Veilig omgaan met cytostatica

1
Veilig omgaan met cytostatica

• Dhont Dirk
• Missant Griet

2
Onze dank aan Kurtvoor de illustraties en de
opfrissing van onze presentatie
3
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
4
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
5
Situering
22 november 2001 inspectiebezoekARBEIDSINSPECT
IEToegespitst op veiligheid personeel.Niet
over de therapie/patiënt.
6

• 5 december 2001 verslag - tekortkomingen?
  Laminair airflow-kast met afzuiging naar
  buiten
• ? Informatie en opleiding bereiders
• ? Informatie en opleiding verpleegafdeling
• ? Informatie personeel met mogelijke
  blootstelling

7
Informatie verpleegkundigen

• Risico's van cytostatica.
• Voorzorgsmaatregelen bij het verwijderen van
  excreta.
• De informatie dient jaarlijks te gebeuren en
  individueel.

8
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
9
2. Risico's

• 2.1 Wat zijn cytostatica
• 2.2 Beroepsrisico
• 2.3 Blootstelling vermijden ?
  beschermingsmaatregelen
• 2.4 Gesloten systeem

10
2. Risico's

• 2.1 Wat zijn cytostatica
• 2.2 Beroepsrisico
• 2.3 Blootstelling vermijden ? beschermingsmaatreg
  elen
• 2.4 Gesloten systeem

11
Wat zijn cytostatica?

• Wat is kanker?

12
Wat is kanker?

• Ongecontroleerde groei van cellen

13
Wat is kanker?

• Ongecontroleerde groei van cellen
• Behandeling
• Groei tegengaan
• Cytostatica
• Remmen celgroei en celdeling

14
Remmen celgroei en celdelingMaken geen
onderscheid tussentumorcellen en gezonde cellen
Cytostatica
15
Hoe doen ze dat?

• Werken op DNA structuur
• Op de synthese van het DNA
• Tijdens de celdeling
• Werken in op het genetisch materiaal van de cel.

16
(No Transcript)
17
Toxiciteit en nevenwerkingenbij patiëntenKorte
termijn invloed op de celgroei

• Hematologisch
• Gastro-intestinaal
• Haaruitval

18
Op lange termijn op genetisch materiaal

• Mutageen wijzigingen erfelijke informatie
• Carcinogeen kankerverwekkend
• Teratogeen foetus

19
2. Risico's

• 2.1 Wat zijn cytostatica
• 2.2 Beroepsrisico
• 2.3 Blootstelling vermijden ?
  beschermingsmaatregelen
• 2.4 Gesloten systeem

20
Professionele blootstelling
Risico?
Risico?

• Risico?

Risico?
Risico?
21
(No Transcript)
22
Beroepsrisico ? Minimale maar langdurige
blootstellingOok invloed?
23
Beroepsrisico in studies

• Resultaten afhankelijk van de beschermingsmaatrege
  len.
• Zonder beschermingsmaatregelen
  risicoblootstelling treedt op
• teratogeen spontane abortus
• andere moeilijk aan te tonen
• voeding
• roken

24
Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding
geven mogen geen cytostatica bereiden, toedienen
en excreta behandelen
25
Zwanger wat mag wel

• Kamer betreden
• Eten opdienen
• Andere medicatie bedelen
• ...

26
Zwanger wat mag niet

• Cytostatica bereiden
• Cytostatica toedienen
• Behandelen excreta gedurende risico-periode
• Denk zelf na!

27
Beroepsrisico?Wie komt in contact met
cytostatica?

• Bereiden apotheek
• Toedienen verpleegkundigen
• Excreta verpleegkundigen, logistiek
  assistenten
• Reinigen personeel onderhoud

28
Rode streep

• Op het patiënt etiket een rode streep, gedurende
  de periode van toediening en uitscheiding via
  excreta.
• Voor iedereen toegankelijk.
• Respecteert de privacy van de patiënt.
• Door verpleging bij start chemotherapie.

29
2. Risico's

• 2.1 Wat zijn cytostatica
• 2.2 Beroepsrisico
• 2.3 Blootstelling vermijden ?
  beschermingsmaatregelen
• 2.4 Gesloten systeem

30
Blootstelling vermijden
31
Blootstelling

• Inademen
• Inslikken
• Aanraken (opname via de huid)

32
Draag steeds handschoenen bij het manipuleren
van cytostatica en excreta
33
Beschermingsmaatregelen

• Toediening
• gesloten systeem
• handschoenen
• Excreta
• handschoenen, schort
• Onderhoud
• handschoenen

34
2. Risico's

• 2.1 Wat zijn cytostatica
• 2.2 Beroepsrisico
• 2.3 Blootstelling vermijden ? beschermingsmaatreg
  elen
• 2.4 Gesloten systeem

35
Gesloten systeembescherming verpleging

• Op verpleegafdeling geen open punten
• Luer-lock connecties voor cytostatica
• Niet loskoppelen

36
Gesloten systeem

• Hoofdleiding purgeren trousse spoelen
• aangesloten via spike
• Luer-lock connecties cytostatica
• aangesloten via luer-lock poorten
• Zijleiding/3-wegkraan
• randmedicatie (waakinfuus)
• aangesloten via 3-wegkraan

37
(No Transcript)
38
(No Transcript)
39
Cytostatica systeem 1x Luerlock
3,39
40
Cytostatica systeem 1 x LuerLock

• Spoelvloeistof
• Hoofdleiding
• spoelvloeistof
• gewone spike

• Cytostatica
• Luer aansluiting 1 Luerconnector
• Randmedicatie
• Elvorine gewone trousse op driewegkraan

41
Cytostatica systeem 4x Luerlock
5,35
42
Cytostatica systeem 4 x Luerlock

• Spoelvloeistof
• Hoofdleiding
• gewone spike
• Cytostatica
• Luerlock aansluiting4 Luerlock connectoren
• Randmedicatie
• Elvorine
• gewone trousse op driewegkraan

43
Blaasinstillatie

• Connector sonde met Luer-lock poort

• Tweewegadaptor met ventiel

2,36
0,94
44
Blaasinstillatie

• Vanuit de apotheek
• Gevulde spuit met cytostaticum reeds
  geconnecteerd

45
Blaasinstillatie

• 1 spuit cytostaticum
• 1 spuit 10 ml fysiologisch
• sonde naspoelen

46
Voorbeelden

• Novantrone
• 1 spike 1,09
• 1 conn.set 2,60
• 1x1x luertrousse 3,39
• 7,08
• gewone trousse 0,55

• Campto (2 dagen)
• 8 spike 8,72
• 5 conn. set 13,00
• 2x 4 x luertrousse 10,70
• 2 trousse 1,10
• 33,52

47
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
48
Chemotherapieschemaingevuld en ondertekend door
de arts

• V1,2,5,6
• Per dag 1 klein (AV) voorschrift etiket v.d.
  patiënt
• randmedicatievoor totale kuur.
• Ook op medicatieblad vermelden

• V3,4,7,8
• Randmedicatie aanvragen via patiëntenfiche
• Patiëntenfiche altijd meesturen.

49
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
50
4. Bereiding

• 4.1 Intramusculair
• 4.2 Intraveneus
• 4.3 Blaasinstillatie

51
Intramusculair

• Niets is veranderd
• Wordt in de apotheek bereid.
• Graag duidelijk datum van toediening vermelden op
  voorschrift

52
Intraveneusin perfusie-oplossing

• Aan de hand van chemotherapieschema in apotheek
  bereid.
• Voorstelling van bereiding gesloten systeem

53
Duidelijk voordeel geen contact meer met
cytostatica tijdens toediening.

• De leiding is gepurgeerd met zuivere
  perfusie-oplossing

54
Blaasinstillatie

• Vanuit apotheek krijgt u een spuit met erop
  geconnecteerd de tweeweg-adaptor

55
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport en bewaring6.
Toediening7. Excreta8. Morsen en
extravasatie9. Orale toediening10. Besluit
56
Transport en bewaring

• Tijdens transport een breuk ? verwittig apotheek
• Volgens normale verloop van het cyto-schema
  stabiel? indien vertraging verwittig apotheek
• Niet stabiel de apotheek neemt contact met u op
  (geplande tijdstip toediening).

57
Pauze
58
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
59
6. Toediening

• 6.1 Wie mag toedienen?
• 6.2 Algemene richtlijnen
• 6.3 Extravasatie
• 6.4 Aankoppelen en loskoppelen
• 6.5 Protocol toedienen
• 6.6 Blaasinstillatie

60
6. Toediening

• 6.1 Wie mag toedienen?
• 6.2 Algemene richtlijnen
• 6.3 Extravasatie
• 6.4 Aankoppelen en loskoppelen
• 6.5 Protocol toedienen
• 6.6 Blaasinstillatie

61
Wie mag toedienen?

• C - handeling toevertrouwde medische handeling
• Gegradueerde en gebrevetteerde verpleegkundigen
  mogen toedienen (naast artsen)
• Studenten verpleegkunde mogen geen cytostatica
  toedienen, ook niet onder toezicht !

62
6. Toediening

• 6.1 Wie mag toedienen?
• 6.2 Algemene richtlijnen
• 6.3 Extravasatie
• 6.4 Aankoppelen en loskoppelen
• 6.5 Protocol toedienen
• 6.6 Blaasinstillatie

63
Algemene richtlijnen

• Algemeen
• eigen veiligheid
• veiligheid van de patiënt
• waarborg van steriliteit
• Juistheid controleren van
• naam van de patiënt
• naam van het cytostaticum
• dosis
• Aftekenen op etiket EN chemoschema !

64
Basisvoorwaarden

• Doel verspreiding cytostaticum voorkomen of
  minimaliseren
• Bij aanvang steeds handen ontsmetten
• Voorkom onderbreking van de werkzaamheden
• Steeds en uitsluitend wegwerpmaterialen
• Steeds beschermende onderlaag
• Luer-Lock (systeem Codan)
• Naaldcontainer nooit recappen
• Vaste plaats op verpleegafdeling

65
Aandachtspunten

• Bereide infuusvloeistof niets meer toevoegen
• Onheldere vloeistof terug naar apotheek
• Geen klassieke trousses 10 x méér contaminatie
  dan gesloten systeem
• Indien je dan toch een pomp gebruikt gebruik dan
  altijd een Braun-pomp!

66
Toedieningsvormen

• Intraveneus perifeer infuus centraal
  intraveneus infuus V.I.P.
• Intravesicaal
• Intramusculair
• Oraal

67
6. Toediening

• 6.1 Wie mag toedienen?
• 6.2 Algemene richtlijnen
• 6.3 Extravasatie
• 6.4 Aankoppelen en loskoppelen
• 6.5 Protocol toedienen
• 6.6 Blaasinstillatie

68
Extravasatie

• Aanprikken
• Punctieplaats voorarm
• Materiaalkeuze geen metalen naalden
  (vleugelnaalden )
• Transparant afdekverband
• Katheters zo dun mogelijk lumen ( 21 à 23 Gauge
  ) ? irritatie en flebitis

• Voorkom extravasatie ?Controleer
• vlotte inloop
• druppelsnelheid en stand infuus
• aanprikplaats
• terugvloei

69
Extravasatie
70
Extravasatie

• Informeer uw patiënt over
• pijn
• zwelling
• roodheid
• spanningsgevoel

• ? Onmiddellijk de verpleegkundige verwittigen

71
6. Toediening

• 6.1 Wie mag toedienen?
• 6.2 Algemene richtlijnen
• 6.3 Extravasatie
• 6.4 Aankoppelen en loskoppelen
• 6.5 Protocol toedienen
• 6.6 Blaasinstillatie

72
Aankoppelen van infuus

• Altijd 3-wegkraan plaatsen
• Minimum 100 ml spoelvloeistof
• Na spoelen druppelkamer terug op hoogte brengen
• Optie zijleiding als waakinfuus gebruiken lage
  inloopsnelheid

73
Loskoppelen en verwisselen van infuussysteem

• Spoel met minimum 100 ml spoelvloeistof voor
  loskoppelen (cfr. Schema )
• Systeem steeds afsluiten vermijdt lekkage
• Afval in container voor risicohoudend medisch
  afval

74
6. Toediening

• 6.1 Wie mag toedienen?
• 6.2 Algemene richtlijnen
• 6.3 Extravasatie
• 6.4 Aankoppelen en loskoppelen
• 6.5 Protocol toedienen
• 6.6 Blaasinstillatie

75
Protocol toedienen

• Toedieningssysteem van de firma Codan met
  luer-lock systeem
• veiligheid voor personeel
• niet meer afkoppelen
• Koppelsystemen worden in de apotheek aangesloten
  en gepurgeerd met zuivere perfusieoplossing
  vooraleer cytostaticum wordt bijgespoten.

76
Protocol toedienen

• Benodigdheden
• Toedieningssysteem
• luer-lockleiding ( zie voorbeeld )
• 3-wegkraan
• verlengleiding
• Infusievloeistof
• Cytostatica

77
Protocol werkwijze
78
Aansluiten opgeloste cytostatica
79
Aansluiten opgeloste cytostatica

• Steeds spoelen met minimum 100 ml spoelvloeistof
• Complete systeem verwijderen (tot 3-weg kraan
  bij permanent infuus).

• Ventielen in systeem geen overheveling
• Eens aangesloten niet meer afkoppelen!!
• Enkel zijleiding los-koppelen(bvb. Zofran,
  Elvorine)

80
6. Toediening

• 6.1 Wie mag toedienen?
• 6.2 Algemene richtlijnen
• 6.3 Extravasatie
• 6.4 Aankoppelen en loskoppelen
• 6.5 Protocol toedienen
• 6.6 Blaasinstillatie

81
Blaasinstillatie

• Intravesicaal ongemetaboliseerd product puur
  cytostaticum bijzondere
  veiligheidsmaatregelen!!
• Spatten vermijden
• Goede bescherming (schort, handschoenen)
• Zittend plassen
• 2 x spoelen met gesloten wc-deksel

82
Blaasspoeling met 2-weg adapter

• 50 ml spuit met cytostaticum, gekoppeld aan een
  2-weg adapter, wordt door de apotheek geleverd
• Materiaal

83
Protocol blaasinstillatie
84
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
85
Verwijderen van excreta

• Geldt niet voor tabletten/capsules
• Enkel voor de IV met chemoschema en
  blaasinstillatie.
• Risicoperiode productafhankelijk
• (cfr. halfwaardetijd/op schema)
• Instructie patiënt plashygiëne
• Persoonlijke beschermingsmiddelen
  handschoenen beschermende schort

86
Risicoperiodeexcreta
87
Excreta

• Drain-, ascites-, en wondvocht handschoenen
• Handschoenen en schort bij verwijderen van
  bevuild linnen
• Wegwerpmaterialen!!
• Markering op de etiketten kennisgeving aan ieder
  personeelslid (rode streep)

88
Urine en faeces

• Afwasbaar materiaal
• Onderlegger gebruiken
• In toilet niet-doorlatende schort, handschoenen.
• Mobiele patiënt plasinstructies meegeven
• Geen manuele reiniging materiaal bedpanspoeler

89
Vochtbalans/24-uurs urine braaksel

• Vochtbalans/24 uurs urine procedure
• Braaksel risicohoudend medisch afval.
• Risicocontainer lekdicht / schokbestendig
  plastic container

90
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
91
Morsen en extravasatie

• Informatie op intranet
• Morsen opdeppen met absorberend materiaal
  (blauwe onderlegger )
• Opkuis volgens procedure morsen taak van
  verpleegkundige
• Nareinigen onderhoudsdiensten gewone procedure
  onderhoud, maar wegwerpmaterialen

92
Signaalfunctie

• Ziekenhuismedewerkers verpleegkundigen -
  onderhoud - technische dienst - apotheek -
• Kenbaar voor iedere ziekenhuismedewerker rode
  streep op etiket

93
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
94
Toedienen van tabletten/capsules

• Wegwerphandschoenen voor verpleegkundige
• Via wegwerpbeker voor patiënt
• Voldoende water één groot glas
• Rechtstaand of zittend innemen
• Risicohoudend afval
• Handen goed wassen na toedienen

95
Toedienen van tabletten/capsules

• Alkeran tablet (in koelkast bewaren) gecoat dus
  mag niet gedeeld worden
• Endoxan tablet (dragees) omhuld
• Estracyt capsule (in koelkast bewaren)
• Hydrea capsule
• Ledertrexate tablet niet omhuld kan gedeeld
  worden

96
1. Situering2. Risico's3. Voorschrift4.
Bereiding5. Transport6. Toediening7.
Excreta8. Morsen en extravasatie9. Orale
toediening10. Besluit
97
Novantrone
98
Campto Gramont dag 1
99
Campto Gramont dag 2
100
Nog even aandacht

• Excreta, bevuild linnen enkel bij chemoschema.
• Niet vb. Zoladex
• Tabletten enkel deze vermeld.
• IM. enkel Ledertrexate
• Hier dan geen maatregelen excreta, linnen.
• Draag wel handschoenen tijdens toediening.

101
Besluit

• Duidelijke wetgeving ontbreekt
• Beschermingsmaatregelen blijven de basis
  Onbeschermd risico
• Opleiding is hulpmiddel en aanzet tot
  discipline en aandacht voor ...

102
The End