Pati

1

• Patiëntpresentatie
• Rob Rouhl
• 1 september 2004

2
Patiënt

• 50 jaar oud
• VG
• Clusterhoofdpijn
• Angina pectoris
• Depressieve stoornis
• Medicatie
• Seroxat
• Oxazepam
• Zopiclon

3
Patiënt

• Opnieuw veel last clusterhoofdpijn
• Merkt weer in cluster te komen
• Iedere dag tot 4 aanvallen
• Oogsymptomen
• O2 geen baat
• Sumatriptan-injecties door cardioloog afgeraden
• Verapamil gaf geen vermindering van aanvallen

4
Patiënt

• Neurologisch onderzoek
• Helder bewustzijn
• Hersenzenuwen intact
• Extremiteiten normale kracht, sensibiliteit,
  coördinatie en reflexen

5
Differentiaaldiagnose

• Clusterhoofdpijn
• Paroxysmale hemicrania
• Hemicrania continua
• SUNCT

6
Therapie

• Lithium gestart
• Na overleg behandelend psychiater
• Seroxat werd gestopt
• Beter met clusterhoofdpijn, slechter met
  depressie
• Aan einde cluster stop lithium, herstart Seroxat

7
Clusterhoofdpijn

• Syndroom van Raeder
• Histamine cephalalgia
• Sphenopalatiene neuralgie

8
Epidemiologie

• 3,7 M 1 V
• Vertraging voor diagnose 3 jaar
• Episodisch karakter
• Misselijkheid/braken
• Foto- of fonofobie
• Nachtelijke aanvallen
• Wisselende zijde van aanval
• 2000 patiënten in Nederland ? 1,25 per 10.000
  inwoners

• Van Vliet JA, Eekers PJE, Haan J, Ferrari MD.
  Features involved in the diagnostic delay of
  cluster headache. J Neurol Neurosurg Psychiatry
  2003741123-1125

9
Etiologie

• Sporadisch voorkomend
• Mogelijk toch genetisch in bepaalde families
• Roken
• Alcoholgebruik

10
IHS-criteria

• Tenminste 5 aanvallen
• Ernstige tot zeer ernstige unilaterale orbitale,
  supraorbitale en/of temporale pijn duur 15-180
  minuten
• 1 of meer van de volgende kenmerken
• Ipsilateraal conjunctivale vaatinjectie/tranen
• Ipsilateraal verstopte neusdoorgang/neusvloed
• Ipsilateraal ooglidoedeem
• Ipsilateraal zweten voorhoofd/gelaatshelft
• Ipsilateraal miosis en/of ptosis
• Gevoel van rusteloosheid of agitatie
• Frequentie van de aanvallen varieert van 1 per 2
  dagen tot 8 per dag
• Geen andere verklaring / onderliggende ziekte

11
IHS-criteria

• Episodisch
• Duidelijke clusterperiodes pijnvrije periode van
  meer dan 1 maand (duur cluster 7-265 dagen)
• Chronisch
• Remissie korter dan 1 maand of clusters langer
  dan 1 jaar

12
Pathofysiologie

• Extracerebrale vasodilatatie / dysfunctie van
  trigemino-vasculaire systeem
• Lesie van carotis interna, pars cavernosa
• Hypothalamus
• Verandering van circadiane ritmes
• Verandering autonome functieregulatie

13
Pathofysiologie

• PET-onderzoek
• Grijze stof hypothalamus (ipsilateraal)
• VP-kernen thalamus (contralateraal)
• Cortex van gyrus ciguli
• Insulacortex (bilateraal)
• Morfometrie
• Hogere densiteit van witte stof hypothalamus

14
Clusterhoofdpijn en slaap

• Slaap
• Non-REM
• Locus coeruleus (noradrenaline)
• Dorsale raphe (serotonine)
• REM
• Laterodorsale tegmentale kernen (acetylcholine)
• Pedunculo-pontiene kernen (acetylcholine)

Cohen AS, Kaube H. Rare nocturnal headaches. Curr
Opin Neurol 200417295-299
15
Clusterhoofdpijn en slaap

• Clusterhoofdpijn
• Begin vaak tijdens start REM-slaap
• Serotonerge neuronen niet actief
• Hypothalamusafwijkingen
• Suprachiasmatische nuclei ? epifyse ? productie
  melatonine is verminderd

Cohen AS, Kaube H. Rare nocturnal headaches. Curr
Opin Neurol 200417295-299
16
Behandeling

• Aanvalsbehandeling
• Zuurstof (100, 6 l/min met masker, 15 min)
• Sumatriptan (injecties, 6 mg)
• Sumatriptan (intranasaal, 20 mg)
• Zolmitriptan (oraal, 5-10 mg)
• Ergotamine
• Indomethacine

17
Behandeling

• Prophylaxe niet-medicamenteus
• Beperken alcoholgebruik
• Beperken van buigen hoofd/druk op nek

18
Behandeling

• Prophylaxe medicamenteus
• Verapamil
• Oraal, 120-960 mg per dag
• Prednison
• 40-60 mg, slechts kortdurend
• Lithium
• 300-900 mg, mn bij chronische clusterhoofdpijn

19
Behandeling

• Prophylaxe
• Methysergide
• 3-6 mg per dag, alleen bij episodische
  clusterhoofdpijn
• Ergotamine
• Methylergonovine, 4 maal daags 0,2 mg
• Valproaat
• 500-2000 mg per dag
• Pizotifeen
• Tot 1,5 mg per dag

20
Behandeling

• Chirurgisch
• Ablatie ganglion sphenopalatinum
• Cave anaesthesia dolorosa

21
Praktische behandeling

• Episodische clusterhoofdpijn
• Verapamil
• Lithium
• Methysergide
• Pizotifeen
• Ergotamine
• Prednison

22
Praktische behandeling

• Chronische clusterhoofdpijn
• Verapamil
• Lithium
• Pizotifeen
• Methysergide

23
Literatuur

• www.uptodate.com
• www.i-h-s.org
• JAM Kuster Hoofdpijnen van korte duur in
  Multipele sclerose en pijnsyndromen (Biemond
  cursus 2004)
• Richtlijnen diagnostiek en behandeling chronisch
  recidiverende hoofdpijn zonder neurologische
  afwijkingen. Nederlandse Vereniging voor
  Neurologie.
• Rowland et al (ed) Merritts Textbook of
  Neurology. 9th edition.
• Cohen AS, Kaube H. Rare nocturnal headaches. Curr
  Opin Neurol 200417295-299
• Van Vliet JA, Eekers PJE, Haan J, Ferrari MD.
  Features involved in the diagnostic delay of
  cluster headache. J Neurol Neurosurg Psychiatry
  2003741123-1125
• Bahra A, Gawel MJ, Hardebo JE, Millson D, Breen
  SA, Goadsby PJ. Oral zolmitriptan is effective in
  the acute treatment of cluster headache.
  Neurology 2000541832-1839
• Van Vliet JA, Bahra A, Martin V, Ramadan N,
  Aurora SK, Mathew NT, Ferrari MD, Goadsby PJ.
  Intranasal sumatriptan in cluster headache
  randomized placebo-controlled double-blind study.
  Neurology 200360630-633