DIVAN EDEBIYATI

1
DIVAN EDEBIYATI
2
Divan edebiyati Türklerin Islam dinini
benimsemelerinden sonra ortaya çikan yazili
edebiyattir. Arap ve Fars edebiyatinin etkisi
altinda gelismistir. Bu etki Arapça ve Farsça
sözcüklerin Türkçeye girmesinin yani sira, bu
dillerin anlatim biçimlerinin benimsenmesiyle de
kendini gösterir. Divan edebiyati denmesinin
nedeni, sairlerin siirlerini divan denen el
yazmasi kitaplarda toplamis olmalaridir. Kur
an-i Kerimin Arapça olmasindan dolayi pek çok
toplumun kültür dili degisime ugradi. Iranlilar,
9.yüzyilda edebiyat ürünlerini, Yeni Farsça diye
adlandirilan bir dille vermeye basladilar. Iran
edebiyatinin ürünlerinden Türk edebiyati büyük
ölçüde etkilenmistir. Öte yandan Anadoluda
kurulan Türk devletleri, resmi yazisma dili
olarak Arapça ve Farsçayi kullandilar. Bu durum
edebiyat dilinin degismesine yol açti. Özellikle
saray çevresindeki sairler ve yazarlar,
yapitlarini Arapça ve Farsça yazmaya basladilar.
Osmanli devleti döneminde Arapça ve Farsça nin
yogun etkisinde kalmis olan Osmanlica dili divan
edebiyatinda kullanilan ana dildir. Divan
edebiyati saray-medrese-konak çevresinde
toplanan aydin bir toplulugun edebiyatidir. Divan
Edebiyatina Yüksek Zümre Edebiyati ,
Havas Edebiyati , Klasik Türk Edebiyati
gibi isimlerde verilir.
3

• DIVAN EDEBIYATININ GENEL ÖZELLIKLERI
• Bu edebiyat temelde bir nazim edebiyatidir.
• Siirde aruz ölçüsü kullanilmistir.
• Asil konu sevgili, tema ise asktir. Bunlar soyut
  olarak islenir, gerçek yasamla pek ilgileri
  yoktur. Genellikle ask, sarap, ölüm, övgü, yergi,
  tabiat ve tasavvuf gibi konular islenir.
• Siirler, aralarinda konu birligi bulunmayan ve
  her biri bagimsiz bir söz olan beyit birimiyle
  yazilmistir. Ayrica nazim birimi olarak dörtlügün
  kullanildigi siir türleri de vardir.
• Tüm sairlerin ortak kullandiklari, mazmun denilen
  kliselesmis, kaliplasmis sözler kullanilir.
• Dil süslü ve sanatlidir. Arapça, Farsça kelime ve
  tamlamalar sikça kullanilir.
• Söz sanatlarina fazlaca yer verilmistir.
• Divan edebiyatinda düzyazi türleri azdir. Tarih,
  tezkire, seyahatname, münseat türlerinde eserler
  verilmistir.

4

• Gazel, kaside, mesnevi, rubai gibi Arap ve Fars
  edebiyatindan alinan nazim sekilleri
  kullanilmistir. Bunun yaninda tuyug ve sarki gibi
  divan edebiyatina Türklerin kazandirdigi nazim
  biçimleri vardir.
• Siirde konu bütünlügü aranmaz, beyit bütünlügü
  önemlidir. Konu her beyitte tamamlanir. Parça
  güzelligi, bütün güzelliginden önemlidir.
• Anlamdan çok söyleyise önem verilir. Ne
  söylendigi degil, nasil söylendigi önemlidir.
  Kafiye göz içindir ve çok önemlidir. Divan
  edebiyatinda genellikle zengin kafiye kullanilir.
• Konu bütünlügü olmadigi için siirlere baslik
  konulmaz. Her siir redifiyle ve türünün adiyla
  anilir.
• Divan edebiyati, insanin iç dünyasina yönelik,
  soyut ve kitabi bir edebiyattir. Siirde gözlemden
  daha çok hayallere yer verilir.
• Yasamdan kopuktur, günlük hayata pek yer
  verilmez.
• Özgün degildir, taklitçidir. Arap ve Fars
  edebiyatlarinin etkisinde gelismistir.
• Divan edebiyati, Islamiyetin gölgesinde gelisen
  bir edebiyattir. Tasavvuf, bu sebeple en çok
  islenen konulardandir.

5
DIVAN SIIRININ KONULARI ve ÖZELLIKLERI Ask
temasi divan siirinin merkezini olusturur. Divan
edebiyati eserlerinde ask-âsik-masuk kalibi her
daim bulunur. Ask uzlasimsaldir yani temel
özellikleri hiç degismez. Mesela bütün asklar tek
yanlidir, âsik hep sever, aci çeker, hiçbir
karsilik görmez, her zaman ondan ayri kalisini
dile getirir ayrica rakipleri de vardir. Sevgili
ise hemen her zaman asiga ilgisiz davranir, onu
tanimamazliktan gelir. Sevgili(masuk) hep bir
sultan, efendi, sahip kimliginde gösterilir.
Sevgili sah, âsik ise kuldur. Divan siirinde
betimlenen sevgili tipi de tektir ve degismez.
Bütün divan sairleri farkli çagrisimlara yol
açabilecek mazmunlar kullansalar da, gerçekte tek
bir tip sevgili imaji çizerler. Bu geleneksel
sevgili tipinin boyu selvi gibi uzun, beli ince,
saçlari uzun ve siyah, yanaklari gül kirmizisi,
gözleri siyah, bakislari kiliç gibi keskin, ok
gibi yaralayicidir. Divan siirinde bütün
sairlerin kullandigi bu tür benzetmelere
mazmun denir. Bu mazmunlari yerli yerinde ve
basarili bir biçimde kullananlar basarili sair
sayilirdi.
6
Divan siirinde ask iki türlü islenmistir.
Dünyevi ask ve ilahi ask . Ask konusu ozanin
dünya görüsüne kosut olarak anlam kazanirdi
(ilahi ask). Tasavvuf yoluna giren ozan için amaç
mutlak güzellik olan Tanriya kavusmaktir. Bu da
ancak maddeden siyrilip benligi yitirmek ve
dervislik yoluna girmekle olur. Ilahi ask maddi
askla baslar. Dünya üstündeki bir güzele asik
olan ozan , dünyanin güzelliklerine asik olan o
zaman, bu durumu soyutlama yoluyla ilahi aska
dönüstürür ve Tanrinin benligine kavusmaya
çalisirdi. Yasamdaki güzellikler ve
güzelligiyle simgelesen kadin, divan siirinde
önemli yer tutar. Dünya nimetlerine bagli divan
edebiyati ozanlari, bu nimetlerden zevk alarak
yararlanmasini bilmisledir. Söz konusu ozanlar
için kadinlar tapilacak biridir güzelligiyle
büyüler, zaman zaman ilgi gösterip zaman zaman
rakipleriyle gönül eglendirerek asigini üzer.
Asik sürekli bir üzüntü içinde kivranip durur,
daha dogrusu platonik askin girdabinda bogulacak
gibi olur ve kadinin benligine kavusmaya
çalisirdi. Divan siirinde yaygin islenen
konulardan biri de dogadir. Ama doga, sairin
hünerini göstermesi için bir araçtir. Çünkü sair,
dogayi kendisinin gördügü gibi degil, önceki usta
sairlerin gözüyle yansitir. Doga, daha çok
kasidelerin ve mesnevilerin konusu olmustur.
7

• DIVAN EDEBIYATI NAZIM SEKILLERI
• Nazim Birimi Beyit Olanlar
• 1.GAZEL
• Güzellikten, asktan ve ask yüzünden çekilen
  acilardan, içkiden söz eden siirlerdir.
• Türk edebiyatina Iran edebiyatindan girmistir.
• Gazelin ilk beyitine matla, son beyitine makta
  denir.
• En güzel beyitine beytül gazel ya da sah beyit
  denir.
• Son beyitte sairin mahlasi yer alir.
• Gazelin beyitleri arasinda konu birligi bulunma
  sarti yoktur. Eger gazelin bütün beyitlerinde
  ayni konu isleniyorsa buna yek-ahenk gazel denir.
  Bütün beyitleri ayni söyleyis güzelligine sahipse
  buna yek-avaz gazel denir.
• Beyit sayisi 5 - 15 beyit arasindadir, ilk beyit
  kendi arasinda kafiyelidir. Sonraki beyitlerde
  ilk dize serbest, ikinci dize birinci beyitle
  kafiyelidir.
• Kafiye düzeni aa, ba, ca, da
  seklindedir.
• Fuzuli, Baki, Nedim bu alanin taninmis
  sairlerindendir. Çagdas edebiyatimizda Yahya
  Kemal gazel tarzini yeni bir anlayisla
  kullanmistir. Gazelin konu bakimindan halk
  edebiyatindaki benzeri , kosma sayilabilir.
• Musammat Gazel Gazelde, dize sonlarindaki
  uyaklardan baska, ortalarinda da uyaklar görülür.
  Bu tür gazellere musammat gazel adi
  verilir.
• Fuzuli rind-i seydadir hemise
  halka rüsvadir
• Sorun kim bu ne sevdadir bu
  sevdadan usanmaz mi

8

• 2.KASIDE
• Din ve devlet büyüklerini övmek amaciyla belirli
  kurallar içinde yazilan uzun siirlere denir.
• Ilk beyitine matla, son beyitine makta denir.
• Sairin mahlasinin bulundugu beyite taç beyit
  denir.
• En az 33, en çok 99 beyit olur.
• Kaside belli bölümler haline yazilir. Bunlar
• Nesip (Tesbib) Bölümü Bahar mevsimi,kis
  manzaralari betimlenir ya da kurban ve ramazan
  bayrami anlatilir.
• Girizgah Bölümü Nesib bölümünden asil konuya
  geçisi ifade eden bir veya birkaç beyittir.
  Nükteli, ince sözler söylenir.
• Mehdiye Bölümü Bu bölümde sair, kimi övecekse,
  onun yüceliklerini siralar.
• Fahriye Bölümü Sair burada kendini ve siiri
  över.
• Tegazzül Bölümü Sair bu bölümde kasideyle ayni
  ölçüde bir gazel yazar.
• Dua Bölümü Methedilen kisi için dua edilir,iyi
  dileklerde bulunulur.
• Kasideler nesib bölümlerinde
  islenen konulara göre bahariye (bahar), iydiye
  (bayram), ramazaniye, sitaiyye (kis), sayfiye
  (yaz) rediflerine göre su kasidesi, günes
  kasidesi gibi isimler alir.

9

• Kasidenin Konularina Göre Adlandirilmasi
• Tevhid Allahin birligini anlatan kasidelerdir.
• Münacat Allaha yalvarip, yakarmak için yazilan
  kasidelerdir.
• Naat peygamberimizi övmek için yazilan
  kasidelerdir.
• Methiye Padisahlari, vezirleri ve devrin ileri
  gelenlerini övmek için yazilan kasidelerdir.
• Mersiye Devlet büyüklerinin ölümünden duyulan
  üzüntüleri anlatan kasidelerdir.
• Hicviye Bir kimseyi yermek amaciyla yazilan
  siirlere denir.

10

• 3.MESNEVI
• Ögüt verici bir olayi anlatan uzun siirlerdir.
• Bu siirlerde savas, ask, tarihi olaylar, din ve
  tasavvuf konulariyla birlikte, çesitli toplumsal
  konular da islenir.
• Mesneviler Divan edebiyatinda bir bakima
  günümüzdeki roman ve hikayenin yerini tutar.
• Beyit sayisi ve konu bakimindan sinirsizdir.
• Her beyit kendi arasinda kafiyelidir.
• Kafiye düzeni aa, bb, cc, dd seklindedir.
• Aruzun kisa kaliplariyla yazilir.
• Bes mesnevinin bir araya gelmesiyle hamse olusur.
• Mevlananin mesnevisi yaklasik 25.700
  beyitten olusmustur. Ünlü Iran sairi Firdevsinin
  Sehnamesi ise yaklasik 60.000 beyittir.
• Süleyman Çelebinin Mevlidi, Seyhinin
  Harnamesi, Nabinin Hayrabati, Fuzulinin Leyla
  ile Mecnunu, Seyh Galipin Hüsn-ü Aski
  edebiyatimizda ünlü mesnevi örnekleridir.

11

• 4.KITA
• Belli bir uyak düzeniyle yazilmis olan, dizeleri
  arasinda ölçü birligi bulunan, herhangi bir
  düsünce ya da duyguyu en az ikiden baslamak
  üzere, en çok on alti beyitte anlatan nazim
  biçimine denir.
• Gazelden farkli olarak matla beyiti bulunmaz.
• xa, xa, xa seklinde kafiyelenir.
• Daha çok toplumsal ve felsefi düsünceler
  anlatilir.

12

• 5.MÜSTEZAT
• Bir uzun bir kisa dizeden olusan nazim seklidir.
• Kisa dizelere ziyade denir.
• Aruzun bir tek kalibiyla yazilir.
• Kafiyelenisi gazel gibidir. Konu olarak gazelle
  aynidir.

13

• Nazim Birimi Dörtlük Olanlar
• 1. RUBAI
• Dört dizelik bir nazim seklidir.
• Kafiye düzeni aaxa seklindedir.
• Sarap, dünyanin türlü nimetlerinden yararlanma,
  hayatin anlami ve hayat felsefesi, ölüm gibi
  konular islenir.
• Kendine özgü 24 kalibi vardir.
• Iranlilara aittir. Rubainin en büyük sairi,
  Iranli Ömer Hayyamdir.
• Türkçe rubailerin en güzel örneklerini Yahya
  Kemal vermistir.

14

• 2.TUYUG
• Dört dizelik nazim seklidir.
• Kafiye düzeni aaxa seklindedir.
• Aruzun sadece Failatün, Failatün, Failün
  kalibiyla yazilir.
• Konu sinirlamasi yoktur.
• En çok ask, onun yüzünden çekilen acilar ve sarap
  için söylenmistir.
• Divan edebiyatina Türklerin kazandirdigi bir
  nazim seklidir.
• Kadi Burhaneddin, Ali Sir Nevai, Nesimi
  tuyuglariyla ünlenmis sairlerimizdendir.

15

• 3.SARKI
• Besteyle okunmak için yazilan dörder dizelik
  bentlerden olusan nazim biçimidir.
• Dörtlük sayisi 3-5 arasindadir.
• Birinci dörtlükte 2. ve 4. , diger dörtlüklerde
  ise 4. dize tekrarlanir. Bu dizelere nakarat
  denir.
• Kafiye örgüsü abab, cccb, dddb seklindedir.
• Türklerin kazandirdigi nazim biçimidir.
• Günlük hayat, ask, sevgi gibi konular islenir.
• Nedim sarki türünün en önemli ismidir.

16

• 4.MURABBA
• Dört dizelik kitalardan olusur.
• Kafiyelenisi aaaa, bbba, ccca seklindedir.
• Genellikle felsefi konular ve ask islenir.
• Tanzimat edebiyatinda Namik Kemal murabba
  örnekleri vermistir.

17

• Nazim Birimi Bent Olanlar
• 1.TERKIB-I BENT
• Her bent 5 ya da 10 beyitten olusur.
• Bentler birbirine vasita beyitlerle baglanir.
• Gazeldeki gibi kafiyelenir.
• Talihten, hayattan sikayet, dini tasavvufi ve
  felsefi düsünceler anlatilir.
• Terkib-i bentlerde her bentten sonra vasita
  beyiti degisir.
• En ünlü ismi Bagdatli Ruhidir.

18

• 2.TERCI-I BENT
• Biçim ve uyak yönünden terkib-i bente benzer.
• Terkib-i bentte degisen vasita beyiti terci-i
  bentte degismez, aynen tekrar edilir.
• Vasita beyitinin aynen tekrarlanmasi bütün
  bentlerde ayni konuyu islemeyi zorunlu kilar.
• Felsefi konular, Allahin kudreti, kainatin
  sirlari, tabiatin zitliklari gibi konular
  islenir.
• En ünlü sairi Tanzimat sairi Ziya Pasadir.

19

• DIVAN EDEBIYATINDA NESIR
• Divan edebiyatinda nesir dili ve üslubu
  bakimindan üç ayri bölümde ele alinabilir
• Sade Nesir Halk için, sade bir dille yazilan
  eserlerden olusur. Temelde konusma dili
  niteligini kaybetmistir. Genel olarak tefsir ve
  hadis kitaplari, din ve tasavvuf konularinda
  yazilanlarla, tarih menakipname ve destan
  niteligi tasiyan eserler bu türdendir. Katip
  Çelebinin bazi eserleriyle Evliya Çelebinin
  Seyahatnamesi buna örnek gösterilebilir.
• Süslü Nesir Ustalik, hüner ve marifet göstermek
  amaciyla, yabanci kelime ve tamlamalarla yüklü
  secilerin kullanildigi, söz sanatlariyla dolu,
  baglaçlarla uzayip giden cümlelerle örülmüs, güç
  anlasilir bir nesirdir. Özellikle dil yönüyle
  halktan tamamiyla kopmustur. Veysi ve Nergisi
  süslü nesir yazarlarimizdandir. Divan
  edebiyatinda nesir türünün karsiligi olarak
  Insa sözü kullanilir. Süslü nesir türündeki
  yazilara ve süslü nesir örneklerinden olusan
  kitaplara münseat adi verilir.

20

• Orta Nesir Halkin konustugu dilden ayrilmis, yer
  yer süslü nesrin nitaliklerini tasimakla beraber
  anlatmak istedigini, anlasilir bir sekilde ortaya
  koyan nesirdir. Ögretici bir amaci olan, bilim ve
  kültür konularinda yazilmis eserlerin çogu orta
  nesir özelligi tasir. Özellikle tarih, gezi,
  cografya ve din kitaplari bu türde yazilmistir.

21

• Divan Edebiyatinda Düzyazi Türleri
• Münseat Degisik konularda yazilan düzyazi
  biçimindeki ürünlerin ya da mektuplarin
  toplandigi kitaplara verilen genel addir. Divan
  edebiyatinda sanatli bir söyleyisle yazilan
  düzyaziya insa , düzyazi yazarina da
  münsi denir.
• Tarih Resmi niteligi olmayan bir türdür.
  Vakayiname Osmanli Devletinin resmi
  tarihidir. Tarih yazana müverih , vakayiname
  yazana da vakanüvis denir.
• Seyahatname (Gezi Yazisi) gezilip görülen
  yerlerin anlatildigi seyahatnamenin en iyi örnegi
  Evliya Çelebinin 10 ciltlik Seyahatname adli
  eseridir.
• Sefaretname Osmanli elçilerinin bulunduklari
  ülkelere ait bilgileri veren yapitlara verilen
  addir. Yirmi sekiz Mehmet Çelebi Efendinin
  Paris Sefaretnamesi adli yapiti ünlüdür.
• Velayetname Velilerin (ermislerin) hayatinin
  anlatildigi eserlerdir.
• Siyer Hz. Muhammedin konu edildigi eserdir.
• Surname Dügün, ziyafet ve senlikleri tasvir eden
  hem düzyazi hem de manzum olarak yazilan
  eserlerdir.
• Tezkire Edebiyat tarihi veya biyografinin divan
  edebiyatindaki karsiligidir.

22

• DIVAN EDEBIYATI NESIR YAZARLARI
• 15.YÜZYIL
• Sehi Bey Hest Behist (Anadoludaki Ilk
  Tezkiredir.)
• Sinan Pasa (1440-1486) Süslü ve sanatli bir dil
  kullanmistir. Türkçe hiç yoktur. Tazarruname en
  önemli eseridir. Maarifname(Nasihatname),
  Tezkiretül Evliya (Evliyalar Tezkiresi),
  Tezkiretül Embiya(Peygamberler Tezkiresi) adli
  eserleri vardir.
• Mercimek Ahmet Kabusnâme (Sade nesirdir.)

23

• 17.YÜZYIL
• Katip Çelebi (1609-1657) Bilime deger veren
  yazar ve düsünürlerimizdendir. Arapça yazdigi
  Kesfüz Zünun adli eserinde, birçok bilim ve
  eser hakkinda bilgi verir. Tarih alaninda
  Fezleke , cografya alaninda Cihannüma ,
  denizcilik alaninda Tuhfetül Kibar fi
  Esfarül Bihar (büyük fetihler ve denizler
  seferi) adli eserleri vardir. Toplumla ilgili
  konularda yazdigi Mizanül Hak (hak
  terazisi) önemli eserlerindendir.
• Evliya Çelebi (1611-1682) Gezilerine Istanbulu
  dolasarak baslamis, bazi görevlerle Anadoluyu,
  komsu ülkeleri Kuzey Afrika ve Avrupaya kadar
  birçok yeri gezmistir. 50 yili asan gezilerini
  izlenimleriyle birlikte Seyahatname adli 10
  ciltlik eserinde anlatir.Seyahatname adli
  eserinde söyleyeceklerini çogunlukla açik,
  anlasilir ama mübalagali bir anlatimla hikaye
  etmistir.
• Naima Naima Tarihi adli eseri vardir
• 18.YÜZYIL
• Yirmi Sekiz Mehmet Çelebi Sefaretname adli
  eseri vardir.

24

• DIVAN EDEBIYATI SANATÇILARI
• 13.YÜZYIL
• Hoca Dehhani Horasan Türklerindendir. 13.yyda
  yasamistir. Anadoluda, Iran edebiyati etkisiyle
  din disi siirler yazmistir. Divan edebiyatinin
  ilk sairi olarak kabul edilir. Siirlerinin en
  önemli temasi asktir. Farsça bir Selçuk Sehnamesi
  yazdigi söylenir.
• Seyyad Hamza Anadoludaki ilk Yusuf u Züleyha
  ona aittir.
• Ahmet Fakih Çarhname adli eseri vardir.
• Sultan Veled Mevlananin oglu ve Mevlevilik
  tarikatinin kurucusudur. Üç ayri divani vardir.
• !!! NOT 13.yyda Anadoluda Seyyah Hamza,
  Ahmet Fakih ve Sultan Veled dini konularda eser
  yazmislardir.

25

• 14.YÜZYIL
• Seyyid Nesimi Eserlerinde Azeri Türkçesini
  kullanmistir. Tasavvuf alaninda siirler
  yazmistir. Dili oldukça sadedir. Siirleri son
  derece liriktir. Divani vardir. Gazel ve
  tuyuglariyla taninir. Bagdatta derisi yüzülerek
  öldürülmüstür.
• Ahmedi Din disi konularda siirler yazmistir.
  Siirleri liriktir. Iskendername adli mesnevisi
  önemlidir. Cemsid-i Hursid adli mesnevisi vardir.
• Kadi Burhaneddin Tuyug nazim seklini bulan ve
  uygulayan kisidir. Din disi konularda yazmistir.
  Gülsehri, Mantikut Tayr, Felekname adli eserleri
  vardir.
• Asik Pasa Garipname adli eseri vardir.

26

• 15.YÜZYIL
• Ali Sir Nevai (1441-1501) Büyük bir devlet
  adami ve büyük bir edebiyatçidir. Türkçenin
  güzelliklerini görerek onun Farsçadan daha zengin
  oldugunu ilk söyleyen dilcimizdir. Türk dil
  kurumunu kurmaya çalismis ve bu amaçla siirleri
  vardir. Muhakemetül Lügateyn adli eserinde
  Türkçeyle Farsçayi karsilastirarak, Türkçenin
  daha üstün bir dil oldugunu söyler. Çagatay
  sahasinda yasamis ve Çagatay lehçesini
  kullanmistir. Ilk hamse sahibidir. Edebiyatimizin
  ilk sairler tezkiresi olan Mecalisün Nefais adli
  eseri vardir. Garaibüs Sigar (küçüklügün
  gariplikleri), Bedayiül Vasat (orta yasliligin
  güzellikleri), Nevadirüs Sebab (gençligin
  senlikleri) ve Fevaidül Kiber (yasliligin
  faydalari) adlariyla bilinen dört divani vardir.
  
  Eserleri Mahzenül Esrar (sirlar
  hazinesi), Mantikut Tayr (kuslarin dili),
  Mizanül Evzan (vezinlerin terazisi)
• Seyhi (1371-1431) Germiyanda, Osmanli
  saraylarinda bulunmus, devlet büyüklerine
  kasideler sunmustur. Padisahtan aldigi timarin
  verilmemesi üzerine, Harnameyi yazdigi 2.Murata
  sundugu söylenir. Hüsrev-ü Sirin adli mesnevisi
  vardir.

27

• 16.YÜZYIL
• Fuzuli (1495-1556) Divan edebiyatinin en büyük
  sairi sayilir. Kerbelada yasamistir. Türbedarlik
  yapmis, iyi bir egitim görmüstür. Siirlerini
  Azeri Türkçesi ile yazmistir. Dönemine göre dili
  sadedir. Gazel sairi olarak söhret kazanmistir.
  Siiri bir ilim isi olarak görür. Ilimsiz siiri
  temasiz duvara benzetir. Siirlerine basta
  tasavvufa önem verir. Diger bir konuda asktir. En
  önemli eserlerinden biri Leyla ile Mecnun
  mesnevisidir. Fuzuli bu mesneviyi, Iranli sair
  Genceli Nizaminin ayni konuda yazdigi eserine
  nazire olarak yazmistir. Arapça, Farsça ve Türkçe
  üç divani vardir. Beng ü Bade (esrar ve sarap),
  Sakiname, Sah ü Geda (sah ve kul) gibi
  mesnevileriyle 134 beyitlik Enisül Kalb (gönül
  dostu) adli bir kasidesi vardir. Düzyazi türünde
  yazdigi Sikayetname adli mektup ve Hadikatüs
  Süreda gibi eserleri vardir.
• Baki (1526-1600) Iyi bir medrese egitimi görmüs
  ve çesitli medreselerde müderrislik yapmistir.
  Kadilik görevlerinde bulunmustur. Hayati boyunca
  Seyhülislam olmak istemis ama olamamistir. Hiç
  dini siir yazmamistir. Ask, tabiat ve devrinin
  ihtisami siirlerinde yer alan baslica konulardir.
  Gazel türünün taninmis sairlerindendir. Dili
  kullanmada basarilidir. Ahenkli, akici, zevkli
  bir dili vardir. Söz sanatlarini basariyla
  kullanmistir. Sultanüs Suara (sairler sultani)
  olarak bilinir. En önemli eseri Divanidir.
  Divaninda yer alan Kanuni Mersiyesi çok ünlüdür.
  Nesir türünde Fezail-i Mekke adli eseri vardir.

28

• Zati Divan edebiyatinin gelmis geçmis en fazla
  gazeline sahip olan sairdir. 3 divani gazellerle
  doludur.
• Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) En çok gazeli
  olan 2. sairdir.
• Taslicali Yahya Yusuf u Züleyha, Sah u Geda
  adli eserleri vardir. Hamse sahibidir.
• Bagdatli Ruhi Divanindaki 17 bentlik
  hicivleriyle taninir.

29

• 17.YÜZYIL
• Nefi (1582-1636) Asil adi Ömer Nefi
  Erzurumludur. Çok agir bir dili vardir. Süslü ve
  sanatlidir. Padisahlara ve ileri gelenlere
  yazdigi kasideleri ve hicivleriyle taninir.
  Ölçüsüz bir sairdir. Övdügünü göklere çikarir,
  kötüledigini yerin dibine sokar. Hicivlerini
  Siham-i Kaza adli eserinde toplamistir. Din disi
  konularda yazdigi siirlere gurur ve gösterisli
  bir ses getirmistir. Divani vardir. Sadrazam
  Bayram Pasaya yazdigi hicivleri nedeniyle
  bogularak öldürülmüstür.
• Nabi (1642-1712) Toplum düzensizliklerini,
  hayatin kisiyi kötülüklere götüren yönlerini
  göstermeye çalismis, din ve töreyle ilgili
  ögütler vermistir. Siirlerinde hikmetli sözlere,
  atasözlerine yer vermistir. Dili akicidir.
  Didaktik bir sairdir. Hayriye ve Hayrabat adli
  iki didaktik mesnevisi gezi notlarini içine alan
  Tuhfetül Haremeyn (Kutsal Sehirlerden
  Hikayeler), mektuplarini topladigi Münseat adli
  kitaplari vardir.

30

• 18.YÜZYIL
• Nedim (1681-1730) Lale Devrini yasamis ve
  siirlerinde yansitmistir. Siirlerindeki zevk,
  sefa, eglence, nükte, musiki bir aradadir. Siirde
  incelige büyük önem vermistir. Divan edebiyatinin
  kati kurallarina karsi çikmis, kendine özgü bir
  dil kullanmistir. Edebiyatimizda Mahallilesme
  Cereyani Nedimle baslamistir. Dili açik,
  yalin, ahenklidir. Istanbul Türkçesini siire
  getirmistir. Sarki nazim seklini buldu ve
  kullandi. Divaninda hece vezniyle yazdigi bir de
  türkü vardir. Siirde Istanbul un mesire
  yerlerini anlatir. Dini konulara hiç yer
  vermemistir.
• Seyh Galip (1757-1799) Divan edebiyatinin son
  büyük sairidir. Galata Mevlevihanesinin
  seyhidir, mutasavvifidir. Süslü ve çesitli söz
  sanatlari ile yüklü, agir bir dili vardir. Sebk-i
  Hindi adi verilen üslubun edebiyatimizdaki
  temsilcisidir. Düsünce ve tasvirlerle örülü yogun
  bir hayal gücü vardir. Siirlerinde musiki oldukça
  önemlidir. Baslica eserleri Divani ve Nabiye
  nazire olarak yazdigi tasavvufi bir eser olan
  Hüsn-ü Ask isimli mesnevisidir.