GWIAZDOZBIORY

1
GWIAZDOZBIORY
2
   Gwiazdozbiory to zupelnie przypadkowe
ugrupowania gwiazd. Poniewaz gwiazdy
przemieszczaja sie na niebie, totez dzis
gwiazdozbiory wygladaja inaczej niz sto tysiecy
lat temu i beda wygladaly inaczej za sto tysiecy
lat. Wyglad gwiazdozbiorów zmienia sie i z tego
powodu, ze jedne gwiazdy znikaja, a w innych
miejscach nieba pojawiaja sie nowe.         Cale
nasze niebo zostalo podzielone na 88
gwiazdozbiorów. Kazdy z nich ma wlasna nazwe w
jezykach poszczególnych narodów, jak na przyklad
w polskim Woznica, Orzel, Panna, Zagiel itd. Ale
astronomowie na calym swiecie uzywaja nazw
lacinskich (Auriga, Aquila, Virgo, Vela itd.).
        Jasne lub ciekawe gwiazdy maja wlasne
imiona, jak na przyklad Syriusz, Gwiazda
Polarna, Proxima Centauri, Strzala Barnarda itd.
Najczesciej jednak gwiazdy w gwiazdozbiorach
oznaczamy malymi literami alfabetu greckiego .
Kolejnosc liter w alfabecie odpowiada zarazem
jasnosci gwiazd. Wielkimi literami alfabetu
lacinskiego, poczynajac od litery R, oznacza sie
gwiazdy zmienne.
3
     Komety, planety i ich ksiezyce, gwiazdy i
inne obiekty w przestrzeni kosmicznej, które
widzimy na niebie, sa cialami realnymi. Mozemy
mierzyc ich jasnosc, okreslac barwe, mase, sklad
chemiczny, wlasciwosci fizyczne, ruch w
przestrzeni i odleglosc. Z gwiazdozbiorami jest
inaczej.         Poczatkowo gwiazdozbiorem lub
konstelacja nazywano wyrazna grupe jasnych
gwiazd, które nasi przodkowie utozsamiali w
swoich wyobrazeniach z ksztaltami róznych
postaci, zwierzat i rzeczy. Mniej odznaczajace
sie czesci nieba nie nalezaly do zadnego
gwiazdozbioru. Dzis pojecie gwiazdozbioru ma
nieco inne znaczenie. Rozumiemy przez nie scisle
ograniczony fragment nieba, w którym zazwyczaj
znajduje sie wyrazna grupa gwiazd. Taka definicja
jest jednoznaczna, co ma istotne znaczenie przy
sporzadzaniu map nieba. Poniewaz gwiazdozbiory
ulatwiaja orientacje na niebie, uzywamy ich do
dzis wraz z tradycyjnymi nazwami.         Gwiazdy
w gwiazdozbiorach w zdecydowanej wiekszosci
przypadków nie sa ze soba w zaden sposób
powiazane. Swoja przynaleznosc do danego
gwiazdozbioru zawdzieczaja jedynie temu, ze sa
widoczne na tle okreslonej czesci nieba. W
rzeczywistosci gwiazdy znajduja sie wzgledem nas
w róznych odleglosciach i poruszaja sie w róznych
kierunkach z róznymi predkosciami. W danym
momencie te same gwiazdy tworza dla obserwatora
na Ziemi odmienny uklad niz dla jakiegos
hipotetycznego obserwatora znajdujacego sie w
innym ukladzie planetarnym.
4
PODZIAL GWIAZDOZBIORÓW
Gwiazdozbiory okolobiegunowe pólnocne
Gwiazdozbiory zimowe
Gwiazdozbiory wiosenne
Gwiazdozbiory letnie
Gwiazdozbiory jesienne
Gwiazdozbiory okolobiegunowe poludniowe
WYJSCIE
5
    Z pólnocnych gwiazdozbiorów okolobiegunowych
wyróznia sie Wielka Niedzwiedzica, zwana u nas
Wielkim Wozem. Totez kazdy, kto chce sie zapoznac
z niebem gwiazdzistym, koniecznie musi zapamietac
jego ksztalt. Najjasniejsze gwiazdy tego
gwiazdozbioru przypominaja bryczke lub wóz konny
ze zlamanym dyszlem. W czasie majowych wieczorów
widzimy go wysoko nad glowa. Mapka nieba pozwoli
wam go latwo odnalezc.          Dyszel Wielkiego
Wozu skierowany jest ku Arkturowi, najjasniejszej
gwiezdzie Wolarza, a dalej w tym samym kierunku
znajduje sie gwiazda Klos Panny, która obserwowal
Mikolaj Kopernik badajac zjawisko precesji.
Przedluzajac zas linie laczaca kola Wielkiego
Wozu (Merak i Dubhe) natrafimy na Gwiazde Polarna
w gwiazdozbiorze Malej Niedzwiedzicy (Maly Wóz).
Wskazuje ona pólnoc i dlatego ma duze znaczenie
przy wyznaczaniu kierunków stron swiata w nocy. Z
jej pomoca latwo odnajdziemy gwiazdozbiór
Kasjopei, który blisko niej, naprzeciw Wielkiego
Wozu. Gwiazdozbiór ten ma ksztalt litery W lub
rozstawionego M, zaleznie od tego, kiedy go
obserwujemy.         Miedzy Mala Niedzwiedzica a
Kasjopea Znajduje sie Cefeusz. Jest to malo
rzucajacy sie w oczy gwiazdozbór i do odszukania
jego glównych gwiazd musimy sie posluzyc
gwiazdami sasiednich gwiazdozbiorów, jak na
przyklad alfa i beta Kasjopei. Przedluzajac
bowiem linie laczaca obie te gwiazdy natrafimy na
alfe Cefeusza, a z jej pomoca latwo juz
odnajdziemy pozostale gwiazdy tego
gwiazdozbioru.         Wokól pólnocnego bieguna
nieba wije sie gwiazdozbór Smoka. Ma on wyrazna
glowe, z której wybiega dlugi rzad slabych
gwiazd. Po jego przeciwnej stronie lezy
gwiazdozbiór Zyrafy, rowniez skladajacy sie tylko
z niepozornych gwiazd.  
6
Gwiazdozbiory okolobiegunowe
Ursa Maior
Ursa Minor
Cassiopeia
Cepheus
Draco
Camelopardalis
Lynx
7
WSTECZ
8
WSTECZ
9
WSTECZ
10
WSTECZ
11
WSTECZ
12
WSTECZ
13
WSTECZ
14
      Najpiekniej wyglada niebo podczas dlugich
zimowych nocy. Firmament jest wtedy ciemniejszy i
widac na nim wiele pieknych gwiazdozbiorów. Lecz
najpiekniejszy ze wszystkich jest bez watpienia
Orion. Latwo go odnajdziemy za pomoca
umieszczonej powyzej mapki. W srodku miedzy
czerwonawa Betelgeuse w górze a niebieskawym
Rigelem w dole znajduje sie Pas Oriona,
skladajacy sie z trzech niebieskich gwiazd.
Jezeli go przedluzymy, to posuwajac sie w jednym
kierunku natrafimy na Aldebarana w Byku, a
wdrugim - na Syriusza w Wielkim Psie. Linia
laczaca Rigela z Betelgeuse biegnie w kierunku
Blizniat (Kastora i Polluksa). Natomiast linia
laczaca Bellatrix (g Ori gamma ) z Betelgeuse
skierowana jest w kierunku Procjona w Malym Psie.
Najjasniejsze gwiazdy nieba zimowego tworza
szesciokat, którego srodek stanowi Betelgeuse a
na wierzcholkach znajduja sie kolejno Aldebaran,
Kapella w Woznicy, Kastor z Polluksem, Procjon i
Syriusz.         Droga Mleczna zima nie jest tak
jasna, jak latem. Jej srebrzysty pas ciagnie sie
od Kasjopei poprzez Perseusza, Woznice, Bliznieta
az do Jednorozca. Na poludnie od Oriona widzimy
Zajaca, Golebia i Rylec. Na poludnie zas od Byka
lezy wijaca sie rzeka Erydan i maly gwiazdozbiór
Piec.
15
Gwiazdozbiory zimowe
Orion
Canis Maior
Taurus
Auriga
Gemini
Perseus
Lepus
Fornax
Canis Minor
Monoceros
Eridanus
WSTECZ
Columba
16
WSTECZ
17
WSTECZ
18
WSTECZ
19
WSTECZ
20
WSTECZ
21
WSTECZ
22
WSTECZ
23
WSTECZ
24
WSTECZ
25
WSTECZ
26
WSTECZ
27
WSTECZ
28
  W orientacji na wiosennym niebie duza usluge
odda nam trójkat utworzony z trzech jasnych
gwiazd bialo-zóltego Regulusa w Lwie,
niebieskawej Spicy w Pannie i pomaranczowego
Arktura w Wolarzu.         Wolarz Lew i Panna sa
najwyrazniejszymi gwiazdozbiorami wiosennymi i
latwo je zapamietac. Pod dyszlem Wielkiego Wozu
znajdziemy Psy Goncze , a miedzy nimi a Panna
ujrzymy male skpienie slabych gwiazd - Warkocz
Bereniki . Pod Lwem, Panna i Waga ciagnie sie po
niebie Waz Wodny z glowa skierowana ku pólnocy.
Miedzy zas Panna a Wezem Wodnym znajdziemy Kruka
i nachylonu ku niemu Puchar. Pod Wezem Wodnym
znajduje sie Kompas, Pompa i najwyzsza czesc
Centaura. Na wschód od Wolarza jest Korona
Pólnocna, na zachód zas od Lwa widzimy Malego Lwa
, a na poludnie - Sekstans.
29
Gwiazdozbiory wiosenne
Leo
Virgo
Cancer
Bootes
Hydra
Pyxis
Antila
Sextans
Corvus
Corona Borealis
Canes Venatici
Coma Berenices
Crater
WSTECZ
Leo Minor
30
WSTECZ
31
WSTECZ
32
WSTECZ
33
WSTECZ
34
WSTECZ
35
WSTECZ
36
WSTECZ
37
WSTECZ
38
WSTECZ
39
WSTECZ
40
WSTECZ
41
WSTECZ
42
WSTECZ
43
Wyglad gwiazdzistego nieba zmienia sie w kazdym
miesiacu. Niektóre gwiazdozbiory zachodza,
podczas gdy inne wschodza. Jezeli ogladamy te
sama czesc nieba o jednakowej godzinie wieczorem,
to po uplywie jednego miesiaca stwierdzimy, iz
gwiazdozbiory pzresunely sie o 30 stopni na
zachód.         Lato, okres wakacji, jest
wyjatkowo dogodne do obserwacji nieba. Wprawdzie
noce wówczas sa krótkie, ale za to cieple, a
Droga Mleczna swieci w pelnej krasie. Jej
srebrzysty pas rozposciera sie na sklepieniu
nieba wysoko nad poludniowym horyzontem i ginie
gdzies po jego pólnocnej stronie. W pasie Drogi
Mlecznej znajdziemy wyrazny trójkat letni. Jego
wierzcholki tworza trzy jasne gwiazdy Deneb w
Labedziu, Altair w Orle i Wega w Lutni.
Gwiazdozbiór Labedzia ma ksztalt krzyza, dlatego
tez czesto nazywa sie go Krzyzem Pólnocy. Jezeli
raz przedluzymy odleglosc Deneba od Wegi, to
posuwajac sie w tym kierunku natrafimy na
charakterystyczny kwadrat Herkulesa Przedstawia
on odwrócona litere K. W poludniowej czesci Drogi
Mlecznej znajduja sie dwa gwiazdozbiory
zwierzyncowe. Przy zachodnim jej brzegu jest
Skorpion z nadolbrzymem, czerwonym Antaresem, a
we wschodniej czesci, gdzie jej pas jest
najjasniejszy, lezy gwiazdozbiór Strzelca. Daleko
za gwiazdami tej konstelacji znajduje sie srodek
Galaktyki, dostepny do obserwacji tylko na falach
radiowych. Na wschód od Strzelca pod Orlem
znajdziemy niewyrazny gwiazdozbiór zwierzyncowy
Koziorozca. W pasie Zodiaku miedzy Skorpionem a
Panna jest Waga. Miedzy zas Herkulesem a
Skorpionem rozciaga sie rozlegly Wezownik i Waz.
Wysoko nad zachodnim horyzontem znajduje sie
Wolarz, ku któremu skierowany jest dyszel
Wielkiego Wozu. Miedzy Wolarzem a Herkulesem
znajdziemy maly, lecz regularny gwiazdozbór
Korony Pólnocnej . Za zachodni horyzont zachodzi
Panna. A w obszarze nieba miedzy Orlem a
Labedziem sa trzy drobne gwiazdozbiory Delfin,
Lis i Strzala. Pomiedzy natomiast Orlem a
Strzelcem jest Tarcza.
44
Gwiazdozbiory letnie
Cygnus
Lyra
Aquila
Vulpecula
Delphinus
Libra
Sagitta
Hercules
Scorpius
Sagittarius
Capricornus
Scutum
Ophiuchus
WSTECZ
Serpens
45
WSTECZ
46
WSTECZ
47
WSTECZ
48
WSTECZ
49
WSTECZ
50
WSTECZ
51
WSTECZ
52
WSTECZ
53
WSTECZ
54
WSTECZ
55
WSTECZ
56
WSTECZ
57
WSTECZ
58
WSTECZ
59
   Jesienne niebo jest dosc ubogie, zwlaszcza gdy
je obserwujemy wieczorem. Mozemy wprawdzie
jeszcze zobaczyc Labedzia, Orla i Lutnie, ale juz
nisko nad zachodnim horyzontem. Na pólnocnym
zachodzie rozciaga sie Herkules, a Orion jeszcze
nie wzeszedl. Nad wschodnim horyzontem
odnajdziemy Byka i rzucajace sie w oczy Plejady.
Nisko nad pólnocnym horyzontem znajduje sie
Wielki Wóz , który nigdy nie zachodzi, Kasjopee w
ksztalcie litery W mamy niemal nad
glowa.         Wyraznym ugrupowaniem gwiazd,
wedlug którego mozemy sie orientowac na jesiennym
niebie, jest czworokat utworzony z gwiazd alfa,
beta i gamma Pegaza oraz alfy Andromedy.
Razem z gwiazdami beta i gamma Andromedy oraz
z Algolem w Perseuszu tworzy on uklad podobny do
Wielkiego Wozu. Pod Andromeda znajduja sie
Trójkat i Baran. Otwarta litera V w
poludniowo-wschodnim rogu Pegaza to niewyrazny
gwiazdozbiór Ryb. Wielka czesc nieba poludniowego
zajmuje Wodnik i rozlegly gwiazdozbiór
Wileloryba. Pod Wodnikiem w dobrych warunkach
obserwacyjnych mozemy dostrzec Rzezbiarza i Rybe
Poludniowa .
60
Gwiazdozbiory jesienne
Pisces
Aries
Cetus
Pegasus
Aquarius
Sculptor
Andromeda
Triangulum
Piscis Austrinus
Lacerta
WSTECZ
Equuleus
61
WSTECZ
62
WSTECZ
63
WSTECZ
64
WSTECZ
65
WSTECZ
66
WSTECZ
67
WSTECZ
68
WSTECZ
69
WSTECZ
70
WSTECZ
71
WSTECZ
72
Gwiazdozbiory lezace blisko poludniowego bieguna
dla naszych szerokosci geograficznych znajduja
sie stale pod horyzontem. W poblizu poludniowego
bieguna nie ma zadnej jasnej gwiazdy, która by
jakos wyrózniala biegun poludniowy. W odszukaniu
bieguna pomaga Maly Oblok Magellana i Krzyz
Poludnia. Jezeli linie laczaca g  Cru gamma z
Malym Oblokiem Magellana podzielimy na trzy równe
czesci, to w jednej trzeciej odleglosci od obloku
znajdziemy biegun poludniowy. Mozna go tez
odnalezc biorac pod uwage oba Obloki Magellana,
gdyz biegun poludniowy tworzy wraz z nimi
równoboczny trójkat.         W poludniowej czesci
Drogi Mlecznej znajduje sie Krzyz Poludnia. Na
pólnoc od niego rozciaga sie rozlegly Centaur, a
na poludniu - Mucha. Przy gwiezdzie Toliman (a
Cen alfa ) leza dwa niepozorne gwiazdozbiory
Cyrkiel i Trójkat Poludniowy. Do poludniowej
czesci pasa Drogi Mlecznej siega wielki
gwiazdozbiór Okretu Argo (Argo Navis). Jest on
tak wielki, ze trzeba bylo go rozdzielic na trzy
samodzielne gwiazdozbiory Kil, Rufe i Zagiel. W
Drodze Mlecznej pod Skorpionem znajdziemy Wilka,
Wegielnice oraz Oltarz.         Dla latwiejszej
orientacji na poludniowym niebie sluzy linia
laczaca trzy jasne gwiazdy Kanopus (a Car alfa
), Achernar (a Eri alfa ) i Fomalhaut (a PsA
alfa ). Leza na niej gwiazdozbiory Malarz,
Zlota Ryba  z Wielkim Oblokiem Magellana, Siec,
Zegar, Feniks i Rzezbiarz. Blisko poludniowego
bieguna znajduje sie gwiazdozbiór Oktant, Rajski
Ptak, Maly Waz Wodny Tukan z Malym Oblokiem
Magellana, Góra Stolowa, Indianin i Kameleon.
Latwo takze odnalezc gwiazdozbiór Pawia
poszukujac najjasniejszej, samotnej gwiazdu a 
Pav alfa (Peacock). Jest to jeden z calej grupy
gwiazdozbiorów noszacych nazwy ptaków.
73
Gwiazdozbiory poludniowe
Telescopium
Carina
Apus
Lupus
Microscopium
Musca
Indus
Ara
Hydrus
Pictor
Mensa
Octans
Volans
Norma
Chamaeleon
Circinus
Pavo
Dorado
Tucana
Phoenix
Horologium
Centaurus
Reticulum
Puppis
Grus
Crux
Corona Australis
WSTECZ
Vela
Triangulum Australe
74
WSTECZ
75
WSTECZ
76
WSTECZ
77
WSTECZ
78
WSTECZ
79
WSTECZ
80
WSTECZ
81
WSTECZ
82
WSTECZ
83
WSTECZ
84
WSTECZ
85
WSTECZ
86
WSTECZ
87
WSTECZ
88
WSTECZ
89
WSTECZ
90
WSTECZ
91
WSTECZ
92
WSTECZ
93
WSTECZ
94
WSTECZ
95
WSTECZ
96
WSTECZ
97
WSTECZ
98
WSTECZ
99
WSTECZ
100
WSTECZ
101
WSTECZ
102
WSTECZ
103
Zródlo
http//gwiazdozbiory.eulersoft.com.pl http//space
guide.hit.bg/ http//pl.wikipedia.org/wiki/Konstel
acja http//www.universe.int.pl Autorem
prezentacji jest Bartek Murawski, klasa 1B