Title: INLEIDING TOT HET RECHT PRIVAATRECHT
1INLEIDING TOT HET RECHTPRIVAATRECHT
- Prof. dr. Rogier de Corte
Thema 2a Onrechtmatige daad
1ste bac. PSW academiejaar 2005-06
Inleiding Thema2-a 5 oktober 2005
2aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad
- Aansprakelijkheid
- Fundamenten en evolutie
- Rechtstreekse aansprakelijkheid
- Onrechtstreekse of kwalitatieve aansprakelijkheid
- Zwakke weggebruiker
- Schade en misdrijven
- Schade en verzekering
3I. - Aansprakelijkheid
- wat is aansprakelijkheid
- soorten aansprakelijkheid
- buitencontractuele aansprakelijkheid
4a - wat?
ter verantwoording geroepen worden- door een
derde persoon- voor een orgaan met gezag (bijv.
voor een rechter)- om verantwoording af te
leggen over uw gedrag- met mogelijke sanctie
5b - soorten
a. buiten de juridische wereldb. in de
juridische wereld I rechtstreeks uit de
wet II door overeenkomst III door
foutief gedrag IV misdrijven
wettelijke aansprakelijkheid
burgerlijke aansprakelijkheid
strafrechtelijke aansprakelijkheid
6c- buitencontractuele aansprakelijkheid
is de burgerlijke aansprakelijkheid die geregeld
wordt in de art. 1382 tot 1386bis B.W.
Burgerlijk wetboekBoek III, Titel IV Hoofdstuk
IIMisdrijven en oneigenlijke misdrijven
art. 1382
Elke daad van de mens, waardoor aan een ander
schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door
wiens schuld de schade is ontstaan, deze te
vergoeden.
7buitencontractuele aansprakelijkheid
synoniemen
- buitencontractuele aansprakelijkheid
- aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad
- foutaansprakelijkheid
- aquilische of aquiliaanse aansprakelijkheid
8II. - Beginselen evolutie
- de oorspronkelijke keuze
- de evolutie
- de kernbegrippen
9a - keuze in 1804
oorspronkelijke regel
een persoon is slechts aansprakelijk voor de
schade die hij bij een ander persoon aanricht
indien de schade veroorzaakt wordt door een
verwijtbaar foutief gedragde lichtste fout
volstaatde volledige schade moet vergoed worden
10keuze in 1804
- foutaansprakelijkheid
- op basis van een fout
- met schuld (subjectief)
- Ingevolge de lichtste fout
- voor eigen gedrag
- onbeperkt aansprakelijk
11 keuze in 1804
anno 1804
- niet bewerktuigd- trage maatschappij,
eenvoudige structuur- op gezin gebaseerd (schade
ongevoelige maatschappij)- zichtbare band en
proportie tussen fout en omvang schade ..
James WATT 1736-1819 1769 stoommachine
12keuze in 1804
slachtoffer draagt heel wat risicos
a. enkel een kans op schadevergoeding indien
schade veroorzaakt is door fout enkel bij
schuld enkel bij bewijs van de fout en schuldb.
draagt risico bij insolventie van dader
13 b - evolutie
1. de aandacht voor belangen slachtoffer2. de
omvang van de schade3. complexiteit van het
schuld-element4. de bescherming van bepaalde
daders
14 b - evolutie
in al zijn rigiditeit toegepast- kunnen en
willen bepaalde personen geen risico meer nemen
en verlamt het initiatiefrecht- blijven de
slachtoffers te lang en teveel in de kou gelaten
maatschappelijke druk vertaalt zich in
wettelijke uitzonderingen
rechterlijke bijsturingen
15 c - kernbegrippen
1. fout- vs. risico-aansprakelijkheid2.
subjectieve vs. objectieve aansprakelijkheid3.
eigen vs. kwalitatieve aansprakelijkheid4.
volledige vs. beperkte aansprakelijkheid5. voor
lichtste fout vs. zware fout6. zelf vergoeden
vs. afwentelen
161 - risico-aansprakelijkheid
regel aansprakelijkheid na foutevolutieaanspra
kelijkheid wordt aanvaard zonder enige foutde
aansprakelijkheid wordt gebaseerd op het creëren
van een risico? aansprakelijkheid aanstellers
voor fouten aangestelden? aansprakelijkheid
exploitant van kerncentrale? aansprakelijkheid
verzekeraar auto voor zwakke weggebruiker
(lichamelijke schade)? aansprakelijkheid voor
dier
vb.
172 - objectieve aansprakelijkheid
regel aansprakelijkheid vergt schuldevolutieaa
nsprakelijkheid wordt aanvaard zonder enige
schuld de aansprakelijkheid wordt gebaseerd op
de daad alleen vb. ? schadevergoedingsmogelijkheid
voor schade aangericht door krankzinnigen
(1386bis B.W.)? productaansprakelijkheid
18 3 - kwalitatieve aansprakelijkheid
- regel aansprakelijk is men enkel voor de eigen
dadenevolutieaansprakelijk voor het foutief
gedrag van iemand anders of voor zaken en dieren - vb.
- aansprakelijkheid ouders, onderwijzers en
aanstellers ? aansprakelijkheid van de eigenaar
van gebouwen? aansprakelijkheid van de bewaarder
voor gebrekkige zaken
kwalitatieve aansprakelijkheidomwille van
hoedanigheid
194 - beperking schadevergoeding
- regel aansprakelijk voor volledige
schadeevolutiede omvang van de
aansprakelijkheid wordt beperkt tot een bepaalde
grens - vb.
- zeevaartwet ? aansprakelijkheid voor
kernongevallen
art. 7 wet 22 juli 1985 300.000.000,-
205 - voor de bepaalde fout
- regel aansprakelijk voor de lichtste
foutevolutiepersonen worden enkel
aansprakelijk gesteld voor bepaalde soorten van
fouten, niet voor alle fouten - vb.
- aansprakelijkheid arbeiders en bedienden art.
18 AOW? aansprakelijkheid ambtenaren?
aansprakelijkheid van politieambtenaren?
aansprakelijkheid van militair personeel
216 - maatschappij neemt vergoeding op zich
regel schadeverwekker betaalt allesevolutie
a. een persoon verzekert zijn aansprakelijkheid
vrijwilligb. de overheid verplicht tot het nemen
van een verzekeringc. een derde vergoedt het
slachtoffer en die persoon of instelling vordert
terug van de daderd. een derde (gespecialiseerde
instelling) moet de schade dragen
22III. - Rechtstreekse aansprakelijkheid
de herstelverplichting die op de dader rust,
steunt op de drie pijlers van de aansprakelijkheid
- fout
- schade
- causaal verband
23voorbeeld
een ober in een restaurant bedient, na een
souper, koffie aan de gasten, waarbij hij door
een onhandigheid hete koffie giet op de hand van
één van de gasten, die een brandwonde oploopt die
medische verzorging vereist
foutonhandig schenkenvan te ver ingeschonken
schadedoktersrekening
oorzakelijke verbandbrandwonde door hete koffie
op hand
24A. Fout
een maatschappelijk incorrect gedrag met schuld
subjectief
objectief
daad
dader
25 1 de daad
- wat is onrechtmatig of fout?
- uitwerking en voorbeelden
- afwijkingen
- bewijs van de fout
26 a - wat
?
zou een goede huisvader in dezelfde
omstandigheden dezelfde handeling stellen
drie criteria
- bonus pater familias
- in dezelfde omstandigheden
- lichtste afwijking
27b - uitwerking en voorbeelden
elke wetsovertreding is een foutelk misdrijf is
een fout
- niet-naleving wet
- onzorgvuldigheid, onhandigheid, kwaad opzet
- contractuele fout
opzettelijke fouten - onopzettelijke foutenin
alle domeinen van het maatschappelijk leven
sport, spel, beroep, ontspanning, .
28voorbeeld-1
fietsertijdens een donkere regenachtige nacht
rijdt een fietser op een niet verlichte baan een
voetganger aan die rechts van de baan wandelde in
dezelfde rijrichting als de fietser.Er was geen
voet- of fietspad.De voetganger was in donkere
kledij, zodat hij moeilijk zichtbaar was.
29voorbeeld-1
fietser en voetganger1. zijn er wettelijke
bepalingen die moeten nageleefd worden? Zo ja,
werden ze nageleefd?2. zijn er bijzondere
voorzichtigheids normen die in concreto moeten
nageleefd worden? Zo ja, werden ze nageleefd?
30voorbeeld-2
plattelandsdokterarbeidersgezin (vader, moeder,
2 kinderen) doet in februari 1967 een nachtelijk
beroep op hun vaste huisarts? (1) moeder in
convulsieve comateuze toestand? (2) 1 uur later
vader overleden? (3) 1 uur later dochter in
coma eerste diagnose voor moeder epilepsie
jacksoniënnetweede diagnose voor vader subiete
dood uit verdrietderde diagnose dochter
voedselvergiftiging
31voorbeeld-2
plattelandsdokter bijkomende gegevens1. vader
en moeder hadden een slaapkamer op de
gelijkvloers aan de straatkant waar een kachel
stond, waarvan de trokregelaar gesloten was.
Wanneer de dokter de eerste maal wordt opgeroepen
was de moeder door haar familie overgebracht naar
een bed op de eerste verdieping waar geen kachel
aanwezig was. De dokter had de moeder kort
voordien verzorgd voor een ongeval.2. wanneer de
dokter de tweede maal wordt opgeroepen om de dood
van de vader vast te stellen, was het lijk ook
reeds overgebracht naar de eerste verdieping,
zodat de arts nooit werd geconfronteerd met enige
vuuraard3. na de derde oproeping loopt het huis
vol mensen pastoor, buren, .
32voorbeeld-3
chiro-bivak in Barvauxleiding fabriceerde
transportkar op basis van 2 wielassen van een
afgedankt autovoertuig voor het transporteren van
kampmateriaal, zoals water enz.wordt gebruikt om
een, bij wijze van spel, een zelf gemaakt vlot
naar de Ourthe te brengen tijdens transport bij
een afdaling springen kinderen op de kar, kar kan
niet meer bestuurd wordeneen leider trekt de kar
naar graskant 2 licht gekwetsten, 1 zwaar
gekwetste en 1 dode
33voorbeeld-3
chiro-bivak in Barvaux1. heeft de chiro-leiding
een fout gemaakt omdat ze toegelaten heeft dat
een dergelijk gevaarlijk tuig tijdens het spelen
werd gebruikt?Wie is de chiro-leiding?2. heeft
de chiro-leider die de groep begeleidde een fout
gemaakt door de kinderen toe te laten plaats te
nemen op de kar?3. heeft de chiro-leider, die de
kar in de gracht heeft getrokken, om de snelheid
te breken (en dus grotere ongevallen te
voorkomen), een fout gemaakt?
Vertoont het enig belang te weten dat de zondag
voordien, tijdens de bezoekdag van de ouders, de
ouders in aanwezigheid van de leiding en de
kinderen zich amuseerden door met de kar steeds
de helling af te bollen?
34c - afwijking
in enkele bijzondere wetten wordt uitdrukkelijk
bepaald dat bepaalde personen slechts
aansprakelijk zijn voor de schade aangericht door
hun zware fout of door herhaalde lichte fouten
voor wie geldt deze regeling?
a. arbeiders en bedienden art. 18 AOWb.
ambtenarenc. politied. militairen
35d - bewijs
- regel slachtoffer moet het bewijs leveren dat
de dader die handeling heeft gesteld. Dit mag
bewezen worden met alle middelen van recht - uitzondering de wetgever vermoedt een fout en
de dader kan proberen te bewijzen dat hij geen
fout heeft gemaakt.voorbeeld vader en moeder
zijn aansprakelijk voor de fouten van hun
minderjarig kind
36 2 dader
dader moet enkel de gevolgen dragen van zijn
daden indien hem schuld treft
regel
Voor een normaal volwassen persoon wordt ervan
uitgegaan dat hij schuld draagt voor zijn
daden.Indien iemand beweert niet schuldig te
zijn, dient hij de afwezigheid van schuld te
bewijzen.
37afwezigheid van schuld
minderjarigekrankzinnigen
- geen schuldbewustzijnschuldvraagstukken bij
- rechtspersonen
- overmacht
- exoneratie
38a - minderjarige
personen die onderscheid tussen goed en kwaad
kennen in de regel vanaf ca 7 jaar
39b - krankzinnige
niet aansprakelijkbillijkheidsgrond 1386bis B.W.
1935
40c - overmacht
als automobilist rij je voorzichtig op de baan,
plots schuif je weg en rij je een voetganger aan
- er lag een olievlek op de rijweg, die je als
chauffeur niet kon waarnemen
41d - exoneratie-1
partijen kunnen overeenkomsten sluiten waarbij ze
afwijken van de wettelijke regeling voor het
vergoeden van schade deze overeenkomst noemt men
een exoneratie of een ontlasting van
aansprakelijkheid
42exoneratie-2
1. exoneratie is principieel geoorloofdart. 1382
B.W. is immers van aanvullend recht 2. exoneratie
is niet geoorloofd voor eigen bedrog of eigen
zeer zware foutdeze regel is van openbare
orde 3. deze overeenkomst moet geldig en bindend
zijn 4. exoneratieclausule wordt beperkend
uitgelegd
43exoneratie-3
je vraagt een (onhandige) vriend om je te komen
helpen bij het schilderen van je voorgevelde
behulpzame vriend wil wel helpen, maar deelt je
mee dat hij niet bereid is in te staan voor de
eventuele schade die hij zou berokkenen door zijn
onhandigheid door zijn onhandigheid kiepert hij
een kilo knalrode verf over je nieuwe sportwagen,
waarvan het dak openstond .
44B. Schade
watsoortenbewijsbegroting
45 a - wat is schade
een vergelijking van de toestand van het
slachtoffervóór het ongevalmet de situatienà
het ongeval
46 b- soorten schade
- aantasting van het patrimonium
- rechtstreeks (vernieling, uitgaven, .)
- onrechtstreeks derving inkomsten, hulp van een
derde, gemiste kans . - aantasting van de persoon
- fysieke aantasting letsels, invaliditeit, dood
- pijn en smart
- verlies van een kans
47 c - bewijs van de schade
- bewijslast rust op het slachtoffer
48d - begroting van de schade
Wat is schadebegroting? exact berekenen van
de omvang van de schadehet slachtoffer moet in
dezelfde toestand gebracht worden alsof er geen
onrechtmatige daad plaats vond
49begroting van de schade
1. Schadebegrotingstechnieken
expertisevergoeding van gebruikte voorwerpen
(vetustiteit)lichamelijke schadeinkomstenschade
morele schadeex æquo et bonovervroegde
uitgavedisconto bij eenmalige uitbetaling
schadevergoedingstabellen
50begroten van de schade
2. op het tijdstip van de uitspraak3. intrest4.
voorschotten5. invorderingskosten
gerechtskosten, honoraria advocaat en
invorderingskosten
51C. Causaal verband
- wat
- onduidelijkheid
- meerdere oorzaken
- fout dader én slachtoffer
521- wat
er zou geen schade zijn indien er geen fout
wasde fout is de conditio sine qua non voor de
schade
53voorbeeld
midden in de nacht belt je iemand op (om hem te
pesten) met het verzoek je dringend te komen
helpen omdat je zogezegd een ongeval is
overkomen.Op weg naar u, verongelukt die
persoon- ben jij als oproeper aansprakelijk?ind
ien je die persoon niet had opgebeld, zou hij
thuis zijn gebleven zodat hij geen geen ongeluk
zou gehad hebben
542 - onduidelijke oorzaak
om na te gaan of een bepaalde fout de oorzaak is
van de schade vervangt men het fout-element door
een niet-fout, indien de schade zich toch
voordoet is het foutieve gedrag niet de oorzaak
van de schade vb.1. 17-jarige veroorzaakt een
verkeersongeval achter het stuur 2. sproeien met
verboden producten
hypothetisch rechtmatig alternatief
553 - meerdere oorzaken -1
indien er meerdere fouten de oorzaak uitmaken van
een ongeval, wordt elke fout als een zelfstandige
oorzaak aangezien voorbeeld een voetganger wordt
tegelijkertijd aangereden door een autovoertuig
en een bromfietser, die beiden een voorrangsregel
negeerdenze zijn beiden volledig aansprakelijk
equivalentieleerléquivalence des conditions
56equivalentieleer-2
toepassingen
1 meerdere oorzaken2 gevoeligheid voor
schade
elke oorzaak is een volwaardige oorzaak en brengt
volledige aansprakelijkheid mee
indien schade ontstaat door fout én door de
bijzondere gevoeligheid voor schade, speelt dit
laatste niet mee
57equivalentieleer-3
3 onmiddellijke en middellijke
oorzaak vuurwerk aan 16 jarige ontwijken van
een ongeval verwijderde oorzaak is een
oorzaak4 aanleiding en oorzaak aanleiding is
geen oorzaak5 het feit dat er schade ontstaat,
hoeft niet noodzakelijk te zijn
58equivalentieleer-4
beperkingen
- zelfstandige tussenfout wat?
- juridische onderbreking van causaal
verband werkgever levensverzekering Cass. 19
februari 2001
594 - fout van dader én slachtoffer
het foute gedrag van slachtoffer is mede de
oorzaak van de schade
- regel
- aanvaard risico
- schadeperkingsplicht
60 1 regel
REGEL
verdeling van aansprakelijkheid
de schade moet langs beide zijden begroot
wordende rechter bepaalt het aandeel van elk van
de partijen
61 2 aanvaard risico
- al dan niet fout gedrag van het slachtoffer-
dat geen oorzaak is van het ongeval- maar wel
wijst op de aanvaarding van de schade
verlies of vermindering van het recht op
schadevergoeding
62 3 schadebeperkingsplicht
eenmaal de schade is toegebracht moet het
slachtoffer in redelijkheid alles doen om de
schade te beperken
63IV.- Kwalitatieve aansprakelijkheid
personen worden aansprakelijkniet omwille van
hun eigen foutief gedrag,maar omwille van hun
hoedanigheid (qualité), zoals bijv. in hun
hoedanigheid van vader, moeder, eigenaar van een
onroerend goed .
- voor de fouten van iemand anders
- voor dieren
- voor zaken
64?voor de fouten van anderen
algemene regels -1
- aansprakelijk alleen voor eigen fout, behalve
wanneer de wet het anders bepaalt (3
gevallen)1 vader, moeder 2 onderwijzer
3 aansteller - grondslag hetzij op grond van vermoeden van
fout (omdraaiing bewijslast)hetzij op grond van
risico (dekkingsverplichting)
65?voor de fouten van anderen
algemene regels -2
- dader blijft onverkort aansprakelijk
- de derde-aansprakelijke is enkel aansprakelijk
na objectieve fout dader - dader én derde-aansprakelijke zijn cumulatief
aansprakelijk - de derde-aansprakelijke, die betaalt, kan de
betaalde vergoeding terugvorderen van dader, maar
niet v.v.
66vader en moeder
1384,2
niet stiefouders broer,
zus voogden grootouderswel adoptieouders
- enkel vader en moeder
- voor de fouten
- van minderjarige kinderen
van 0 tot 18 jaarthuis of niet
67vader en moeder
vader moeder
A
slachtoffer kiest
kind, indien 7j
B
de schuldenaar is verschillend bij A en B
A op het vermogen van vader en/of moederB op het
vermogen van het kind
68vader en moeder
1384,2
- ontheffing van aansprakelijkheid vader of moeder
regel vader én moeder zijn steeds aansprakelijk,
tenzij de rechter ze vrijstelt op hun
vraag vrijstellingze konden de feiten niet
verhinderenze hebben goede opvoeding gegeven
69onderwijzers
1384,4
- onderwijzers
- voor schade aangericht door leerlingen
- onder hun toezicht
- aan derden
- behoudens tegenbewijs
70aanstellers-1
1384,3
wat zijn aanstellers?zij die werk laten
uitvoeren in ondergeschikt verband
- aanstellers
- voor schade aan derden
- door aangestelden
- tijdens of n.a.v. de dienst
- zonder mogelijke ontheffing
arbeidersbediendenmedewerkersniet aannemers
71implicatie voor personen met bijzondere
aansprakelijkheidsregeling
aanstellervoor elke fout
slachtoffer
persoon met bijz. statuutvoor zware fout
De terugvordering tegen personen met bijz.
statuut door de opdrachtgever is enkel mogelijk
bij zware fout of herhaalde lichte fout
72? aansprakelijkheid dieren - 1
1385
regel
- eigenaar resp. bewaarder is altijd
aansprakelijk - voor de schade door zijn dieren aangericht
- zonder ontheffingsmogelijkheid op grond van
afwezigheid van een fout
73? aansprakelijkheid dieren
1385
de eigenaar kan vrijgesteld worden van zijn
aansprakelijkheid indien
één van de voorwaarden niet vervuld is hij is
geen eigenaar of bewaarder schade niet
veroorzaakt door het dierbij overmachtingeval
van fout van het slachtoffer indien fout enige
oorzaak is geen aansprakelijkheid
eigenaar indien fout slachtoffer mede-oorzaak is
alleen voor abnormaal gedrag van dier
74? aansprakelijkheid zaken-1
1386
A. Instorting van gebouwen
- eigenaar is aansprakelijk
- voor de schade aan derden
- door instorting van gebouw
- omwille van gebrek in de bouw of in het
onderhoud - ontheffing overmacht (storm wind 120 km/u ?)
75? aansprakelijkheid zaken-2
1386
instorting van gebouwen
- op een zomerse dag krijg je bij het wandelen een
dakpan op je hoofd - je viert een liefdadigheidsfeest in een
parochiecentrum en het dak stort in
76? aansprakelijkheid zaken-2
1384,1
B. Schade door gebrekkige zaken
hij die voor eigen rekening instaat voor de zaak
eenvoudige en complexe zaken stoel spoorwegoverg
ang
77? aansprakelijkheid zaken-3
- die gebrekkig is
- staat in voor de schade
intrinsiek kenmerk van de zaak zelfextern
element aan de zaak, waardoor ongeschikt
1384.1 een voorbeeld van inwerking rechtspraak
78? aansprakelijkheid zaken-4
productaansprakelijkheid
speciale regeling voor lichamelijke
schade schade aan privé-goederen wanneer door
gebrek in product schade ontstaat is producent
aansprakelijk, eventueel leverancier
79V. - Zwakke weggebruiker
- de verzekeraar van de automobilist
- vergoedt de lichamelijke en kledijschade
- van zwakke weggebruiker
- na verkeersongeval
- tussen zwakke en niet-zwakke weggebruiker
Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds
80VI.- Herstelplicht
zoveel mogelijk terugplaatsen in de toestand
voordien (idemniteitsbeginsel)volledig, doch
nooit meer dan de schade
regel
kenmerken
1. ongeacht of de schade hersteld wordt of
niet2. schadevergoeding mag vrij door
slachtoffer gebruikt worden3. rechter mag
bestemming schadevergoeding niet bepalen4.
herstelkosten mogen niet disproportioneel hoger
zijn dan vervangingswaarde
81VII.- Misdrijven en schade
- elk misdrijf is ook een onrechtmatige daad(niet
omgekeerd) - het onopzettelijk toebrengen van letsels of
veroorzaken van de dood is steeds een misdrijf
(art. 420 en 418 Sw.) - hoe vergoeding bekomen bij schade ingevolge
misdrijf 2 mogelijkheden
82misdrijven en schade
burgerlijke proces
strafproces
het slachtoffer stelt zich burgerlijke partij
tijdens het strafproces tegen dader- snel (?)-
goedkoop
het slachtoffer start op eigen initiatief een
procedure voor de burgerlijke rechter- duurt
lang- is duur
Commissie hulp slachtoffers
83VII- Schade en verzekering
Aansprakelijkheidsverzekering art. 77-90
door betaling van een premie draagt de
verzekeringsmaatschappij het risico
(risicospreiding)
1. familiale verzekering (K.B. 12 januari
1984)2. WAM3. professionele aansprakelijkheidsve
rzekering4. jeugdverzekering,
verhouding verzekerde verzekeraar slachtoffe
r
84VIII- wat hebben we vandaag op school geleerd?
5 regels
1. het onderscheid wet -- recht2. het verschil
tussen norm -- regel3. de uitdrukking de
rechter past de wet toe4. de wederzijdse
beïnvloeding recht -- maatschappelijke inzicht5.
recht en rechtvaardigheid
85even oefenen
twee gevallen vergelijken
geval 1
twee dames gaan reeds jaren ononderbroken
omstreeks 1400 u koffie en tee drinken (steevast
met 2 stukjes gebak) in de patisserie Vindevogel,
Brabantdam Gentéén van de dames komt om in een
verkeersongeval door de fout van de
autobestuurderkan R. Vindevogel schadevergoeding
vragen aan die bestuurder omwille van de schade
die hij lijdt?
86twee gevallen vergelijken
geval 2
een ongeschoeide bruine pater komt om in een
verkeeersongeval door de schuld van een
autobestuurderkan het klooster schadevergoeding
vragen aan de bestuurder de specialiteit van die
pater was het ophalen bij gelovigen van giften
voor goede werken hij haalde ca. 100.000,- op
per jaar op (4.000.000,- fr jaren 1978)