Sociale vaardigheidstrainingen bij kinderen/jeugdigen

1
Sociale vaardigheidstrainingen bij
kinderen/jeugdigen

Hanny van Heusden Marcel Doornbosch
www.facebook.com
2
programma

1. Sociale vaardigheden modelling
2. Gedragstherapie, indicatie rollenspel
3. Motivatie vaardigheden in stapjes oefenen
4. Gedragsproblemen presentaties 1
5. Cognities, ouderbegeleiding, voorwaarden
   presentaties 2

3
Dag 1

• Theorie inleiding
• Opdracht vaardigheden uit eigen leven
• Oefening modelling

4
Sociaal vaardig gedrag

• De meest aanvaarde definitie
• Voor je eigen belang opkomen zonder dat van
  anderen te schaden
• Een soft skill

5
Een aardig mens is iemand die met vaardigheid
veinst oog te hebben voor de behoeftes en noden
van anderen. Hij begrijpt dat zijn eigenbelang
erbij gediend is als hij dat belang niet altijd
voorop stelt. Arnon Grunberg, VN 2010 Wat is uw
definitie van een aardig mens?
6
SOVA bij kinderen/jeugdigen

• Aanleren van sociaal vaardig gedrag
• Vergroten van zelfvertrouwen
• Kunnen zien van meerdere gedragsmogelijkheden in
  moeilijke situaties
• Veranderen van cognitieve stijl
• Derde milieu?

7
SOVA

• GEDRAG-----------------------------------COGNITIES
  
• x x x
• Goldstein Ringrose meer verbale
• programmas
• Tim en Flapoor

8
Technieken in sova-training

• Modelling
• Gedrag opdelen in stapjes (leerpunten)
• Gedragsoefening in rollenspel
• Shaping, opbouwen van complex gedrag in
  eenvoudiger stapjes
• Bekrachtiging
• Feedback
• Bespreken van cognities, aanleren van meer
  adequate zelfspraak
• klus

9
Inleidende vaardigheden SOVA-training

1. Kennismaking, vragen stellen luisteren
2. Gevoelens en iets aardigs zeggen over jezelf
3. Complimentjes geven/ontvangen
4. Nonverbaal gedrag

10
Vaardigheden middengedeelte SOVA-training

• Iets vragen aan een ander
• reageren op weigering
• Onderhandelen
• wat doe je als het niet lukt
• Invoegen (mag ik meedoen)
• reageren op afwijzing
• Iets weigeren (nee zeggen)
• wat doe je als de ander boos wordt

11
Vaardigheden middengedeelte

• (vervolg)
• Als je last hebt van iemand (daar baal ik van)
• wat doe je als de ander boos wordt
• Excuus aanbieden (het spijt me)
• wat doe je als de ander boos blijft
• Reageren op pesten/plagen
• wat doe je als ze niet stoppen

12
werkblad1

• Werkblad 1
• Onderwerpen
• Kennismaken
• Vragen stellen en luisteren

Vandaag hebben we geoefend in het stellen van vragen aan een ander kind en in het luisteren naar een ander. Omgekeerd heb je geoefend in het vertellen van iets over jezelf aan een ander. Vragen stellen is een goede manier om de ander beter te leren kennen. En door iets over jezelf te vertellen leert die ander jou weer beter kennen.
13
Werkblad 1
LEERPUNTEN Bij deze gesprekjes kun je op de volgende leerpunten letten Kijk de ander aan (zonder te staren) Als je zelf praat doe dit duidelijk en verstaanbaar Als je luistert laat de ander uitpraten laat merken dat je de ander begrijpt (bijvoorbeeld door af en toe te knikken of te hummen) Beweeg niet teveel, blijf rustig zitten of staan

14
werkblad7

• Werkblad 7
• Onderwerpen
• Onderhandelen, een plan maken met een ander

Het komt vast wel eens voor dat je met een ander kind iets wilt doen, maar dat jullie allebei iets anders willen( jij wilt bijvoorbeeld liever zwemmen, de ander gaat liever een boswandeling maken). Veel kinderen doen dan de zin van de ander terwijl ze zich daar helemaal niet prettig bij voelen. In de groep hebben we geoefend in -het vasthouden aan je eigen mening -het samen zoeken van een oplossing, en -het accepteren dat je niet altijd tot een oplossing kunt komen.
15
Werkblad 7

LEERPUNTEN Als je een plan maakt met een ander, let dan op -zeg tegen de ander wat je wilt en waarom -luister naar wat de ander wil -hou even vast aan je mening, geef niet meteen toe -kijk of je een oplossing kunt bedenken Als je het niet eens kunt worden -stop het gesprek -accepteer de mening van de ander
16
Klus 7

• KLUS 7

Maak deze week een plan met een ander kind. Schrijf hiervan op Ik maakte een plan met Ik wilde De ander wilde Werden jullie het eens? Hoe vond je het onderhandelen gaan?
17
opdracht

• Vaardigheden uit je eigen leven
• (Een praatje maken
• Iets aardigs zeggen over jezelf
• Complimenten geven/ontvangen)
• Iets vragen / reageren op weigeren
• Onderhandelen
• Invoegen / afwijzing
• Iets weigeren
• Als je last hebt van iemand
• Excuses aanbieden
• Pesten en plagen
• - -----------------?

18
De 4 stappen van assertief gedrag

• Zeg wat je voelt
• Het irriteert mij
• Noem het gedrag van de ander
• dat jij niet kwam opdagen
• Noem de gevolgen van het gedrag voor jou
• nu heb ik voor niks mijn afspraak met mijn zus
  afgezegd
• Zeg wat je wilt van de ander
• ik wil dat je voortaan laat weten als je niet
  kunt.

19
Hoe ziet een zitting eruit (bijvoorbeeld)

• Bijpraten ei-rondje 10 minuten
• Klus bespreken / thermometer 10 minuten
• Thema 40 minuten
• Korte inleiding
• Modelling
• 2x onhandig
• Leerpunten
• 1 x handig
• oefenen d.m.v. rollenspel
• Uitdelen klus
• yell

20
Vaardigheden van de trainer

• Gebruikt weinig tekst
• Benoemt observeerbaar gedrag
• Is directief en daarmee veilig
• Richt de aandacht steeds op 1 aspect

21
SOVA modelling

• EIGENSCHAPPEN GESCHIKT MODEL
• Lijkt in gedrag op deelnemers
• Is niet perfect, maar menselijk, laat ook
  aarzeling en twijfel zien
• Leeftijdsgenoten zijn geschikter dan volwassenen

22
Wat wordt voorgedaan?

• Subassertief

Agressief
handig
23
modeling

1. Iets vragen / reageren op weigeren
2. Onderhandelen
3. Invoegen / afwijzing
4. Iets weigeren
5. Als je last hebt van iemand
6. Excuses aanbieden
7. Pesten en plagen

24
huiswerk

• Lezen bijeenkomst 2
• Opdracht modelling
• per thema (7) een oefen situatie voor je eigen
  doelgroep

25
Dag 2

• Theorie gedragstherapie
• Oefening diagnostisch interview
• Oefening leiden van een rollenspel

26
gedragstherapie

• Klassieke conditionering
• Gaat om associatief leren, Pavlovs hond
• S ? R CS - S ? R CS ? R
• worst speeksel bel worst speeksel
  bel speeksel

27
gedragstherapie

• Operante conditionering
• Gaat om leren van de gevolgen van gedrag
• versterkers doen gedrag toenemen
• verzwakkers doen gedrag afnemen
• Antecedent Behaviour Consequence
• A ? B ? C
• (klassieke c.) (operante
  c.)

28
a b C

• Versterkers
• doen gedrag toenemen
• Positieve versterkers (bekrachtigers) het
  probleemgedrag wordt gevolgd door iets positiefs
• Bijvoorbeeld beloning succes, aandacht, snoep
• Negatieve versterkers iets vervelends houdt op
  of neemt af
• Bijvoorbeeld angst wordt minder

29
a b C

• verzwakkers doen gedrag afnemen
• positieve verzwakkers het probleemgedrag wordt
  gevolgd door iets negatiefs
• straf
• Negatieve verzwakker (iets prettigs houdt op)
• Ontbreken van bekrachtiging Bijvoorbeeld negeren

30
beloningsschema
Beloning geven S Beloning weghalen -S
Straf weghalen -S- Straf geven S-
Gedrag neemt toe Gedrag neemt af
31
Aandachtspunten

• Korte/lange termijn effect
• Korte termijn winst lange termijn verlies
  agressief gedrag, verslaving, vermijdingsgedrag
• Bijvoorbeeld een pester die wel angst inboezemt
  maar geen echte vrienden heeft
• Analyseren van gedragsketens
• Zoals de reactie van de juf op het gedrag van het
  kind

32
sorc

S O R C
SITUATION ORGANISM RESPONSE CONSEQUENCE
Wat gaat aan gedrag vooraf (stimuli) Wat je niet ziet gevoelens, gedachten, etc. Gedrag dat centraal staat Gevolg verzwakkers/ versterkers
A antecedent B behaviour C consequence
33
sorc

S O R C
SITUATION ORGANISM RESPONSE CONSEQUENCE
Kinderen zijn aan het voetballen en C wil meedoen ze willen me vast niet ik mag toch nooit meedoen bang Erbij gaan staan Zachtjes zeggen ik wil ook Naar de juf lopen KT de angst neemt af KT aandacht van de juf LT afname sociale contacten LT generalisatie sociale angst
34
sorc

S O R C
moeder moeder moeder moeder
Kind buikpijn zielig Kind thuishouden Tevreden kind
kind kind kind kind
Naar school ze gaan pesten (klagen over) buikpijn Lekker thuis
35
Wat en hoe vragenconcreter beter

• Wat gebeurde er
• Wat zei je
• Wat deed de ander
• Hoe zei je het
• Hoe reageerde de ander
• Waar stond je
• Wanneer gebeurde het

36
O/I

• Observatie
• interpretatie

37
Operante technieken

• Gedrag versterken
• Positieve versterking negatieve versterking
• Gedrag verzwakken
• DRP straf uitdoving isolatie
• Verzadiging boete overcorrectie
• Nieuw gedrag opbouwen
• Vormen voordoen vormen van gedragsketens
• (shaping) (modelling) (chaining)
• ping pong

38
rollenspel

• Rollenspel introductie
• gedragsregels
• Feedbackregels
• Vanzelfsprekend komt iedereen aan de beurt
• Duidelijk begin en eind
• Duidelijke situatie en rollen, 1 hoofdrol
• Instructie hoofd- en bijrol
• Doorgaan tot het gewenste gedrag is getoond
• Ingrijpen als het niet goed gaat
• Veel complimenten
• Kinderen gaan met een goed gevoel over zichzelf
  weer zitten
• (Klaar)

39
Themasin tweetallen voorbereiden individueel
uitvoeren

• Aardig doen tegen een ander
• Non verbaal gedrag
• Iets vragen / reageren op weigeren
• Onderhandelen
• Invoegen / afwijzing
• Iets weigeren
• Als je last hebt van iemand
• Excuses aanbieden
• Pesten en plagen

40
presentaties

• In tweetallen / per thema
• 1 hele zitting voorbereiden
• Voor jouw doelgroep
• toets en oefenmogelijkheid
• De laatste 2 middagen (plenair/sub)
• Een deel uitvoeren

41
huiswerk

• Lezen
• Maken
• Functionele analyse (SORC) van een potentiële
  deelnemer / adhv een indicatie - interview
• Programmas mee

42
Dag 3

• Theorie indicatiestelling
• (presentatie programmas, themas verdelen
  presentaties)
• Theorie motivatie
• Oefening vaardigheden in stapjes

43
indicatiestelling

• Met behulp van functionele analyse indicatie
  stellen al dan niet, een plan opstellen,
  leerpunten formuleren
• Criteria kind/milieufactoren groepsfactoren
• doelgroep

44
indicatiestelling

• Contra-indicaties
• doelgroep
• ASS/ADHD als dat niet de doelgroep is
• Tekort aan intelligentie als dat niet de
  doelgroep is
• Systeemfactoren
• motivatie
• Overige problemen die leren zullen verhinderen
• Gedragstoornis/antisociale ontwikkeling (wiki)
• groepssamenstelling

45
De verlegen, sociaal angstige en sociaal
incompente kinderen profiteren i.h.a. het best.

• 4 groepen kinderen van Pier Prins
• Gedragstekort, kind heeft het gedrag nooit
  geleerd
• Het gedrag is wel geleerd, kind kan het wel, maar
  past het niet toe (bijv als gevolg van de
  situatie)
• Te hoge arousal heeft gemaakt dat het gedrag niet
  is aangeleerd, de vaardigheid niet is ontwikkeld
• Arousal maakt dat het wel aangeleerde gedag niet
  wordt toegepast

46
Motiveren

• motiveren -veerde, h gemotiveerd 1 met redenen
  omkleden 2 bemoedigen, energie geven zijn
  medewerkers
• ? bekeren
• e-motie(f)
• types
• bezoekers, klagers en klanten (OT de Shazer)

47
Voorwaarden tot gedragsverandering

1. Kennis van het probleem
2. Last van het probleem
3. Gevoel van eigenwaarde
4. Gevoel van competentie

48
Stadia van motivatie

• Voorbeschouwing
• Overpeinzing
• Besluit
• Actieve verandering
• Bestendiging/terugval

49
pi
pi
50
motiveringstechnieken

• Actief luisteren reflecteren, empathie,
  samenvatten, structureren
• Selectief luisteren
• Bekrachtigen van tekenen van lijdensdruk,
  bewustzijn van probleem, gevoel van eigenwaarde,
  competentie
• Positief labelen van klachten/problemen

51
motiveringstechnieken

• (vervolg)
• Positief benoemen van intenties van gedrag
• Meebewegen met de weerstand judo.
• Onderbieden, provoceren
• Keuzes laten
• Informatie geven, feedback

52
Vaardigheden in stapjes

• Shaping
• Rondjes
• Makkelijk naar moeilijk

53
Vaardigheden in stapjes

• Shaping
• Kleine stukjes bekrachtigen
• Bijvoorbeeld nog een keer maar nu harder praten
• Tot het totaal er goed uitziet
• Principe is dat het altijd moet lukken, ook al is
  het maar een klein stukje.

54
Stapjes (vervolg)

• Losse stukjes oefenen (rondjes)
• Een zinnetje, een houding, et cetera in een
  staande kring kort oefenen

55
Stapjes (vervolg)

• Van makkelijk naar moeilijk
• Voorbeeld mag ik meedoen?
• Makkelijk je mag meedoen
• Moeilijk je mag niet meedoen, maar er is een
  reden
• Moeilijkst je wordt bot afgewezen

56
klus

• Voer een motiverend/indicerend gesprekje
• Per thema van makkelijk naar moeilijk rollenspel
  beschrijven

57
Dag 4

• Huiswerk motivatie en de moeilijkste situatie
• Oefenen rondjes/moeilijkste situatie
• Theorie CGT
• Presentaties 1
• Iets weigeren Elsje en Danielle
• Als je last hebt van iemand Ellen en Manon
• Excuses aanbieden Madelon en Kathleen
• Pesten en plagen Eva en Anita

58
Rationele Therapie

• Het zijn niet de dingen zelf waar we door van
  streek raken maar de manier waarop we over de
  dingen nadenken
• Epictetus (50)
• Ellis (1954)
• Diekstra (1974)

59
REBT en CBT

• Rationeel emotieve gedragstherapie
• filosofisch
• Cognitieve gedragstherapie
• praktisch

60
cognities

• vragen om cognities op te sporen
• Wat maakt dat je dat zo voelt
• Wat is daar zo erg aan
• Nou en
• Wat is het ergste wat er kan gebeuren

?
61
Irrationele gedachten en denkfouten

• Overdrijven
• Alles altijd nooit niemand
• Moeten
• Zwart wit denken
• Ik voel het dus het is waar

62
Denkfouten

• selektief waarnemen
• zwart-wit denken
• generaliseren
• gedachten lezen
• emotioneel redeneren
• toekomst voorspellen
• personificatie
• moet denken
• lage frustratietolerantie
• Toeval bestaat niet

63
Equip

• Gaat uit van 4 denkfouten
• Egocentrisme
• Goedpraten of verkeerd benoemen
• Uitgaan van het ergste
• Anderen de schuld geven
• Wordt toegepast in de jeugdgevangenis
  Teylingereind

64
cognities

• In de verschillende trainingen is meer of minder
  aandacht voor cognities.
• In Ringrose-training
• GGGG-schema uitgebreid bespreken en ermee oefenen
• Modelling en rollenspel nabespreken op cognities
• In ei-rondje idem
• In bespreken thema, soms

65
ABCDE

• Activating event
• objectieve beschrijving van de gebeurtenis
• Beliefs
• irrationele, spanning oproepende gedachte
• Consequence
• emotionele gevolgen (gevoelens) van de gedachte
• Discussion
• vragen om gedachten onder B aan werkelijkheid te
  toetsen
• Evaluation
• meer rationele gedachten die het gevolg zijn van
  de toetsing

66
GGG (GG)

• Gebeurtenis
• Gedachte
• Gevoel
• Gedrag
• Gevolg

67
Werkblad GGGG-schema

• Gebeurtenis
• Er gebeurde
• Gedachten
• Gevoel
• Ik voelde
• Gedrag 
• Ik deed
• Kleur het petje in met de kleur die past bij je
  reactie
• (rood knokken leeuw, blauw wegkruipen
  schildpad, bruin aanpakken pauw)

68
emoties

• Gezonde (geërgerd, bezorgd, verdrietig)
• En ongezonde emoties (woedend, angstig,
  depressief)

69
Helpende gedachte

• Is te bewijzen waar
• Genuanceerd
• Helpt je je beter te voelen
• Leidt niet tot ruzie
• Helpt je je doel te bereiken

70
opdracht

• Lees de Irrationele basisideeën
• Noteer je eigen niet helpende gedachten
• Daag ze in viertallen uit.

71
Uitdaagvragen

• Is de gedachte te bewijzen waar?
• Wat pleit tegen de gedachte?
• Stel dat het wel zo is, hoe erg is dat dan?
• Helpt de gedachte je je beter te voelen?
• Helpt de gedachte ruzie te voorkomen?

72
klus

• Lit doelgroepen ()
• Oefenen met cognities

73
Dag 5

• Theorie gedragsproblemen, voorwaarden,
  ouderbegeleiding en WVTTK (oefenen met intake)
• Presentaties 2
• Iets vragen / reageren op weigeren Yvette en
  Erik
• Onderhandelen Margo en Gerian
• Non verbaal gedrag Merel en Nicolette
• Birgit en Irma Invoegen
• Evaluatie

74
ouderbegeleiding

• Doel generalisatie van het aangeleerde gedag
• Ouders zijn medebehandelaars, je hebt ze nodig
• Ouders moeten weten wat er gebeurt en wat er van
  hen verwacht wordt
• Hulp bij klussen en anderszins toepassen van het
  geleerde
• Morele steun/permissie te veranderen
• Ouders zelf moeten ook vaak veranderen (sorC)

75
ouderbegeleiding

• Psychoeducatie systeemtherapie psychotherapie
• I I I
• Attitude t.a.v. de ouders
• Bescheiden, verwachtingen omtrent training zijn
  vaak hoog gespannen
• Erkennen van ouders als de deskundigen van hun
  kind
• Voorstellen een soort team te vormen
• Vorm
• - ouderavond
• Oudergesprekken meer of minder frequent, minimaal
  3 keer
• Andere mogelijkheden parallelle oudergroep,
  ouders mee laten kijken (spiegelwand/video). Dit
  heeft allemaal voor- en nadelen.
• Een (e-) nieuwsbrief, gesprekje na elke
  bijeenkomst

76
gedragsproblemen

• Duidelijk programma
• Contract
• Reacties van trainer
• Negeren
• Time-out
• Beloningssysteem
• Verhouding positievenegatieve uitingen 31

77
Voorwaardenconditio sine qua non

• Ruimte
• Vaste reservering
• Prikkelarm / sober
• Voldoende ruim
• Groepsamenstelling
• Plek binnen de instelling (prioriteit)
• Tijd
• Geld
• scholing
• indicatie

78

mdoornbosch_at_riaggrijnmond.nl

• ? ? ?