  strukture widzeniu - spojrzenie miedzy
  bohaterami filmu i miedzy bohaterami a widzami).

6
Podmiotowosc, seksualnosc, nieswiadomosc

• Psychoanaliza bada dwa obszary tworzenia znaczen
• obszar samego obrazu,
• obszar jego odbiorczosci.

7
Podmiotowosc

• Uznanie subiektywnosci podmiotu (tego, jak
  pojmujemy samych siebie i nasze swiaty na
  podstawie zlozonych, a czesto nieracjonalnych
  sposobów rozumienia odczuwamy, snujemy fantazje,
  oddajemy sie przyjemnosciom i czujemy odraze,
  potrafimy byc nieracjonalni i sprzeczni,
  reagujemy w sposób, który nie daje sie wyrazic
  slowami.

8
Podmiotowosc

• Podmiotowosc jest konstruowana zarówno
  psychicznie, jak i kulturowo a proces ten trwa
  przez cale zycie.
• Uczymy sie patrzec w okreslony sposób i
  powtarzamy ten proces za kazdym razem, gdy na cos
  patrzymy (spoleczna modalnosc).
• Widz wnosi pewna podmiotowosc, która rzutuje na
  ogladany przez niego obraz. Podmiotowosc ta jest
  uwiklana w ogladane wizerunki.

9
Nieswiadomosc

• Nie wszystkie reakcje zachodza na poziomie pelnej
  swiadomosci.
• Pewne reakcje maja swoje zródlo w nieswiadomosci.
• Tlumienie instynktów w dziecinstwie skutkuje
  ksztaltowaniem sie nieswiadomosci.
• Granica miedzy nieswiadomoscia a swiadomoscia nie
  jest szczelna i nieswiadomosc wyraza sie w
  gestach i przejezyczeniach

10
Nieswiadomosc

• Nigdy calkowicie nie poznamy samych siebie,
  poniewaz nieswiadomosc pozostaje poza zasiegiem
  swiadomosci.
• Lacan
• w sferze widzialnosci wszystko jest pulapka

11
(No Transcript)
12
(No Transcript)
13
Seksualnosc

• Psychoanalize interesuje proces, za posrednictwem
  którego róznica miedzy plciami jest ustanawiana i
  podtrzymywana (czesto chwiejnie).

14
Przyjemnosc patrzenia

• Podgladactwo (aktywny sposób widzenia) wytwarza
  dystans miedzy patrzacym i tym, na co patrzymy i
  uprzedmiotawia to drugie, daje wladze (mezczyzna
  patrzy na kobiete).
• Skopofilia fetyszystyczna postac kobieca
  ukazana jako obiekt na wystawie (kadrowanie,
  oswietlenie, ruch kamery)

15
Faza lustra i przyjemnosc wzrokowa

• Koncepcje fazy lustra
• opracowal Jacques Lacan
• rozpoznanie sie przynosi
• przyjemnosc z racji
• ogladania wlasnego ciala
• i niepokój z powodu
• alienacji.

16
Faza lustra.Mezczyzna na ekranie

• Mezczyzna nie jest przedmiotem spojrzen, napedza
  narracje, jest postacia czynna.
• Ruch kamery zdeterminowany przez bohatera.
• Kamera z jego punktu widzenia.
• kobieta jako obraz, mezczyzna jako wladca
  spojrzenia

17
Od spojrzenia voyerystycznego do lacanowskiego

• Lacan
• Koncepcja Spojrzenia jako uzupelnienie
• fazy lustra
• Lacana interesuje to, jak podmiot jest widziany.
• Spojrzenie to kulturowo konstruowana wizualnosc
  podmiotu.

18
Spojrzenie

• Spojrzenie to forma wizualnosci, która istnieje
  przed indywidualnym podmiotem. I choc wizualnosc
  te podmioty przyjmuja jako wlasna, jest ona
  konstruowana kulturowo.
• Spojrzenie przypomina nam o naszej smiertelnosci.

19
Symbolicznosc

• (Lacan) Wejscie dziecka w kulture - w swiat
  znaków, które tworza jezyk, wizualnosc oraz
  symbolicznosc oznacza traumatyczne oddzielenie
  od realnosci.

Hans Holbein Ambasadorowie
20
Fantazja i pozadanie

• Fantazja miesci sie miedzy swiadomoscia a
  nieswiadomoscia.
• Fantazja nadaje nieswiadomosci pewien rodzaj
  formy czasowej, przestrzennej i symbolicznej.
• Fantazja to rodzaj inscenizacji.
• Fantazje z kinem laczy przyjemnosc wzrokowa.

21
Fantazja i pozadanie

• Fantazje oferuja rozmaite role podmiotowe.
• Fantazja pozwala na wieksza róznorodnosc
  mozliwosci interpretacyjnych, tak w odniesieniu
  do filmów, jak i publicznosci.

22
Psychoanaliza i wizualnosc ocena

• Dominacja badan nad seksualnoscia eliminuje inny
  konteksty, np. róznice spoleczne lub spoleczne
  stosunki wladzy.
• Psychoanaliza kladzie szczególny nacisk na sfere
  psychiki, mniej akcentujac sfere kultury.
• Psychoanaliza nie uwzglednia instytucji
  spolecznych wytwarzajacych filmy.

23
Analiza dyskursuTekst, intertekstualnosc i
kontekst

• (Michel Foucault) krytyk teorii
  psychoanalitycznej
• Laczy go z psychoanaliza kwestia podmiotowosci.
• Podmiot ludzki jest wytwarzany, a nie po prostu
  sie rodzi.
• Podmiotowosc jest tworzona w toku okreslonych
  procesów.

24
Dyskurs

• Dyskurs (wg M. F.)odnosi sie do stwierdzen, które
  strukture sposobowi myslenia o danej rzeczy oraz
  temu, jak dzialamy.

25
Dyskurs

• Dyskurs to okreslona forma wiedzy o swiecie, np.
  dyskurs medyczny.
• Dyskurs medyczny jezyk medycyny, formy wiedzy,
  instytucje, przestrzen spoleczna.
• Podmioty dyskursu medycznego lekarz,
  pielegniarz, pacjent.

26
Dyskurs

• Sztuke tez mozna rozumiec jako dyskurs.
• Dyskurs sztuki przedstawienia wizualne, jezyk,
  krytyka artystyczna, instytucje kulturalne,
  publicznosc, wartosci, wiedza

27
Intertekstualnosc

• Dyskurs moze byc wyrazany za pomoca wizualnych i
  werbalnych tekstów oraz obrazów.
• Intertekstualnosc opisuje to, w jaki sposób
  znaczenia dowolnego obrazu czy tekstu w obrebie
  dyskursu zaleza nie tylko od konkretnego obrazu
  czy tekstu, lecz takze od znaczen niesionych
  przez inne teksty.

28
Formacja dyskursywna

• Formacja dyskursywna to sposób, w jaki znaczenia
  lacza sie ze soba w konkretnym dyskursie.
• W wypadku, gdy zdolamy okreslic jakas regularnosc
  w obrebie przedmiotów, sposobów wypowiadania,
  pojec i wyborów tematycznych (porzadek,
  korelacje, pozycje, funkcjonowanie,
  transformacje), powiemy, ze mamy do czynienia z
  formacja dyskursywna.

29
Wladza

• (M.F.) Dyskurs jest forma dyscypliny.
• (M.F.) Dyskurs ma wladze, która wynika z tego, ze
  podmioty ludzkie sa wytwarzane przez dyskursy.
• Dyskursy rywalizuja ze soba i walcza o wplywy.

30
Wladza - wiedza

• Wiedza ma charakter dyskursywny.
• Kazdy dyskurs przesiakniety jest wladza.
• Kazdy dyskurs rosci sobie prawo do prawdy.

31
Dyskurs i kultura wizualna

• Analiza tresci, semiologia i psychoanaliza
  zakladaja, ze analiza powinna drazyc pod
  powierzchnia widzialnego w poszukiwaniu
• analiza tresci ukrytych znaczen ukrytych w
  wielkich ilosciach,
• semiologia szuka dominujacych kodów, mitów i
  systemów odniesien,
• Psychoanaliza bada oznaki nieswiadomosci.

32
Dyskurs i kultura wizualna

• M. F. koncentruje sie na pytaniu jak dziala
  wladza. Jak robi to, co robi, i jak dokonala
  tego, czego dokonala.

33
Analiza dyskursu I i II
Analiza dyskursu I Analiza dyskursu II
Jak dyskurs wyraza sie poprzez róznego rodzaju przedstawienia wizualne i teksty werbalne. Dominanta dyskurs, formacje dyskursywne. Dominanta praktyki poszczególnych instytucji. Pojecia wladza, rezim, prawda, instytucja, technologia.
34
Analiza dyskursu I

• Koncentruje sie na jezyku jak ludzie uzywali
  jezyka do tworzenia wlasnych opowiesci o swiecie
  spolecznym.
• Moze dotyczyc obrazu jak obrazy tworza konkretne
  opowiesci o swiecie spolecznym.
• Analiza dyskursu skupia sie na strategiach
  perswazji.
• Kazdy dyskurs zorganizowany jest tak, aby
  przekonywac.

35
Analiza dyskursu I

• Analiza dyskursu I poswieca wiele uwagi obrazom
  oraz ich spolecznemu wytwarzaniu
• i oddzialywaniu.

36
Analiza dyskursu I. Zródla

• Dyskursy wyrazaja sie przez zróznicowana game
  obrazów, tekstów i praktyk.
• (dzienniki, powiesci, wiersze, dokumenty tworzone
  przez rózne instytucje rzadowe, ryciny, mapy,
  komiksy, zdjecia)
• Eklektyzm wynika z intertekstualnosci dyskursu.

37
Analiza dyskursu I. Zródla

• Punktem wyjscia jest wybór zródel które zródla
  wniosa cos do badania?
• Obrazy i teksty stanowiace punkt wyjscia odnosza
  sie do kolejnych obrazów i tekstów.
• Pytanie kiedy przestac zbierac materialy?

38
Analiza dyskursu I. Zródla

• Pytanie w jaki sposób wizualizuje sie kobiety
  ciezarne we wspólczesnej kulturze?
• Jakie bylyby zródla wyjsciowe?
• Gdzie szukac przedstawien wizualnych i tekstów,
  które konstruuja cialo ciezarnej kobiety?
• Jak zdobyc wiedze o tym, w jaki sposób kobiety
  ciezarne tworza wlasne poczucie cielesnego Ja?
• A co z reklama? Czasopismami kobiecymi?
• Czy to, ze kobiety ciezarne pozostaja
  niewidzialne, nie jest ciekawym tematem do badan?

39
Analiza dyskursu I. Zródla

• (Erwin Panofsky) Ikonografia
• Znaczenie dziela sztuki wynika ze zrozumienia
  symboli i znaków w taki sposób, w jaki
  zrozumieliby je wspólczesni twórcy.

40
Ikonografia

1. PIERWOTNE NATURALNE PREIKONOGRAFICZNE
2. WTÓRNE UMOWNE IKONOGRAFICZNE
3. WEWNETRZNE SYMBOLICZNE IKONOLOGICZNE
41
Ikonografia
42
Ikonografia
Jan van Eyck Portret malzonków Arnolfini 1434
43
Miedzy semiologia a analiza dyskursu
44
Analiza dyskursu I wytwarzanie dyskursu i jego
organizacja retoryczna

• Jak konkretny dyskurs opisuje rzeczy?
• Jak tworzy wine i odpowiedzialnosc?
• Jak tworzy wiarygodnosc?
• Jak kategoryzuje i wyróznia?

45
Analiza dyskursu I wytwarzanie dyskursu i jego
organizacja retoryczna

• Kroki
• zapomnij o wszystkich uprzedzeniach i opiniach,
• dlugo czytaj i patrz,
• czytaj teksty na nowo, na nowo ogladaj obrazy,
• okresl kluczowe watki w formie slów kluczy,
• ulóz liste i przejrzyj jeszcze raz material,
• rozwaz powiazania miedzy kluczowymi slowami i
  obrazami,
• zwróc uwage na zlozonosc dyskursu i wewnetrzne
  sprzecznosci,
• zwracaj uwage na szczególy.

46
Analiza dyskursu I wytwarzanie dyskursu i jego
organizacja retoryczna

• Odpowiedz na pytania
• W jaki sposób konkretnym slowom czy wizerunkom
  nadawane sa okreslone znaczenia?
• Czy istnieja znaczace skupiska slów i obrazów?
• Jakiego rodzaju obiekty wytwarzaja tego rodzaju
  skupiska?
• Jakie skojarzenia ustanowione sa wewnatrz tych
  skupisk?
• Jakie powiazania lacza ze soba takie skupiska?

47
Badanie spolecznego wytwarzania dyskursu

• Kazdy dyskurs dzieje sie w konkretnej sytuacji
  spolecznej.
• Spoleczny kontekst wytwarzanie dyskursu jest
  wazny z perspektywy rozwazan nad zakladana przez
  wizerunki i teksty publicznoscia.

48
Ocena analizy dyskursu I

• Mocna strona to niezwykle szczególowa lektura
  obrazów oraz interpretacja ich oddzialywania
  zwlaszcza w odniesieniu do wytwarzania róznicy
  spolecznej.
• Slaba strona to zdecydowanie, kiedy przestac
  szukac nowych powiazan intertekstualnych.

49
Analiza dyskursu II

• Badanie wytwarzania przez konkretne instytucje
  praktyk kulturowych.

50
Analiza dyskursu II

• Jak proces archiwizacji oddzialuje na teksty?
• Jakie sa sposoby dyscyplinowania w szpitalu,
  wiezieniu, domu oblakanych? (M.F. Nadzorowac i
  karac)

51
Analiza dyskursu II
Jeremy Bentham Panoptykon
52
Analiza dyskursu II

• (M. F.) Instytucje dzialaja na dwa sposoby
  poprzez aparat funkcjonalny i technologie
  instytucjonalne.

53
Analiza dyskursu II

• Aparat instytucjonalny formy wladzy wiedzy,
  które tworza instytucje architektura, regulacje
  prawno organizacyjne, traktaty naukowe,
  twierdzenia filozoficzne, prawa a takze wyrazany
  przez nie dyskurs.

54
Analiza dyskursu II

• Technologie instytucjonalne techniki stosowane
  podczas praktyk realizujacych wladze wiedze
  okna i zaluzje w panoptykonie.

55
Analiza dyskursu II

• Analiza dyskursu II przenosi uwage z pojedynczych
  obrazów na procesy ich wytwarzania i uzytkowania.

56
Analiza dyskursu II

• Bedac w galerii czy muzeum zwróc uwage na inne
  rzeczy niz wystawione obiekty. Spróbuj zwrócic
  uwage na architekture budynku, rozklad pieter,
  straznikom, innym zwiedzajacym.

57
Aparat instytucjonalny galerii i muzeum

• Muzea tworza specyficzny dyskurs na temat
  kultury.
• Uzycie kultury jako narzedzia zarzadzania
  spoleczenstwem.

58
Technologie instytucjonalne galerii i muzeum

• gabloty,
• rekonstrukcje,
• repliki,
• eksponaty bez zabezpieczenia,
• ramy,
• przestrzenne zorganizowanie wystawy (sposób
  wieszania obrazów).

59
Wizualne i tekstualne techniki interpretacji

• podpisy i metryczki,
• tablice pogladowe,
• katalogi.

60
Wizualne i tekstualne techniki interpretacji

• Bedac w muzeum przyjrzyj sie metryczkom i
  podpisom. Jaki skutek mialoby usuniecie
  wszystkich podpisów. Wybierz dwa trzy obiekty i
  wymysl dla nich nowe podpisy. Jak ma oddzialywac
  twój nowy tekst?

61
Techniki rozplanowania i techniki dotykowe

• rozplanowanie poszczególnych sal,
• urzadzenia w muzeum,
• kolor scian.

62
Przestrzen poza ekspozycjami

• Zajrzyj do sklepu i kawiarni w muzeum. Jakie
  dyskursy tu dzialaja? Z jakimi praktykami mamy do
  czynienia? Czy wiaza sie one w jakis sposób z
  tym, co obserwujemy na wystawie? We wnetrzu?

63
Zwiedzajacy

• Zwiedzajacy to przede wszystkim OKO ktos, kto
  widzi i dzieki widzeniu rozumie w okreslony
  sposób. Muzeum czyni to w sposób otwarty,
  prezentujac swe obiekty widzom jako rodzaj
  edukacyjnego spektaklu.

64
Reguly zwiedzania

• Co wolno, a czego nie wolno robic w muzeum?
• Dyscyplinowanie zwiedzajacych przez kierunki
  zwiedzania.
• Podpowiedzi w postaci podkreslenia obiektów
  wartych szczególnej uwagi.
• Samoregulacja zachowan przez zwiedzajacych.
• Podmiot zwiedzajacy konstruowany jest przez
  rozmaite dyskursy.

65
Analiza dyskursu II. Ocena

• Analiza dyskursu II koncentruje sie na wyrazaniu
  dyskursów poprzez aparaty i technologie.
• Skuteczna w badaniach dyskursów wladzy
  wytwarzajacych przedmioty i podmioty powiazane z
  róznymi instytucjami, na przyklad przedmioty
  uznane za sztuke.
• O wiele mniej interesuje sie obszarem samego
  obrazu.

66
Podejscie antropologiczne

• Podejscie antropologiczne koncentruje uwage na
  tym, co rózni ludzie robia z materialami
  wizualnymi.

67
Spoleczne zycie przedmiotów

• Materialnosc,
• materializacja,
• mobilnosc.

68
Materialnosc, materializacja, mobilnosc

• Traktowanie zdjec jako obiektów oznacza zwrócenie
  uwagi na ich specyficzne wlasciwosci fizyczne,
  ich zlozone oddzialywanie na zmysly, ich
  materialnosc to, jak wygladaja, jakie sa w
  dotyku, jaki maja ksztalt i objetosc, wage i
  fakture. Oznacza to tez umiejscowienie zdjec w
  okreslonym kontekscie spolecznym i kulturowym.

69
Materialnosc, materializacja, mobilnosc

• Materialy wizualne maja charakter perfomatywny,
  tzn. materialne cechy obrazu oddzialuja na swiat,
  zwlaszcza na swiat ludzi.

70
Materialnosc, materializacja, mobilnosc
71
Materialnosc, materializacja, mobilnosc

• Jak obrazy i ludzie wchodza we wzajemne relacje w
  konkretnym czasie i miejscu, w konsekwencji
  stwarzajac sie nawzajem w specyficzny sposób?
• WZAJEMNE USTANAWIANIE SIE OBRAZU I OBSERWATORA

72
Materialnosc, materializacja, mobilnosc

• Fotografie i inne obiekty wizualne wytwarza sie w
  jednym miejscu a eksponuje w innym.
• Efektem jest rekontekstualizacja.

73
Jak obserwowac zycie spoleczne obrazów?

• Znalezc obrazy w podejsciu antropologicznym nie
  troszczymy sie o reprezentatywnosc prób obrazów
  do interpretacji.
• Podejsciu antropologicznemu najlepiej poddaja sie
  fotografie.

74
Materialnosc obiektu wizualnego na przykladzie
fotografii rodzinnej
75
Materialnosc obiektu wizualnego na przykladzie
fotografii rodzinnej

• Forma wizualna, czyli tresc,
• forma materialna, czyli fizyczne wlasciwosci
  samego obiektu wizualnego,
• forma prezentacji, czyli sposób prezentacji
  obrazu patrzacemu.

76
Co sie dzieje z obiektem wizualnym w konkretnym
miejscu?
77
Mobilnosc obiektu wizualnego

• Fotografie rodzinne podrózuja.

78
Podejscie antropologiczne ocena

• Metoda moze stanowic wszechstronne podejscie do
  sytuacji spolecznych, w których obiekty wizualne
  uczestnicza.
• O jej slabosci stanowi przedkladanie empirii nad
  teorie oraz kwestia odniesienia do wszystkich
  rodzajów obrazów.