Promieniotw

1
Promieniotwórczosc w medycynieRADIOTERAPIA
Dorota Belkowska
Wydzial Inzynierii Srodowiskapierwszy rok
studium doktoranckiego

• Opracowanie zaliczeniowe z przedmiotu
• "Metody i Technologie Jadrowe
• Uczelniana Oferta Dydaktyczna PW,
• Prowadzacy prof. dr hab. Jan Pluta
• rok ak. 2008/2009

Maria Sklodowska-Curie przy pracy www.biografie.se
rvis.pl
2

• Tematy opracowania
• Historia atomu
• Promieniotwórczosc jak to sie dzieje?
• Radioterapia
• Radiodiagnostyka
• Onkologia
• Rak choroba cywilizacyjna
• Profilaktyka raka piersi w Polsce
• Podsumowanie
• Literatura

Rysunek kraba z XVII-wiecznego dziela Ambroise
Paré, który stal sie symbolem onkologii
www.wikipedia.pl
3

• Historia atomu 1
• Okolo 6 w. p.n.e. Starozytne Indie wiedza o
  czastkach (atomach) laczacych sie w bardziej
  skomplikowane obiekty.
• Od okolo 5 w. p.n.e. Leukippos (ur. ok. 480 r.
  p.n.e.) i jego uczen Demokryt (ok. 460 ok. 370
  r. p.n.e.) stworzyli najpelniej rozbudowany
  system materialistyczny w starozytnosci,
  opierajacy sie na nauce o atomach, pelni (byt) i
  prózni (niebyt). Bytem pierwotnym, sa atomy
  (atomos grec. niepodzielny). Atom jest
  niezniszczalna caloscia, podstawa tworzenia sie
  kazdej rzeczy.
• UKLAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW CHEMICZNYCH
• 1869 r. Dmitrij Iwanowicz Mendelejew odkrywa
  okresowosc pierwiastków chemicznych. Uczony
  zestawil znane ówczesnie pierwiastki w tabele z
  porzadkiem wg ich mas atomowych i zauwazyl, ze
  wlasciwosci pierwiastków powtarzaja sie okresowo.
  Tabela ta byla pierwotna forma ukladu okresowego.
• 1895 r. Wilhelm Conrad Roentgen odkryl fale
  elektromagnetyczne nazywane promieniami X (lub
  rentgenowskimi). Lekarze i dentysci zyskali nowe
  narzedzie w walce z urazami i chorobami.
• 1896 r. Antoine Henri Becquerel zauwazyl
  zaczernianie sie plytek fotograficznych przy
  ekspozycji na sole uranowe.
• ELEKTRON
• 1897 r. - Sir Joseph John Thomson odkrywa
  elektron.
• PROMIENIOTWÓRCZOSC
• 1898 r. Maria Sklodowska-Curie i Pierre Curie
  odkryli i zbadali zjawisko promieniotwórczosci
  oraz odkryli dwa pierwiastki promieniotwórcze
  polon i rad.

4

• 1903 r. - Sir Joseph John Thomson zaproponowal
  model atomu, w którym jest on kulka materii o
  ladunku dodatnim, w którym znajduja sie elektrony
  (jak rodzynki w ciescie).
• JADRO ATOMU
• 1911 r. Sir Ernest Rutherford potwierdzil
  eksperymentalnie istnienie jadra atomowego.
  Pokazal podobienstwo modelu atomu do modelu
  ukladu slonecznego z jadrem jako gwiazda i
  elektronami jako krazacymi wokól niej planetami.
  W jadrowym modelu Rutherforda prawie cala masa
  atomu i caly ladunek dodatni skupiony jest w jego
  jadrze. E. Rutherford prowadzil równiez badania
  nad promieniowaniem i odkryl, ze ma ono dwie
  skladowe z ladunkiem elektrycznym dodatnim
  promieniowanie alfa i ujemnym promieniowanie
  beta.
• KWANTOWY MODEL ATOMU
• 1913 r. Niels Bohr sformulowal zalozenia, które
  pozwalaja elektronom krazyc tylko po dozwolonych
  (skwantowanych) orbitach, a co za tym idzie,
  atomom emitowac lub absorbowac energie w postaci
  kwantu swiatla przy przejsciu elektronu z jednego
  stanu energetycznego na drugi.
• PROTON
• 1919 r. Ernest Rutherford przewiduje istnienie
  protonu (wielu naukowców zajmowalo sie ówczesnie
  protonem). Liczba protonów w jadrze danego atomu
  to jego liczba atomowa, która z kolei jest
  podstawa uporzadkowania atomów w ukladzie
  okresowym pierwiastków.
• SPIN
• 1925 r. Wolfgang Pauli wyjasnia zachowanie sie
  fermionów (najczesciej spotykane to elektrony,
  protony i neutrony) wprowadzajac zakaz Pauliego,
  który mówi, ze zadne dwa fermiony nie moga w
  jednej chwili wystepowac w dokladnie tym samym
  stanie kwantowym.

5

• FALA I PRAWDOPODOBIENSTWO
• 1926 r. Erwin Schroedinger zaproponowal falowy
  model atomu, gdzie elektrony posiadaja falowe
  wlasnosci czastek, a co sie z tym wiaze, zastapil
  pojecie orbit elektronów obszarem
  prawdopodobienstwa ich znalezienia.
• 1930 r. Wolfgang Pauli wnioskowal o istnieniu
  neutrina.
• ANTYCZASTKI
• 1931 r. Paul Dirac wprowadzil pojecie pozytonu
  czastki identycznej z elektronem ale o dodatnim
  ladunku.
• Francis William Aston odkryl, ze izotopy
  posiadaja rózne masy.
• NEUTRON
• 1932 r. James Chadwick na podstawie
  eksperymentów odkryl neutrony.
• REAKCJA JADROWA
• 1932 r. Sir John Douglas Cockcroft i Ernest
  Thomas Sinton Walton dokonuja rozbicia jadra
  atomowego sztucznie przyspieszonymi protonami.
• SZTUCZNA PROMIENIOTWÓRCZOSC
• 1934 r. Irene Joliot-Curie i Jean Frederic
  Joliot-Curie odkryli zjawisko tworzenia par
  elektron-pozyton z fotonów oraz odkryli i zbadali
  zjawisko sztucznej promieniotwórczosci

6
Promieniotwórczosc jak to sie dzieje?

• Jedynie ustalona kombinacja protonów i neutronów
  formuje stabilne jadro ? inne kombinacje nuklidów
  tworza jadro niestabilne radioaktywne 2 ?
  takie jadro osiaga stan stabilny poprzez emisje
• promieniowania alfa (jadra helu, strumien
  czastek)
• promieniowania beta (elektrony, pozytony,
  strumien czastek)
• wysokoenergetycznych fotonów promieniowanie
  elektromagnetyczne X lub gamma
• neutronów.3, 4
• Przy przemianie a i ß jadro przeksztalca sie w
  jadro innego rodzaju nastepuje jego rozpad.
• Rozpad promieniotwórczy to energie rzedu MeV, co
  pozwala na rozerwanie wiazan chemicznych.
  Radiacja niosaca takie energie nazywa sie
  promieniowaniem jonizujacym (dla porównania
  promienie swietlne maja energie rzedu eV).
• Ogromne energie potrafiace rozerwac chemiczne
  wiazania w materii moga zniszczyc komórki
  nowotworowe w ciele pacjenta, a naladowane
  czastki a, elektrony i pozytony, moga oddzialywac
  z atomami silami elektrycznymi w zwiazku z czym
  sa latwiej absorbowane przez atomy w ludzkich
  komórkach niz promieniowanie ?, ale sa równiez
  szybciej zatrzymywane i nie wnikaja tak gleboko w
  organizm (np. leczenie raka skóry).4 ?
  Promieniotwórczosc daje ogromne mozliwosci
  lecznicze.5

7
Promieniotwórczosc jak to sie dzieje?

• Te same jadra wielu zwiazków chemicznych
  wystepuja w róznych formach, np. jadro wodoru
  wszystkie jego trzy IZOTOPY maja jeden proton ale
  rózna liczbe neutronów (ta sama liczba atomowa,
  rózna liczba nukleonów w jadrze).4
• Naturalne izotopy promieniotwórcze (np. radon
  emitujacy czastki a), które przetrwaly do naszych
  czasów od Wielkiego Wybuchu, to tylko te z
  dlugimi czasami polowicznego rozpadu (czas, po
  którym polowa jader z próbki ulegnie rozpadowi) ?
  ludzie potrafia wyprodukowac pierwiastki
  promieniotwórcze (sztuczne) 2 bombardujac
  czastkami (np. protonami, neutronami, etc.)
  stabilne jadra w akceleratorach (proces rozpadu
  promieniotwórczego, proces fuzji z konwersja
  masy w energie).4
• Poczatkowo izotopy promieniotwórcze produkowane
  byly w cyklotronach, pózniej tez w reaktorach
  jadrowych.5

Maria Sklodowska-Curie w doborowym
towarzystwie www.biografie.servis.pl
8
Radioterapia

• Odkrycie radu i polonu w 1898 r. przez Marie
  Sklodowska-Curie i Piotra Curie dalo poczatek
  radio-chemii, radiologii oraz radioterapii. Do
  dzisiaj egzystuja one jako oddzielne dziedziny
  nauki. Radioterapia pozostaje jedna z najbardziej
  efektywnych metod leczenia raka.2
• W 1932 r. fundacja Uczonej z pomoca prezydenta
  Ignacego Moscickiego otwiera w Warszawie Instytut
  Radowy (obecne Centrum Onkologii Instytut im.
  Marii Sklodowskiej-Curie) instytut leczenia
  chorób nowotworowych.1 Poczatkowo leczono tylko
  radem, teraz uzywa sie glównie bomb
  kobaltowych.5
• Radioterapia to leczenie promieniami. Jest ono
  integralna czescia przy leczeniu oszczedzajacym
  (wyciecie guza i/lub wezlów chlonnych przy
  pozostawieniu gruczolu piersiowego).6
• W teorii najwazniejsze to zniszczyc guz i nie
  naruszyc zdrowej tkanki. W praktyce niszczy sie
  guz równiez z sasiadujaca tkanka zdrowa (przy
  obecnym stanie aparatury medycznej), poniewaz nie
  wolno pozostawic ani jednej komórki nowotworowej,
  która dalej moze mutowac i rodzic ogniska
  przerzutowe.
• Plusem dla radioterapii jest sama wlasciwosc
  nowotworów jako mlodszych i wrazliwszych
  komórek, które przez to sa bardziej podatne na
  promieniowanie.

9
Radioterapia
Dawka i czas naswietlania Zdrowe tkanki latwiej
sie regeneruja niz komórki rakowe. Mozna wiec
zastosowac dawke frakcyjna dzielac cala dawke
potrzebna do zabicia guza na mniejsze, podawane w
odstepie np. dnia, dajac zdrowym komórkom czas na
odbudowe.4 prawdopodobienstwem zniszczyc
guz przy jednoczesnym najmniejszym uszkodzeniu
zdrowych komórek. Krzywa odpowiedzi organizmu na
dawke promieniowania zalezy glównie od rodzaju
leczonej tkanki, typu promieniowania oraz jego
ilosci i wielkosci energii.4
Wydluzenie czasu naswietlania wzmacnia wczesna
biologiczna odpowiedz organizmu na radioterapie
(jak regeneracja tkanki zdrowej, reprodukcja
komórek itd.). Wielkosc dawki wplywa wprost
proporcjonalnie na ostrosc (intensywnosc) efektów
radioterapii.19 Krzywe na Rys. 1 (strona
nastepna) pozwalaja dobrac dawke promieniowania
tak, by z jak najwiekszym
10
Dawka promieniowania ma za zadanie osiagnac
najwyzsze prawdopodobienstwo wyleczenia (czyli
uszkodzenia nowotworu) przy minimalnych
komplikacjach zwiazanych z uszkodzeniem tkanki
zdrowej. Tak jak wynika z wykresu (Rys. 1), dawka
B bedzie ta optymalna prawdopodobienstwo
wyleczenia siega 80, natomiast uszkodzenia
zdrowej tkanki wynosi ponizej 20, podczas gdy
dawka A, mimo zerowego dzialania na
Radioterapia

• Rys. 1 Wykres prawdopodobienstwa wyleczenia lub
  uszkodzenia tkanki w zaleznosci od wielkosci
  podanej dawki. Zaadoptowany z 7,19

zdrowa tkanke, równiez z minimalnym
prawdopodobienstwem bedzie oddzialywac na guz,
natomiast dawka C zniszczy nowotwór lecz w równie
znacznym stopniu uszkodzi zdrowe tkanki.
11
Radioterapia

• Radioterapia dzieli sie na trzy techniki
• Teleradioterapia (terapia na odleglosc)
  leczenie ze zródlami promieniotwórczymi
  znajdujacymi sie poza cialem pacjenta. Obecnie do
  leczenia promieniowaniem najczesciej uzywa sie
  wysokoenergetycznych fotonów oraz elektronów
  (promieniowanie ß). Wyemitowane elektrony maja
  zwykle energie 4-20 MeV, co odpowiada penetracji
  okolo 1-6 cm, i moga byc stosowane np. przy
  leczeniu raka skóry. Guzy osadzone glebiej leczy
  sie promieniowaniem ?.
• Brachyterapia leczenie z uzyciem
  nietoksycznych materialów promieniotwórczych
  umieszczonych w metalu w ksztalcie igiel, rurek,
  drucików, itd. Pozwalaja na precyzyjne dotarcie
  do guza, zmniejszajac narazenie na promieniowanie
  zdrowych tkanek. Czesto aplikowane przez
  naturalne otwory w ciele czlowieka.
• Plyny lub koloidy promieniotwórcze stosowane
  dozylnie lub doustnie, koncentruja sie na
  nowotworach i silnie je napromieniowuja (glównie
  czastkami ß). Bardzo wazne sa tu dozymetry
  precyzyjnie okreslajace wielkosc dawki.4

12
Radioterapia

• Obecnie w Polsce uzywa sie elektronowych
  akceleratorów liniowych do terapii
  konwencjonalnej. Wytwarzaja one wiazki elektronów
  o energiach od ok.3-4 do 20-25 MeV oraz wiazki
  fotonowe poprzez konwersje wiazki elektronowej na
  promieniowanie hamowania w materiale katody.8
• Nowoczesne programy komputerowe do radioterapii
  uwzgledniaja ksztalt ciala pacjenta oraz
  znajdujacego sie w jego ciele nowotworu, a takze
  niejednorodna budowe guza i sasiadujacych z nim
  tkanek.19
• Rozwój w kierunku terapii ciezkimi jonami, które
  maja te zalete, ze silnie napromieniowuja guz
  dopiero na pewnej glebokosci w ciele ludzkim, bez
  uszkadzania zdrowych tkanek na swej drodze (Rys.
  2). Dodatkowo promieniowanie moze wchodzic do
  organizmu pacjenta pod róznymi katami skupiajac
  sie wlasnie w miejscu nowotworu. Zdrowe tkanki
  oszczedza sie wtedy podwójnie
• tkanka z danego rejonu dostaje mniejsza dawke i
  jej komórki moga szybciej sie regenerowac,
• zmniejszona dawka na tkanke z danego rejonu jest
  rzadziej podawana, co równiez sprzyja odbudowie
  zdrowych komórek.

13
Teleradioterapia z uzyciem elektronów czesto
sluzy do leczenia raka skóry, poniewaz elektrony
nie wnikaja zbyt gleboko do organizmu, lecz
silnie napromieniowuja obszar tuz po wejsciu w
tkanke. Podobnie jest z fotonami, z ta róznica,
ze po wniknieciu oddzialuja one dluzej niz
elektrony z tkanka przenikajac w glab organizmu.
W porównaniu z terapia z uzyciem elektronów czy
fotonów, ciezkie jony trafiaja glebiej nie
niszczac na swej drodze zdrowych tkanek. Ale
trafiaja tez w bardzo waski obszar, który nie
musi byc równy wielkosci guza, lecz czesto jest
od niego mniejszy.9
Radioterapia

• Rys. 2 Wykres zaleznosci dawki od glebokosci
  wnikania dla róznych typów promieniowania.
  Zaadoptowany z 9

14
Dlatego tez stosuje sie odpowiednie dawki o
róznych energiach, tak by suma krzywych Bragga
(Rys. 3) dala niemalze liniowy wykres na dlugosci
odpowiadajacej wymiarom guza. Jest to korzystne,
poniewaz nowotwór jest silnie i jednakowo
naswietlany. Niestety, patrzac na wykres latwo
zauwazyc, ze dawki sumuja sie równiez dla
zdrowych tkanek na drodze promieniowania ciezko
jonowego. Sa one jednak ciagle mniejsze od dawek
otrzymywanych przez tkanki na wejsciu
promieniowania do organizmu przy zastosowaniu
elektronów czy fotonów.
Radioterapia

• Rys. 3 Wykres zaleznosci dawki od glebokosci
  wnikania dla sumy krzywych Bragga. Zaadoptowany z
  9

15
Radiodiagnostyka
1951 r. B. Cassen konstruuje pierwszy
scyntygraf do sledzenia znacznika
promieniotwórczego w organizmie czlowieka (in
vivo). 195 r. H. O. Anger buduje pierwsza
kamere gamma, która w polaczeniu z technologia
komputerowa daje poczatek tomografii
komputerowej. Z izotopów promieniotwórczych
czlowiek jest w stanie wytworzyc
radiofarmaceutyki, które wprowadza sie do
organizmu pacjenta ? oddzialuja one silniej z
nowymi, mlodymi tkankami (jak wlasnie
nowotworowe) ? mozna takie zmiany zarejestrowac
oznaczajac np. aktywnosc pobranych próbek krwi,
moczu, wydychanego powietrza badanie in
vitro.5 Badanie in vivo pomiar natezenia
promieniowania gamma przechodzacego przez cialo
pacjenta za pomoca detektorów. Otrzymuje sie
obrazy przestrzenne badanych narzadów
wewnetrznych i ich zmian patologicznych
tomografia komputerowa (SPECT wykorzystuje
izotopy emitujace pojedyncze fotony gamma, PET
wykorzystuje fotony emitowane wskutek anihilacji
pozytonów i elektronów).8 Do diagnostyki in
vitro stosuje sie izotopy promieniotwórcze o
krótkich czasach polowicznego rozpadu (rzedu
minut, godzin), do radioterapii i diagnostyki in
vivo te o czasach dlugich (rzedu miesiecy,
lat), by wyeliminowac ciagle tworzenie nowych
zródel oraz ich czesty transport. Mammografia
badanie gruczolu piersiowego W badaniu
mammograficznym pacjentka dostaje okolo 4mSv
promieniowania. Jesli mammografia jest wykonywana
w mlodym wieku to prawdopodobienstwo (choc i tak
bardzo male) rozwoju raka z powodu promieniowania
jest wieksze niz w przypadku gdy kobieta wykonuje
badanie mammograficzne po 40 r. zycia, poniewaz
mlode komórki sa bardziej podatne na
promieniowanie niz starsze.4
16
Onkologia jest praca zespolowa lekarzy róznych
specjalnosci oraz fizyków medycznych.6 Lekar
ze kwalifikuja pacjenta do konkretnego leczenia
(chirurgia, chemioterapia, radioterapia,
immu- noterapia, hormonoterapia) i stopnia jego
skojarzenia, ustalaja jego cel (pal- iatywny,
radykalny), planuja obszar naswietlanego miejsca
(z symulacja wstepna, maska pomagajaca utrzymac
pacjenta bez zmiany pozycji, okresle- niem
narzadów krytycznych oraz ilosc dawki calkowitej
i frakcyjnej.7
Pacjent podczas tomografii komputerowej w
tomografie Somatom firmy Siemens.7
17
Krótki wywiad z pania mgr fiz. Anna Zawadzka,
fizykiem medycznym, kierownikiem Pracowni
Planowania Radioterapii w Warszawskim Centrum
Onkologii - Instytucie im. Marii
Sklodowskiej-Curie, przy ul. Roentgena 5. Dorota
Belkowska Czym sie Pani zajmuje w swojej pracy
jako fizyk medyczny? Anna Zawadzka W Centrum
Onkologii zajmuje sie kontrola systemów do
planowania leczenia i planowaniem leczenia
teleradioterapii (technika konformalna
trójwymiarowa, technika IMRT modulacji
intensywnosci dawki, technika stereotaktyczna).
Pelnie funkcje osoby konsultujacej problemy z
przyspieszaczami liniowymi (równiez z systemami
obrazowania kilowoltowego), tomografem
komputerowym i symulatorami. D.B. Gdzie jeszcze
w Pani pracy mozna spotkac sie z
promieniotwórczoscia? A.Z. W naszym instytucie
mozna takze pracowac w Pracowni Dozymetrycznej
gdzie zajmowac sie mozna dozymetria in vivo,
wykonywaniem kontroli aparatury terapeutycznej,
Pracowni Brachyterapii gdzie odbywa sie kontrola
dawek, planowanie leczenia, Pracowni Diagnostyki,
w której kontroluje sie aparaty tomograficzne,
symulatory, mammografy, aparaty rezonansu
magnetycznego i ogólnie kontroluje sie jakosc
obrazu w urzadzeniach do obrazowania, Pracowni
Wzorców Wtórnych gdzie odbywa sie skalowanie
komór dozymetrycznych oraz w Pracowni Ochrony
Radiologicznej, w której ma sie stycznosc z
kontrola dawek promieniowania otrzymywanych przez
pracowników. Jest jeszcze Medycyna Nuklearna i
Terapia Jodowa nie podlegajaca Zakladowi Fizyki
Medycznej. D.B. Dziekuje za rozmowe. 25.11.2008
r. korespondencja mailowa
18
Rak choroba cywilizacyjna
Nowotwory zlosliwe zbieraja ogromne zniwo.
Zgodnie ze swiatowymi statystykami w 2002 r. na
raka zachorowalo ponad 10 mln ludzi, umarlo ponad
6 mln, a ponad 24 mln z nowoworami zlosliwymi
zyje.10 Rak u kobiet atakuje glównie piersi i
szyjke macicy (Tab. 1). Dodatkowo lek hormonalny
Tamoksifen podawany przy leczeniu skojarzonym
raka piersi moze powodowac raka szyjki macicy.
Pacjentki przy przyjmowaniu tego leku sa czesto
badane ginekologicznie. W 2004 roku Swiatowa
Organizacja Zdrowia (World Health Organization)
podala, ze rak jest glówna przyczyna zgonów na
swiecie. Jest odpowiedzialny za smierc 7,4 mln
ludzi (co stanowi okolo 13 wszystkich zgonów).
Umieralnosc na raka bedzie wzrastac i osiagnie 12
mln zgonów w 2030 r.11 W 2005 roku rak byl
przyczyna smierci okolo 98 tys. ludzi w Polsce, z
czego 51 tys. to osoby ponizej 70 roku zycia. W
Stanach Zjednoczonych, Japonii i krajach Europy
Zachodniej wskazniki przezyc sa najwyzsze,
najnizsze zas w Afryce Subsaharyjskiej. Glówna
przyczyna tych róznic jest inne zaawansowanie w
profilaktyce oraz efektywnosc leczenia, równiez
jesli chodzi o aparaty jak i srodki
farmakologiczne.10, 11 Z raportu
Sztokholmskiego na temat europejskiego
wprowadzania oraz dostepnosci nowych terapii
antyrakowych najwyzej plasuja sie Austria,
Hiszpania oraz Szwajcaria, natomiast Wielka
Brytania, Czechy, Wegry, Norwegia i Polska
pozostaja w tyle.12
Tab. 1 Piec nowotworów z najwyzszym odsetkiem
zachorowan i smierci wsród kobiet na swiecie w
2002 r.13
19
Profilaktyka raka piersi w Polsce
Raport dla NFZ wykazal, ze co czwarta poradnia
mammograficzna nie wykrywa raka.14 NFZ
podpisuje umowy na wykonywanie mammografii nawet
jesli sprzet do badania nie przeszedl audytu
medycznego.15 Wiekszosc zlych wyników
mammograficznych spowodowana jest przez
zalegajacy na aparatach KURZ 15, 16 co
latwo wyeliminowac utrzymujac czystosc i
kontrolujac aparaty! Milion Polek skorzystalo z
darmowej mammografii 15 ile kobiet uda sie
tak naprawde uratowac? Glówna przyczyna zgonów
u chorych po radykalnym leczeniu raka piersi sa
przerzuty odlegle.6 Badanie PET wykrywa okolo
90 zmian nowotworowych w Warszawie sa tylko
dwa takie skanery.16 Dodatkowo badanie to jest
drogie i trudne do zdobycia.
Okladka ksiazki pod red. Aliny Lysak i Edyty
Zierkiewicz 17
20
Podsumowanie
Odkrycie promieniotwórczosci bylo przelomem w
ówczesnej nauce i poczatkiem dla teorii
kwantowych, polaczenia czasu i przestrzeni, masy
i energii... Zaslugi Marii Sklodowskiej-Curie w
leczeniu raka sa nie do opisania od samej
mozliwosci leczenia sie promieniami do instytutów
radowych jej imienia, gdzie miala miejsce
radioterapia. Od promieniotwórczosci zrodzila
sie radiodiagnostyka i radioterapia, dwie
ogromnie wazne dziedziny medycyny nieodzowne w
walce z rakiem. Maria Sklodowska-Curie Nauka
lezy u podstaw kazdego postepu, który ulatwia
zycie ludzkie i zmniejsza cierpienie. 18 W
Polsce przy stale rosnacej zapadalnosci na raka
udalo sie utrzymac staly poziom umieralnosci.6
Nie mozna jednak na tym poprzestac, poniewaz
umieralnosc nawet przy wzroscie zachorowan
powinna jednak malec. Glównym ratunkiem jest
profilaktyka i wykrywanie raka w jak
najwczesniejszym jego stadium. Jak wynika z
raportów nie jest to niemozliwe do osiagniecia, w
wielu przypadkach wystarczy utrzymywac sprzet w
nalezytym stanie! Dodatkowo dosc czesto jeden
lekarz ma tysiace pacjentów, a badania na jakie
mozna uzyskac skierowanie to w duzej mierze po
prostu te najtansze (rentgen a nie tomografia,
która w danym przypadku dalaby pelniejszy obraz
choroby). Bomby atomowe zrzucone w 1945 r. przez
Stany Zjednoczone na Japonie (miasta Hiroszima i
Nagasaki) do dzis pozostana potwornym i
nieludzkim wykorzystaniem mocy jadrowej. Tuz po
wybuchu mówiono o ok. 45 tys. smiertelnych ofiar.
Pózniej liczba ta rosla o kolejne ofiary
nowotworów krwi, popromiennych zawalów serca i
guzów nowotworowych.1 Od czlowieka tylko zalezy
jak wykorzysta swoje odkrycie, od ludzi jak
wykorzystaja dalej te wiedze. Samo odkrycie, jak
prawa i zjawiska przyrody, jest prawda
obiektywna. Maria Sklodowska-Curie Jestem z
tych, którzy wierza, ze Nauka jest czyms bardzo
pieknym. 18
21
Literatura 1 http//www.wikipedia.pl,
http//www.wikipedia.com, wyklady fizyki ze
studiów 2 The discovery of polonium and radium
its scientific and philosophical consequences,
benefits and threats to mankind, Proceedings of
the international conference, 17-20 September
1998 Warsaw, Poland, Polish Academy of Sciences,
referat Joseph Rotblat, s. 25-32 Biblioteka
Glówna Politechniki Warszawskiej (BG PW) 3
http//www.iwiedza.net 4 Suzanne Amador Kane
Introduction to Physics in Modern Medicine,
Taylor Francis, 2003 Biblioteka Wydzialu
Fizyki/zbiory prof. Jana Pluty 5 Bohdan
Dziunikowski Zastosowania izotopów
promieniotwórczych cz. II, Wydawnictwa AGH,
Kraków 1998 BG PW 6 Tadeusz Pienkowski Nie ma
prostych pytan w sprawie raka piersi, Amazonki
nr 8, 2005, Warszawa, s. 6-7 Gazeta
Stowarzyszenia Amazonki rozdawana w Warszawskim
Centrum Onkologii na ul. Roentgena 5 7
TELERADIOTERAPIA. Wykorzystanie promieniowania w
medycynie, referat Anny Buszko z Centrum
Onkologii - Instytutu im. Marii
Sklodowskiej-Curie dostepny na
http//www.if.pw.edu.pl/pluta/ 8
Biocybernetyka i inzynieria biomedyczna 2000
pod redakcja Macieja Nalecza, tom 9 Fizyka
medyczna, Polska Akademia Nauk, Akademicka
Oficyna Wydawnicza EXIT, Warszawa 2002 BG
PW 9 Zygmunt Szeflinski Terapia ciezko jonowa
w onkologii, Uniwersytet Warszawski, Seminarium,
Kielce 2005 dostepny na http//www.if.pw.edu.pl/
pluta
22
Literatura 10 http//www.profilaktykarakaszyjk
imacicy.pl 11 http//www.who.int/cancer 12
Lukasz Bialek na podstawie materialów Karolinska
Institutet Nie wszyscy chorzy na raka maja taki
sam dostep do leczenia, 10.10.2005 artykul
dostepny na http//www.poradnikmedyczny.pl 13
D. Max Parkin, MD, Freddie Bray, J. Ferlay and
Paola Pisani, PhD, Global Cancer Statistics,
2002, American Cancer Society artykul dostepny
na http//CAonline.AmCancerSoc.org 14 Anita
Karwowska, Mammografy nie dzialaja. Kobiety
ryzykuja zycie, gazeta METRO 14.01.2009
15 Ekspres reporterów, prog. 2 TVP, 17.02.2009
godz. 2000 16 Teraz My, TVN, 9.02.2009 godz.
2230 goscie dr Grzegorz Luboinski, prof.
Cezary Szczylik, Minister Zdrowia Ewa Kopacz,
aktorka Krystyna Kofta, redaktor Kamil
Durczok 17 http//www.feminoteka.pl 18
http//www.chemart.org 19 William R. Hendee,
Geoffrey S. Ibbott, Eric G. Hendee, Radiation
Therapy Physics, John Wiley Sons, Inc., 2005
(BG PW)
Metastasizing cancer cell www.allthingsbeautiful.
com