NH

1
NHÖÕNG DÒCH HAÏI CHÍNH TREÂN CAÂY LUÙA TAÏI LAÂM
ÑOÀNG
2
NHÖÕNG ÑOÁI TÖÔÏNG GAÂY HAÏI CHÍNHTREÂN RUOÄNG
LUÙA ÔÛ LAÂM ÑOÀNGTheo soá lieäu cuûa Vieän
luùa quoác teá IRRI saâu beänh haïi luùa coù 27
loaïi saâu vaø 24 loaøi beänh haïi quan troïng.
ÔÛ ñoàng baèng Soâng Cöûu Long soá lieäu cuûa
tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô cho bieát coù 14 loaøi
saâu haïi vaø 16 loaïi beänh haïi quan troïng.
ÔÛ Laâm Ñoàng theo keát quaû ñieàu tra töø 1985 -
1995 cuûa Chi cuïc BVTV saâu beänh haïi luùa taïi
Laâm Ñoàng veà thaønh phaàn saâu beänh haïi raát
ña daïng, phong phuù nhöng taäp trung vaø gaây
aûnh höôûng ñeán naêng suaát goàm coù 12 loaøi
saâu haïi chính, 8 loaïi beänh gaây haïi, ngoaøi
ra chuoät, oác, coû daïi, caàn ñöôïc quan taâm
ñuùng möùc vaø coù bieän phaùp phoøng tröø kòp
thôøi thích hôïp
3

• A. SAÂU HAÏI LUÙA1. SAÂU CUOÁN LAÙ NHOÛ
  Cnaphalocrosis medinalis GUENEÙE1.1. Ñaëc ñieåm
  hình thaùi Böôùm daøi töø 10mm - 12mm, saûi
  caùnh roäng 19mm, neàn caùnh coù 3 soïc maøu naâu
  2 soïc bìa daøi vaø soïc giöõa ngaén. Böôùm töø
  5-7 ngaøy. -Tröùng hình baàu duïc daøi 0,5mm
  maøu traéng. Tröùng töø 3 - 4 ngaøy - Saâu
  non luùc môùi nôû maøu traéng söõa coù loâng
  phuû khaép mình. Saâu lôùn ñaãy söùc daøi khoaûng
  19mm coù maøu xanh laù maï, saâu ñöôïc chia
  thaønh 5 tuoåi coù maøu vaøng nhaït. Saâu non töø
  18 - 25 ngaøy. - Nhoäng daøi 7 - 10mm
  coù maøu naâu. Nhoäng töø 6 - 8 ngay

4
1. 2. Taäp quaùn sinh soáng vaø gaây haïi
Böôùm hoaït ñoäng veà ñeâm. coù xu tính maïnh
vôùi aùnh saùng nhaát laø con caùi. Böôùm ñeû
tröùng raûi raùc,hoaëc töøng oå ôû maët sau laù
luùa trung bình töø 70 - 100 tröùng/1 con caùi.
Saâu non môùi nôû raát linh hoaït,
gaëm aên nhu moâ laù, beï laù chöøa laïi lôùp
bieåu bì traéng. Saâu lôùn cuoán hai meùp laù
laïi ñeå laøm thaønh toå. thöôøng chæ coù 1 saâu
trong 1 toå. saâu hoùa nhoäng beân trong. Saâu
gaây haïi naëng nhaát ôû vuï Ñoâng xuaân vaø giai
ñoaïn luùa ñöùng caùi laøm ñoøng. Nhieät ñoä cao
vaø khoâ haïn khoâng thuaän lôïi cho saâu
Saâu cuoán laù lôùn
5
1.3. Phoøng tröø - Dieät coû daïi
trieät ñeå trong ruoäng vaø xung quanh bôø (ñaëc
bieät coû loàng vöïc). - Neáu maät ñoä
böôùm ra roä coù theå duøng baãy ñeøn ñeå thu
huùt. - Söû duïngù nhieàu loaïi ong kyù
sinh . - Löïa choïn nhöõng loaïi thuoác
coù tính choïn loïc vaø an toaøn vôùi ong kyù
sinh. chæ phun khi maät ñoä saâu cao
ÔÛ luùa ñeû nhaùnh Khi maät ñoä 25 50
con/m2. ÔÛ luùa laøm ñoøng 10 - 20
con/m2 . Caùc loaïi thuoác phoøng
tröø saâu cuoán laù nhoû Basudin 40EC, Bi 58
50EC, Padan 50SP, Bitadin 1 6.000 IU, Decis 25
tab, Nettoxin 1 8 DD Chuù yù Duøng caøo
hoaëc caønh gai keùo löôùt phaù toå saâu tröôùc
khi phun.
6
2. SAÂU ÑUÏC THAÂN LUÙA (HAY COØN GOÏI
LAØ SAÂU OÁNG) Saâu ñuïc thaân luùa
(hay coøn goïi laø saâu oáng hoaëc saâu naùch)
bao goàm 4 loaïi sau ñaây 1. Saâu maøu
vaøng (Böôùm 2 chaám) (Schoenobius insertulas
Walker) 2. Saâu 5 vaïch maøu ñen
Chilopolycrysus Walker 3. Saâu 5 vaïch
ñaàu naâu Chilosupressalis Walker 4.
Saâu ñuïc thaân maøu hoàng (Saâu ñuïc thaân cuù
meøo) Sesamia inferens Walker.
7

• 2.1 Ñaëc ñieåm hình thaùi vaø taäp quaùn sinh
  soáng, gaây haïi a. Saâu ñuïc thaân
  2 chaám - Böôùm ñöïc daøi 8 - 9 mm maøu
  vaøng nhaït, meùp ngoaøi caùnh coù 8 - 9 chaám
  nhoû . Böôùm caùi daøi 10 - 13 mm, caùnh
  tröôùc maøu vaøng nhaït, coù 1 chaám ñen roõ ôû
  giöõa, cuoái buïng coù chuøm loâng maøu vaøng
  lôït. - Tröùng ñeû thaønh oå coù lôùp
  loâng tô bao phuû beân ngoaøi moãi oå coù 50 -
  200 tröùng. - Saâu non coù 5 tuoåi
  - Nhoäng maøu vaøng nhaït. - Voøng ñôøi
  tröùng 6 - 18 ngaøy. saâu non 28 - 4 1
  ngaøy, nhoäng 7 - 18 ngaøy. tröôûng thaønh
  5-7 ngaøy.

8
- Böôùm coù xu tính maïnh vôùi aùnh
saùng, hoaït ñoäng maïnh nhaát vaøo 8 - 1 1 giôø
ñeâm, moãi böôùm caùi ñeû töø 1 - 5 oå tröùng,
- Saâu non hoaït ñoäng nhanh nheïn, phaùt
taùn nhanh baèng caùch nhaû tô buoâng mình xuoáng
vaø ñuïc vaøo noõn luùa ñeå phaù hoaïi gaây hieän
töôïng noõn heùo vaø boâng baïc. saâu di chuyeån
sang caây khaùc khi heát dinh döôõng, saâu coù
theå di chuyeån 2 -3 laàn
9
b. Saâu ñuïc thaân 5 vaïch (ñaàu naâu vaø ñaàu
ñen) -Böôùm maøu vaøng nhaït coù 5 - 7
chaám nhoû ôû giöõa caùnh tröôùc. 2 - 7 ngaøy
- OÅ tröùng xeáp hình vaûy caù, thöôøng ñeû
ôû beï, maët döôùi laù, 2 beân gaân chính. 5 - 6
ngaøy. - Saâu non maøu vaøng nhaït coù 5
soïc tím doïc theo thaân. Tuøy theo loaøi coù
maûnh ñaàu naâu hoaëc ñen. Saâu coù 5 - 6 tuoåi
30-33 ngaøy.. - Nhoäng coù maøu naâu, maët
döôùi loaïi ñaàu naâu hôn nhoïn, loaïi maøu ñen
coù 2 söøng. 6-8 ngaøy - Gaây haïi töông
töï saâu ñuïc thaân 2 chaám. Saâu non khi nôû ra
coù tính soáng taäp trung, trong moät beï laù
thaáy coù töø 2 - 20 con saâu non laøm cho beï
laù bò uùa vaøng, quan saùt thaáy coù nhieàu loã
ñuïc. Saâu ñuïc vaøo thaân gaây noõn heùo boâng
baïc nhöng nheï hôn saâu ñuïc thaân 2 chaám.
10
c. Saâu ñuïc thaân cuù meøo - Böôùm
maøu naâu vaøng, giöõa caùnh coù 1 tia ñen xaùm.(
4 - 6 ngaøy). - Böôùm caùi ñeû tröùng
trong beï laù thaønh oå, moãi oå 2 - 3 haøng.
Khoaûng 30 - 100 tröùng /1 oå. (7 - 10 ngaøy)
- Saâu non coù maûnh ñaàu maøu ñoû vaøng
thaân tím hoàng, coù 5 tuoåi. ( 30 - 38 ngaøy)
- Nhoäng maøu caùnh daùn. (6 - 8 ngaøy).
Böôùm ít vaøo ñeøn hôn 3 loaïi treân,
thöôøng ñeû ôû ruoäng gaàn bôø hay choã truõng.
Saâu non tuoåi 1 - 2 soùng taäp trung phaù beï
laù laø chính, laøm laù vaøng uùa sau ñoù ñuïc
vaøo thaân laøm cheát noõn vaø gaây boâng baïc
(chaäm hôn saâu 2 chaám). Laøm nhoäng ôû trong
thaân hoaëc ngoaøi beï laù.
11
2.3 Bieän phaùp phoøng tröø chung caùc loaïi
saâu ñuïc thaân - Caøy laät, ngaâm
ruoäng,ñoát rôm raï ñeå tieâu dieät nguoàn saâu,
nhoäng - Doïn saïch coû daïi. -
Caáy ñuùng thôøi vuï vaø caáy taäp trung.
- Khoâng neân boùn quaù nhieàu phaân ñaïm.
- Neáu thaáy böôùm phaùt sinh coù theå duøng baãy
ñeøn tieâu dieät. - Thuoác coù theå söû
duïng
Bitadin 16.OOO IU, gaø noøi 95 SP.
Padan50SP,Padan95WP,Supertox 5EC,Taginon 95WP.
Binh dan 10H, Lorsban 15G, Lancer 40EC. Monster
40EC
12
3. SAÂU KEO Spodoptera mauritta Boisduval
3.1 Hình thaùi - Böôùm daøi 14 - 16mm.
Caùnh böôùm maøu ñen xaùm, ôû giöõa coù vaân hình
quaû thaän maøu naâu den, quanh coù vieàn traéng.
Caïnh ñoù coù vaân troøn traéng ôû giöõa coù ñoám
naâu. Caùnh sau maøu traéng naâu. Giai ñoaïn
böôùm 3-10 ngaøy. - Tröùng Ñeû thaønh oå coù
loâng phuû maøu vaøng. Giai ñoaïn tröùng 2-6
ngaøy. - Saâu non maøu xanh coù soïc
treân löng, doïc theo buïng coù moät chuoãi ñoám
ñen hình baùn nguyeät, gaàn vaïch loã thôû coù
maøu tím , ñaàu naâu coù vaân tam giaùc. Saâu non
coù 6 tuoåi, giai ñoaïn saâu non 15-26 ngaøy .

13
- Nhoäng Daøi 17 - 18 mm, maøu naâu ñoû,
ñoát buïng 2 - 7mm treân löng coù nhieàu chaám
loõm, cuoái buïng coù gai moùc caâu lôùn. Giai
ñoaïn nhoäng 5-14 ngaøy 3.2 Ñaëc ñieåm sinh
hoïc vaø taäp quaùn sinh soáng - Böôùm hoaït
ñoäng veà ñeâm, coù tính höôùng saùng yeáu, öa
muøi chua ngoït. Böôùm thöôøng ñeû töø 7-10 oå
tröùng, moãi oå töø 100 300 quaû. - Saâu non
tuoåi 1-2 aên beà maët laù, tuoåi 3 coù theå caén
ñöùt laù maï. Saâu aên ban ñeâm vaø nhöõng ngaøy
trôøi daâm maùt, möa nhoû. Saâu thöôøng laøm
nhoäng ôû ñaát xung quanh goác luùa. Saâu thöôøng
phaù thôøi kyø maï vaø luùa ñeû nhaùnh coù theå
aên truïi töø ruoäng naøy ñeán ruoäng khaùc, saâu
non chæ aên laù, saâu lôùn aên caû caây.
14
3.3. Phoøng tröø - Duøng baãy chua ngoït,
ngoït hoaëc nhöõng boù rôm raï coù vaåy chua
ngoït. - Ngaét nhöõng oå tröùng treân laù. -
Maät ñoä saâu cao coù theå thaû vòt vaøo aên
saâu. - Chæ neân aùp duïng khi maät ñoä saâu
quaù cao, caùc loaïi thuoác coù theå söû
duïng Cyrin 10EC. Sherbush 5ND, Andoril 10ND,
Meta 2.5EC, Bindan 18SL Antaphos 5ND, Dòp 80SP,
Macyny 45EC Chuù yù Khi maät ñoä saâu cao ôû
ruoäng gaàn möông, suoái thay möïc nöôùc ruoäng
quaù cao, thuaän lôïi cho saâu di chuyeån sang
ruoäng khaùc, caàn bao vaây thaønh haøo chaén,
phun xòt thuoác caû treân bôø möông.
15
4. SAÂU PHAO Nymphula fluctuosalis Zeller
. 4.1. Ñaëc ñieåm, hình thaùi - Böôùm daøi 6
- 8mm caùnh traéng boùng, caùnh tröôùc coù nhieàu
chaám naâu nhoû vaø 2 chaám naâu to ôû giöõa.
Soáng treân 3 tuaàn vaø coù theå ñeû 50 - 70
tröùng. - Tröùng troøn, hôi deïp, ñöôøng kính
cuûa tröùng 0,5mm, maøu vaøng lôït, coù theå ñeû
ñôn ñoäc hoaëc thaønh haøng 5 - 10 tröùng treân
beï hoaëc phieán laù gaàn maët nöôùc, thôøi gian
tröùng 2 - 6 ngaøy. - Saâu non môùi nôû coù maøu
traéng daøi 1 - 1,2 mm, ñaàu vaøng lôït. Caøng
lôùn maøu chuyeån sang maøu xanh. Thôøi gian
soáng khoaûng 20 ngaøy.
16
4.2. Taäp quaùn sinh soáng vaø gaây haïi
Sau khi nôû saâu aên maët döôùi laù, sau ñoù 2 -
3 ngaøy cuoán laù thaønh phao.. Saâu ôû trong
oáng phao khi aên thì ra ngoaøi. Saâu aên bieåu
bì laù ñeå laïi veät maøu traéng. Ñoâi khi saâu
buoâng mình cho phao rôi xuoáng maët nöôùc ñeå
laáy nöôùc hoaëc troâi sang theo caây khaùc Khi
lôùn saâu xuoáng goác luùa vaø gaén chaët vaøo
ñoù ìaøm nhoäng. Trieäu chöùng deã nhaän Laù
luùa bò ñöùt ñaàu coù veät traéng ôû ngoïn, luùa
bò haïi thaønh töøng veät. Thöôøng haïi luùa töø
2 thaùng tuoåi trôû leân. 4.3. Phoøng trò -
Laøm saïch seõ coû bôø ñeå traùnh nguoàn aån
naáp. - Thaùo nöôùc caïn hoaëc daâng nöôùc cao
ñeå vôùt phao tieâu dieät saâu. - Neáu maät ñoä
cao (2501aù/m2 bò haïi trôû leân) (Cuïc BVTV) thì
phaûi duøng thuoác. Coù theå duøng caùc loaïi
thuoác Taginon 95WP. Binh dan 1 0H, Me ta2.5EC,
Videci 2.5D, Visher 1 0EW, Kinalux 25EC,
Methink 25EC
17
5. RAÀY NAÂU Nilaparvata lugens5.1. Hình thaùi
Tröôûng thaønh coù 2 daïng -
Daïng caùnh daøi Phuû kín buïng, bay ñeå tìm
thöùc aên. - Daïng caùnh ngaén Phuû
2/4 thaân, loaïi naøy chæ sinh ra khi thöùc aên
doài daøo, thôøi tieát thích hôïp vì vaäy khaû
naêng ñeû tröùng raát cao. Tröùng hình
baàu duïc cong, 1 ñaàu to, ñaàu kia nhoû, trong
suoát.Raày non coù 5 tuoåi, luùc nhoû maøu ñen
xaùm sau thaønh vaøng naâu, thaân hình troøn
trónh.

• Raày coù caùnh
• Raày khoâng caùnh.

18
5.2. Taäp quaùn sinh soáng vaø gaây haïi.
- Khi tröôûng thaønh ñöôïc 4 - 5 ngaøy thì raày
ñeû tröùng trong beï laù, gaân laù. Moãi con coù
theå ñeû töø 400 - 600 tröùng. Tröùng ñöôïc ñeû
theo oå, moãi oå coù 1 - 2 haøng xeáp lieàn nhau,
tröùng coù naép ñaäy. - Raày non
thöôøng ít di chuyeån, thöôøng baùm taäp trung ôû
döôùi goác luùa, chích huùt ñeå laáy thöùc aên
töø caây luùa, luùa bò vaøng, heùo, khoâ raát deã
nhaän bieát.. Raày coøn laø vectô truyeàn beänh
vaøng luïi vaø beänh luùa coû. - Voøng
ñôøi cuûa raày Tröùng 6 - 7 ngaøy. Raày non
12 - 13 ngaøy Tröôøng thaønh 10 - 20 ngaøy.
19
5.3. Bieän phaùp phoøng trò - Veä sinh
ñoàng ruoäng - Söû duïng gioáng khaùng
raày. - Neân gieo caáy thôøi vuï ñoàng
loaït.. - Saï ñuùng maät ñoä. boùn phaân
phaûi caân ñoái. - Duøng vòt thaû vaøo
ruoäng ñeå aên raày, ñuøng gasoil xòt leân maët
nöôùc quô cho raày rôùt dính daàu bò cheát (duøng
5-7l ít/ha), baãy ñeøn ñoàng loaït töø 7-10 giôø
ñeâm thu huùt raày coù caùnh vaøo baãy (chuù yù
khoâng neân laøm leû teû). Duøng thuoác hoùa
hoïc khi Raày xuaát hieän sôùm ôû luùa ñeû
nhaùnh ôû maät ñoä 5con/teùp (luùa saï) hoaëc 1
buïi (luùa caáy). Raày xuaát hieän khi luùa
töø laøm ñoøng ñeán troå ôû maät ñoä 20con/teùp
hoaëc 1 buïi (luùa caáy). Thuoác söû duïng ñaëc
hieäu tröø raày nhö Appaulô 25SC, Ranadi
10W, Carbosan 25EC, Difentox 20EC, Diditox 40EC,
Just 050EC, Padan 4G, Padan 95SP, Trebon 20WP,
Bassa 50EC, Vibasa 50ND,Bassan 50EC. Dibacide
50EC, Mipcide 20ND, Sai vin 430SC, Actara 25WG,
Taginon 95WP
20
Chuù yù Neân söû duïng luaân phieân caùc loaïi
thuoác ñeå traùnh hieän töôïng quen thuoác cuûa
raày. Neân reû luùa theo haøng ñeå phun thuoác
ñöôïc vaøo saùt goác luùa laø nôi raày sinh
soáng. Phun thuoác ñoàng loaït ñeå traùnh söï
di chuyeån cuûa raày.
21
6. RAÀY LÖNG TRAÉNG Sogatella furcifera6.1.
Hình thaùi vaø taäp tính gaây haïi - Thaân
maøu ñen, daøi 3 - 4mm, giöõa ngöïc tröôùc coù 1
veät vaøng lôït. Caùnh trong suoát vaø coù 1
ñieåm ñen ôû ngay giöõa bìa sau cuûa caùnh
tröôùc. Khi caùnh xeáp laïi taïo thaønh moät ñoám
ñen to treân löng. - Tröùng gioáng nhö tröùng
raày naâu, nhöng coù naép nhoïn vaø daøi hôn.
Thöôøng ñöôïc ñeû vaøo trong beï hay gaân chính
cuûa laù, thôøi gian ñeû 5 - 7 ngaøy. - Raày
caùm khi môùi nôû maøu traéng söõa, nhöng sang
tuoåi 2 coù maøu xaùm, treân löng coù moät ñoám
traéng.
22
Coù tính höôùng quang raát maïnh. Raày caùm vaø
tröôûng thaønh chích huùt luùa töø luùa non (maï)
ñeán ñeû nhaùnh sau ñoù giaûm daàn cho ñeán luùc
caây luùa troå boâng. Khoâng gaây haïi nhieàu cho
caây luùa maëc duø cuõng coù tröôøng hôïp naëng
gaây hieän töôïng chaùy raày. Raày löng traéng
khoâng phaûi laø veùctô truyeàn moät soá beänh.
Thieân ñòch cuûa raày löng traéng gioáng raày
naâu.6.2. Phoøng tröø Gioáng raày naâu.
23
7. RAÀY XANH ÑUOÂI ÑEN Nephotettix
cinticeps7.1. Hình thaùi - Raày tröôûng
thaønh troâng töïa ve saàu, maøu xanh laù maï,
cuoái caùnh tröôùc cuûa con ñöïc coù chaám maøu
ñen vaø cuûa con caùi coù maøu naâu nhaït. Maët
buïng cuûa con ñöïc maøu ñen, con caùi maøu naâu
nhaït. - Tröùng hình quaû chuoái ñaàu to daàu
nhoû, hôi cong ôû giöõa.- Raày caùm maøu xanh
vaøng hay xanh laù maï khoâng coù caùnh. Raày coù
5 tuoåi Tuoåi 1 - 2 maøu xanh nhaït tuoåi 3 - 4
maøu xanh vaøng tuoåi 5 maøu xanh laù maï.
24
7.2. Taäp tính sinh soáng vaø gaây haïi -
Hoùa tröôûng thaønh roä luùc 7 - 8 giôø saùng,
hoaït ñoäng luùc chieàu maùt khi maët trôøi laën
raày hoaït ñoäng maïnh vaø di chuyeån, bay thaønh
töøng ñaøn treân ruoäng ôû ñoä cao 3 - 5m. Raày
coù xu tính maïnh vôùi aùnh saùng. - Sau khi
hoùa tröôûng thaønh 3 - 7 ngaøy raày caùi baét
ñaàu ñeû tröùng. Tröùng ñeû thaønh oå, xeáp
thaønh daõy, ñeû saâu vaøo trong moâ cuûa beï laù
ñeå laïi moät veát naâu hình thoi. Moãi oå töø 2
- 50 quaû, moãi con caùi ñeû trung bình 200
tröùng.. - - Raày huùt nhöïa laù luùa ñeå laïi
nhöõng veát chaâm maøu traéng, haäu quaû laøm
caùc laù bò uùa vaøng, luùc naøy raát khoù chöõa
trò ñeå cöùu luùa. - Raày xanh ñuoâi ñen coøn
laø moâi giôùi truyeàn beänh vaøng luïi raát nguy
hieåm. 7.3. Phoøng tröø Gioáng nhö phoøng
tröø raày naâu
25
8. BOÏ TRÓ Halothrips aculeatus Fabricius.
8.1. Hình thaùi - Boï tró coù kích thöôùc
nhoû, daøi coù maøu naâu ñen hoaëc naâu ñoû. Hai
ñoâi caùnh heïp coù nhieàu loâng. - Tröùng nhoû
daøi, maøu traéng trong, saép nôû coù maøu
vaøng. - AÁu truøng maøu vaøng lôït khoâng coù
caùnh, con caùi ñeû töø 1 2 - 1 5 tröùng .
26
8.2. Taäp quaùn sinh soáng vaø gaây haïi -
Tröùng ñöôïc ñeû vaøo caùc ñoït non sau 6 - 7
ngaøy aáu truøng ñöôïc nôû ra vaø thöôøng taäp
trung ôû caùc ñoït laù non. - Thaønh truøng
hoaït ñoäng raát nhanh nheïn, thích hoaït ñoäng
luùc trôøi daâm maùt vaø ban ñeâm. Ban ngaøy
trôøi naéng chuùng thöôøng aån trong caùc ñoït
non hay choùp laù cuoán laïi, caû aáu truøng vaø
thaønh truøng ñeàu haïi maï vaø luùa non. Neáu
maät ñoä cao, laù luùa bò cuoán laïi toaøn boä
vaø khoâ heùo. 8.3. Phoøng trò - Doïn saïch
coû daïi trong ruoäng vaø bôø buïi xung quanh. -
ÔÛ maät ñoä cao (treân 15 laù bò haïi) thì söû
duïng thuoäc sau Binhdan 1 8SL, Taginon 1 8SL,
Cyrin 10EC, 20EC, Binh 58 40EC, Callous 500EC
27
9. BOÏ XÍT HOÂI Leptocorisa acuta Thunberg
9.1. Hình thaùi - Tröôûng thaønh maøu xanh
pha naâu ôû treân löng vaø maøu vaøng naâu ôû
maët buïng, mình thon daøi 14 - 18mm, chaân vaø
raâu ñaàu daøi gaàn baèng thaân. - Boï xít
ñeû tröùng thaønh 1 - 2 haøng khoaûng 10 - 15
quaû. Tröùng coù veát loõm ôû giöõa, môùi ñeû coù
maøu traéng sau maøu naâu ñaäm. Boï xít non coù 5
tuoåi hình daùng gioáng tröôûng thaønh, coù maøu
vaøng luïc.
28
9.2 Taäp quaùn sinh soáng vaø phaù haïi - Chæ
phaù ôû ruoäng luùa thôøi kyø troå vaø coù boâng
haït, laøm cho haït luùa leùp löõng hoaëc leùp
hoaøn toaøn. - Boï xít soáng thaønh töøng ñaøn
lôùn ôû nhöõng caây hoang hay coû daïi thuoäc hoï
hoøa thaûo, khi luùa troå thì chuùng bay ñeán ñeå
phaù haïi - Boï xít hoaït ñoäng maïnh vaøo buoåi
saùng luùc trôøi daâm maùt. Ñeû tröùng treân hai
maët laù luùa. Tröùng nôû vaøo buoåi saùng. Sau
khi nôû 2 - 3 giôø boï xít ñaõ phaân taùn vaø
chích huùt boâng luùa. - Nhöõng ruoäng luùa ven
bìa röøng bò thieät haïi naëng. Veát chích ñeå
laïi laø moät ñoám naâu treân haït do ñaõ bò moät
loaïi naám beänh taán coâng qua veát chích.
Thaønh truøng soáng khoaûng 2-3 thaùngvaø qua
ñoâng.
29
9.3 Phoøng tröø - Veä sinh ñoàng ruoäng ,laøm
saïch coû haïn cheá nôi aån naáp cuûa boï xít.
- ÔÛ maät ñoä cao 2con/10 buïi hoaëc 8con/m2
(luùa saï) coù theå phun thuoác ñeå tröø. Caùc
loaïi thuoác söû duïng Alphacy 10EC, Vifast
10SC, Unitox 5EC, Cymbush 5EC, Shertox 10EC,
Tungrin 10EC, Dizorin 35EC, Fenbis 25EC. Bifentox
30ND, Perkill 10EC, Per annong 500EC, Pounce
10EC, Arriphos 40EC, Nugor 40EC, Watox 400EC,
Bitam 2.5EC, Diptecide 90WP, Sumi-alpha 5EC
30
10. BOÏ XÍT ÑEN Scotinophara lurida Burmeister
10.1. Hình thaùi - Thaønh truøng maøu ñen
daøi 8 - l0mm, thaân gaàn nhö coù 5 caïnh ngöïc
coù vaøi ñoám maøu vaøng lôït, coù 2 gai beân
goùc sau. Tröôøng thaønh coù theå soáng ñeán 7
thaùng, ñeû töø 150 - 180 tröùng. - Tröùng hình
truï, maët treân baèng vaø maët döôùi troøn, luùc
môùi ñeû maøu xanh lôït, gaàn nôû chuyeån sang
maøu naâu ñoû hay naâu xaùm, giai ñoaïn tröùng
töø 4 - 7 ngaøy. - Boï xít non môùi nôû hình hôi
troøn daøi ñoä laøm, maét keùp maøu ñoû, toaøn
thaân coù maøu naâu, khi ñaãy söùc coù maøu tro
naâu. Giai ñoaïn saâu non töø 27 - 30 ngaøy
31
10.2 Taäp quaùn sinh soáng vaø phaù haïi -
Boï xít coù tính höôùng quang nhaát laø khi coù
traêng. Ban ngaøy naèm ôû döôùi goác luùa gaàn
maët nöôùc, chieàu vaø nhöõng ngaøy trôøi maùt
môùi leân laù vaø thaân caây luùa. -Tröùng
thöôøng ñeû ôû goác luùa hoaëc ôû beï laù, xeáp
thaønh haøng töø 40 - 50 tröùng. -AÁu truøng
môùi nôû soáng quanh goác, khi lôùn môùi sang
choã khaùc. AÁu truøng vaø thaønh truøng ñeàu
huùt nhöïa ôû thaân beï laù vaø caû boâng luùa
laøm caây bò ruõ xuoáng, luøn laïi, vaøng cheát
vaø haït bò leùp. -Luùa töø giai ñoaïn laøm
ñoøng ngaäm söõa thích hôïp cho boï xít hôn.
32
10.3. Phoøng tröø - Veä sinh saïch coû trong
ruoäng vaø bôø buïi. - Do thöôøng ñeû ôû goác
luùa, neáu thaáy maät ñoä boï xít cao vaø gaàn
ñeû neân ruùt caïn nöôùc sau vaøi ngaøy laïi
naâng cao möïc nöôùc trong 24 giôø, laøm nhö vaäy
3 laàn seõ haïn cheá ñöôïc löùa boï xít môùi
xuaát hieän. Neáu maät ñoä cao treân 5 con/buïi
thì duøng thuoác ñeå phoøng töø gioáng nhö boï
xít hoâi.
33
11. BOÏ GAI Dicladispa armigera11.1 Hình
thaùi - Thaønh truøng coù maøu ñen oùng aùnh,
ngöïc treân vaø caùnh cöùng coù nhieàu gai. Boï
gai soáng ñöôïc töø 1 - 2 thaùng. Con caùi ñeû
tröùng rieâng reû khoaûng 50 tröùng/con. Tröùng
nhoû hình baàu duïc maøu traéng, thôøi gian nôû
töø 4 - 7 ngaøy. - Saâu non (aáu truøng) coù
maøu traéng söõa daøi 10 - 12mm, thôøi gian aáu
truøng khoaûng 10 - 15 ngaøy. Khi ñaãy söùc hoùa
nhoäng. Nhoäng maøu traéng söõa sau maøu vaøng
naâu, nhoäng soáng töø 5 - 7 ngaøy.
34
11.2 Taäp quaùn sinh soáng vaø gaây haïi -
Tröùng boï gai ñöôïc ñeû gaàn ñaàu laù non, ghim
phaàn vaøo maët döôùi laù vaø moät phaàn loài ra
ngoaøi. - Khi nôû ra aáu truøng ñuïc vaøo beân
trong nhö saâu ñuïc laù vaø aên phaàn xanh tröø
laïi lôùp maøng, baïc traéng, hoùa nhoäng giöõa
hai lôùp bieåu bì cuûa laù. - Khi hoùa tröôûng
thaønh saâu gai aên maët treân cuûa laù vaø ñeå
laïi soïc traéng ôû maët döôùi. Thöôøng phaù giai
ñoaïn luùa taêng tröôûng vaø luùa non.
35
10.3. Phoøng tröø - Veä sinh saïch coû trong
ruoäng vaø bôø buïi. - Do thöôøng ñeû ôû goác
luùa, neáu thaáy maät ñoä boï xít cao vaø gaàn
ñeû neân ruùt caïn nöôùc sau vaøi ngaøy laïi
naâng cao möïc nöôùc trong 24 giôø, laøm nhö vaäy
3 laàn seõ haïn cheá ñöôïc löùa boï xít môùi
xuaát hieän. - Neáu maät ñoä cao treân 5
con/buïi thì duøng thuoác ñeå phoøng töø gioáng
nhö boï xít hoâi.
36
B. BEÄNH HAÏI LUÙA1. BEÄNH ÑAÏO OÂN
Pyricularia oryzae Cav et Bri1.1 Trieäu chöùng
beänh Beänh phaù haïi treân moïi
boä phaän cuûa caây luùa -Treân laù Ñoám
beänh hình thoi, roäng ôû giöõa vaø nhoïn hai
ñaàu, veát beänh coù theå nhoû nhö muûi kim vaø
roäng ñeán 1.5cm. Ñoám beänh maøu naâu ôû giöõa
xaùm traéng. -ÔÛ coå laù veát beänh laøm cho laù
khoâ mau leï. .
37

• -ÔÛ treân thaân beát beänh laøm cho caây
  toùp laïi. -ÔÛ treân coå boâng veát beänh cuõng
  coù maøu xaùm xanh ñeán naâu xaùm naâu ñen thaét
  laïi vaø loõm vaøo, laøm cho haït bò löûng, leùp,
  neáu beänh naëng boâng bò khoâ vaø baïc
  traéng. - Neáu beänh xuaát hieän treã khi luùa
  vaø maåy boâng luùa bò gaõy, ñieåm bò gaõy coù
  maøu naâu vaø thoái muïc, ôû treân haït veát
  beänh coù ñoám maøu naâu, taâm xaùm traéng

38
1.2. Taùc nhaân gaây beänh Do naám Pyricularia
oryzae gaây neân. 1.3. ñieàu kieän ñeå beänh
laây lan vaø gaây haïi naëng a. Thôøi tieát
Trong ñieàu kieän trôøi maùt aåm söông muø
laø toái öu cho beänh. Nhieät ñoä thích hôïp töø
24 ñeán 28 ñoä vaø aåm ñoä töø 90 - 95. b. Ñaëc
ñieåm sinh tröôûng phaùt duïc cuûa caây luùa ÔÛ
giai ñoaïn luùa ñeû roä , giai ñoaïn laøm ñoøng,
luùa caàn haøm löôïng ñaïm cao luùc naøy ñaïm
cuõng seõ ñöôïc tích luõy nhieàu laøm cho beänh
deã phaùt sinh beänh.. c Cheá ñoä phaân boùn
Nhöõng chaân ruoäng haåu, nhieàu buøn, caáy daøy
vaø ruoäng boùn phaân ôû möùc cao laø ñieàu kieän
toát cho beänh phaùt sinh vaø phaùt trieån.
d. Cheá ñoä nöôùc Haïn quaù, beänh deã daøng
phaùt sinh Caøng khoâ haïn söông muø thì beänh
caøng taêng. e. Gioáng luùa Bieåu hieän raát
roõ gioáng khaùng vaø maãn caûm,
39
1.4. Bieän phaùp phoøng tröø a. Phoøng
beänh - Choïn nhöõng gioáng khaùng beänh.
- Veä sinh ñoàng ruoäng vaø coû daïi - Xöû
lyù haït gioáng caån thaän (coù theå duøng
Rovral, (Copper B hoaëc Fundazol...) - Phaân
boùn caân ñoái N.P.K. Khoâng neân boùn ñaïm cao
hôn 100kg N/ha. Phaân loaïi ruoäng cao thaáp
hoaëc caáy sôùm caáy muoän, chaát ñaát xaáu hay
toát ñeå coù cheá ñoä boùn phaân hôïp lyù. -
Giöõ nöôùc thöôøng xuyeân, khoâng ñeå cho maï
hoaëc luùa bò haïn.
40
b. Tröø beänh - Khi beänh ñaõ xuaát hieän
treân ñoàng ruoäng, phaûi tieán haønh tröø dieät
beänh thaät sôùm baèng caùc loaïi thuoác ñaëc trò
sau Arin 50SC, Zoom 50EC, Dizeb-M45 80WP, Folpan
50 WP, One-over 40EC, Fusione 40EC, Tridozole
75WP, Exin 4.5HP, Soâng lan 333 50ND, Cantazin
50EC, Kasai 21 .2WP, Vihino 40ND
41
2. BEÄNH KHOÂ VAÈN Rhizoctonia solani Kuhn
2.1. Trieäu chöùng beänh - Thöôøng gaây haïi
ôû beï laù vaø treân laù hay xuaát hieän töø
döôùi leân treân. Veát beänh khoâng coù hình
daïng nhaát ñònh coù maøu xaùm xanh. - Luùc ñaàu
ôû beï laù gaàn möïc nöôùc, nhoû moät vaøi cm,
nhieàu veát beänh lieân keát thaønh nhöõng veät
lôùn loang loå taïo nhö nhöõng vaån maây, rìa coù
maøu naâu, phía trong maøu xaùm xanh hoaëc
vaøng. - Neáu bò naëng choài luùa seõ chaùy
khoâ, boâng leùp. Treân ruoäng thöôøng taïo
thaønh nhöõng ñaùm beänh vaø hay ôû ven bôø nôi
coù nhieàu coû daïi. 2.2. Taùc nhaân gaây
beänh Do naám Rhizoctonia Solani Kuhn gaây ra.
Trong chu kyø phaùt trieån cuûa naám ñaõ sinh ra
haïch naám, coù maøu naâu ñen naèm treân beà maët
cuûa laù beï beân ngoaøi moâ Haïch naám laø
nguoàn beänh ñeå laây lan ngay luùc ñoù cuõng nhö
veà sau naøy.
42
Beänh khoâ vaèn do naám Rhizoctonia solani
43
2.3. Ñieàu kieän ñeå beänh laây lan vaø gaây haïi
- Haïch naám ñöôïc taïo ra töø caùc veát
beänh haïch coù hình khoái troøn hôi deïp,
ñöôøng kính töø 1 - 5mm. Haïch rôi xuoáng ñaát,
nöôùc troâi noåi treân maët nöôùc sau baùm vaøo
caùc raõnh luùa vaø baét ñaàu phaùt trieån thaønh
sôïi naám baùm vaøo beï, laù, thaân taïo neân
veát loeùt. - Ngoaøi ra veát beänh coøn laây
theo chieàu ñöùng qua beï laù vaø caû boâng luùa
tröôøng hôïp naøy gaây thieät haïi raát lôùn. -
Ruoäng nöôùc caøng saâu beänh phaùt sinh caøng
maïnh. - Ruoäng luùa quaù daøy cuõng laøm cho
beänh phaùt sinh nhanh vaø naëng hôn. - Boùn
phaân ñaïm quaù nhieàu vaø boùn khoâng caân ñoái
- Ruoäng coù nhieàu coû daïi vaø nhaát laø caây
luïc bình
44
2.4. Bieän phaùp phoøng tröø a. Caøy ñaát,
doïn saïch taøn dö, coû daïi b. Ñieàu chænh
möïc nöôùc trong ruoäng hôïp lyù . c. Boùn caân
ñoái N-P-K töø ñaàu vuï d. Söû duïng thuoác hoùa
hoïc ñeå tröø beänh khi caàn thieát baèng caùc
loaïi thuoác ñaëc trò sau Monceren 25WP.
Vicuron 25BTN, Validacin 3L, Vivademy 3DD,
Crop-care 500SC, Benvil 50SC, Folpan 50WP,
Forwanil 50SC, Dizeb M45 80WP, Anvil 5SC.
45
3. BEÄNH ÑOÁM NAÂU Helminthosporium oryzae
Breda de Haan 3.1. Trieäu chöùng Beänh
gaây haïi ôû laù vaø haït. Veát beänh hình baàu
duïc maøu naâu caû hai maët, xung quanh coù vaàng
vaøng, coù theå coù nhöõng vaân. Môùi ñaàu veát
beänh laø nhöõng ñoám nhoû coù ñöôøng kính töø
0,5 - lmm. Veát beänh lôùn daàn tôùi lmm, ôû veát
beänh lôùn coù taâm maøu xaùm hay hôi traéng.
3.2. Taùc nhaân gaây beänh Do naám
Helminthosporium Oryzae gaây neân.
46
3.3. Ñieàu kieän ñeå beänh laây lan vaø gaây haïi
- Beänh phaùt sinh chuû yeáu khi luùa ôû giai
ñoaïn cuoái maï hoaëc giai ñoaïn laøm ñoøng -
troå trôû ñi. - Beänh phaùt trieån chuû yeáu
döïa vaøo cheá ñoä dinh döôõng vaø söùc soáng
cuûa caây luùa, - ÔÛ tænh Laâm Ñoàng beänh
thöôøng phaùt sinh ôû vuøng Ñaï Teûh, Ñaï Huoai,
Caùt Tieân naêm 1995 (tænh phaûi khaån tröông
caáp kinh phí cho 3 huyeän naøy), tænh mua thuoác
vaø phaân boùn cöùu 200 ha Heø Thu.
47
3.4. Bieän phaùp phoøng tröø - Tuyeät ñoái
khoâng ñeå khoâ haïn, thieáu phaân. Phaân boùn
caân ñoáiXöû lyù haït gioáng tröôùc khi gieo saï
- Keát hôïp boùn phaân qua ñaát vôùi phun hoãn
hôïp phaân boùn qua laù vaø caùc chaát kích thích
sinh tröôøng, caây seõ ñöôïc hoài phuïc nhanh
choùng. - Neáu beänh naëng khi boùn phaân keát
hôïp phun moät soå loaïi thuoác gioáng nhö tröø
beänh ñaïo oân seõ cho keát quaû toát.
48
4. BEÄNH CHAÙY BÌA LAÙ ( BAÏC LAÙ ) Xanthomonas
oryzae Dowson4.1. Trieäu chöùng beänh Khi
môùi nhieãm beänh, choùp vaø meùp laù coù maøu
xanh ñuïc sau chuyeån sang maøu vaøng, ranh giôùi
choã bò beänh vaø choã khoûe raát roõ reät vì
moät ñöôøng ngaên caùch baèng moät gôïn soùng
röïc vaøng. Cuõng coù khi ñöôøng ngaên caùch
chaïy doïc theo gaân chính keùo daøi tôùi beï
laù. Daàn daàn ñaàu choùp laù vaø phieán laù khoâ
quaên laïi, chuyeån sang maøu xaùm naâu roài xaùm
traéng (neân ñöôïc goïi laø baïc laù).4.2. Taùc
nhaân gaây beänh Do vi khuaån Xanthomonas
oryzae Dowson,
49
Beänh chaùy bìa laù do vi khuaån Xanthomonas
oryzae
50
4.3. Ñieàu kieän ñeå phaùt sinh phaùt trieån vaø
gaây beänh - Nhieät ñoä thích hôïp cho vi
khuaån xaâm nhieãm töø 24 - 32 ñoä C. - Caây
luùa töø giai ñoaïn laøm ñoøng trôû ñi laø giai
ñoaïn maãn caûm vôùi beänh. - ÔÛ nhöõng vuøng
ñaát truõng, nhieàu nöôùc beänh naëng hôn. -
Neáu boùn ñaïm quaù sôùm hoaëc quaù muoän cuõng
laøm cho beänh deã daøng phaùt sinh vaø phaùt
trieån.
51
4.4. Bieän phaùp phoøng tröø a. Xöû lyù haït
gioáng tröôùc khi gieo xaï baèng nhöõng loaïi
thuoác coù taùc duïng saùt khuaån maïnh. b. Boùn
phaân caân ñoái, boùn naëng ñaàu nheï cuoái taêng
söùc choáng chòu. c. Duøng gioáng ít maãn caûm
vôùi beänh trong ñieàu kieän ñòa phöông mình. d.
Möïc nöôùc treân ñoàng ruoäng chæ neân giöõ 5 - 7
cm. e. Thuoác phoøng trò ñaëc hieäu hieän nay
chöa coù, nhöng ñeå haïn cheá beänh ta coù theå
duøng Champion 77WP, Funguran-OH 50BHN, Coc
85WP, Kasuran 50WP
52
5. BEÄNH NGHEÏT REÂ 5.1. Trieäu chöùng beänh
- Thöôøng sau khi caáy 20 - 25 ngaøy, luùa
chuyeån töø maøu xanh sang maøu vaøng ñoû töø
choùp laù lan xuoáng. Quan saùt ta thaáy luùa bò
luøn laïi vaø naûy choài keùm. - Treân laù luùa
coù nhieàu veát maøu naâu ñoû xen laãn vôùi
nhöõng ñoám naâu. Khi böùng buïi luùa leân ta
thaáy reã luùa bò thoái ñen, neáu bò naëng ta
coøn ngöûi thaáy muøi khoù chòu vaø hoaøn toaøn
khoâng thaáy moät reã traéng naøo. Vì vaäy caây
bò thieáu dinh döôõng traàm troïng, neáu khoâng
phaùt hieän kòp thôøi luùa seõ bò luïi ñaàn vaø
cheát.
53
5.2. Taùc nhaân gaây beänh Nguyeân nhaân chuû
yeáu laø do suï tích luõy nhöõng chaát ñoäc trong
quaù trình phaân giaûi caùc chaát höõu cô (axít
höõu cô) trong ñaát.5.3. Phoøng tröø - Laøm
ñaát kyõ phôi aûi, thu gom rôm raï coû raùc trong
ruoäng leân bôø - Kieåm tra sôùm ñeå phaùt
hieän beänh kòp thôøi. - Khi ñaõ thaáy beänh
xuaát hieän phaûi xaû nöôùc trong ruoäng ra phôi
ñaát vaøi ngaøy sau ñoù cho nöôùc môùi vaøo
ruoäng. Taêng cöôøng löôïng phaân laân supe taïo
ñieàu kieän cho reã môùi phaùt sinh. Khi caây
luùa ñaõ ra ñöôïc reã non thì neân raûi theâm
moät löôïng phaân ñaïm cho luùa mau trôû laïi
traïng thaùi bình thöôøng.
54
6. BEÄNH TUYEÁN TRUØNG Ditylenchus angustus,
Aphelenchoides, Meloidogyne sp. 6.1. Trieäu
chöùng - Treân laù luùa non, luùc ñaàu coù
nhöõng veát chaám raát nhoû. Naèm raûi raùc hoaëc
lieân tuïc nhau taïo thaønh nhöõng maûng lôùn,
neáu bò naëng laøm cho laù ñoït guïc xuoáng, moät
soá laù khi troå ra ñöôïc thì bò nhaên nheo. -
Reã luùa coù theå coù nhieàu böôùu, buïi luùa
vaøng ñeû nhaùnh nhieàu vaø thaáp caây hôn.ÔÛ
luùa troå boâng neáu bò nheï thì boâng luùa coù
theå troå ra ñöôïc nhöng nhaên nheo, coøn neáu bò
naëng thì boâng khoâng sao troå ñöôïc.
55
6.2. Taùc nhaân gaây beänh Do moät soá loaïi
tuyeán truøng Ditylenchus angustus,
Aphelenchoides, Meloidogyne sp.6.3. Ñieàu kieän
phaùt sinh vaø gaây haïi Tuyeán truøng toàn
taïi trong ñaát, nöôùc, taøn dö caây troàng roài
xaâm nhaäp vaøo thaân caây luùa, chích huùt nhöïa
laøm cho laù vaø boâng luùa bò quaên queo hoaëc
khoâng troå ñöôïc. Tuyeán truøng ñeûû trong
thaân caây, moãi con caùi ñeû khoaûng 200 tröùng,
tröùng nôû ra tuyeán truøng con vaø lôùn leân
roài laïi ñeû tröùng, thôøi gian naøy chöa ñaày
moät thaùng (28 ngaøy). Do ñoù maät ñoä tuyeán
truøng ñöôïc gia taêng nhanh choùng Khi maät
ñoä tuyeán truøng trong thaân quaù cao, chuùng
seõ di chuyeån chui ra ngoaøi vaø xaâm nhaäp vaøo
caùc caây khaùc. Neáu möùc nöôùc cao thì söï laây
nhieãm caøng deã daøng.
56
6.4. Bieän phaùp phoøng tröø - Chuû ñoäng heä
thoáng thuûy lôïi töôùi tieâu hôïp lyù.- Doïn
saïch taøn dö caây troàng, coû daïi, caøy aûi
phôi ñaát.- Choïn gioáng luùa ngaén ngaøy.Duøng
caùc loaïi thuoác sau Sincocin O,56SL Oncol
20EC, Mocap 10G
57
7. BEÄNH VAØNG LAÙ LUÙA 7.1. Trieäu chöùng
- Beänh baét ñaàu ôû caùc laù döôùi tröôùc,
sau môùi lan leân caùc laù treân. Luùc ñaàu chæ
laø nhöõng ñoám nhoû maøu traéng - vaøng roài
lôùn daàn leân coù hình baàu duïc maøu cam saäm
hoaëc xaùm traéng, ôû ñaàu treân cuûa ñoám coù
moät veát soïc maøu vaøng cam keùo daøi leân phía
treân vaø lan ra choùp laù, laøm cho phieán laù
coù maøu vaøng cam roài chaùy khoâ. - Phaân
bieät giöõa vaøng laù luùa coù soïc daøi phía
treân naøy vôùi laïi caùc beänh vaøng khaùc do
sinh lyù, ngoä ñoäc, vaø dinh döôõng, maø thöôøng
gaëp ôû nhöõng vuøng luùa roäng lôùn cuûa Ñaï
Teûh vaø Caùt Tieân, Ñaï Huoai.
58
(No Transcript)
59
7.2. Taùc nhaân gaây .beänh Hieän nay vaãn
chöa coù keát luaän chính thöùc veà taùc nhaân
gaây beänh.7.3. Ñieàu kieän cho beänh phaùt
sinh vaø phaùt trieån - Löôïng phaân ñaïm boùn
caøng cao thì beänh caøng naëng. - Maät ñoä caáy
xaï caøng cao thì beänh caøng taêng. - Beänh
xuaát hieän sôùm tröôùc khi luùa troå thì möùc
ñoä giaûm naëng suaát roõ reät neáu khoâng ñöôïc
phoøng trò kòp thôøi coøn neáu beänh xuaát hieän
chaäm sau khi luùa troå thì aûnh höôûng ít ñeán
naêng suaát. - Beänh xuaát hieän nhieàu ôû vuï
Ñoâng xuaân vaø Xuaân heø (muøa khoâ) - Ñaát bò
ngaäp nöôùc quanh naêm laøm cho beänh deã phaùt
trieån.
60
7.4. Bieän phaùp phoøng trò - Caàn phaûi
laøm ñaát kyõ, phôi aûi. - Khoâng neân caáy
saï quaù daøy (xaï khoâng quaù 200 kg/ha) -
Boùn phaân caân ñoái vaø khoâng boùn ñaïm quaù
cao. Theo doõi kyõ ñoàng ruoäng nhaát laø khi
luùa chöa troå boâng. Neáu thaáy beänh xuaát
hieän phaûi phun thuoác ngay ñeå trò beänh.
Thuoác söû duïng Copper B, Benlat C, Fundoïzol,
Topsin, löôïng duøng töø 1 - 2 kg/ha. Neân phun 2
laàn caùch nhau 10 - 15 ngaøy.
61
8. Beänh thoái thaân Pseusdomonas fuscovaginae
Miyalima. Beänh thoái thaân gaây haïi phoå bieán
treân caùc vuøng troàng luùa nöôùc, gaây haïi
naëng treân vuøng troàng kuùa coù heä thoáng
thoùat nöôùc keùm, boùn phaân khoâng caân
ñoái.8.1 Trieäu chöùng 8.2 Taùc nhaân gaây
beänh 8.3 Ñieàu kieän phaùt sinh 8.4 Bieän
phaùp phoøng tröø
62
9. Beänh ñen leùp haït Pseusdomonas glumae
Kurita et Tabei vaø moät soá naám khuaån
khaùc.9.1 Trieäu chöùng 9.2 Taùc nhaân gaây
beänh 9.3 Ñieàu kieän phaùt sinh 9.4 Bieän
phaùp phoøng tröø9.5Phöông phaùp ñieàu tra
63
C - CHUOÄT HAÏI LUÙA- Ñaëc ñieåm tinh ranh, sinh
saûn nhanh, nôi soáng thay ñoåi. Coù nhöõng loaïi
soáng ñöôïc ôû döôùi nöôùc trong moät thôøi gian
daøi, ñòa baøn hoaït ñoäng roäng. - Thöôøng phaù
haïi ban ñeâm laø chính, tuy vaäy ôû nhöõng ngaøy
daâm maùt hoaëc veà chieàu chuoät vaãn keùo haøng
ñaøn ñeå ñi phaù.- Thöùc aên cuûa chuùng raát
ña daïng nhö luùa, hoa maøu, reã caây, chuoät
coøn aên caû eách nhaùi, cua, chim vaø saâu boï.
Ñaëc bieät nhöõng thöùc aên coù muøi vò haáp
daãn.Chuoät coù ñaëc ñieåm di chuyeån ñi veà
theo höôùng cuõ.
64
1. NGUYEÂN TAÉC DIEÄT CHUOÄT - Phaùt hieän kòp
thôøi vaø dieät sôùm.- Dieät chuoät toaøn daân
- Dieät cuøng moät luùc - Dieät lieân tuïc töø
3 - 5 ngaøy ñeå nhaèm dieät heát chuoät lôùn
chuoät beù vaø keå caû nhöõng con tinh khoân
nhaát.
65
2. BIEÄN PHAÙP KYÕ THUAÄT CUÏ THEÅ Ñeå haïn
cheá chuoät phaùt sinh nhieàu vaø gaây thaønh
hoïa lôùn, chuùng ta neân vaän duïng kinh nghieäm
coå truyeàn vaø coù hieäu quaû cao ít toán keùm
laø - Nuoâi meøo ñeå baét chuoät trong phaïm vi
gia ñình, khu phoá.- Giöõ gìn baûo veä nhöõng
loaøi traên, raén, cuù meøo...- Duøng baãy hoaëc
ñaøo phaù nhöõng hang chuoät ñeå tieâu dieät
chuoät.- Thôøi vuï gieo caáy phaûi ñoàng loaït
taäp trung. Khi chuoät ñaõ phaùt sinh maïnh
thaønh dòch, nguy cô phaù haïi seõ raát lôùn cho
muøa maøng, luùc naøy chuùng ta phaûi duøng
thuoác hoùa hoïc ñeå dieät tröø. Sau ñaây laø hai
loaïi thuoác thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå dieät
chuoät.
66
2.1. Thuoác klerat Laø loaïi thuoác tröø chuoät
gaây xuaát huyeát noäi taïng vaø giaùn tieáp
ngaên caûn quaù trình ñoâng maùu. Thuoác ñöôïc
gia coâng thaønh töøng vieân nhoû, ôû trong nhaø
hay ngoaøi vöôøn ñaët ôû choã ñöôøng ñi cuûa
chuoät 2- 5m/1 vieân, ôû ngoaøi ñoàng töø 5 -
10m/1 vieân (khoaûng 1,5-3kg/ha), ôû ruoäng luùa
nöôùc phaûi ñaët baû treân bôø ruoäng.Chuù yù
vieân thuoác phaûi ñeå nôi khoâ raùo, .ñeå keùo
daøi thôøi gian cuûa thuoác traùnh hö hoûng. Neáu
trôøi möa phaûi thu hoài baû, laøm cho khoâ ñeå
taän duïng laïi. Vieân thuoác gioáng vieân keïo
neân phaûi heát söùc ñeå xa, traùnh caùc em nhoû
vaø ñaët nôi kín khuaát ñeå chuoät deã tìm.
67
2.2. Thuoác phoát phua keõm Khaùc vôùi Klerat,
thuoác phoát phua keõm laø loaïi thuoác tröø
chuoät gaây ñoäc caáp tính, chuoät aên phaûi baû
coù thuoác bò truùng ñoäc cheát ngay.Thuoác
trong baû thöôøng vôùi tyû leä töø 1 - 3.
Nguyeân lieäu laøm baû laø nhöõng loaïi thöùc aên
chuoät öa thích nhö boät baép, caùm gaïo, baùnh
daàu, boät ñaäu töông, boät mì, haït bí ñoû, haït
höôùng döông, cuøi döøa. Nhöõng loaïi naøy
thöôøng phaûi troän laãn vôùi nhau chaát haáp
daãn nhö boät caù, boät toâm, bô, ñöôøng, daàu
gan caù ñuoái, daàu thöïc vaät hay maät mía.
Chuù yù thöùc aên laøm baû phaûi khoâ nöôùc,
vaø baû phaûi ñöôïc ñaët nôi khoâ raùo, toát
nhaát neân ñaët baû vaøo chieàu toái, saùng hoâm
sau thu baû laïi, neáu bò öôùt phaûi huûy ngay
baèng caùch choân saâu Gaàn ñaây trung taâm ñaáu
tranh sinh hoïc cuûa Vieän Baûo veä Thöïc vaät
ñaõ nghieân cöùu vaø saûn xuaát loaïi baû dieät
chuoät sinh hoïc coù hieäu quaû dieät chuoät töø
80 - 100 an toaøn vôùi gia suùc, gia caàm vaø
khoâng laøm Oâ nhieãm moâi tröôøng.
68
D - OÁC BÖÔU VAØNG Pomacea canaliculata 1.
Hình thaùi Voû oác vaø ruoät OBV coù maøu vaøng
hôn oác ta, voû moûng, oå tröùng coù maøu hoàng
töôi.
69
2. Taäp quaùn sinh soáng vaø gaây haïi - OBV
caùi coù theå ñeû 1 .000 tröùng/thaùng, ñeû
thaønh oå töø 25 - 500.tröùng/1 oå, tyû leä nôû
trong töï nhieân raát cao treân 80. Tröùng
thöôøng ñeû treân beï laù luùa hoaëc caùc coïc
tre, thaân caây, doïc bôø ruoäng möông nöôùc hay
caùc vaät cöùng, bôø coät xi maêng... caùch maët
nöôùc töø 0,3 - 0,5meùt. Sau ñeû 7 - 14 ngaøy
tröùng nôû ra OBV con, sau 2 ngaøy voû oác cöùng
laïi, OBV di chuyeån ñeå ñi kieám aên. - OBV aên
raát taïp, aên haàu heát nhöõng caây troàng, coû
trong nöôùc, nhöng thích aên nhöõng maàm non hôn
thaân laù giaø nhö maï non, luùa môùi caáy xaï,
rau muoáng, cuû naêng.... OBV aên caû ngaøy laãn
ñeâm sau thôøi gian khoaûng 2 thaùng laø OBV laïi
tieáp tuïc giao phoái vaø ñeû tröùng. - OBV coù
theå soáng tôùi 3 naêm, soáng thích hôïp ôû
nhieät ñoä aám, trôøi maùt, trong nöôùc, nhöng
neáu gaëp ñieàu kieän khoâ haïn, OBV seõ chui
saâu xuoáng buøn vaø soáng ôû ñoù ñeán 6 thaùng
- OBV laø ñoái töôïng KDTV cuûa nöôùc CHXHCN
Vieät Nam.
70
4. Bieän phaùp phoøng tröø OBV - Bieän phaùp
phoøng Nhaø nöôùc ñaõ coù chæ thò caám tuyeät
ñoái vieäc nhaäp khaåu, caám nuoâi, caám vaän
chuyeån, buoân baùn OBV trong phaïm vi caû
nöôùc. Tuyeân truyeàn phoå bieán, taäp huaán
döôùi moïi hình thöùc thoâng tin ñaïi chuùng,
panoâ, aùp phích, ngoaïi khoùa cho toaøn daân vaø
keå caû hoïc sinh ñeå hieåu roõ ñöôïc hieåm hoïa
OBV, coù yù thöùc ñeå tieâu dieät.- Bieän phaùp
dieät tröø Beå hoà nuoâi phaûi ñöôïc thaùo
caïn baét oác, tröùng. Bao quanh nöông maï
baèng löôùi ngaên OBV vaøo phaù maï non. Neân
caáy maø giaø hôn moät chuùt vaø caáy nhieàu teùp
hôn. Thaû vòt vaøo ruoäng 35 - 40 ngaøy sau khi
caáy hoaëc sau khi thu hoaïch ñeå vòt aên oác.
Caém caùc thanh tre treân ruoäng ñeå OBV leân
ñeû tröùng vaø thu gom deã daøng. Ñaøo veùt
raõnh quanh ruoäng ñeå OBV taäp trung vaø baét
oác, Tröôøng hôïp OBV ôû maät ñoä quaù cao,
phaûi coù yù kieán cuûa cô quan chuyeân ngaønh
cho pheùp vaø chæ ñaïo, tröïc tieáp duøng thuoác
hoùa hoïc ñeå dieät tröø. Thuoác söû duïng laø
nhöõng laïi sau Rotec 2 BTN 7,5 kg/100m2
nöôùc, hoaëc Padan 95 WP 2kg/ha. ÔÛ möùc nöôùc 3
- 5cm hoaëc duøng voâi boät 3 - 4 taán/ha.