Viruslarin Genel

1
Viruslarin Genel Özellikleri
2
Viruslar - Giris

• Virüs terimi, latince zehir anlamina gelir.
• Ilk kez kuduz etkenini tanimlamak üzere Pasteur
  tarafindan kullanilmistir.
• 1890da, ilk kez kesfedilen virüs tütün mozaik
  virüsü (TMV) idi.
• 1900lü yillarin basinda filtre edilebilmeleri
  ile bakterilerden ayird edildi.
• 1930da TMV, izole ve purifiye edildi.
  Virüsleri gözlemek amaciyla elektron mikroskopu
  kullanildi.
• 1950li yillardan sonra(E.M ve H.K) viroloji
  bilimi gelismeye devam etti.

3
Viruslarin özellikleri

• Asellüler infeksiyöz ajanlardir
• Zorunlu intrasellüler parazitlerdir.Hücre disinda
  inertdirler.
• DNA veya RNAdan birine sahiptir, ikisini birden
  kapsamaz
• Replikasyon, hücre içinde viral nükleik asid
  tarafindan yönlendirilir

4

• Ikiye bölünmez veya mitoza ugramaz
• Enerji üretebilmesi için gerekli enzim ve genleri
  yoktur
• Protein üretimi konak hücresindeki ribozomlara,
  enzimlere ve besinlere bagimlidir

5
Viruslarin özellikleri

• Birçok hücreden daha küçüktür(20-300nm)
• E.M. ile negatif boyama yöntemi (sodyum
  fosfotungstat, uranil asetat )

6
AYIRAN VIRÜSLERI BAKTERILERDEN VE DIGER
MIKROORGANIZMALARDAN ÖZELLIKLER

• Büyüklük
• Genomik yapi
• Metabolik aktivite
• Çogalma
• Üreme ortami
• Filtrelerden geçme
• Hücre organelleri
• Antibiyotiklere duyarlilik
• Interferona duyarlilik
• Antijenik özellik
• Mikroskobik özellik

7
Büyüklük

• Virüsler bakterilerden ve diger
  mikroorganizmalardan daha küçüktürler.
• Bakteriler ve diger mikroorganimalar mikrometre
  (um) ile ölçülürken, virüsler nanometre (nm) ile
  ölçülürler.
• Virüslerin büyüklügü yaklasik 20 - 400 nm
  arasinda degisirken, bakteriler ortalama 1000 nm,
  yani 1 mikron büyüklügündedir.

8
Genomik Yapi

• Virüslerde tek bir nükleik asit bulunmak-ta olup,
  ya DNA ya da RNA'dan olusur.
• Bakterilerde ve diger mikroorganizma-larda ise
  hem DNA, hem de RNA birlikte bulunmaktadir.

9
Metabolik Aktivite

• Virüsler metabolik aktivite bakimindan inert
  partiküllerdir.
• Yani tek baslarina metabolik aktivitelerini
  sürdürecek enzimleri bulunmamaktadir.
• Bu yüzden yasamlarini sürdürebilmeleri için
  mutlaka canli bir hücreye ihtiyaçlari bulunur.
• Hayatlarini devam ettirebilmeleri için canli
  hücrelerin metabolik sistemlerinden
  faydalanirlar.

10
Çogalma

• Virüsler yalnizca canli hücreler içerisin-de
  replikasyon denilen, nükleik asidin kopyasinin
  çikarilmasi seklinde, yani eslesme yoluyla
  çogalirlar.
• Diger mikroorganizmalar ise ikiye bölü-nerek, ya
  da mitoz ve mayoz yoluyla çogalirlar.

11
Üreme Ortami

• Virüsler yalnizca canli hücrelerin bulundugu
  hücre kültürlerinde ya da embriyonlu yumurtada
  üreyebilirler.
• Buna karsilik bakteri ve diger mikroorganizmalarin
  büyük çogunlugu cansiz besleyici maddelerden
  hazirlanan yapay besiyerlerinde kolaylikla
  üreye-bilirler.

12
Filtrelerden Geçme

• Virüsler bakteriyolojide kullanilan filtrelerden
  küçük olmalari nedeniyle geçebilirler.
• Bakteriler ve diger mikroorganizmalar ise, büyük
  olmalari nedeniyle bu filtrelerden geçemezler.

13
Hücre Organelleri

• Bakterilerde ve diger mikroorganizma-larda
  ribozom, endoplazmik retikulum, mitokondri, golgi
  aygiti gibi hücre organelleri bulunmasina
  karsilik, virüslerde bu organellerden hiçbirisi
  bulunmaz.

14
Antibiyotiklere Duyarlilik

• Antibiyotikler bakteriler üzerine etkili olup,
  üremelerini durdurmakta ya da ölümüne
  yolaçmaktadir.
• Virüsler ise antibiyotiklerin varligindan hiç
  etkilenmezler.
• Yani antibiyotik varliginda yasamlarini
  sürdürürler.

15
Interferona Duyarlilik

• Bakteriler genellikle interferonun olum-suz
  etkisinden etkilenmemesine ragmen, virüsler
  interferon varliginda üremele-rini sürdüremezler.

16
Antijenik Özellik

• Virüsler daha iyi antijenik özellik göstermekte
  olup, organizmada daha kuvvetli ve daha kalici
  bir antikor yaniti olustururlar.
• Bakteriler ise daha zayif antijenik özellik
  göstermekte olup, daha kisa süreli antikor yaniti
  meydana getirirler.

17
Mikroskobik Özellik

• Virüsler çok küçük olmalari nedeniyle isik
  mikroskobunda görülmeleri mümkün degildir.
• Ancak en büyük virüsler hücreler içerisinde
  noktaciklar seklinde farkedilebilirler.
• Bu yüzden virüslerin incelenmesinde büyütme gücü
  daha fazla olan elektron mikroskobu kullanilir.
• Bakteriler ve diger mikroorganizmalar ise isik
  mikroskobu ile görülebilirler.

18
VIRAL YAPILARTERMINOLOJI

• Virion tüm virus partikülü
• Kapsid genomu çevreleyen kapsomerlerden olusan
  protein kilif, kapsid genellikle simetriktir
• Kapsid genom nükleokapsid
• Peplomer Zarfda bulunan özgül glikoproteinler
• Tegument Zarfli viruslarda zarf ile kapsid
  arasinda kalan mesafe
• Core kapsid içinde N.Alerin proteinlerle ya da
  replikasyon enzimleri ile olusturdugu yapi

19
Virüs Yapisi

• Kapsid Birçok protein alt biriminden
  (kapsomerler) yapilan protein kilif. Kapsomer
  proteinleri benzer veya farkli olabilir.
• Genetik Materyal Ya RNA ya da DNA, ikisi
  birlikte bulunmaz( küçük viruslarda 2-3 gen,
  büyük viruslarda 200-300gen tasiyabilir)
• Ayrica, bazi virüslerde
• Zarf (envelope) Protein, glikoprotein ve konak
  lipidlerinden yapilidir. Konak hücre zarindan
  türemistir.Çiplak (Naked) virüslerin zarfi
  yoktur.

20
Kapsid

• Viral genomu çevreleyen, protein yapisinda kilifa
  kapsid adi verilir.
• Kapsidi olusturan her bir yapisal üniteye, yani
  yapitaslarina kapsomer adi verilir.
• Bu kapsomerler farkli virüslerde farkli sekilde
  dizilmis olup, bu dizilimler virüslerin simetrik
  yapilarini olustururlar.
• Bu simetrik yapi ise virüslere seklini
  vermektedir.

21
Virüsler kapsitlerinin olusturdugu simetrik
yapiya göre 3 önemligruba ayrilirlar

• 1 Ikozahedral Simetrili Virüsler
• 2 Helikal Simetrili Virüsler
• 3 Kompleks Simetrili Virüsler

22
Kapsid Morfolojisi

• Helikal Tirbüson benzeri proteinler, nükleik
  asid çevresinde bir spiral olusturur. Rijid veya
  fleksibl olabilir.
• Tütün mozaik virüsü
• Kübik(Polihedral) Çok yanli. En sik rastlanan
  sekil, 20 üçgen yüz ve 12 köseden olusan
  ikozahedrondur.
• Poliovirus
• Herpesvirus
• Kompleks viruslar Sik rastlanmayan sekiller
• Bakteriyofajlarin kuyruk fiberleri, kilifi ve
  kapside bagli bir plagi vardir.
• Poxviruslarin nükleik asidinin etrafinda birkaç
  kilif bulunur.
• Ebola virus

23
Ikozahedral Simetrili Virüsler

• Kübik simetrili virüsler olarak da
  adlandirilirlar.
• Bu tür simetri yapisi 20 eskenar üçgen seklinde
  dizilen kapsomerlerin birlesmesiyle olusan, 12
  kösesi bulunan bir simetri yapisidir.

24
Helikal Simetrili Virüsler

• Helezon yapili virüsler olarak da
  adlandirilirlar.
• Bu tür simetride kapsomerler nukleusun etrafinda
  bir eksen boyunca üst üste kivrilarak boru
  seklinde dizilmislerdir.
• Yani bir nevi yay ya da helezon
  olusturmuslardir.
• Helikal simetri içeren virüslerin kapsomerleri
  tek bir polipeptidden olusmustur.
• !!!! Helikal simetrili kapsidler yalnizca RNA
  virüslerinde bulunmaktadir.
• Insanda hastalik olusturan bütün helikal
  simetrili virüsler zarflidir.

25
Sematik Görünüm
Mikroskobik Görünüm
26
Kompleks (karmasik) Yapili Virüsler

• Bazi virüsler belirgin bir simetri yapisi
  göstermezler.
• Bunlarin daha karmasik ve daha farkli bir kapsid
  yapilari vardir.
• En büyük virüs olan Poxvirüsler ve Filoviruslar
  bu gruptadir.
• Poksviruslarin dis kilifi lipid ve proteinden
  yapilmis ünitelerden olusmustur.
• Bu yüzden diger viral zarflardan farkli
  görülürler.
• Iç kisimlarinda ise çok iyi yapilanmis bir genom
  ile birlikte kompleks proteinler ve enzimler yer
  alir.
• Filoviruslar ise helikal yapi benzeri bir
  nükleokapsid içeren çok uzun, kivrik ve ipliksi
  formda, zarfli partiküller seklinde görülürler.

27
Sematik Görünüm
Mikroskobik Görünüm
28
VIRAL KAPSIDIN GÖREVLERI

• Virüs partikülüne morfolojik karakterini verir.
• Viral nükleik asidi çepeçevre sararak dis
  etkilerden ve nükleazlardan korur.
• Viral nükleik asidin paketlenmesi için uygun bir
  klif olusturur.
• Virüse antijenik özelligini verir.
• Virüsün konak hücreye olan özgüllügünü verir

29
Nükleokapsid

• Viral nükleik asit ve kapsidten olusan viral
  yapiya nukleokapsid adi verilir.
• Basit bir virüs yalnizca nukleokapsid
  seklindedir.
• Bu tür virüslere ayni zamanda çiplak virüsler adi
  da verilmektedir.
• Çiplak virüslerde zarf bulunmaz.
• Bu virüsler içinde bulunduklari hücrenin
  parçalanarak otoliz olmasi sonucu hücreden
  ayrilirlar.

30
Viral nükleik asit tipi

• Genetik materyal tek veya çift iplikli olabilir
• Tek iplikli (single stranded) DNA (ssDNA)
• Parvoviruslar
• Çift iplikli (double stranded) DNA (dsDNA)
• Herpesviruslar
• Adenoviruslar
• Poxviruslar

31

• Hepadnaviruslar (kismen çift ipçiklidir)
• Pozitif polariteli, tek iplikli RNA (ssRNA)
• Picornaviruslar ()
• Retroviruslar ()
• Negatif polariteli, tek iplikli RNA (ssRNA)
• Rhabdoviruslar (-)
• Çift iplikli RNA (dsRNA)
• Reoviruslar

32
Zarf

• Bazi virüslerde nukleokapsidin çevresini lipit
  yapisinda bir zarf çevreler.
• Bu tür virüslere zarfli virüsler adi verilir. Bu
  virüsler içinde üredikleri hücreden tomurcuklanma
  ile ayrilirlar.
• Zarflarini tomurcuklanma sirasinda hücre
  membranindan ya da nukleus membranindan alirlar.

33

• Zarfli virüsler lipit içermeleri nedeniyle eter
  ve kloroform gibi lipit eriticilere
  duyarlidirlar.
• Viral zarf konak hücre membranindan köken aldigi
  için, viral zarfta da hücre membraninda oldugu
  gibi bir lipit tabaka ve virüse özgül
  fonksiyonlari olan proteinler bulunur.

34
Viral zarf üzerinde bulunan proteinler baslica
iki grup altinda incelenirler.

• A Glikoproteinler
• B Matriks proteinleri

35
Glikoproteinler

• Zarf üzerinde bulunan dikensi çikintilar olup,
  peplomer olarak da adlandirilirlar.
• Transmembran proteinleridir.
• Bunlarin çok çesitli görevleri vardir.
• Virüsün konak hücreye adsorbsiyonunu ve
  penetrasyonunu saglar.
• Yani virüsün konak hücreye tutunmasinda ve
  hücreyi delerek içeri girmesinde önemli rol
  oynarlar.
• Kuduz virüsünde beyin hücrelerinde asetil kolin
  reseptörlerine baglanarak nörotoksik etki
  gösterir.

36

• Bazi virüslerde eritrositlere baglanarak virüse
  hemaglutinasyon yapma yetenegini kazandirir.
• Bu tür glikoproteinler hemaglutinin olarak
  adlandirilir.
• Bazi virüslere füzyon yapma ve hemoliz yapma
  yetenegi kazandirir.
• Influenza virüsünde ise nöroaminidaz etkisi
  gösteren glikoproeinler mevcuttur.
• Virüs bu sayede üst solunum yolunda bulunan musin
  tabakasini eriterek hücrelerin yüzeyini açiga
  çikarir.
• Böylece yüzeyi açiga çikmis hücrelere virüs daha
  kolay adsorbe olur.

37
Matriks Proteinleri

• M proteinleri olarak da adlandirilan matriks
  proteinleri, glikoprotein çikinti-larin taban
  kisminda, virüsü çevreleyen proteinlerdir.
• Bu proteinler bir çok hidrofobik baglarla zarfin
  lipit tabakasina baglanirlar.
• Matriks proteinleri virüslerin hücre membranindan
  tomurcuklanmasinda önemli rol oynarlar.

38
(No Transcript)
39
Virion Içi Enzimler

• Virüsler viral replikasyonda rol oynayan bazi
  enzimler içerirler.
• Bunlar viral genler tarafindan kodlanirlar.
• Bu enzimler sunlardir
• RNA polimeraz enzimi
• DNA polimeraz enzimi
• Revers transkriptaz enzimi

40

• RNA Polimeraz Enzimi
• Viral RNA'yi mRNA sekline transkribe ederler.
• Bu enzim yalnizca negatif polariteli virüslerde
  bulunur.
• Bu enzim insan ya da hayvan hücresinde bulunmaz.
• DNA Polimeraz Enzimi
• DNA'dan DNA sentez eden bir enzimdir.
• DNA virüslerinde bulunur.
• Revers Transkriptaz Enzimi
• RNA'dan DNA sentezini yöneten bir enzimdir.
• Bu enzim sayesinde hücre içerisne giren virüs
  RNA'dan çift iplikçikli DNA olusturarak, yeni
  olusan bu DNA'nin hücre kromozomu ile entegre
  hale gelmesini saglar.
• Retrovirüslerde bulunan bir enzimdir.

41
Virüs-Konak Hücre Iliskileri

• Virüs-konak hücre iliskileri baslica
• 2 grupta incelenir.
• 1 - Üretken Iliski (Produktif Iliski)
• 2 - Üretken Olmayan Iliski (Non produktif
  Iliski)

42
Üretken Iliski

• Üretken iliskide virüs konak hücreye girerek
  kendine benzer yeni virüsler (progeni) sentez
  eder ve hücrede bazi patolojik degisikliklere
  (sitopatik etki) neden olurlar.
• Bu iliskiye permissive iliski adi da verilir.
• Konak hücreye ise permissive hücre adi verilir.

43
Üretken Olmayan Iliski

• Üretken olmayan iliskide progeni yapimi
  gerçek-lesmez.
• Bazi hücrelerde virüsün hücreye tutunmasi ve
  adsorbsiyonu için gerekli reseptörler yoksa virüs
  için o hücre üretken degildir.
• Bu özellige non permissive özellik adi da
  verilir.
• Bu tür hücreye ise non permissive hücre denir

44
Abortif Iliski

• Bazi virüsler hücre içine girmelerine, hatta
  viral nükleik asit ve protein sentezlemesine
  ragmen tüm virüs partikülü (progeni) olusamaz.
• Sentez edilen mRNA'lar sitoplazmaya tasinarak
  viral protein sentezini gerçeklestirir.
• Ancak viral proteinler tekrar çekirdege tasinip
  tüm virüs partikülü olusmadigi için replikasyon
  tamamlanamaz.
• Bu yüzden infeksiyoz progeni yapimi
  gerçeklesemez.
• Bu tür üretken olmayan iliskiye ise abortif
  enfeksiyon adi verilir.

45
VIRAL REPLIKASYON

• Virüslerin hücre içinde olusturdugu çogalma
  mekanizmasina replikasyon adi verilir.
• Replikasyon mekanizmasi DNA ve RNA virüslerinde
  farklidir.
• Ayni gruptaki degisik virüs cinsleri ve türleri
  arasinda da önemli farkliliklar bulunmaktadir.
• Burada ayrintiya girilmeksizin DNA ve RNA
  virüslerindeki replikasyon olayi genel olarak
  verilmektedir.

46
Viral Replikasyon Asamalari

• 1 Adsorbsiyon
• 2 Penetrasyon
• 3 Kapsidin soyulmasi
• 4 Biyosentez
• 5 Olgun virüs partiküllerinin olusumu
• 6 Viral partiküllerin hücreden çikisi

47
Adsorbsiyon

• Viral enfeksiyonlarda ilk basamak, virüsün hücre
  yüzeyindeki virüse uygun reseptörlerle etkilesime
  girmesidir.
• Yani hücre yüzeyine tutunmasi ya da yapismasi
  olayidir.
• Hücre yüzeyindeki reseptör molekülleri farkli
  özelliktedirler.
• Bu yüzden her virüsün iliskiye girecegi
  reseptörler farkli moleküllerden olusmaktadir. ol

48

• Hücre yüzeyinde virüse özgül reseptörlerin
  varligi ya da yoklugu, virüsün hücre tropizmini,
  yani hücrelere olan ilgisini etkilemektedir.
• Bir hücre yüzeyinde o virüse uygun reseptör
  bulunmazsa, virüs bu hücreyi enfekte edemez.
• Bu yüzden her virüs, her hücrede enfeksiyon
  yapamamaktadir.
• Örnek Poliovirus'lar merkezi sinir sistemine
  yerleserek çocuk felci olarak adlandirilan
  hastaligi olustururken, Rotavirus'lar sindirim
  sistemine yerleserek gastrointestinal hastaliklar

49
Adsorbsiyon Mekanizmasinin Sematik Görünümü
50
Penetrasyon

• Hücre yüzeyine tutunan virüs partiküllerinin
  hücreyi delerek, hücre içine girdigi dönemdir.
• Penetrasyon asamasi farkli virüslerde farkli
  sekillerde olusmaktadir.

51
Zarfsiz Virüslerde Penetrasyon

• Zarfsiz virüsler hücre içerisine viropeksis adi
  verilen fagositoza benzer bir mekanizmayla
  girerler.
• Hücre yüzeyine tutunan virüs, hücre membraninin
  vakuol olusturmasiyla hücre içerisine dogru
  yutulurlar.

52
(No Transcript)
53
Zarfli Virüslerde Penetrasyon

• Zarfli virüsler hücre içerisine füzyon adi
  verilen mekanizma ile girerler.
• Hücre yüzeyine adsorbe olan virüsün zarfi ile
  hücre membrani arasinda bir kaynasma olusur.
• Bu kaynasma yerinde meydana gelen açikliktan,
  virüsün nukleokapsit kismi zarf disarida kalacak
  sekilde direkt olarak sitoplazmaya girer.

54
(No Transcript)
55
Bazi Virüslerde Penetrasyon

• Bazi virüsler hücre duvarina adsorbe olduktan
  sonra, konak hücre enzimleri tarafindan
  kapsitleri yüzeyde parçalanir.
• Bu durumda serbest hale geçen viral nukleik asit,
  direkt olarak sitoplazmaya geçer.
• Bazi virüsler ise dogrudan penetrasyon adi
  verilen bir mekanizmayla, direkt olarak hücre
  membranini delerek hücre içerisine girerler.

56
Kapsidin Soyulmasi

• Viral nükleik asit biyosentez yerine tasinmadan
  önce viral genomun kapsid proteinlerinden
  arinmasi gerekir.
• Hücre içerisine giren virüsün kapsid kismi hücre
  sitoplazmasi içindeki proteolitik enzimler
  tarafindan parçalanir.
• Virüs nukleik asidi sitoplazmada tamamen serbest
  hale geçer.
• Bu döneme eklips dönemi adi da verilir.
• Bu dönemde virüsün enfeksiyon yapma özelligi
  ortadan kalkar.

57
(No Transcript)
58
Biyosentez

• Viral nukleik asit kapsit kismindan ayrilip
  serbest hale geçtikten sonra biyosentez dönemi
  baslar.
• Bu dönem virüs gruplarina, cinslerine ve
  türlerine göre önemli ayriliklar gösterir.
• Viral ürünlerin sentezi ve viral nükleik asit
  replikasyonunun stratejisi , virüsün nükleik asit
  cinsine, nükleik asit yapisina ve virion içi
  enzim içerigine baglidir.

59
(No Transcript)
60
Biyosentez

• Genellikle RNA virüsleri hücre sitoplazmasinda,
  DNA virüsleri ise hücre çekirdeginde replike
  olmak üzere organize olmustur.
• Ancak RNA virüslerinden Orthomyxovirüsler, bazi
  Paramyxoviruslar ve Retroviruslarin
  replikasyonlarinin bir bölümü hücre çekirdeginde
  gerçeklesir.

61

• DNA virüslerinde poxvirus grubu disindaki bütün
  virüsler hücre çekirdeginde replike olurlar.
• Poxviruslar ise virion içi enzim içermeleri ve
  sentez ettikleri replikatif enzimler nedeniyle
  sitoplazmada replike olurlar.
• DNA virüslerinin hücre çekirdeginde replike
  olmalarinin nedeni viral DNA'nin kalip olarak
  kullanilip, erken mRNA sentezi için hücresel
  DNA'ya bagimli RNA polimerazi kullanmalaridir.

62
Biyosentez Asamalari

• Biyosentez asamasinda degisik yapitaslari
  sentezlenmektedir. Bu yapitaslari sunlardir
• Erken mRNA sentezi
• Erken protein sentezi
• Geç mRNA sentezi
• Geç protein sentezi
• Viral nükleik asit sentezi

63
Erken mRNA Sentezi

• Viral replikasyon sirasinda nükleik asit sentezi
  baslamadan önce sentez edilen bütün mRNA'lar
  erken mRNA olarak adlandirilirlar.
• Erken Protein Sentezi
• Viral replikasyon sirasinda nükleik asit sentezi
  baslamadan önce sentez edilen proteinler erken
  protein olarak adlandirilir.
• Erken proteinler genellikle virüsün yapisina
  girmeyen, viral nükleik asit sentezinde rol
  oynayan proteinlerdir.

64
Geç mRNA Sentezi

• Viral nükleik asit sentezi basladiktan sonra
  sentez edilen bütün mRNA 'lar geç mRNA olarak
  adlandirilir.
• Geç Protein Sentezi
• Viral nükleik asit sentezi basladiktan sonra
  sentez edilen bütün proteinler geç protein olarak
  adlandirilir.
• Geç proteinler virionun yapisina giren
  proteinlerdir.

65
Viral Nükleik Asit Sentezi

• DNA ve RNA virüslerinin nükleik asit
  transkripsiyonu ve replikasyonu, virüslerin genom
  yapisi, gen transkripsiyon sekli ve virion enzimi
  içerigine göre farkliliklar gösterir.
• Viral nükleik asit sentezi iki grup altinda
  incelenir.
• 1 DNA virüslerinde biyosentez
• 2 RNA virüslerinde biyosentez

66
DNA Virüslerinde Biyosentez

• DNA virüslerinde biyosentez iki grup altinda
  incelenir
• 1 Hücre nukleusunda çogalma
• 2 Sitoplazmada çogalma

67
Hücre Nukleusunda Çogalma

• Sitoplazmada serbest hale geçen viral nukleik
  asit çekirdek içerisine yerlesir.
• Nukleusa yerlesen virüs konak hücrenin RNA
  polimeraz enzimini kullanarak viral DNA kalibinin
  mRNA kopyalarini olusturur.
• Olusan bu mRNA'lar sitoplazmaya geçerek viral
  proteinlerin yapimini baslatir.

68

• Bu proteinler tekrar nukleusa girerek yeni
  mRNA'larin yapimini uyarirlar.
• Bunu takiben viral DNA polimeraz enzimleri
  nukleusa girerek viral DNA replikasyonunu
  baslatirlar.
• Olusan bu yeni DNA'lar nükleotidler halinde
  paketlenerek olusan bos kapsidlerin içerisine
  yerlesirler.
• Bu sayede viral partiküller meydana gelmis olur.

69
Hücre Sitoplazmasinda Çogalma

• Poxviruslar hücreye girdikten sonra önce
  vakuol içerisine alinirlar. Bu vakuol içerisinde
  zarflari erir.
• Kapsidlerinden de ayrilan virüsler sitoplazmada
  serbest hale geçerler.
• Bu virüsler diger DNA virüslerinin aksine RNA
  polimeraz enzimleri vardir.

70

• Bu enzim araciligi ile çogalmanin erken döneminde
  viral DNA'lar kopyalanir.
• Ayrica olusan mRNA araciligi ile DNA
  kopyalanmasinda rol oynayan enzimler ve viral
  proteinlerin sentezi gerçeklesir.
• Geç dönemde olusan yeni genomlar viral
  proteinlerle birleserek yeni viryonlari
  olusturur.

71
RNA Virüslerinde Biyosentez

• RNA virüslerinde ise nukleik asit replikasyonu
  tamamen sitoplazma içinde meydana gelir.
• Virüs nukleik asidi sitoplazma içinde bir
  taraftan kendi kopyasini çikarirken, diger
  taraftan virüsün yapi taslarini olusturmak üzere
  hücrenin tüm faaliyetlerini durdurup, nukleik
  asit ve virüs komponentleri sentezini baslatir.

72
RNA virüslerinde biyosentez asamasi 3 grup
altinda incelenir

• Pozitif polariteli virüslerde biyosentez
• Negatif polariteli virüslerde biyosentez
• Retrovirüslerde biyosentez

73
Pozitif Polariteli RNA Virüslerinde Biyosentez

• Sitoplazmada serbest hale gelen viral RNA ilk
  basamakta mRNA görevi yaparak sitoplazmadaki
  ribozomlara baglanir.
• Ribozomlar tarafindan okunan bu RNA büyük bir
  polipeptid haline dönüsür.
• Bunun ardindan daha küçük protein parçaciklarina
  ayrisir.
• Bu proteinlerden birisi RNA'ya bagimli RNA
  polimeraz olup viral RNA'nin replikasyonunda rol
  oynar.
• Olusan bu viral RNA'lar yeterli düzeye ulasinca
  bos kapsidlerin içerisine girerek tam viriyonlari
  olustururlar.

74
Negatif Polariteli RNA Virüslerinde Biyosentez

• Negatif polariteli virüslerin RNA'lari tek
  baslarina enfektif degildirler.
• Bunlar konak hücre içinde mRNA görevini
  yapamazlar.
• Tasidiklari RNA polimeraz enzimleri araciligi ile
  negatif polariteli RNA'nin pozitif kopyasini
  olusturur.
• Olusan bu pozitif RNA'lar mRNA görevi yaparak
  viral replikasyonu baslatir.

75
Retrovirüslerde Biyosentez

• Bu virüslerde diger RNA virüslerinde bulunmayan
  RNA'ya bagimli DNA polimeraz enzimi içerirler.
• Bu enzime ayni zamanda revers transkriptaz enzimi
  adi verilir.
• Bu enzim sayesinde hücre içerisinde serbest hale
  geçen virüsün RNA'sinin DNA kopyasi çikarilir.
• Olusan bu DNA konak hücre nükleusuna tasinarak
  konagin DNA'si içerisine entegre olur.
• Daha sonra bu DNA'nin transkripsiyonu ile hem
  viral proteinleri kodlayacak olan mRNA'lar, hem
  de yeni viryonlari olusturacak olan genomik
  RNA'lar sentezlenir.

76
Olgun Virüs Partiküllerinin Olusmasi

• Hücre içerisinde ayri ayri olusan viral yapilarin
  birleserek, tam virüs partiküllerinin meydana
  geldigi dönemdir.
• DNA virüslerinde sitoplazmada sentez edilen viral
  kapsomerler nukleus içerisine tasinarak, çekirdek
  içerisinde nukleokapsitler olusur.

77
(No Transcript)
78

• RNA virüslerinde ise viral nukleokapsitlerin
  olusumu tamamen sitoplazma içerisinde
  gerçeklesir.
• Olgunlasma sirasinda önce kapsomerler birleserek
  içi bos kapsitler meydana gelir.
• Daha sonra replike olan viral nukleik asitler bu
  bos kapsitler içerisine girerek tam bir
  nukleokapsit olusumunu saglarlar.

79
Olgunlasan Viral Partiküllerin Hücreden Çikisi

• Hücre içerisinde olgunlasan, yani nukleokapsit
  haline gelen virüs partikülleri, hücre içerisinde
  belirli bir sayiya ulastiginda hücreden çikmaya
  baslarlar.
• Virüslerin içinde bulunduklari hücreden disariya
  çikmalari iki grup alytinda incelenir.
• Zarfli virüslerin hücreden çikisi
• Zarfsiz virüslerin hücreden çikisi

80
Zarfsiz Virüslerin Hücreden Çikisi

• Hücre içerisinde bol miktarda üremeye bagli
  olarak, virüsler hücre çeperine baski yapip
  çeperi eriterek veya parçalayarak hücre disina
  çikarlar.

81
Zarfli Virüslerin Hücreden Çikisi

• Zarfli virüsler ise tomurcuklanma ile, içinde
  bulunduklari hücreden ayrilirlar.
• Sitoplazmada olgunlasan virüs partikülleri hücre
  membranindan zarflanip disariya dogru
  tomurcuklanarak hücre disina atilirlar.
• Hücre membrani virüsün disari çikacagi bölgede
  yapisal degisiklige ugrarlar.
• Bu bölgede viral nukleokapsit membran yüzeyini
  gittikçe artan bir sekilde kabariklastirir.

82

• Daha sonra stoplazmik membran virüs yüzeyine
  adeta sarilir.
• Bu sekilde virüs zarfli hale geldikten sonra
  tomurcuklanan kisim hücreden koparak ayrilir.
• Nukleusta olgunlasan zarfli virüs partikülleri
  ise nukleus membranindan tomurcuklanmak suretiyle
  zarfli virüs haline dönüsürler.
• Zarfli hale gelen virüsler sitoplazmada birikmeye
  baslarlar.
• Sitoplazmada biriken zarfli virüsler ise enfekte
  hücre membranina baski yaparak, membranin
  parçalanmasi ve hücrenin otoliz olmasi ile
  hücreden atilirlar.

83
Zarfli Virüslerin Hücreden Çikisi
84
Viral Replikasyonun Genel Semasi
85
Viral Üreme Asamalari

• Viral üreme asamalarinin saptanmasinda hücre
  kültürlerinden yararlanilir.
• Hücre kültürlerine sayili miktarda virüs ekimi
  yapilarak virüs üremesinin durumu asama asama
  gözlenebilir.
• Hücre sayisi bilinen hücre kültürü üzerine, yine
  sayisi bilinen virüs ekilir.

86

• Genellikle hücre sayisinin 10 kati kadar virüs
  ekilir.
• Enfeksiyonun belirli dönemlerinde hem hücre içi,
  hem de hücre disi enfeksiyoz virüs ölçümü
  yapilir.
• Virüs ekiminden bir süre sonra adsorbe olmayan
  virüsler , hücrelerin yikanmasi suretiyle
  ortamdan uzaklastirilir.

87
Viral Üreme Asamalari

• Infeksiyondan kisa süre sonra hücreleri infekte
  eden virüs adedinden daha az virüs saptanir.
• Çünkü adsorbe ve penetre olan virüsün kapsidi ve
  zarfi soyularak enfeksiyoz olmayan bir nitelik
  kazanmistir.
• Bu yüzden baslangiçta bir süre hücre kültüründe
  sabit miktarda çok az virüs saptanir.
• Bu suskun döneme eklips dönemi adi verilir.

88

• Eklips dönemi hücre içinde ilk virüs saptanmasi
  ile son bulur.
• Enfeksiyonun baslangicindan, ilk hücre disi
  virüsün saptanmasina kadar geçen döneme latent
  dönem adi verilir.
• Latent dönem sonunda viral sentez tamamlanmis ve
  ortama virüs salinimi baslamis olur.

89
Viral Üreme Asamalari

• Eklips ve latent dönemleri her virüs için
  farklidir.
• Genellikle küçük RNA virüsleri için bu dönemler
  3-5 saat gibi kisa sürelidir.
• DNA virüslerinin replikasyonunun daha karmasik
  olmasi nedeniyle eklips ve latent dönemi daha
  uzun olup yaklasik 7-12 saattir.
• Bazi onkojenik virüsler ise üredikkleri
  hücrelerde daha uzun eklips ve latent dönem
  gösterirler.

90
Virüslerin Hücre Kültürlerinde Olusturdugu
Patolojik Degisiklikler

• 1 Sitopatik etki olusumu
• 2 Inklüzyon cisimcigi olusumu

91
Sitopatik Etki Olusumu

• Virüslerin hücre kültürlerinde üremeleri
  sonucunda hücrelerde olusturduklari patolojik
  degisikliklere sitopatik etki adi verilir.
• Kisaca CPE olarak gösterilir.
• Hücrelerde meydana gelen CPE çesitli faktörlere
  bagli olarak gelisir.
• Bunlar hücre metabolizmasinin yavaslamasi,
  virüsün hücrede çogalmasi veya
• viral ürünlerin toksik etkilerine bagli olarak
  gelisir.

92

• Virüslerin hücre kültürlerinde olusturduklari
  sitopatik etkileri 4 ana grupta toplamak
  mümkündür.
• 1 Piknozis
• 2 - Agregasyon
• 3 Sinsitya
• 4 Minimal etki

93
Piknozis

• Piknotik hücre olusumu anlamina gelir.
• Bu tür sitopatik etki virüs üretmesine ve viral
  ürünlerin hücrede birikerek toksik etki yapmasina
  bagli olarak gelisir.
• Hücrelerin yuvarlaklasmasi, sitoplazmanin
  daralmasi, çekirdegin dens bir hal alarak isik
  geçirgenliginin azalmasi, kati yüzeye tutunma
  özelliklerinin kaybolmasi ile karakterizedir.

94
Agregasyon

• Virüs çogalmasi ve özellikle bazi viral ürünlerin
  sitoplazmik membran üzerindeki toksik etkileri
  nedeniyle olusur.
• Hücrelerin yuvarlasmasi ve salkimlar olusturacak
  sekilde bir araya toplanmasiyla karakterizedir.

95
Sinsitya

• Bazi virüslerde özellikle zarfli virüslerde yüzey
  peplomerleri füzyon (iki yüzeyi kaynastirma)
  özelligi tasir.
• Bu glikoprotein yardimi ile virüsler hücreler
  arasinda sitoplazmik köprülerin olusumunu
  saglarlar.
• Bu sitoplazmik köprülere sinsitya adi verilir.
• Solunum sinsityal virüs enfeksiyonunda birbirine
  sitoplazmik köprü ile baglanan hücreler arasinda
  bir süre sonra kaynasma yani füzyon olusur.
• Bir çok hücrenin ayni sekilde sinsitya
  olusturmasi ve kaynasmasi sonucunda çok
  çekirdekli dev hücreler (polikaryosit) olusur.

96
Minimal Etki

• Bazi virüsler bazi hücre tiplerinde çogalmalarina
  ragmen hücrede herhangi bir toksik etki meydana
  gelmez.
• Bunlar genellikle zarfli virüslerdir ve hücre
  membranindan tomurcuklanma ile olgunlasirlar.
• Böylece belirgin bir sitopatik etkinin
  saptanamadigi duruma minimal etki adi verilir.
• Minimal etki yapan virüslerin hücre kültürlerinde
  üreyip üremedigini anlamak için hemadsorbsiyon
  veya viral interferens deneyleri yapilir.

97
Inklüzyon Cisimcigi Olusumu

• Bazi virüslerin hücrelerde üremesi sirasinda,
  hücre içerisinde inklüzyon cisimcigi adi verilen
  yapilar olusur.
• Olusan inklüzyon cisimciklerini direkt olarak
  hücre kültüründe görmek mümkün degildir.
• Bu yüzden hücrelerin sitolojik yöntemlerle
  boyanmalari gerekir.
• Bu sayede inklüzyon cisimcikleri isik
  mikroskobunda görülürler.

98
Inklüzyon Cisimcikleri

• Inklüzyon cisimcikleri nükleusta, sitoplazmada ya
  da her ikisinde birden olusabilir.
• Asidofilik ya da bazofilik yapida boyanabilir.
• Inklüzyon cisimcikleri viral ürünlerin
  sentezlendigi ve biriktigi bölgelerdir.

99
Virüsün Konak Hücrede Olusturdugu Hasarin
Mekanizmasi

• Virüslerin konak hücrede olusturdugu hasar
  mekanizmasi 2 grup altinda incelenir.
• 1 Litik virüslerin olusturdugu hasar
• 2 Litik olmayan virüslerin olusturdugu
  hasar

100
Litik Virüslerin Olusturdugu Hasar Mekanizmasi

• Litik virüsler hücre içerisinde üredikle-rinde
  konak hücreler üzerine öldürücü etki yaparlar.
• Bu etki mekanizmasi su sekilde ortaya
  çikmaktadir.
• Hücresel nükleik asit sentezinin durdurulmasi
• Hücresel protein sentezinin durdurulmasi
• Viral proteinlerin sitopatik etkileri

101
Hücresel Protein Sentezinin Durdurulmasi

• Bir çok litik virüs hücresel protein sentezini
  durduran yapilari sifrelerler.
• Hücresel protein sentezinin durdurulmasinda
  kullanilan mekanizmalar degiskenlik göster-mekte
  olup tam olarak aydinlatilamamistir.
• Bu etkinin viral mRNA moleküllerinin hücreye ait
  ribozomal alt ünitelere baglanmasi ve
  ribo-zomlarin yapisini bozmasindan kaynaklandigi
  düsünülmektedir.

102
Hücresel Nükleik Asit Sentezinin Durdurulmasi

• Bazi virüsler hücresel mRNA transkrip-siyonunu
  azaltir.
• Buna bagli olarak hücresel DNA sentezi
  engellenir.
• DNA sentezinin engellenmesi protein sentezi
  inhibisyonunun dogal bir sonucudur.

103
Viral Proteinlerin Sitopatik Etkileri

• Replikasyon siklusunun geç fazinda infekte
  hücrelerde çok fazla miktarda degisik viral
  elementler birikir.
• Bunlardan bazilari, özellikle de bazi kapsid
  proteinleri hücreler üzerine toksiktir.
• Viral proteinlerin plazma membranina sokulmasi,
• membran geçirgenliginde degisikliklere sebep
  olmakta
• ozmatik bütünlügün yitirilmesi,
• hücrenin sismesi ve
• ölümle sonuçlanan bir süreci baslatir.

104
Litik Olmayan Virüslerin Olusturdugu Hasar
Mekanizmasi

• Litik olmayan virüsler içinde üredikleri konak
  hücreleri öldürmezler.
• Bu virüsler litik virüslerin tam tersine, enfekte
  hücrenin viriyonlari ürettigi ve saldigi, ancak
  genel hücresel mekanizmanin çok az etkilendigi
  persistan bir enfeksiyon olusturur.
• Persistan enfeksiyonlarda enfekte hücreler
  üremeye ve bölünmeye devam ederler.
• Viriyonlari bu sekilde üreten ve salan hücreler,
  kültür ortaminda uzun süre üremeye ve bölünmeye
  devam etmesine ragmen, en sonunda hücrenin
  ölümüne neden olan ilerleyici degisiklikleri de
  gösterirler.

105
Hücresel Düzeyde Virüsler 3 Tip Yayilim
Gösterirler

• 1 - Hücre Disi Yayilim (tip 1)
  Hücrede replike olan virüsler hücre disina
  çikarak yeni duyarli hücreleri enfekte ederler.
  Influenza ve Adenovirüsler bu tür yayilima
  örnektir.
• 2 - Hücre Içi Yayilim (tip 2) Virüs
  hücreler arasinda sitoplazmik köprüler
  olusturarak desmozomlar araciligi ile hücreden
  hücreye geçerler. Bu nedenle hücreden disari
  çikip hücre disi yayilim göstermezler. Herpes
  simplex virüs bu tip yayilima örnektir.

106

• 3 - Nüklear Yayilim Bu tür yayilim yapan
  virüslerin genomlari ya hücre içinde latent kalir
  veya hücre kromozomuna integre olur. Mayoz
  bölünme ile viral genom parental hücreden progeny
  hücreye tasinir. Bu tür iliskide virüsün hücre
  içindeki varligi, hücre yüzeyindeki bazi viral
  antijenlerin belirmesiyle tanimlanir.
  Retrovirüsler bu tür yayilima örnektir.

107
Interferens

• Bir virüsün bir hücreyi enfekte ettikten sonra,
  ikinci bir virüsün bu hücreyi enfekte etmesini
  engellemesi olayina interferens adi verilir.

108
Interferens iki farkli mekanizmayla
olusabilmektedir

• 1 - Hücre içine giren virüs, içinde bulundugu
  hücrenin yüzeyini degistirerek, virüsün hücreye
  tutunmasini saglayan virüse özgül reseptörleri
  bloke eder.
• 2 - Hücre içerisine giren ilk virüs, içinde
  bulundugu hücreden interferon salgilanmasini
  saglar. Bu da virüslerin hücre içerisine
  girmesine engel olur.

109
Otointerferens

• Interferens olayi ayni tür virüsler arasinda
  olabildigi gibi, farkli virüsler arasinda da
  olabilmektedir.
• Bazi durumlarda virüsler kendisinden replike
  olarak olusan virüsleri de interfere
  edebilmektedirler.
• Bu olaya otointerferens adi verilmektedir.

110
Interferon

• Interferon basta viral enfeksiyonlara olmak
  üzere, diger bazi etkenlere karsi hücrenin yaniti
  olarak sentezlenen düsük molekül agirlikli
  antiviral proteinlerdir.
• Genellikle virüs ile enfekte hücreler tarafindan
  sentezlenerek hücre disina salinirlar.
• Bu sayede hücreler arasi siviya ulasan interferon
  enfekte olmamis saglam hücrelere ulasarak,
  hücrenin virüse özgül reseptörlerine baglanmakta,
  bu sayede virüsün hücre yüzeyine tutunarak hücre
  içine girmesini engellemektedir.

111
Interferon Olusturan Diger Etkenler

• 1 - Hücre içi enfeksiyon yapan bazi
  mikroorganizmalar
• Örnek Mikobakteriler, protozoonlar.
• 2 - Immun sistemi uyaran maddeler.
• Örnek Mitojenler, endotoksinler,
• phytohemaglütininler.
• 3 - Bazi antibiyotikler.
• Örnek Kanamycin, Siklohekzimid.
• 4 - Düsük molekül agirlikli sentetik maddeler.
• Örnek Filoronlar ve akridin boyalari.

112
Interferon Tipleri

• 1 - Alfa Interferon Virüslerin etkisiyle
• lökositler tarafindan salgilanan
• interferonlardir.
• 2 - Beta Interferon Virüslerin etkisiyle
• fibroblastik hücreler tarafindan
• salgilanirlar.
• 3 - Gama Interferon Mitojen ve antijenlerin
• etkisiyle T lenfositleri tarafindan
• salgilanirlar.

113
Interferonlarin Fonksiyonlari

• Interferonlarin organizma üzerine
• etkileri 3 grup altinda incelenir.
• 1 - Antiviral etki
• 2 - Hücre proliferasyonu üzerine etki
• 3 - Immün yanitin düzenlenmesi üzerine etki

114
Antiviral Etki

• Virüs ile enfekte hücreden salinan interferon,
  enfekte olmamis hücrelerin yüzeyinde bulunan
  interferon reseptörlerine baglanirlar.
• Baglandiklari hücrelerde yeni bir antiviral
  protein sentezine yol açarlar.
• Olusan bu antiviral proteinler ya viral
  mRNA'larin parçalanmasina veya viral proteinlerin
  olusumunun inhibisyonuna yol açarlar.
• Buna bagli olarak da virüsler yeni hücreleri
  enfekte edemedikleri için, viral replikasyon
  gittikçe azalarak bir süre sonra tamamen
  sonlanir.

115
Hücre Proliferasyonu Üzerine Etkisi

• Interferonlarin hücre proliferasyonu üzerine
  bloke edici etkileri bulunmaktadir.
• Kanser olusumunda sinirsiz ve kontrolsüz bir
  hücre çogalmasi söz konusu oldugu için, bu
  özellikleri nedeniyle anti tümöral etkileri
  bulunmaktadir.
• Yani bir dereceye kadar tümörlerin gelisimine
  engel olabilmektedirler.

116
Immün Yanitin Düzenlenmesi Üzerine Etkisi

• Interferonun immun sistem üzerinde düzenleyici
  fonksiyonlari da bulunmaktadir.
• Immun sistemin olusumunda rol alan hücreler hem
  interferon yapma, hem de interferondan etkilenme
  yetenegine sahiptirler.
• Interferonlar hücresel immüniteyi aktive ve
  stimüle ederek hedef hücrenin taninmasini
  saglarlar.
• Bu sayede viral enfeksiyonlarin
  sonlandirilma-sina yardim ederler.
• Hücresel immün yanit güçlenerek, hedefi taniyarak
  yok eder.

117
Viral Hastaliklardan Korunmada Dogal Bariyerler

• Epitelyum bir çok viral enfeksiyona karsi en iyi
  korunma sistemidir.
• Epitelyal enfeksiyonlarin olusmasi, epitelde
  meydana gelen hasar veya yara sonucunda virüsün
  organizmaya yayilmasiyla olur.
• Virüslerin organizmaya girmesi göz, burun, agiz,
  ürogenital yol, gastrointestinal yol iledir.
• Bu giris yollari virüslere karsi göz yasi, mukus,
  silier epitelyum, mide asidi ve safra tuzlari ile
  korunur.

118

• Bir çok virüs gözyasi asiditesine dayanamaz.
• Mukus salgida bulunan ve özgül olmayan mekanizma
  ile virüsün hücreye yapismasina mani olan
  inhibitörler mevcuttur.
• Silier epitelyum ise küçük partiküllerin alt
  solunum yoluna inmesi için tek yönlü
  hareketlerine devam eder.
• Mide asiditesi ve safra tuzlari bir çok zarfli
  virüsün mide bariyerini asarak epitele erismesini
  engeller.
• Organizmanin isisi ve ates yüselmesi virüs
  replikasyonunu sinirlayan diger bir faktördür.

119
Viral enfeksiyonlarda konakta olusan
bagisiklik mekanizmalari 2 grupta toplanir.

• 1 Humoral bagisiklik mekanizmalari
• 2 Hücresel bagisiklik mekanizmalari

120
Humoral Bagisiklik Mekanizmalari

• Humoral bagisiklik mekanizmalari
• 3 grup altinda toplanir.
• 1 Antikorlar araciligi ile nötralizasyon
• 2 Kompleman araciligi ile nötralizasyon
• 3 - Opsonizasyon

121
Antikorlar Araciligi Ile Nötralizasyon

• Organizmada viral enfeksiyonlara karsi olusan
  IgG, IgM ve IgA antikorlari virüslerin enfeksiyon
  yapma yetenek-lerini nötralize ederler.

122
Kompleman Araciligi ile Nötralizasyon

• Kompleman antijen antikor kompleksine baglanarak
  bu kompleksin erimesine yol açan bir sistemdir.
• Komplemanla birlesmis olan virüsler fagosit
  hücreler tarafindan daha kolay fagosite
  edilirler.
• Ayrica virüsleri eritici etki gösterirler.
• Kompleman araciligi ile olusan nötralizasyonda
  komplemani baglayan IgG antikorlari rol oynar.

123
Opsonizasyon

• Hücre disi virüslerin IgG ile, kompleman ile
  veya her ikisi ile birlesmeleri durumunda
  makrofajlar ve polimorfonükleer lökositler
  tarafindan daha kolay fagosite edilmeleri
  durumuna opsonizasyon denir.

124
VIRÜSLERIN SINIFLANDIRILMALARI

• NÜKLEIK ASID TIPI
• KAPSID
• ZARF VARLIGI
• REPLIKASYON STRATEJISI

125
SINIFLANDIRMA

• RNA veya DNA
• Segmentli veya segmentsiz
• dogrusal veya halkasal
• Tek iplikli veya çift iplikli
• Tek iplikli ise
• () polariteli mRNAli veya
• (-) polariteli mRNAli (mRNA komplementeri)

126

• Konak Tercihi Virüsün infekte edebildigi konak
  spektrumu.
• Bakteriler (Bakteriyofaj)
• Hayvanlar
• Bitkiler
• Funguslar
• Protistler Viral özgüllük Virüsün infekte
  edebildigi hücre tipleri.
• Dermotropik
• Nörotropik
• Pnömotropik
• Lenfotropik
• Visserotropik Karaciger, kalp, dalak

127
Konak Tercihini Etkileyen Faktörler

• Hücre yüzey reseptörleri
• Viral replikasyonu desteklemesi
• Hücreden çikabilme ve yayilabilmesi
• Konakta anti-viral cevap

128
Baslica Virüs Gruplari ve Aileleri

• Virüsler nukleik asitlerine bakilarak ilk önce
  iki ana gruba ayrilirlar.
• Bunlar DNA ve RNA virüsleridir.

129
DNA virüsleri siniflandirmadaki temel kriterler
göz önüne alinarak 6 virüs familyasina ayrilmakta
olup

• Parvovirus,
• Papovavirus,
• Adenovirus, Herpesvirus,
• Poxvirus
• üHepadnavirus aileleridir.

130
RNA virüsleri de temel kriterlere bakilarak 13
virüs ailesinde toplanmis olup bunlar

• Paramyxovirus,
• Rhabdovirus,
• Retrovirus,
• Arenavirus,
• Bunyavirus,
• Filovirus aileleridir

• Picornavirus,
• Calicivirus,
• Reovirus,
• Togavirus,
• Orthomyxovirus
• Coronavirus,
• Flavivirus

131

• Ayrica bazi virüs gruplari degisik familyalardaki
  virüsleri bünyelerinde bulundurarak karisik bir
  virüs grubu olustururlar.
• Bu tür virüsler benzer nitelikte tasindiklari
  için, ya da benzer görünümde hastalik
  olusturduklari için bu sekilde gruplandirilirlar.
  
• Bu virüs gruplari Hepatit Virüsleri,
  Gastroenterit Yapan Virüsler, Arbovirus'lar,
  Tümör Virüsleri gibi virüs gruplaridir.

132
DNA Virüs Aileleri

• Herpesviridae Ailesi
• Bu ailede yer alan virüsler ikozahedral
  simetrili, 180 - 250 nm büyüklügünde, çift
  iplikçikli DNA içeren, zarfli virüslerdir.
• Deri, mukoza, salgi bezleri ve lenfoid dokularda
  enfeksiyon olustururlar.
• Primer enfeksiyonu takiben organizmadan
  atilamayan bu virüsler salgi bezleri, sinir
  gangliyonlari ve lenfoid dokuda latent hale
  gelerek ömür boyu vücutta kalirlar.

133

• Bu ailede 3 alt aile bulunmakta olup, bunlar
  Alphaherpesvirus, Betaherpesvirus ve
  Gamaherpesvirus alt aileleridir.
• Alphaherpesvirus alt ailesinde H.simplex tip 1 ve
  2, Betaherpesvirinae alt ailesinde
  Cytomegalovirus, Gama Herpesvirinae alt ailesinde
  ise Epstein - Barr virüsü bulunmaktadir

134
Poxviridae Ailesi

• Bu familyada bulunan virüsler oldukça büyük
  virüsler olup, 230 - 400 nm büyüklügündedirler.
• Kompleks yapiya sahip, tugla görünümünnde, çift
  iplikçikli DNA tasiyan zarfli virüslerdir.
• Bu familyada 7 cins bulunmakta olup bunlar
  Orthopoxvirus, Leporipoxvirus, Avipoxvirus,
  Capripoxvirus, Suipoxvirus, Parapoxvirus ve
  Gruplandirilamayan Poxvirus'lardir.

135

• Insanlarda hastalik olusturan Poxvirus'lar
  Orthopoxvirus ve gruplandirilamayan virüs
  cinsleri içinde yer almaktadirlar.
• Insan için patojen olan Poxvirus'lar Smallpox,
  Vaccinia ve Molloscum contagiosum virüsleridir.
• Bunun yaninda inek çiçegi ve maymun çiçegi
  virüsleri genellikle hayvanlarin hastalik etkeni
  olup, hayvanlarla iliskisi olan kisilerde hafif
  seyirli enfeksiyonlar yapmaktadir.

136
Adenoviridae Ailesi

• Adenoviridae ailesindeki virüsler orta büyüklükte
  olup, 70 - 90 nm çapindadirlar.
• Ikozahedral simetrili, çift iplikçikli DNA' ya
  sahip zarfsiz virüslerdir.
• Özellikle mukoz membranlara tutunarak hastalik
  yaparlar.
• Insanlarda akut solunum yolu hastaliklari, atesli
  hastaliklar, farenjit ve konjuktivit olustururlar.

137

• Bu familyada 3 Adenovirus cinsi bulunmakta olup,
  bunlar Mastadenovirus'lar, Aviadenovirus'lar ve
  kültürü yapilamayan virüslerdir.
• Bu cinsler içinde çok sayida Adenovirus tipi
  bulunmakta olup, bunlarin yalnizca 40 tanesi
  insani enfekte edebilmektedir.

138
Parvoviridae Ailesi

• Bu familyadaki virüsler oldukça küçük olup,
  ortalama 20 nm çapindadirlar.
• Ikozahedral simetrili, tek iplikçikli DNA' li,
  zarfsiz virüslerdir.
• Çesitli hayvan türlerinde hastalik olusturmakta
  olup, bazi durumlarda insanlarda da hastalik
  yaparlar.
• Bu familyada 3 cins bulunmakta olup bunlar
  Parvovirus, Densovirus ve Adenoassociated
  virüsleridir.

139
Papovaviridae Ailesi

• Bu ailedeki virüsler 45-55 nm büyüklügünde, çift
  iplikcikli DNA içeren, ikozahedral simetrili,
  zarfsiz virüslerdir.
• Bu ailedeki virüsler dogal konaklarinda latent ve
  kronik enfeksiyonlar olustururlar.
• Bazi hayvan türlerinde ise tümör olusumuna yol
  açarlar.
• Insanlarda genellikle sigil olustururlar.
• Papovaviridae ailesinde iki cins bulunmakta olup,
  bunlar Papilloma ve Polyomavirus cinsleridir.

140
Hepadnaviridae Ailesi

• Hepadnavirus'lar 42 nm büyüklügünde, çift
  iplikçikli DNA'lari bulunan, kompleks yapiya
  sahip virüslerdir.
• Bu familyada insan için patojen olan hepatit B
  virüsü yer alir.
• Hepatit B virüsü insanlarda akut ve kronik
  hepatit tablolarina yol açarlar.
• Ayrica kronikleserek zaman içinde siroz ve
  karaciger kanseri olusumuna katkida bulunurlar.

141
DNA Virüs Ailelerinin Genel Özellikleri

• Virüs Ailesi Büyüklük Nükleik Asit Tipi
  Kapsid Simetrisi Zarf Özelligi
• Herpesviridae 180-250 nm Çift Iplikcik
  Ikozahedral Zarfli
• Poxviridae 230-400 nm Çift
  Iplikcik Kompleks Zarfli
• Adenoviridae 70-90 nm Çift Iplikcikli
  Ikozahedral Zarfsiz
• Parvoviridae 18-26 nm Tek Iplikcikli
  Ikozahedral Zarfsiz
• Papovaviridae 45-55 nm Çift Iplikcik
  Ikozahedral Zarfsiz
• Hepadnaviridae 42 nm Çift
  Iplikcikli Kompleks Zarfli

142
RNA Virüs Aileleri

• En küçük RNA virüsleridir.
• Tek iplikçikli RNA' ya sahip olup, 20-30 nm
  büyüklügünde, ikozahedral simetrili, zarfsiz
  virüslerdir.
• Insanlarda agir paralizi, aseptik menenjit,
  döküntülü enfeksiyonlar ve soguk alginligi
  tarzinda hastalik yaparlar

143

• Bu familyada 4 cins bulunmakta olup, bunlar
  Enterovirus, Rhinovirus, Cardiovirus ve
  Aphtovirus'lardir.
• Insan için önemli virüsler Enterovirus ve
  Rhinovirus cinsleri içinde yer alirlar.
• Enterovirus cinsi içerisinde Poliovirus,
  Echovirus ve Coxsackievirus'lar bulunur.

144
Orthomyxoviridae Ailesi

• Orthomyxovirus'lar 80 - 120 nm çapinda, tek
  iplikçikli RNA içeren, helikal simetrili, zarfli
  virüslerdir.
• Bu familyada tek bir virüs cinsi bulunmakta olup,
  bu da grip etkeni olan Influenza virüsüdür.
• Influenza virüslerinin A, B ve C olmak üzere 3
  tipi bulunur.

145
Paramyxoviridae Ailesi

• Bu familyadaki virüsler 150 - 300 nm
  büyüklügünde, tek iplikçikli RNA tasiyan, helikal
  simetrili, zarfli virüslerdir.
• Bu familyada 3 cins bulunmakta olup bunlar
  Paramyxovirus, Morbilivirus ve Pneumovirus
  cinsleridir.
• Insan için patojen olan virüsler Kabakulak,
  Kizamik, Parainfluenza ve Respiratuvar sinsityal
  virüsleridir.

146
Rhabdoviridae Ailesi

• Rhabdovirus'lar 75x180 nm boyutlarinda, helikal
  simetrili, tek iplikçikli RNA tasiyan zarfli
  virüslerdir.
• Bir uçlari yuvarlak, diger uçlari düz oldugu için
  görünüm olarak mermiye benzetilirler.
• Bu familyada iki virüs cinsi bulunmakta olup,
  bunlar Lyssavirus ve Vesicülovirus cinsleridir.
• Lyssavirus cinsi içinde insan ve hayvanlari
  enfekte eden kuduz virüsü yer alir.

147
Togaviridae Ailesi

• Togavirus'lar 50-70 nm büyüklügünde, tek
  iplikçikli, RNA ihtiva eden, ikozahedral
  simetrili, zarfli virüslerdir.
• Bu familyada Alfavirus, Rubivirus ve Pestivirus
  cinsleri bulunur.
• Insan için en önemli olan virüs, kizamikçik
  etkeni olan Rubella virüsüdür.

148
Retroviridae Ailesi

• Retrovirus'lar 90 - 120 nm çapinda, tek
  iplikçikli RNA' ya sahip, kompleks yapili, zarfli
  virüslerdir.
• Bu ailede Oncovirinae, Lentivirinae ve
  Spumavirinae alt aileleri bulunur.
• Bu ailenin insan için en önemli virüsleri Human T
  Lenfotropik Virüs ( HTLV ) ve AIDS etkeni olan
  Human Immunodeficiency Virüs ( HIV ) bulunur.
• Bu virüslerin en önemli özelligi RNA'ya bagimli
  DNA polimeraz, yani Revers Transkriptaz
  enzimlerinin bulunmasidir.

149
Flaviviridae Ailesi

• Flavivirus'lar 45-50 nm çapinda, tek iplikçikli
  RNA' lari bulunan, kompleks yapili, zarfli
  virüslerdir.
• Bu familyanin en önemli virüsü, insanda hepatit
  olusturan hepatit C virüsüdür.

150
Bunyaviridae Ailesi

• Coronavirüsler 90 - 100 nm çapinda, tek
  iplikçikli RNA' lari bulunan helikal simetrili,
  zarfli virüslerdir.
• Bu familyada Bunyavirus, Phlebovirus ve
  Nairovirus cinsleri yer alir.
• Genellikle arthropodlar tarafindan vertebralilara
  tasinirlar.
• Insan için önemli virüsler, Kalifornia
  Encephaliti, Tatarcik Hummasi ve Rift Vadisi
  Hummasi virüsleri olup, genellikle ensefalit ve
  humma ile karakterize hastalik yaparlar.

151
Caliciviridae Ailesi

• Calicivirus'lar 35-40 nm büyüklügünde,
  ikozahedral simetrili, tek iplikcikli RNA içeren,
  zarfsiz virüslerdir.
• Tek bir cinsleri bulunur.
• Insanlarda gastro enterit ile karakterize
  hastalik olustururlar.

152
Arenaviridae Ailesi

• Arenavirus'lar 80-130 nm büyüklügünde, tek
  iplikçikli RNA içeren, küresel ya da pleomorfik
  görünümde, kompleks yapili virüslerdir.
• Virüs içerisinde granüller bulunmakta olup,
  elektron mikroskopisi ile yapilan incelemede
  kumlu görünüm arzederler.
• Bu ailedeki virüsler genellikle hayvanlari
  enfekte etmekte olup, hayvanlardan da insanlara
  bulasirlar.
• Bu familyada Lympocytic coriomeningitis ve
  Lassavirus türleri bulunur.

153
Coronaviridae Ailesi

• Coronavirus'lar 80-160 nm büyüklügünde, tek
  iplikçikli RNA'lari bulunan, kompleks simetrili,
  zarfli virüslerdir.
• Insanlarda akut üst solunum yolu
  enfeksiyonlarindan izole edilmislerdir.
• Bu ailede Infeksiyoz Bronchiolitis ve Fare
  Hepatit Virüsleri bulunur.

154
Reoviridae Ailesi

• Reovirus'lar 60-80 nm çapinda,çift sarmalli RNA
  içeren, zarfsiz virüslerdir.
• Bu familyada 9 cins bulunmakta olup, bu
  virüslerden dördü insan için önemlidir.
• Bu familyada insanlarda gastroenterit etkeni olan
  Rotavirus'lar yer alir.

155
Filoviridae Ailesi

• Filovirus'lar 75 - 80 nm çapinda, 130 - 4000 nm
  uzunlugunda olabilen, silindirik görünümlü
  virüslerdir.
• Bu ailede iki önemli virüs bulunmakta olup,
  bunlar Ebola ve Marburg virüsleridir.
• Insanlarda akut, hemorajik karakterde öldürücü
  hastaliklar olustururlar.

156
RNA Virüs Ailelerinin Genel Özellikleri

• Virüs Ailesi Büyüklük Nükleik Asit
  Tipi Kapsid Simetrisi Zarf Özelligi
• Picornaviridae 20-30 nm Tek Iplikcik
  Ikozahedral Zarfsiz
• Orthomyxoviridae 80-120 nm Tek Iplikcik
  Helikal Zarfli
• Paramyxoviridae 150-300 nm Tek Iplikcik
  Helikal Zarfli
• Togaviridae 50-70 nm Tek
  Iplikcikli Ikozahedral Zarfli
• Rhabdoviridae 75-180 nm Tek Iplikcik
  Helikal Zarfli
• Retroviridae 90-120 nm Tek
  Iplikcik Kompleks Zarfli
• Filoviridae 80-4000 nm Tek
  Iplikcik Helikal
  Zarfli
• Reoviridae 60-80 nm Çift
  Iplikcik Ikozahedral Zarfsiz
• Arenaviridae 80-130 nm Tek
  Iplikcikli Kompleks Zarfli
• Bunyaviridae 90-100 nm Tek
  Iplikcik Helikal Zarfli
• Coronaviridae 80-160 nm Tek
  Iplikcik Kompleks Zarfli
• Flaviviridae 45-50 nm Tek
  Iplikcik Kompleks Zarfli
• Caliciviridae 35-40 nm Tek
  Iplikcik Ikozahedral Zarfli

157
Karisik Virüs Gruplari

• Hepatit Virüsleri
• Hepatit olusturan virüsler olup, farkli
  familyalardaki çesitli virüs türlerini içine
  alirlar.
• Bu virüsler Hepatit A, B, C, D, E ve G
  virüsleri olup, bunlarin hepsinin de hedef
  organlari karacigerdir.

158
Gastroenterit Yapan Virüsler

• Insanlara genellikle fekal-oral yol ile bulasan
  virüsler olup, sindirim sisteminde enfeksiyon
  olustururlar.
• Sindirim sisteminde olusturdugu enfeksiyon sonucu
  bulanti, kusma, ishal ile karakterize
  gastroenterit tablosu olustururlar.
• Farkli virüs familyalarindaki virüs türlerini
  içermekte olup, bu virüsler Reovirus'lar,
  Rotavirus'lar, Adenovirus'lar, Calicivirus'lar,
  Astrovirus'lar ve Norwalk virüsleridir.

159
Arbovirus'lar

• Arthropodlarla tasinarak çesitli hayvanlarda ve
  insanda, degisik klinik tablolarda enfeksiyon
  olusturan virüslerdir.
• Degisik virüs ailelerindeki bazi virüsleri içine
  almakta olup, Arbovirus tasiyan familyalar
  sunlardir
• Togaviridae, Bunyaviridae, Arenaviridae,
  Reoviridae, Caliciviridae aileleridir.

160
Virüsler ve Kanser

• Onkojen virüsler Tüm kanserlerin yaklasik 10u
  virüsler tarafindan indüklenir.
• Onkojenler Infekte hücrelerde kansere neden olan
  genler.
• Provirus Konak hücresine integre olan ve hücre
  kromozomu ile birlikte replike olan viral genetik
  materyal.
• Bazi virüsler konak genlerine integre olarak özel
  sartlarda kansere neden olabilir. Örn
  Retroviruslar

161
Virüslerin Tespiti

• Elektron mikroskopisi
• Immün Deneyler Spesifik viral protein veya
  antikorlarin tespit edilmesi.
• Western Blotting
• ELISA
• Biyolojik Deneyler Virüsle infekte hücrelerde
  olusan sitopatik etkinin (CPE) tespit edilmesi.
• Litik virüsler için plak olu