Title: PSIHIJATRIJA STARIJE DOBI doc. dr. sc. Ivan Po
1PSIHIJATRIJA STARIJE DOBIdoc. dr. sc. Ivan
Požgain
2DOBNI KRITERIJI
- STARIJE OSOBE - 60 DO 75 g
- STARE OSOBE - 76 DO 90 g
- VRLO STARE OSOBE - PREKO 90 g
- GERONTOLOŠKA POPULACIJA PREKO 65
- GRANICE UTEMELJENE NA STATISTICI
3SOCIODEMOGRAFSKI ASPEKTI STAROSTI
- U ANTICKO DOBA STAROST 3O G
- NA POCETKU 20. STOLJECA 50 GODINA
- POCETAK MILENIJA 75 GODINA
- U SAD STARIJIH OD 65 GODINA 11
- U 2030. PREDVIÐA SE UDIO OD 21
- SKUPINA 65-74 g U 1986. OSAM PUTA VECA NEGO 1900.
- U SAD 11 STARIJIH TROŠI PREKO 30 SREDSTAVA IZ
FONDOVA ZDRAVSTVA
4TEORIJE STARENJA
- GENETSKE TEORIJE
- ukodirane poruke, mutacije, pogreške,
entropije - FIZIOLOŠKE TEORIJE STARENJA
- endogeni i egzogeni slobodni radikali,
neuroendokrine teorije, fiziološka involucija
mozga
5Genetske teorije podržava
- tocno normiran kapacitet za mitoze pojedinih
vrsta - jatrogene genetske manipulacije uzrokuju
prijevremeno starenje - hereditarna stanja s prijevremenim starenjem
- jednojajcani blizanci približno jednako dugo žive
- dugovjecnost longitudinalna familijarnost
6Kromosom 14
- genom 50 mlrd kopiranja u 4 mlrd godina
- manje od 50 stanicnih dioba tijelo
- gen TEP1 proizvodi protein telomerazu
- na krajevima kromosoma besmisleni tekst
- rijec TTAGGG cini telomeru
- godišnje se gubi oko 31 slovo
- kod 80-godišnjaka telomera 5/8 novodenc.
7Kromosom 14
- duljina telomera razlicita kod ljudi, u rasponu
7.000 10.000 slova - duljina telomera nasljedno svojstvo
- starenje ipak pod kontrolom više od 7.000 gena,
utjecaja slobodnih radikala itd.
8Fiziološke teorije
- slobodni radikali stradavaju membrane, enzimi,
transmitori (peroksidacija serotonina triptamin
4,5 dion) - radikali egzogeni i endogeni
9Fiziološka involucija
- viša reaktivnost neurona u mladenackoj dobi
- redukcija medusobnih neuronskih kontakata
- morfološke promjene neurona
- redukcija broja neurona
10NEUROBIOKEMIJSKE PROMJENE U INVOLUCIJI
- redukcija katekolamina (tirozinhidroksilaza,
dopamindekarboksilaza, betahidroksilaza) - porast razine MAO (posebno u menopauzi)
- labilnost HPA osovine (osjetljivost na stres)
- redukcija acetikolinergicke aktivnosti (pad
aktivnosti acetilkolintransferaze) - propadanje kolinergickih glutaminergickih neurona
- redukcija gabaergickog sustava
11Normalne psihicke promjene u starenju
- prvi znaci popuštanja pocetkom 4. desetljeca
- stil, moral stabilni cijelog života
- predstava o sebi i samoprihvacanje veci
- okretanje od vanjskog k unutarnjem svijetu
- reorganizacija sustava vrijednosti
- naglašavanje humanitarnih crta
- umjesto mjenjanja prilagodba okolini
12PSIHICKI POREMECAJI U STARENJU
- Involutivni psihoticni poremecaji
- Kronicni organski moždani poremecaji demencije
- Akutni psihoorganski sindromi
- Anksiozno depresivna stanja
13INVOLUTIVNI PSIHOTICNI POREMECAJI
- Involutivna melankolija (Kraepelin 1898)
- Involutivna paranoja (Kleist 1913)
- Involutivna parafrenija (Serka 1919)
- Presenilne psihoze demencije
- (SDAT i Pick)
-
14INVOLUTIVNA MELANKOLIJA
- endogena monopolarna depresija, cešce u žena
- uz tipicne simptome depresije sumanute ideje
krivnje, ideje proganjanja, anksioznost,
agitacija - delire enormite ekstremni oblik nihilizma
- trajanje faze 14 mjeseci
- velika opasnost od suicida
- ponekad stupor katatona involutivna depresija
15INVOLUTIVNA PARANOJA
- Kleist 1913.
- sumanutost proganjanja
- sadržajni poremecaji mišljenja
- poremecaji opažanja, ali rijetke slušne haluc.
- kronican tijek, ali bez raspada licnosti
16INVOLUTIVNA PARAFRENIJA
- Serka 1919.
- kronicno progresivna produktivna psihoza
- sumanute ideje velicine i seksualni motivi
- ceste slušne halucinacije
- razdražljivost vremenom prelazi u emocionalnu
tupost - poremecaji pamcenja i govora
- vecina autora ju oznacava kao kasni oblik sch
17ORGANSKI MOŽDANI POREMECAJIDEMENCIJE
- progresivno oštecenje duševnih, osobito
intelektualnih funkcija zbog cega je osoba
ometena u svim aspektima života - moguca u svim razdobljima života
- podjela na SDAT i ostale
18DEMENCIJE
- SDAT
- MID
- Huntingtonova koreja
- Creutzfeld-Jacobsova bolest
- Pickova demencija
- Dementia pugilistica
- NPH demencija
19SDAT
- progresivna demencija poslije 65 g.
- prije 60 g. Alzheimerova bolest
- više od 50 svih demencija su SDAT
- 80 umire unutar 2 g
- autosomalno dominantan prijenos (gen lociran na
21. kromosomu) - plakovi i neurofibrilarna degeneracija
20SDAT PATOLOŠKE PROMJENE
- selektivni gubitak kolinergickih neurona
- snižena aktivnost acetilkolin transferaze
- pad sinteze melatonina
- povecano stvaranje slobodnih radikala
- snižena utilizacija glukoze i regionalni krvni
protok (PET) - na CT difuzne atroficke promjene (najizraženije
temporalno)
21SDAT KLINICKI STADIJI
- rani stadij zapamcivanje, smetnje govora sve do
afazije, orijentacija, apstraktno mišljenje,
promjene raspoloženja - srednji stadij- progresija ataksija,
zapuštanje, potreban nadzor - terminalni stadij- potpuno osiromašenje, smetnje
gutanja, inkontinencija, konfuzno- delirantna
stanja, stalna njega
22MID
- po ucestalosti na 2. mjestu, cešca kod muškaraca
- kaskadna progresija
- prethode joj hipertenzija, TIA i ICV
- klinicki prolazna smetena stanja ili delirantne
psihoticne dekompenzacije - klinicka dijagnoza upotpunjena s CT, MR, SPECT
23HUNTINGTONOVA KOREJA
- opisana 1872.g.
- autosomalno dominantna neurološka bolest, poslije
30.g. - vrlo rijetko, 125.000
- atrofija front. i supkortik.struktura
- koreiformne kretnje
- paranoidna stanja, agitacija, depresija
- demencija s deterioracijom, oko 15 g
24PARKINSONOVA DEMENCIJA
- zahvaceno više od 25 osoba s Parkinsonovom
bolesti - kod 20 oboljelih od Parkinsonove bolesti
koegzistencija sa SDAT
25CREUTZFELD-JACOBSOVA BOLEST
- subkortikalna demencija
- upadni neurološki znaci i EEG promjene (lepršavi
tremor, miokloni napadi) - infekcija sporim virusom
- spongioformna degeneracija mozga
- brzo propadanje licnosti
- smrt unutar godinu dana od pojave demencije
26PICKOVA DEMENCIJA
- klinicki se teško razlikuje od SDAT
- zahvaca frontalni i temporalni režanj
- dg samo patohistološki - jasna odvojenost
zahvacenih od nezahvacenih dijelova mozga
(gubitak neurona kore, nema senilnih plakova i
neurofibrilarne degeneracije) - izražena apatija sa zapuštanjem licnosti
- žarišne promjene (afazija, apraksija, agnozija)
27DEMENTIA PUGILISTICA
- frontalni režanj
- posljedica ponavljanih mikrotrauma
- u starijoj dobi zbog pridruženih utjecaja
cerebralne involucije
28NPH DEMENCIJA
- normotenzivni hidrocefalus
- nakon preboljelog meningitisa ili teže
kraniocerebralne ozljede - uz interni hidrocefalus trijas simptoma smetnje
hoda, inkontinencija i demencija
29Akutni psihoorganski sindromi
- akutna dekompenzacija kod demencija
- akutna konfuzna stanja
- akutna delirantna stanja
30Akutne dekompenzacije dementnih
- razni etiološki cimbenici (lijekovi, endokrini
poremecaji, egzacerbacije psihoza, socijalni)
31LIJEKOVI KAO ETIOLOŠKI CIMBENICI
- antikolinergici (posebno osjetljivi SDAT)
- lijekovi s antikolinergickim nuspojavama
(antiparkinsonici, antihistaminici, antiaritmici,
triciklici, spazmolitici, neki okulisticki
lijekovi, pojedini anestetici)
32ENDOKRINI I METABOLICKI POREMECAJI
- hiperkalcijemija
- hiper ili hipoglikemija
- pogoršanje mb Cushing ili mb Adison
- hepatalna, srcana, respiratorna oboljenja
- malnutricija
- dehidracija
33SOCIJALNI CIMBENICI
- promjena sredine
- odlazak u bolnicu
- gubici
34TERAPIJA AKUTNIH PSIHOORGANSKIH STANJA
- ukloniti uzroke akutnih dekompenzacija
- vazoaktivni lijekovi, antikolinesterazni lijekovi
(fizostigmin, piridostigmin), MAO inhibitori - od psihofarmaka kod lakših slucajeva anksiolitici
i hipnotici, a kod težeg stupnja antipsihotici
35Afektivni poremecaji u starackoj dobi
- najcešci psihogerijatrijski problem
- preko 25 svih suicida u SAD oni preko 65 g
- biološka uvjetovanost (deplecija NE i 5HT, porast
MAO u menopauzi) - klinicka slika cesto netipicna, cesta konfuzna
stanja
36LIJECENJE AFEKTIVNIH POREMECAJA
- antidepresivi uz pažljiv odabir
- inhibirane depresije stimulirajuci
antidepresivi - agitirane depresije antidepresivi s
naglašenijim sedativnim ucincima - kod refrakternih - EST
37Paranoidna stanja staracke dobi
- patološka sumnjicavost
- tranzitorna paranoidna stanja
- kasna ii staracka parafrenija
- kasna shizofrenija
- lijecenje samo kod težih slucajeva -antipsihotici
38Gerijatrijska prevencija
- adekvatni uvjeti stanovanja
- pojacan nadzor kod nocnih ustajanja zbog
sedativnih i hipoten. ucinaka psihofarmaka - ispravni slušni aparat i naocale
- kontrola prehrane, unos tekucine
- poticanje na osobnu higijenu