E-Business

1
E-Business
Ligjerata 2
USHT - Fakulteti Ekonomik

• Fisnik Dalipi, MSc

2
Klasifikimi i EC sipas natyrës së transaksioneve
apo interaksioneve

• B2B (Business-to-Business) të gjithë
  pjesmarrësit në EC janë organizata apo kompani.
  Sot, 85 e EC është B2B
• B2C (Business-to-Consumer) Amazon.com,
  Dell.com. Ky tip i EC quhet edhe e-tailing.
• B2B2C (Business-to-Business-to-Consumer) një
  kompani ofron produkte apo shërbime për një
  kompani tjetër që e ka klient. Ky klient i ka
  konsumatorët e vet. Shembull një kompani A në US
  që e pagon AOL (America On Line) të iu mundësoj
  klientëve të kompanisë A Internet shërbime.

3
Klasifikimi i EC sipas natyrës së transaksioneve
apo interaksioneve

• C2B (Consumer-to-Business) individët që e
  përdorin për tu shitur produkte apo shërbime
  kompanive apo individëve tjerë. Shembull
  Priceline.com
• M-commerce (Mobile Commerce) transaksionet e EC
  që kryhen në mjedis wireless (pa tela)
• B2E (Business-to-Employees) kemi kur
  kompania/organizata ua shet produktet apo
  shërbimet puntorëve të saj (psh
  www.maybelline.com)
• C-commerce (Collaborative Commerce) kur
  individe apo grupe komunikojnë apo bashkëpunojnë
  online. Për shembull kur biznes partnerët në vise
  të ndryshme dizajnojnë së bashku një produkt (psh
  Boeing, Dell)

4
Klasifikimi i EC sipas natyrës së transaksioneve
apo interaksioneve

• C2C (Consumer-to-Consumer) kur një konsumatorë
  kryen transaksione me një konsumator tjetër (psh
  shitja e pronës, veturave, shërbime konsultuese
  etj)
• E-Learning trajnimet apo arsimimi formal i
  kryer online (psh universitetet virtuale apo
  E-University)
• E-Government kur një entitet (institucion)
  qeveritar blen apo shet produkte, shërbime apo
  informacione nga/për kompanitë/organizatat (Mund
  të jetë G2B apo G2C)
• Nonbusiness EC kur institucionet jobiznesore si
  universitetet, OJQ, organizatat religjioze apo
  sociale, agjensitë qeveritare e përdorin EC per
  shkurtimin e shpenzimeve të tyre.

5
Natyra interdisciplinaere e EC. Rëniet dhe
ngritjet

• EC paraqet një fushë të re me baza të reja
  studimore teorike dhe shkencore
• Në zanafillën e EC Amazon.com, eBay.com, AOL
  dhe Yahoo!.
• Që nga viti 2001 Google i tejkalon kompanitë e
  sipërshënuara dhe akoma mbetet Nr 1 duke iu
  falenderuar modeleve inovative të EC me
  reklama/njoftime online. I ka mundur të gjithë
  konkurentët duke i blerë të njëjtat (si psh
  DoubleClick për 3.1 miliard dollar)

6
Rëniet dhe ngritjet e EC

• Nga viti 1999 shumë EC kompani, sidomos nga B2C
  dhe B2B bankrotuan (si psh eToys, Xpeditor,
  MarchFirst, Chemdex.com, Verticalnet.com)
• Arsyeja e bankrotimit(falimentimit) mungesa
  financiare, përvoja e dobët me marketingun në
  mjedis elektronik si dhe menaxhimi i dobët me
  inventarin dhe distribuimin.
• Viteve të fundit kemi rritje të
  efikasitetit/suksesit të EC kompanive si eBay,
  Google, Yahoo, Cisco, IBM, Intel, Expedia.com,
  Bluenile.com etj.

7
Rëniet dhe ngritjet e EC

• Në 1998 shitblerjet me B2C në US ishin 43 miliard
  ,
• Në 2005 shitblerjet me B2C ishin 81 miliard ,
  95 miliard në 2006 dhe parashikohet që në 2010
  të jenë 144 miliard .
• Në 2006 shitblerjet me B2B ishin 7 trilion .
• Parshihet që më 2010 71 e online përdoruesve do
  ta përdorin Internetin për shitblerje për dallim
  nga 65 që ishin në v. 2005.

8
EC dhe Web 2.0

• Termi Web 2.0 për herë të parë përdoret nga
  OReilly Media në 2004 gjenerata e dytë e
  internetit
• Në Web 2.0 njerëzit bashkëpunojnë, shpërndajnë
  informata online me faqe për rrjeta sociale
  (Facebook, Twitter, MySpace), wiki
  (Wikipedia.org), blogjet (ditarët elektronik si
  blogspot.com).
• Web 2.0 platformë nga përdoruesit për
  përdoruesit.
• Paraqitje e faqeve dinamike Library 2.0,
  Business 2.0, Enterprise 2.0, Government 2.0 etj.

9
EC dhe Web 2.0
10
Revolucioni digjital si udhëheqës i EC

• Ekonomia digjitale ekonomi e bazuar në
  teknologjinë digjitale, rrjetat digjitale
  komunikuese (Internet, Intranet, Extranet),
  kompjuter, softver, dhe teknologji tjera të
  informacionit.
• Ekonomia digjitale njihet edhe si Internet
  Ekonomia, Ekonomia e Re apo Web Ekonomia.
• Në Ekonominë e Re, rrjetat dhe komunikimet
  digjitale formojnë një platform globale mbi të
  cilën njerëzit dhe organizatat bashkëveprojnë,
  komunikojnë dhe kërkojnë informacione.

11
Platforma e Ekonomisë Digjitale

• Kjo platformë i posedon këto karakteristika
• Një tërësi të produkteve të digjitalizuara
  databaza, lajme, libra, filma, lojra, këngë, dhe
  softver shpërndahen nëpërmjet infrastrukturës
  digjitale, në çfarëdo kohe në mbarë globin.
• Konsumatorët dhe kompanitë kryejnë transaksione
  financiare në mënyrë digjitale me para digjitale
• Mikroprocesorët bëhen pjesë e pajisjeve shtëpiake
  apo veturave
• Dituritë kodifikohen
• Puna dhe prodhimi organizohen në një mënyrë të re
  më inovative.

12
Karakteristikat e revolucionit digjital

• Globalizimi komunikime online, tregje online
  globale
• Sistemet digjitale
• Shpejtësia transaksione në kohë reale me
  dokumente, produkte dhe shërbime digjitale
• Mbingarkesa me informacione kërkimet
  inteligjente (si Google)
• Tregjet po kalojnë online, rritje e konkurencës
• Modele dhe procese biznesore biznes modele të
  reja,
• Mashtrimet skema inovative mashtruese nëpërmjet
  Internetit

13
Mjedisi biznesor si nxitës i EC

• Mjedis biznesor më konkurues si pasojë e
  faktorëve teknologjik, zhvillimeve rapide
  shkencore . Avancimet teknologjike sjellin deri
  te sistemet më komplekse.
• Si pasojë mjedisi biznesor është me këto veti
• Më turbulent
• Më probleme dhe mundësi më të mëdha
• Konkurencë të fortë
• Kompanitë nevojitet të marrin vendime më shpesh
• Më shumë informata dhe njohuri nevojiten për
  vendimmarrje

14
Teknologjia e ndryshon mjedisin biznesor

• Teknologjia ofron
• Kanale fleksibile për furnizimin dhe shpërndarjen
  e prodhimeve dhe shërbimeve
• Pajisje për krijimin dhe paketimin e përmbajtjeve
  në disa forma si audio, video etj.

Mundësi të reja duke bërë që të zhvillohen veçori
të reja që kanë qenë vështirë të realizueshme
përpara komercializimit të www.
15
Konceptet e mjedisit biznesor
16
Korniza e E-Governance (E-Qeverisjes)

• E-Qeverisja ka të bëjë me dy gjëra
• Dhënia e vlerave për biznesin i cili drejtohet
  nga ekuivalentimi strategjik me IT
• Zvogëlimin e rrezikut dhe matjen e performancës

Dhënia e vlerave
Menaxhimi i Riskut
Ekuivalentimi Strategjik
Vlera e aksionerëve
Matja e Performancës
17
Ekuivalentimi Strategjik

• Harmonizimi i IT investimeve me objektivat
  strategjike biznesore
• Ekuivalentimi i IT me biznesin i përfshin
• Integrimin Strategjik ndërmjet organizimit të
  ardhshëm të IT dhe organizimin e ardhshëm të
  institucioneve
• Ekuivalentimi i IT operacioneve me operacionet
  aktuale të kompanisë

Dhënia e vlerave
Ekuivalentimi Strategjik
Menaxhimi i riskut
Vlera e aksionerëve
Matja e performancës
18
Dhënia e vlerave

• Biznesi ka pritje
• Nga IT produktet
• Nga IT proceset
• Matja e impaktit të vlerave është më i lehtë në
  fund të hierarhisë se sa në maje të saj.
• Rritje e të ardhurave
• Kthimi i investimeve
• Të ardhura për puntor
• Koha për sjelljen e
• produktit të ri në treg
• Shitje nga produkti i ri
• Kualiteti i shërbimit
• Koha e implementimit
• të aplikacionit të ri
• Kostoja e implementimit
• Infrastruktura aktuale
• Kostoja e transaksioneve
• Kostoja e hardverit

Njësia finansiare e kompanisë
Dhënia e vlerave
Njësia operacionale e kompanisë
Menaxhimi i riskut
Ekuivalentimi Strategjik
Vlera e aksionerëve
IT Menaxhimi
Menaxhimi biznesor
Njësia për IT aplikacione
Matja e performancës
Infrastruktura e përgjitshme për IT
19
Menaxhimi i riskut

• Bordi i kompanisë e menaxhon riskun duke
• Krijuar transparencë për rreziqet eventuale duke
  ndërtuar polisa kundër riskut
• Qenë të vetëdijshëm se përgjegjësia bien për
  bordin, kështu që tu komunikohet çdo gjë që çon
  deri në rrezik
• Sistemi i kontrollit të brendshëm krijon efiçencë
  të kostos
• Konsideruar se menaxhimi transparent i riskut
  krijon përparësi në konkurencë
• Insistuar se menaxhimi i riskut ëstë i përfshirë
  në operacionet e kompanisë, duke u përgjigjur
  shpejtë ndaj ndryshimeve dhe të raportohet në
  nivelin adekuat të kompanisë (çka të raportohet,
  kur, ku, si)

Dhënia e vlerave
Menaxhimi i riskut
Ekuivalentimi Strategjik
Vlera e aksionerëve
Matja e performancës
20
Menaxhimi i performancës
Informacion
Financa

• Numri i palëve të
• Involvuara/klientë
• Kostoja për Palët e
• involvuara/klientëve
• Efiçenca e kostos e
• procesit
• Vlera për punëtor

Dhënia e vlerave
Menaxhimi i riskut
Ekuivalentimi Strategjik
Vlera e aksionerëve
Palët e involvuara
Procesi

• Niveli i shërbimit të
• dhënë
• Kënaqja e klientëve
• ekzistues
• Numri i fituar i
• klientëve të rinj
• Numri i kanaleve për
• dhënien e shërbimeve
• të reja

Matja e performancës

• Sistemet aktuale dhe shërbimet
• Zhvillimet e buxhetit
• Koha e përgjigjes
• Sasia e gabimeve

• Për menaxhimin e performancës të kompanisë
  përdoren Balanced Scorecards që bëjnë përkthimin
  e strategjisë në aksione për të arritur qëllime
  me sistemin e menaxhimit të performancës. Maten
  relacionet e aseteve të bazuar në dituri në kohën
  e informacionit si psh fokusi i konsumatorit,
  efikasiteti i proceseve si dhe aftëseia për të
  mësuar dhe zhvilluar.

• Produktiviteti dhe
• Morali i stafit
• Numri i stafit të
• Trajnuar me teknologjinë
• e re
• Vlera për punëtor
• Mundësi më të madhe
• Për qasje në sistemet
• e diturive

Mësimi
21
Thank You!

• PYETJE???