Ethische aspecten van technologie in de zorg

1
(No Transcript)
2
Ethische aspecten van technologie in de zorg

• Dick Willems
• Afd Huisartsgeneeskunde
• AMC / UvA

3
Ethische aspecten van technologie in de zorg

• Medische ethiek
• Domeinen van zorgtechnologie
• Screening
• Diagnostiek
• Behandeling
• Begeleiding / palliatie
• Hoe verder (een beetje filosofie)?

4
(Medische) ethiek

• Historisch technologie-kritiek
• Van den Berg 1969
• technologische imperatief
• Alles moet wat kan
• Aanzetten makkelijker dan uitzetten
• De-humaniserende technologie
• Intensive-care
• Verpleeghuiszorg

5
Zorg versus techniek

• Techniek maakt zorg onmogelijk
• Technisch denken versus zorgdenken
• Technische ethiek versus zorgethiek
• Technologie is cool, spectaculair, nieuw, zorg
  is warm, saai, gewoon
• Technologie past in marktdenken, zorg niet

6
Techniekethiek en zorgethiek

• Niet-schaden
• Autonomie
• Ethics of strangers
• High-tech

• Betrokkenheid
• Afhankelijkheid
• Ethics of friends
• High-touch

7
Ethische aspecten van technologie in de zorg

• Medische ethiek
• Domeinen van zorgtechnologie
• Screening
• Diagnostiek
• Behandeling
• Begeleiding / palliatie
• Hoe verder?

8
Ethische aspecten van technologie bij

• Screening darmkanker
• Diagnostiek genetische test
• Behandeling stamceltransplantatie
• Begeleiding / palliatie thuisbeademing

9
Screening darmkanker

• Aanbod, geen vraag
• Niet op basis van klacht of risico
• Darmkanker simpele techniek 1x/jaar occult
  bloed
• 1000 mensen 10 jaar screenen om 1 te voorkomen
• 50 vd positieve uitslagen fout-positief gtgt
  onnodige colonoscopie (vervelend, risicos)

10
(No Transcript)
11
Ethische vragen

• Schade fout-pos versus voordeel
• Goede informed consent moeilijk
• Medicalisering
• Gevolgen van fout-
• Wie het krijgt is stom geweest
• Leven met onzekerheid

12
Ethische aspecten van technologie in de zorg

• Medische ethiek
• Domeinen van zorgtechnologie
• Screening
• Diagnostiek
• Behandeling
• Begeleiding / palliatie
• Hoe verder?

13
Diagnostiek genetische test

• Genetische indicator voor gevoeligheid
  alcoholisme
• Voorspelt kans
• Patiënt alcoholisme in familie, wil test (dan
  weet ik of ik kan drinken)

14
Genetische tests
15
Ethische vragen

• Valt kans-concept wel uit te leggen?
• Individualisering (alcohol is slecht voor mij)
  versus solidariteit (alcohol is slecht voor ons
  allen)
• vrijbrief- effect bij goede uitslag
• Maatschappelijke consequenties bij slechte
  uitslag verzekering, werk

16
Ethische aspecten van technologie in de zorg

• Medische ethiek
• Domeinen van zorgtechnologie
• Screening
• Diagnostiek
• Behandeling
• Begeleiding / palliatie
• Hoe verder?

17
Behandeling stamceltransplantatie

• Pieter, 7, syndroom van Fanconi (bloedafbraak)
• Te genezen met stamceltransplantatie uit
  navelstrengbloed
• Ouders IVF met terugplaatsing geschikte donor

18
(No Transcript)
19
Ethische vragen

• Instrumenteel gebruik kind?
• Verhoogd risico mislukken IVF versus weldoen
  Pieter
• Voor God spelen?

20
Ethische aspecten van technologie in de zorg

• Medische ethiek
• Domeinen van zorgtechnologie
• Screening
• Diagnostiek
• Behandeling
• Begeleiding / palliatie
• Hoe verder (een beetje filosofie)?

21
Begeleiding / palliatie thuisbeademing
22
Thuisbeademing

• Belangrijke aanwinst
• Zowel ondersteuning als overname ademhaling
• Neurologische en longziekten
• Enkele honderden in NL
• Enkele tientallen kinderen
• Vraagt veel van familie en professionals

23
(No Transcript)
24
Vragen

• Belasting en verantwoordelijkheid mantelzorgers
• Toegankelijkheid
• Zuigkracht thuis
• Onpersoonlijk
• Kwaliteit van apparatuur en van zorg
• Is thuis nog thuis?
• Morele status mens-machine combinatie

25
Technologie en verantwoordelijkheid

• Jonas technologie bedreigt de wereld
• Haraway technologie is deel van ons
• Latour techniek is morele / politieke actor

• hoe gaan wij met technologie om?
• welke cyborgs willen we wel en welke niet?
• hoe verdeelt technologie taken, plichten,
  competenties?

26
(No Transcript)
27
Een ethische agenda voor geavanceerde
thuiszorgtechnologie

• Belang van goede thuiszorg
• Welke voorwaarden (woningen, professioneel
  personeel)
• Verantwoordelijkheid voor mantelzorgers
• Welk type, welke mate
• Toegankelijkheid
• Welke professionele ondersteuning
• Nee kunnen en mogen zeggen
• Welke alternatieven
• Veiligheid en kwaliteit
• Welke waarborgen

28
Ethische aspecten van technologie in de zorg

• Medische ethiek
• Domeinen van zorgtechnologie
• Screening
• Diagnostiek
• Behandeling
• Begeleiding / palliatie
• Hoe verder (een beetje filosofie)?

29
Techniekfilosofie -1

• Gangbaar
• Techniek als verlengde arm (Heidegger)
• Techniek vooral bedreigend (Jonas)
• Techniek als ander
• Ethische vragen
• Morele gevolgen van techniek
• Verantwoordelijkheid
• Verlies van waardigheid
• Hoe houden we techniek in de hand?

30
(No Transcript)
31
Techniekfilosofie -2

• Nieuw
• Technologie als actor
• Ingebouwde normen (Mol)
• Scripts (Latour/Akrich)
• Mens-machine combinaties (Haraway)
• Ethische vragen
• Morele ingrediënten van techniek
• Techniek als onderwerp van zorgethiek
• Hoe maken we techniek zo goed mogelijk?

32

• Technology cares!