T

1
TÜRKIYEDE PARAZITER BALARISI HASTALIK VE
ZARARLILARININ DURUMU KONTROL YÖNTEMLERI

• Prof.Dr.Levent AYDIN
• Uludag Üniversitesi Veteriner Fakültesi
  Parazitoloji Anabilim Dali,Uludag Üniversitesi
• Aricilik Gelistirme Uygulama ve Arastirma Merkezi
• laydin_at_uludag.edu.tr

2
Türkiye Problem Olan Balarisi Parazit ve
Zararlilari

• Varroa destructor
• Nosema apis
• Nosema ceranae
• Malpigomoeba mellificae
• Galleria melenolla
• Acarapis woodi ?
• Athenia tumida ?

3

• Varroosis
• Varroa jacobsoni (Java) 1904 A.mellifera
• Varroa underwoodi (Nepal) 1987 A.cerana
• Varroa rindereri (Borneo) 1996 A.koschevnikovi
• VARROA DESTRUCTOR (Akdeniz-Ortadogu) 2000
• Varroa jacobsoni 2000 yilinda yapilan
  analizlerde(mt DNA) yöntemi ile 20 alt tür
  saptanmistir.
• Apis cerana bulunan 2 tip parazit anlaminda
  önemlidir.
• Bunlardan biri Varroa destructor olarak
  isimlendirilmistir.

4
VARROOSIS

• Etken Varroa destructor (Kore hatti)
• YayilisTüm Türkiye
• Ülkemize 1977-1978 yillarinda Trakyadan
  girdi,1984 yilina kadar 600 bin koloni söndü.

5

• Varroa destructor
• Büyüklügü 1.1-1.2 mm x 1.6-1.7 mm
• Gelismesi 5 6 gün
• Yerlesim Yeri Tüm yavru gözleri
• Kisin Disi döllenmis, kovanda yumurtlamaya
  hazirdir
• Tedavi Ilaçlara daha dirençli
• Yumurtlama Daha fazla yumurta birakir
• Yayilis Tüm Akdeniz ve Ortadoguya yayilmistir

• Varroa jacobsoni
• 0.9-1 mm x 1.4-1.5 mm
• 7 8 gün
• Erkek yavru gözleri
• Disi döllenmemis olabilir.
• Ilaçla tedaviye duyarlidir
• Daha az yumurta birakir
• Sadece Güneydogu Asyada kalmistir

6
Varroa iliskili virüsler

• Deforme kanat virüsü (DWV)
• Akut ari felci virüsü (ABPV)
• CWV (Cloudy wing virus)
• KBV (Kasmir ari virüsü)
• SBPV (Slow Bee Paralysis Virus)
• KOVAN TAHRIBATINDA TEK BASINA VARROAYI DÜSÜNMEK
  BÜYÜK HATADIR

7
VARROA YAYILISI
8
KISIN VARROALI KOLONILERDE YASAMA GÜCÜ

• VARROA SAYISI YASAMA GÜCÜ
• Düsük 1 100
• Orta 1-3 100
• Yüksek 3-5 80
• Asiri 5-10 40

9

• Koruma ve Kontrol
• Varroosisten süpheli kolonilerde kimyasal
  kontrol daima erken ilkbahar ve geç sonbaharda
  tamamlanmalidir.
• Biyolojik Kontrol
• a- Isitma yöntemi ?
• b- Yavru gözleri ?
• c- Polen çekmecesi
• d-Dirençli ari irklarinin yetistirilmesi
  
• Agresif ari irklarinda Varroanin yayilisi
  daha kisitlidir.

Varroanin disileri sicak ve tropikal kusakta
daha az yumurta birakir
10
Kimyasal Kontrol

• Klasik Ilaçlar ETKI
• Amitraz 12.5 3 gün ara ile 3 kez fum.
  76
• Plastik strip 3.3gr 6
  hafta 99.4
• Coumaphos 3.2 1 hafta ara ile 3 kez dökme
  90
• Plastik strip
  95
• Yeni Generasyon Ilaçlar
• Flumethrin 1 Strip 96
• Fluvalinat 1 Strip 97

11
Varroa Drugs in Turkey
Ticari marka Aktif Madde Sekli
Apivar Amitraz Serit
Bayvarol Flumethrine Serit
Perizin Coumaphos Solüsyon
Rulamit VA Amitraz Buhar
Vamitrat VA Amitraz Buhar
Varostop Flumethrine Serit
Varroasan Amitraz Buhar
Formiset Formik asit Serit
Tymovar Thymol jel
Obeson Thymol Jel
Ecostop Thymol -mint Kek
12
ORGANIK ASITLER

• Okzalik asit 4 1 hafta ara ile 3 kez 95
• (Balda kalinti)
• Laktik asit 15 1 hafta ara ile 3 kez
  50 (Koruma amaçli)
• Formik asit 60- 85
• - Uzun süreli
• - Kisa süreli
  95-98

13
ÖRNEK ARASTIRMAGirisgin ve Aydin,2008

• Birinci sezon
• Formik asit 80 84.7
• Okzalik asit 4 93.7
• Laktik asit 15 54.3
• Ikinci sezon
• Formik asit 80 95.6
• Okzalik asit 4 93.3
• Laktik asit 15 87.7

14
Esansiyel-Eterik Yaglar

• Kanola, Yonca,,Rezene,Defne,Kizilcik,Okaliptus,
  Kekik,Lavanta, Tagetes minuta,neem
  agaci,Naranciye
• Tek baslarina kullanimda tedavi amaçli
  yeterlidir. Yavru gelisimine (asiri doz) negatif
  etki göstermistir
• Mentol ve Özellikle Timol (75 -99
  Etki)içerirler.
• Son yillarda ülkemizde balda
  kalinti-biyogüvenlik problemi nedeniyle tercih
  edilmelidir.

15
ÖRNEK ARASTIRMASönmez,Girisgin,Aydin,2010

• Birinci sezonda
• Rezene 25 79,
• Defne 25 68,
• Lavanta 25 76,
• Ikinci sezonda
• Rezene 25 78,
• Defne 25 69,
• Lavanta 25 81,
• Üçüncü sezonda
• Rezene 25 72,
• Defne 25 66,
• Lavanta 25 78

16
Timol içeren ticari preparatlar

• Timol ve mentol 81-99
• Ardiç Katrani 4 azalma
• Hirsutella thompsonii ve Metarhizium anisopliae
  (MANTAR) 90
• Çörtük otu 80.6
• Özellikle sicak yörelerde yavru sökme ve Ergin
  balarilari için stres faktörü olabilirler!!!!!!

17
VARROA SEZONU
18
VARROA MÜCADELE STRATEJISI

• Kus uçusu 5km içinde tüm ariliklar ayni ilaçla
• ayni gün
• AYNI YÖRE en geç 3 gün içinde ayni ilaçla
• AYNI BÖLGE en geç 1 hafta içinde ayni ilaçla
• 2-3 yilda bir ilaç degistir.
• ESAS OLAN MÜCADELE SONBAHARDIRUZUN SÜRE
  KALICILIGI OLAN ILAÇLAR KONTROLLÜ
  KULLANILMALIDIR.

19
VARROA MÜCADELE STRATEJISI

• BIREYSEL MÜCADELE ANLAM IFADE ETMEZ
• ZAYIF KOLONI ILE GÜÇLÜ KOLONI AYNI ARILIKTA BIR
  ARADA OLMAMALI
• ARI HASTALIKLARI IÇIN KOVAN KAYDI TUTULMASI SART
• GEZGINCI ARICILIGA DIKKAT!!!
• EN AZ 3 SEZON SONRA OLUMLU SONUÇ GÖRÜLÜR
• RUHSATLI ARI ILAÇLARINDA DIRENCE DIKKAT!!!
  ÇALISMA BASLATILDI.
• BALDA KALINTI VE ZAMANLAMA.

20
Nosema apis

• N. apis ergin Apis mellifera arilarinin sindirim
  kanalinin epiteliyal katmanini enfekte eden,
  genelde kistan çikista sindirim bozuklugu sonucu
  ishal ve koloni kayiplarina neden olan bir
  protozoondur.

21
Nosema ceranae

• Ilk olarak Apis cerena arisinda, 2005 yilinda A.
  melliferada tespit edilen N. ceranae ise, yavas
  olusan daha fazla sayida ölümler ve bal veriminde
  düsüklük gibi nonspesifik belirtiler
  göstermektedir. Ayrica genelde kis
• mevsiminden çikarken degil, tüm mevsimlerde
  görülebilmektedir.
• Ülkemizde bazi illerimizde varligi PCR ile tespit
  edilmistir. (Kence ve ark.,Ütük ve ark.,Muz ve
  ark. 2010)

22
N. apis N. ceranae farki

• Iki tür arasindaki morfolojik farki ayirt etmek
  zor ve güvensiz oldugundan kesin teshis PZR testi
  ile yapilmaktadir.
• Ülkemizde de bulunan
• N. ceranae ya
• karsi korunma
• ve mücadelede
• dikkat edilmesi
• gerekmektedir.

Na
Nc
Na
Nc
Nc
Na
23
Nosemosise Eslik Eden Etkenler

• Malpighamoeba mellificae (Protozoon)
• Cryptococcus neoformans var. grubii (Mantar)
• Virülensi ve mortaliteyi artirmaktadirlar

Mm
Cn
24
NOSEMOSISIN ÜLKEMIZDEKI DURUMU

• Yagisla dogru orantili artar (Kuzey Türkiye)
• Ari basina spor sayisi 1.3 milyondan fazla
  oldugunda klinik görünüm olusur.Genelde latent
  seyreder.
• Olgularin 72inde Malpighamoeba mellificae
• Pozitif bulunmustur.
• Orta anadolu 7-8
• Marmara 24
• Karadeniz 17-70
• Güney Türkiye 8-11
• Ege 16-20

25
SAGITIM

• 1 kisim su 2 kisim seker 3.8 lt seker
  surubuna 100mg Fumagillin sonbahar
  Yemlemesinde verilir.
• ARICILIKTA SINIRLI KULLANIMDA BULUNAN TEK
  ANTIBIYOTIK
• NANE EKSTRATI 100cc su Yas nane yapraklari
  20gr 10 dk kaynatilip sogutularak 1 kisim su 2
  kisim seker 2 lt suruba karistirilir
• Yeni bitkisel ürünlerle çalisma planlandi

26
MUM PETEK GÜVESI

• Etken Galleria melonella
• YayilisÜlkemizde 1500 rakimin üstü hariç
  özellikle Ege, Marmara ve Karadeniz bölgesinde
  yaygindir.
• - En sik Eylül-Ekim-Kasim aylarinda görülür.

27
SAGITIM(Korunma ve Kontrol)

• 1- Kolonili Kovanda
• a- Standart kovan ve malzeme
• b- Kraliçe kontrolü
• c- Koloni güçlendirilmesi
• d- Bahar bakimi
• e- Genetik özellik
• f- Ogul kontrolü

28

• 2- Depoda Kontrol
• a- Depo uygunlugu
• b- Kovan çerçeve kontrolü
• c- Petek-Alet malzeme temizligi

29

• 3- Mücadele
• a- Kimyasal
• Kalinti nedeniyle ÖNERILMEZ
• b- Fiziksel
• - Isitma......49C... 40 dk.
• - Sogutma..0C....96 saat
• -12C.24 saat
• -20C.6-8
  saat
• c- Biyolojik
• - Bacillus thuringiensis 1lik

30
KÜÇÜK KOVAN BÖCEGI (Small hive bettle)

• Etken Aethina tumida
• YayilisAfrika,Kuzey Amerika,Akdeniz Ülkeleri
• MUHTEMEL TEHLIKE Özellikle aricilarin sezonda
  toplama bölgeleri (Trakya, Mugla v.b.) kontrol
  altinda tutulmalidir. Amerikan Yavru Çürüklügünde
  rezervuardir.

31

• E.M.E.A.
• NEDIR ?

32
Aricilikta Kullanilmasi Tehlikeli ve Yasak Ilaçlar

• 1999 yilinda Uluslararasi Kanser Arastirma Örgütü
  (IACR)nün
• hazirladigi sakincali ilaçlar listesi
• Dantron Malation
  Parafin
• Diklorvos Nitiazid
  Deltametrin
• Ksilazin Nitrovin
  Naftalin
• Ampisilin Oksifenbutazon
  Antibiyotikler
• Fenilbutazon Permetrin
  Klorlu Hidrokarbonlar
• Furasemid Rifampisin
  (DDT, Lindan vb.)
• Kafein Sulfizoksazol
• Karbaril Triklorfon
• Kloramfenikol

33
ABde Aricilikta Kullanilmasi Sakincali Ilaçlar

• Tüm antibiyotikler (Fumagillin bazi Avrupa
  ülkelerinde sinirli kullanimda)
• Veteriner (diger evcil hayvanlar için üretilen)
  ve zirai ilaçlar
• Klorlu hidrokarbonlu ilaçlar Naftalin
• Hasat zamani yapilan ruhsatli ari ilaçlari
• Parafin

34
DEGISIK AKARISITLERIN KOVANDAKI KALINTI DÜZEYLERI

• Yavru gözü gt bal gözü gtgt surup bal
• Flumethrin gt Fluvalinate gt Bromopropylate gt
  Coumaphos

35
Avrupa Birligi Tarafindan Önerilen Ilaçlar

• Organik asitler
• Esansiyel yaglar
• Sentetik pyretroidler (Dirence dikkat!)
• Nane Mentol
• Coumaphos 100 ppb
• Amitraz 200 ppb

36
ARI ÜRÜNLERINDE KALINTIYA YOL AÇAN UYGULAMALAR VE
UYGULAMA HATALARI

• Doz asimi-ilaç yüklemesi ya da eksik doz
  kullanimi
• Gereksiz ilaç kullanimi (Antibiyotiklerin
  saglikli kovanda bile surup yada Keke
  karistirilmasi 
• Degisik hastaliklara karsi (Bakteri, virus, tek
  hücreli parazit) ilaç kokteyllerinin
  hazirlanmasi 
• Aricilikta onanmamis-ruhsatsiz yada baska
  amaçlarda (Veteriner, Beseri, Zirai) üretilen
  ilaçlarin kullanilmasi 
• Ilaçlarda etiket- talimat disi kullanim 
• Hatali ilaç, uygulama yolu 
• Zamansiz ilaç kullanimi(Yagisli hava, hasat
  zamani, Arilar disarida iken ilaç kullanimi)

37
ARICILARA DÜSEN SORUMLULUKLAR

• Hastaliklara karsi tedavi edici önlemlerden daha
  çok koruyucu önlemlere ve temizlige agirlik
  vermek (Bunun sonucunda ilaç kullanmayi
  gerektiren hastalik olaylarinin azalacagi da bir
  gerçektir)
• Kulaktan kulaga yayilan hastalik teshis
  yöntemleri ile ilaç tariflerine inanmamalari
• Kovan bakimini periyodik yapmalari
• Rasgele ilaç yada benzeri madde kullanmamalari ve
  ilaçlari önerilen sekil ve dozda kullanmamalari
• Süpheli durumlarda hastaligin dogru teshis
  edilmesi için ilgili kurum ya da laboratuarlara
  (VETERINER HEKIMLERE) basvurularak dogru
  kullanilmasi
• Aricilarin ilaçlama ile ilgili yenilik ve
  metotlari ögrenmeleri ve kurslara katilmalari
• Tüketime sunulan ari ürünlerini mutlaka
  denetimden geçirmeleri özellikle aricinin kendi
  sagligi, kazanci için gereklidir.

38
TESEKKÜRLER