PORFIRINLER

1
PORFIRINLER

• Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINISIK
• ADÜ TIP FAKÜLTESI
• Biyokimya AD

2
Porfirinler
porfirin halka sistemi içeren renkli
maddelerdir. Porfirin halka sisteminin en basit
temel maddesi pirol halkasidir.
Porfirin halka sistemindeki pirol halkalarinin N
atomlarina Fe, Mg, Co, Zn, Ni, Cu gibi metallerin
iyonlarinin baglanmasiyla metaloporfirinler diye
tanimlanan çesitli porfirin bilesikleri olusur.
3
kanin kirmizi rengini veren hemoglobin, kaslarin
kirmizi rengini veren miyoglobin, sitokromlar,
sitokrom oksidaz, katalaz ve peroksidaz,
demir-porfirin bilesikleridirler bitkilerin
yesil rengini veren klorofil ise
magnezyum-porfirin bilesigidir
4
Hemoglobin
kanda eritrositlerde bulunan, kana kirmizi
rengini veren, demir-porfirinli bir bilesik
proteindir. g olarak kandaki hemoglobin
konsantrasyonunun normal degeri yetiskin erkek
için 14-18 g, yetiskin kadin için 12-15 g,
çocuk için 12-13 g, yeni dogan için 21 g
kadardir.
5
Hemoglobin molekülü 4 hem ve 1 globin içerir
Hemoglobin, molekülündeki hemlerde içerdigi
toplam 4 adet Fe2 sayesinde akcigerlerden
dokulara O2 molekülü tasiyabilmektedir.
Hemoglobinin protein komponenti olan globin, 4
polipeptit zincirden yapilmistir.
6
Fizyolojik hemoglobinler (normal hemoglobinler)

• HbA1 Globininde 2? ve 2? polipeptit zinciri
  içeren fizyolojik hemoglobindir. eriskin bir
  sahsin eritrositlerinde bulunan hemoglobinin
  97-98ini olusturur.
• HbA2 Globininde 2? ve 2? polipeptit zinciri
  içeren fizyolojik hemoglobindir.
• HbF Globininde 2? ve 2? polipeptit zinciri
  içeren, primitif hemoglobin (HbP) diye de
  bilinir. yeni doganda total hemoglobinin
  70-90ini olusturur.

7
Anormal hemoglobinler ve hemoglobinopatiler

• Hb S HbA1in ?-zincirlerindeki 6. amino asit
  glutamik asit degil de valin olan hemoglobindir.
  orak hücreli anemi ( Hb S hastaligi) olarak
  tanimlanan hemoglobinopatinin ortaya çikmasina
  neden olur
• Hb H globini ?-zinciri içermeyen, 4?-zinciri
  içeren hemoglobindir
• Hb Bart globini ?-zinciri içermeyen, 4?-zinciri
  içeren hemoglobindir. ?-talasemili hastalarin
  kaninda saptanirlar.

8
Hemoglobin bilesikleri

• Oksihemoglobin (HbO2)
• Karbaminohemoglobin
• Karboksihemoglobin (Hb?CO)
• Methemoglobin
• Sulfhemoglobin
• Azotmonoksit hemoglobin
• Siyanhemoglobin

9
Oksihemoglobin (HbO2)
hemoglobin molekülündeki 4 Fe2e akcigerlerde
birer O2 molekülü baglanmasi sonucu olusan
hemoglobin bilesigidir.
kanin oksijenlenmesinde bir azalma ve bunun
sonucu olarak deoksijenize olmus hemoglobinde
artis, deri ve mukozalara karakteristik mavimtrak
bir renk verir ki bu durum siyanoz olarak
tanimlanir.
10
Karbaminohemoglobin
hemoglobindeki globinin serbest ?-amino
gruplarina reversibl olarak CO2 baglanmasiyla
olusan hemoglobin bilesigidir.
Kandaki CO2in 15-20si karbaminohemoglobin
bilesimindedir 5i plazmada serbest veya H2CO3
halindedir 75-80i de HCO3? seklindedir.
11
Karboksihemoglobin (Hb?CO)
oksihemoglobindeki O2 yerine karbonmonoksit (CO)
geçmesi suretiyle olusan hemoglobin bilesigidir.
CO ile zehirlenmenin belirtileri, bilinç kaybi,
tirnak dipleri ve mukoz membranlarin kiraz
kirmizisi renk almasidir.
12
Methemoglobin
hemoglobindeki Fe2 nin Fe3 haline reversibl
olarak oksitlenmesi sonucu olusan kahverengi bir
hemoglobin bilesigidir. hemoglobine bazi oksidan
etkenlerin etkisi sonucunda olusur.
13
Sulfhemoglobin
oksihemoglobin ile H2Sün reaksiyonlasmasi sonucu
olusan yesil-sari renkli bir hemoglobin
bilesigidir. Ölümden sonra proteinlerin
kokusmasi sonucu olarak dokularda H2S olusur ki
kadavralarin kan toplanan yerlerinde görülen
yesil lekeler buralarda sulfhemoglobin
olusmasinin sonucudur
14
Azotmonoksit hemoglobin
nitritli dumanlarin solunmasi durumlarinda olusan
pembe renkli bir hemoglobin bilesigidir.
15
Siyanhemoglobin
HCN solunmasi sonucu olusan bir hemoglobin
bilesigidir inorganik siyanür bilesiklerinin
agizdan alinmasi sonucu siyanmethemoglobin olusur.
16
Miyoglobin
baslica kirmizi kaslarda özellikle kalp kasinda
yüksek konsantrasyonda bulunur 153 amino asitten
olusan bir polipeptit zinciri ve bir hem grubu
içerir
17
Sitokromlar
mitokondrilerin iç membranlarinda bulunurlar.
18
Porfirin metabolizmasi
Kemik iliginde hemoglobin olusturmak üzere,
karacigerde de sitokromlari olusturmak üzere
porfirin sentezlenir.
Porfirin sentezi için temel prekürsör, glisin
amino asidi ile süksinil-KoAdir. Mitokondride
olusan hem, mitokondri disinda, ribozomlarda
sentez edilmis olan globin ile birleserek
hemoglobin olusturur.
19
Hemoglobin biyosentezinde pantotenik asit
(vitamin B5), piridoksal fosfat (vitamin B6),
vitamin B12 folik asit demir bakir rol
alir.
20
Hemoglobinin yikilimi
Eritrositlerin parçalanmasiyla serbestlesen
hemoglobin, retiküloendoteliyal sistemde (RES)
yani baslica karaciger, dalak ve kemik iliginde
yikilir ve bilirubin olusturur.
Hemoglobinin hem kisminin yikilmasiyla olusan
bilirubin, indirekt bilirubin (serbest bilirubin,
ankonjuge bilirubin) olarak bilinir. Indirekt
bilirubin, suda çözünmez, idrara geçmez ve safra
ile atilmaz. Indirekt bilirubin, liposolubldur
membranlardan kolaylikla geçerek dokulara diffüze
olabilir.
Indirekt bilirubinin karacigerde glukuronik
asitle konjugasyonu veya çok az oranda
sülfatlanmasiyla direkt bilirubin (konjuge
bilirubin) olusur. Direkt bilirubin, suda çözünür
ve safra ile atilir.
21
Hiperbilirubinemiler

• Serbest (indirekt) bilirubin düzeyindeki artislar
• Yenidogan sariligi
• Gilbert hastaligi
• Crigler-Najjar sendromu tip I
• Crigler-Najjar sendromu tip II
• Konjuge (direkt) bilirubin düzeyindeki artislar
• Kolestaz
• Dubin-Johnson sendromu
• Rotor sendromu

22
Yenidogan sariliginda serum bilirubin düzeyi
48.saatte 10 mg degerine kadar çikabilir ve 7-10
günde normal düzeye iner. Gilbert sariliginda
serbest bilirubin düzeyleri 1,2-3,0 mg kadardir,
5 mg degerini nadiren asar.
Kolestazda plazmada konjuge bilirubin artar ve
idrarla bilirubin atilir.
23
Insanlarda porfirin biyosentezinde görevli bazi
enzimlerde genetik defekt olmasi, eritrositlerde,
vücut sivilarinda, karacigerde spesifik porfirin
prekürsörlerinin birikmesine yol açar
porfiriyalar diye bilinen bazi genetik
hastaliklar ortaya çikar.
Porfiriyalarda mide bagirsak yakinmalarindan
abdominal agri, en sik belirtidir kabizlik, mide
bulantisi ve kusma olabilir. Periferal nöropati,
ekstremitede agri, duyuda azalma, kas zayifligi,
paralizi, görme kaybi, felç, koma
olusabilir. deride asiri derecede porfirin
birikmesiyle fotosensitivite ve deri lezyonlari
ortaya çikar