Diabetes

1
Diabetes

• Michiel Van Damme
• Blindenzorg VeBeS
• Zaterdag 19 maart om 14 uur
• Muziekcentrum Track
• Conservatoriumplein 1
• 8500 Kortrijk

2
Vooroordelen

• Een beetje suiker
• Suiker eten ? diabetes

3
Cijfers

• Belgie
• Meer dan 700 000
• In 2025 meer dan 1 miljoen
• 10 kans dat je tijdens je leven diabetes krijgt
• 1 op 2 (type 2 tussen de 50 en de 74 jaar)
  weten het niet
• Wereld
• In 2003 - 189 miljoen
• In 2025 - 300 miljoen
• een stijging van 72

4
Diabetes A Growing Global Crisis
189 million people in 2003 324 million projected
for 2025 72 increase
81.8 156.1 91
38.2 44.2 16
25.0 39.7 59
18.2 35.9 97
13.6 26.9 98
10.4 19.7 88
1.1 1.7 59
Adapted from Zimmet P et al. Diabet Med.
200320693-702.
5
Diabetesprevalentie 2007
gt 20 14 - 20 10 - 14 8 - 10 6 - 8 4 -
6 lt 4
6
Diabetesprevalentie 2025
gt 20 14 - 20 10 - 14 8 - 10 6 - 8 4 -
6 lt 4
7
Diabeteszorg een zorg met toekomst
8
Oorzaken van de toename

• Veroudering van de bevolking
• Levensstijl. obesitas stijgt, lichaamsbeweging
  daalt
• Overtollige kilo's zijn de belangrijkste oorzaak
  van type 2-diabetes.
• Vroegere diagnose
• De grens verlaagd naar 126

9
Bron van veel ellende
6de plaats doodsoorzaak
nierfalen
levensverwachting lt met 5 à10 jaar
blindheid
hartfalen gt 40
Diabetes
zenuwbeschadeging bij 70 van de Ptn
amputaties
10
L
J
11

• Fysiologie hoe werkt de normale stofwisseling
• Pathogenese wat loopt er fout

12

• Het menselijk lichaam bestaat uit miljoenen
  cellen, die allemaal bij elkaar zorgen dat we
  leven en bewegen.
• Die cellen hebben allerlei voedingsstoffen nodig
  om hun werk te kunnen doen.
• Die voedingsstoffen worden onttrokken aan het
  voedsel dat we eten en de lucht die we inademen.
  
• Ons lichaam heeft het vermogen om dat voedsel en
  die lucht automatisch te verwerken tot stoffen
  die de cellen nodig hebben.
• Die verwerking gaat dag en nacht door via een
  groot aantal ingewikkelde processen, die we
  stofwisseling noemen.

13

• Voedsel
• q
• Stofwisseling
• q
• Voedingsstoffen
• q
• Naar de cellen

14

• Nu is het onder andere de verwerking van
  koolhydraten die bij diabetici niet meer helemaal
  goed verloopt.
• Koolhydraten worden tijdens de spijsvertering
  omgezet in glucose, een soort suiker.
• Glucose dient als brandstof, die binnen de cellen
  in energie wordt omgezet.
• Glucose in de cellen is in zekere zin te
  vergelijken met benzine in een auto.

15
Glucose kan niet zo maar op eigen kracht de
cellen binnenkomen

• Glucose wordt, net als de andere (verwerkte)
  voedingsstoffen, door het bloed naar de cellen
  gebracht.
• De meeste stoffen kunnen zonder moeite
  binnendringen door de wand van de cellen waar ze
  nodig zijn.
• Maar glucose is een bijzonder geval.

16

• Insuline wordt door de alvleesklier geproduceerd
  en in de bloedstroom gebracht. De insuline
  begeleidt daar als het ware de glucose en zorgt
  dus dat deze in de cellen wordt opgenomen.
• Als er geen insuline wordt geproduceerd of te
  weinig, dan kunnen de lichaamscellen geen glucose
  opnemen, of te weinig.

17
(No Transcript)
18
Pathogenese van diabetes

• Hoe verloopt de normale stofwisseling
• KH worden na vertering omgezet in glucose of
  enkelvoudige suikers
• Glucose wordt opgenomen in de bloedbaan en
  vervoerd naar de cellen
• Glucose is de energieleverancier van onze cellen
• Insuline (hormoon gemaakt door de pancreas)
  vormt de sleutel om glucose te laten toetreden
  tot de cel

19
(No Transcript)
20
Classificatie van Diabetes Mellitus

• Type 1 diabetes
• Destructie van de insuline producerende
  betacellen
• Type 2 diabetes
• Weerstandigheid aan insuline en/of falen van de
  betacel
• Andere vormen
• Moleculaire defecten
• Zwangerschapsdiabetes
• Pancreasafwijkingen

21
Metabool syndroom (of insulineresistentiesyndroom
of syndroom X

• een gestoord bloedsuikergehalte,
• hoge bloeddruk,
• obesitas
• atherogene dyslipidemie (laag HDL cholesterol en
  hoog triglyceridengehalte)
• stoornissen in de bloedstolling (protrombotische
  toestand )

22

• In de definitie van de International Diabetes
  Federation (2005) is er sprake van metabool
  syndroom als aan volgende criteria is voldaan
• buikomtrek (abdominale obesitas) gt94 cm mannen,
  gt80 cm vrouwen)
• plus tenminste twee van de volgende kenmerken
  verhoogd suikergehalte (nuchtere plasmaglycemie)
  gt100 mg/dL (5,6 mmol/L) of eerdere diagnose van
  diabetes) verstoorde vetzuurhuishouding
  (triglyceriden 150 mg/dL (1,7 mmol/L) of een
  behandeling hiervoor HDL-cholesterol lt40 mg/dL
  bij mannen, lt 50 mg/dl bij vrouwen, of een
  behandeling hiervoor bloeddruk gt 130/85 mmHg of
  een behandeling van hypertensie

23
Symptomen diabetes type 2

• Geleidelijk optreden van de ziekte
• Vaak obees
• Vaak asymptomatisch of minder uitgesproken
  symptomen
• Infecties
• Zelden ketosis
• Vaak reeds complicaties bij diagnose
• Meestal na de leeftijd van 40 jaar

24
Diabetes Hoe Screenen?

• nuchtere glycemie op veneus bloedstaal (niet
  met glucosemeter)
• interpretatie nuchtere glycemie ? 110 mg/dl
  normaal ? corrigeer risicofactoren, hertest
  na 3 j nuchtere glycemie 111-125 mg/dl
  gestoorde nuchtere glycemie
• ? corrigeer risicofactoren, hertest na 1 j
  nuchtere glycemie ? 126 mg/dl diabetes (als 2de
  x bevestigd) ? behandeling

25
Behandelingsdoelen

• streven naar goede bloedglucose regulatie
• verminderen overgewicht
• behandelen hypertensie
• behandelen dyslipidemie
• roken afraden
• lichaamsbeweging stimuleren
• tijdig chronische complicaties opsporen en
  behandelen

26
Behandelingspeilers

• voeding
• lichaamsbeweging
• bloedsuikerverlagende medicatie
• correctie cardiovasculaire risicofactoren
• screening en vroegtijdige behandeling van
  complicaties
• preventie van acute complicaties
• educatie, stimuleren van zelfzorg en zelfregulatie

27
Hemoglobine A1c of HgA1c

• normaalwaarde 4-6
• uitstekend lt 6
• goed 6-7
• aanvaardbaar 7-8
• flauw 8-9
• slecht 9-10
• zeer slecht gt 10
• We streven naar een HgA1c lt 7

28

• bij vermindering van Hba1c met 1
• overlijden van diabetes 21
• myocardinfarct 14
• microvasculair complicaties 37
• perifere vasculaire complicaties 43

29
DCCT Relationship of HbA1c to risk of
microvascular complications
Retinopathy
15
Nephropathy
13
11
9
Neuropathy
Relative Risk
7
5
Microalbuminuria
3
1
6
7
8
9
10
11
12
HbA1c ()
30
Voeding

• DOEL
• Bereiken an goede regulatie van diabetes
• Preventie van complicaties
• Verkrijgen van een aanvaardbaar
  lichaamsgewicht of (BMI)
• 20-25 ideaal gewicht
• 25-30 overgewicht
• gt 30 obesitas
• gt 40 morbide obesitas
• DM type1nadruk op evenwichtige verdeling van Kh
• DM type2 nadruk op vermageren

31
De actieve voedingsdriehoek
32
Effect van 10 gewichtsdaling

• Overlijden ? gt 20
• Bloeddruk SBD ? 10 mm Hg
• DBD ? 20 mm Hg
• Glycemie nuchtere glycemie ? 50
• Lipiden totale CH ? 10
• LDL-CH ? 15
• TG ? 30
• HDL-CH ? 8

33
Hot items in het voedingsadvies

• Koolhydraten
• Vetten
• Voedingsvezels
• Zoetstoffen
• Alcohol
• Uit eten
• Voedingsadvies bij type 1 en type 2
• Speciale voedingsmiddelen

34
Zoetstoffen die geen energie leveren

• sacharine, cyclamaat, aspartaam, acesulfaam-K en
  sucralose.
• Van deze energievrije zoetstoffen zijn maar
  kleine hoeveelheden nodig.
• Ze zijn vele malen zoeter dan suiker en hebben
  geen invloed op het bloedsuikergehalte.

35
(No Transcript)
36
De groep van de polyolen

• Maltitol, isomaltitol, sorbitol, mannitol,
  lactitol en xylitol
• Deze suikervervangers zijn iets minder of
  ongeveer even zoet als suiker. Ze leveren
  ongeveer de helft van de energie en hebben weinig
  of geen invloed op het bloedsuikergehalte.
• Polyolen zijn, met uitzondering van sorbitol,
  niet te koop in de handel.

37
Tagatose

• Tagatose is een zoetmiddel verkregen uit lactose
  ( melksuiker).
• De zoetkracht is ongeveer even groot als suiker,
  maar het brengt minder dan de helft van de
  calorieën van suiker aan.
• De invloed op de bloedsuikerspiegel is
  verwaarloosbaar.
• 75g Tagatesse 100g gewone suiker!

38
"Tagatesse"

• Damhert Tagatesse Dispenser 6g
• Newpharma prijs 2,32 
• Damhert Tagatesse Pdr 500g
• Newpharma prijs 6,89 

39
Fructose

• Fructose ( vruchtensuiker) en andere
  alternatieve suikers zoals moutstroop(maltose),
  maïsstroop, cichoreistroop en honing zijn
  broertjes van gewone suiker.
• Ze leveren evenveel energie en zullen de
  bloedsuikerwaarden wel beïnvloeden. Ze worden
  nochtans veel gebruikt in producten met
  vermelding 'suikervrij' of 'geschikt voor mensen
  die het gebruik van gewone suiker willen of
  moeten vermijden'.
• Laat je dus niet beetnemen, lees steeds
  aandachtig de samenstelling op de verpakking!

40
Revogan - Prodia

• 1 afgestreken maatje (18g) heeft een
  vergelijkende zoetkracht van /- 180g suiker.
• de Prodia zoetstof is geschikt om mee te koken of
  te bakken tot 225C en in te vriezen.
• Pot van 250g of doos met 20 zakken van 250gnetto
  gewicht 250g of 5000g

41
Stevia

• Stevia rebaudiana Bertoni is een meerjarige
  kruidachtige plant
• Zaad zal beschikbaar zijn vanaf maart 2011
• Stepa-extract - 15-oplossing. 2 à 3 druppels/
  4g sucrose
• Stepa Zero - zoetstof - 1 afgestreken
  koffielepel ( 3,5 g) komt overeen met 35 g
  suiker - zakje van 200 g - 12.00
• Stevia sweet - Wit poeder - 30 x zoeter dan
  suiker
• Stepa dispenser - Dispenser met 300 tabletjes -
  6.90
• STEPA-BIER niet in Europa

42
(No Transcript)
43
Koolhydraatruilwaardenlijst

• Brood en meelprodukten
• 1 snede brood
• 1 aardappel
• 2 beschuiten
•  
• Melk en melkprodukten 
• 300 ml magere melk
• 150 ml pudding
• 200 ml magere yoghourt met fruit en
  aspartaam
•  

• Groenten
• 300 g asperges, brocolli,
• 70 g schorseneren,
•  
• Fruit
• 200 g aardbeien, frambozen,
• 125 g abrikozen, pruimen,
• 65 g sharon

44

45
Lichaamsbeweging

• Goed voor hart en bloedvaten (gunstig effect op
  cholesterol, RR)
• Maakt het lichaam gevoeliger voor insuline
• Calorieverbruik stijgt
• Fitheid stijgt spierkracht, flexibiliteit,
  gunstig psychisch effect
• Levenskwaliteit stijgt

46
Lichaamsbeweging

• Iedere dag
• 30 tal minuten
• Effect blijft 48 uur aanhouden
• Haalbare zaken afspreken goed flink doorstappen,
  fietsen, hometrainer
• Best in dagelijks leven inbouwen (te voet ipv
  wagen, trap ipv lift, tv beperken)

47
Sporten

• Eet per uur sportbeoefening 20 -30 gram
  koolhydraten extra
• Gebruik deze extra koolhydraten voor / tijdens /
  na de sportbeoefening in de vorm van
  koolhydraatrijke produkten
• Neem altijd druivesuiker en / of andere
  koolhydraten mee tijdens het sporten
• Bij kortdurende inspanning zijn extra
  koolhydraten het meest effectief
• Bij een langdurende inspanning is een combinatie
  van insuline-aanpassing met extra koolhydraten
  het meest effectief.

48
Koolhydraatrijke verstrekkingen

• 1 glas vruchtensap (150 ml)
• 1 blikje Isostar (250 ml)
• 250 ml dorstlesser
• 250 ml energiedrank
• 1 plak ontbijtkoek
• 1 banaan
• 1 snee brood met honing
• 1 mars

gram KH 15 18 10 100 12 18 25 38
49
Insuline

• Behandelen met insuline
• Tijdstip van inspuiten
• Het toedienen van insuline
• Inspuitplaatsen en -technieken
• Rotatieplaatsen
• Verkeerde inspuittechniek?
• Insulinepomp
• Spuitangst

50
(No Transcript)
51
Soorten insuline analogen

• Traagwerkend
• Lantus (Aventis)
• Levimir (Novo Nordisk)
• Snelwerkend
• Novorapid (Novo Nordisk)
• Humalog (Lilly)
• Apidra (Aventis)
• Gemengd
• Novomix 30, 50 en 70 (Novo Nordisk)
• Humuline 25 en 50 (Lilly)

52
(No Transcript)
53
Inspuiten van insuline

• Wie, wat, waar, wanneer, hoe,?

54
Bloedsuikerverlagende medicatie

• Biguaniden
• Thiazolidinediones of glitazones
• Sulfonylurea
• Gliniden
• Incretine mimetica en DPP-4 remmers

55
(No Transcript)
56
Vermijd sluipmoordenaars!

• Diabetesregulatie is méér dan goede
  bloedglucosewaarden
• Roken niet 3 maar 9 x - Zyban Champix
• Verhoogde bloeddruk lt 130/80, zelf meten, ACE
  inhibitoren (Capoten, Zestril ..)
  calciumantagonisten zoals Vasexten
• Cholesterol en vet olijfolie, vis en...een
  glaasje wijn en en fibraten
• Overgewicht beperkt gewichtsverlies van 5-15,
  Sibutramine (Reductil) Orlistat (Xenical),
  bariatrische chirurgie

57
Doelstellingen

• HbA1c lager dan 6.5
• Bloeddruk lager dan 130/80 mm Hg
• Lipiden
• LDL cholesterol onder de 100 mg/dl
• HDL cholesterol hoger dan 40/50 (vrouwen) mg/dl
• triglyceriden lager dan 150 mg/dl
• Aspirine (bij mannen gt 40j en vrouwen gt 50j)
• BMI lt 25 kg/m²
• ROOKSTOP !!!! LICHAAMSBEWEGING!!!! DIEET!!!!

58
Streefwaarden
59
Polyfarmacie
O M A S
Daonil Glucophage Zocor Fludex/
Burinex Zestril Amlor Asaflow Corvatard Redomex
voorbeeld van dagelijkse medicatie van type 2
diabeet
60
Zelfcontrole

• Urinecontrole
• Bloedcontrole (vingerprik)
• Was steeds de handen met warm water en zeep, goed
  naspoelen.
• Droog uw handen af met een zuivere handdoek of
  met een papieren zakdoek.
• Niet ontsmetten met alcohol. Het weglaten van
  alcoholontsmetting geeft geen toename van
  huidinfecties.
• Maak steeds gebruik van een prikapparaatje met
  speciale priklancetjes.
• Prikplaats vinger. De zijkant van de vinger is
  het minst pijngevoelig, de normale
  tastgevoeligheid van de vingertoppen wordt
  hierdoor niet gestoord.
• Men stuwt de vinger tot men een druppel bekomt.
• Breng de ronde top van de teststrook in de
  bloeddruppel (afhankelijk van toestel). Deze
  zuigt bloed op tot een piepsignaal aangeeft dat
  er voldoende bloed aanwezig is.
• Gebruik de teststrips slechts 1 maal en houd de
  bloedsuikermeter proper.

61
Hypoglycemie

• Symptomen
• Zweten,beven
• Hongergevoel
• Onrust,
• Verward
• Tachycardie
• Hallucinatie
• Wartaal
• Agressie
• Bewusteloos
• Verlammings-tekenen type CVA
• Coma

62
Behandeling acute complicaties

• Hypoglycemie
• Zelfcontrole
• Bewust
• Snelwerkende suiker
• Traagwerkende suiker
• Sub-comateus
• Niet drinken
• Inject. Glucagon SC
• Na 10-15m niet bewust 100 opbellen

• Hyperglycemie
• Zelfcontrole
• Lichte vorm
• Bijspuiten
• Ernstige vorm
• Vocht toedienen
• Normalisatie PH
• Correctie van ionenstroom
• Insuline toedienen
• Uitlokkende factoren beh.

63
Hyperglycemie

• Symptomen
• Braken
• Anorexie
• Moeheid
• Buikpijn
• Nausea
• Polydipsie
• Polyurie
• Lage RR
• Tachycardie
• Duizeligheid
• Kussmaul-ademhaling
• Aceton
• Coma

64
Diabetesconventie

• WAT
• revalidatieovereenkomst tussen een ziekenhuis
  en R.I.Z.I.V. om een tegemoetkoming te geven in
  de kosten ter zelfcontrole
• VOORWAARDEN
• insulinedependent met 2 of meerdere injecties per
  dag of insulinepomp
• zwangerschapsdiabetici
• ptn na pancreas- of betaceltransplantatie
• de goedkeuring geldt voor 1 jaar en dient elk
  jaar vernieuwd te worden door de geneesheer
  endocrinoloog met in bijlage een behandelingsplan
  voor deze patiënt.

65
Zorgtraject Diabetes grote lijnen

• huisarts (coördinatie) diabetoloog (coaching)
  patiënt
• bereid tot samenwerking
• bereid tot deelname aan kwaliteitsbevordering
• automatische extractie uit huisarts-EMD (A1c,
  BDsyst, LDL, BMI)
• vergoeding van educatie en zelfcontrolemateriaal
  in 1ste lijn
• diabetescentrum
• jaarlijkse consultatie
• coaching van 1ste lijn door 2de lijnsteam
• beperking attesten, recht op prestaties van
  diabetespas
• financieel
• patiënt geen remgelden
• huisarts forfait 80 /j
• diabetoloog forfait 80 /j

66
Diabetische voetkliniek

• Multidisciplinaire consultatie
• Orthopedie, vaatchirurgie, endocrinologie,
  podologe en schoenmaker
• Diabetische voetconventie
• Preventief en curatief
• Iedere donderdag vaaaf 13 uur
• Vooraf mogelijkheid tot podologische verzorging

67
(No Transcript)
68
Waarover we het niet hadden

• Psycghosociale complicatie de balans
• Hoe lifestyle veranderingen aanpakken
• Chronische complicaties
• Seksuele dysfuncties
• Rijbewijs en verzekeringen
• Noodzaak van goede mondhygiene ..
• Hypo unawearness
• Depressie

69
Wat hebben we vandaag geleerd

• Booodschap 1 Bepaling van HbA1c is waardevol
• Boodschap 2 Polyfarmacie is meestal nodig om
  alle behandelingsdoelen te bereiken
• Boodschap 3 Ieder inspuitmoment heeft z'n
  inspuitlijn
• Boodschap 4 Diabetes is een ingewikkelde ziekte
  die je met een team aanpakt en waarvan de patiënt
  de belangrijkste actor is

70
Vragen stellen

• 056 22 38 15 of 0486 23 19 26
• michiel.vandamme_at_pandora.be
• www.michielvandamme.be
• www.bvvde.be
• www.hatractief.be
• http//www.dieponline.be/

71
Perentaart

• 4 eieren
• 2 eiwitten
• 1 maatje (14 gram) energievrije bakbestendige
  zoetstof (type prodia)
• 60 gram zelfrijzende bloem
• 40 gram amandelpoeder
• 20 gram vloeibare bak - en braadvet
• 2 peren
• 2 eetlepels gegrilde amandelen

72
Perentaart

• Klop de eigeren en de eiwitten met de zoetstof
• Meng er geleidelijk de gezeefde bloem, het
  amandelpoeder en de gesmolten vetstof door.
• Schil de peren en snijdt ze in halve maantjes
• Bekleed een taartvorm met bakpapier
• Breng het deeg in de taartvorm en duw er de
  peerstukjes in, maar houd er enkele voor de
  versiering bovenop.
• Bak gedurende ongeveer 45 minuten in een
  voorverwarmde oven op 180 C. Strooi er de
  amandelen over.

73
Perentaart

• 1 portie 1/6
• KCAL 190
• KJ 798
• KH 12,5 G
• Wat betekent dit voor iemand die om 16 u taart
  wil eten met
• perorale medicatie
• met een 2 spuitenschema
• met een 4 spuitenschema

74
Perentaart met amndelen

• Ingrediënten voor 12 stukken (taartvorm van /-
  24 cm) (per portie ca 170 kcal)- 150  gr   
  volkorenbloem-  27  gr  zoetstof (poeder)- 100 
  gr boter/margarine-  4      rijpe peren (ca 650
  gr)- 1-2    tl citroensap-  50    gr
  abrikozenconfituur (suikervrij)-  30    gr
  amandelschilfersKneed 150 gr volkorenbloem, 24
  gr zoetstof, 100 gr boter of          margarine 
  in stukjes en 6 à 8 el koud water tot een glad
  deeg. Zethet deeg ca 30 minuten afgedekt koud
  weg.Vet de bodem van een taartvorm of
  springvorm in met boter. Schil de  peren en
  verwijder het klokhuis. Snij de peren in plakjes
  en besprenkeldeze met het citroensap. Strooi wat
  bloem over het werkvak en rolhierop het rond uit
  (ca. 28 cm). Leg het deeg in de vorm en druk
  derand aan. Prik met een vork enkele gaatjes in
  het deeg. Leg de perenop het deeg.Bak de taart
  ca 30 minuten in een voorverwarmde oven
  (elektrisch 200 - hete lucht 175  - gas
  stand 3). Hak de amandelen  klein. Bestrijk de
  taart met de suikervrije  abrikozenconfituur en
  strooi de amandelen erover. Bak de taart nog 10
  minuten verder enlaat ze helemaal
  afkoelen.Strooi tot slot de resterende 3 gr
  zoetstof over de taart.Smakelijk!Variatietip
  deze taart kan ook bereid worden voor
  niet-diabeten met 50 gr gewone suiker in plaats
  van zoetstof. Glaceer de taart met "gewone
  abrikozenconfituur en bestrooi ze met
  poedersuiker.Dit recept komt uit koken en
  genieten (speciaal voor diabetici)