Slajd 1

1
Wody powierzchniowe
M.Ludziejewska
2
(No Transcript)
3
Rzeki
Rzeka - naturalny, powierzchniowy ciek wodny
plynacy w wyzlobionym przez erozje rzeczna
korycie, okresowo zalewajacy doline rzeczna.
Poczatek rzeki moze miec forme zródla lub obszaru
zródliskowego, choc nierzadko zdarza sie, ze
rzeka powstaje z polaczenia kilku mniejszych
potoków lub wyplywa z jeziora, lodowca lub
bagna. Zasilana jest wodami z opadów
atmosferycznych, a takze przez wody podziemne.
Rzeka stala uchodzi do innej rzeki, jeziora lub
morza. Rzeki uchodzace do zbiornika wodnego
nazywa sie rzekami glównymi, pozostale to ich
doplywy. Rzeka glówna wraz z doplywami tworzy
system rzeczny. Bieg rzeki dzieli sie zazwyczaj
na trzy odcinki górny, srodkowy i dolny, które
wyróznia odmienny udzial erozji i akumulacji.
Ujscie rzeki moze miec charakter lejkowaty
(estuarium) badz delty.
4
lp. rzeka dlugoscw km pow. dorzeczaw tys. km² sredni przeplywu ujsciu w tys m³/s max przeplywu ujscia w tys m³/s splyw osadóww mln t/rok
1 Amazonka (z Ukajali) 7100 5965 120,00 360,00 498,00
2 Nil 6671,0 2870 2,30 6,40 110,50
3 Jangcy 6300 1818 34,00 90,20 500,00
4 Missisipi - Missouri 5969 3229 19,00 59,00 500,00
5 Huang He 5464 752 1,50 22,00 380,00
6 Ob (z Irtyszem) 5410 2990 12,70 43,00 15,00
7 Parana (od zródel Paranaiby) 4380 2970 15,00 65,00 129,00
8 Mekong 4500 810 12,00 30,00 169,60
9 Amur (od zródel Argunia) 4440 1855 10,90 40,00 24,90
10 Lena 4400 2490 17,00 200,00 15,40
11 Kongo (z Lualaba) 4320 3691 40,00 75,00 64,70
12 Mackenzie (od zródel Peace) 4240 1760 14,00   15,00
5
Delta
Delta to ujscie rzeki w postaci kilku odnóg,
tworzacych obszar nizinny o charakterze
bagiennym (np. Zulawy Wislane w Polsce),
przypominajacy ksztaltem grecka litere ?
(delta). Pochodzi od nazwy nadanej przez
Najwieksza delte na swiecie tworzy Ganges,
polaczony z Brahmaputra, delta ta mierzy ponad
80000 km2. Na nastepnym miejscu plasuje sie delta
Missisipi (powyzej 30000 km2), Orinoko (w
Ameryce Poludniowej, 24000 km2) i Nil (20000
km2). Z rzek europejskich najwieksza delte ma
Dunaj (4 000 km2). Poklady, naniesione przez
rzeki, siegaja nieraz wielkiej grubosci. W
delcie rzeki Pad dochodza do 170 m, w delcie Nilu
miejscami do 100 m, w delcie Rodanu równiez do
100 m. Szybkosc, z jaka delty posuwaja sie w glab
morza, zalezy nie tyle od ilosci mulu,
niesionego przez rzeke, ile od wyzej wyliczonych
warunków tworzenia sie delt. Tak na przyklad
rzeka Terek na Kaukazie sypie corocznie ok. 500
m nowego ujscia potezna Missisipi ma lata, kiedy
wysuwa sie w zatoke Meksykanska równiez ok. 0,5
km, gdy w innych latach ogranicza sie do 80 m.
Slynna delta Nilu wzrasta zaledwie o 12 m
rocznie. Z rzek europejskich pierwsze miejsce
zajmuje Pad z 70 m. Ujscia deltowe posiadaja
równiez Wisla, Wolga, Niger, Huang He.
6
Delta Nilu
7
Delta Missisipi
8
Delta Gangesu
9
Delta Amazonki
10
Ujscie Parany
11
Delta Dunaju
12
Jeziora
Jezioro - naturalny sródladowy zbiornik wodny,
którego wystepowanie uwarunkowane jest
istnieniem zaglebienia (misy jeziornej), w którym
moga gromadzic sie wody powierzchniowe, oraz
zasilaniem przewyzszajacym straty wody wskutek
parowania lub odplywu. Powstanie mis jeziornych
wiaze sie przede wszystkim z procesami
geologicznymi. Zasilanie nalezy natomiast przede
wszystkim od warunków klimatycznych.
13
Najwieksze jeziora swiata
Morze Kaspijskie - Azja - 371.800 km² Jezioro
Górne - Ameryka Pólnocna - 84.131 km² Jezioro
Wiktorii - Afryka - 68.800 km² Jezioro Huron -
Ameryka Pólnocna - 61.797 km² Jezioro Michigan -
Ameryka Pólnocna - 57.850 km² Jezioro Tanganika
- Afryka - 32.893 km² Jezioro Bajkal - Azja -
31.500 km² Wielkie Jezioro Niedzwiedzie -
Ameryka Pólnocna - 31.080 km² Jezioro Niasa -
Afryka - 30.800 km² Wielkie Jezioro Niewolnicze
- Ameryka Pólnocna - 28.919 km² Jezioro Aralskie
- Azja - okolo 28.700 km² w 1998, do 1960 68.000
km² Jezioro Erie - Ameryka Pólnocna - 25.612 km²
Jezioro Winnipeg - Ameryka Pólnocna - 24.514 km²
Jezioro Ontario - Ameryka Pólnocna - 19.470 km²
Jezioro Ladoga - Europa -18.400 km² Jezioro
Balchasz - Azja - 17.300 km² Jezioro Czad -
Afryka - 15.000 - 25.000 km² (zmienne
14
Morze Kaspijskie i Jezioro Aralskie
15
Wielkie Jeziora na granicy USA i Kanady
16
Jezioro Ontario
17
1973 1997 Jezioro Czad
18
Najglebsze jeziora na Ziemi Bajkal 1620 m
glebokosci Jezioro Tanganika 1435 m Morze
Kaspijskie 1025 m Jezioro Niasa 706 m Jezioro
Yssyk-köl 668 m Wielkie Jezioro Niewolnicze 600
m Jezioro Danau Toba 529 m Jezioro Sareskie 505
m Jezioro Kiwu 480 m Jezioro Górne 406 m
19
Jezioro Bajkal
20
Jezioro Tanganika
21
Jezioro Niasa
22
Jezioro Yssyk-köl
23
Jezioro Balchasz
24
Sztuczne jeziora
25
AFRYKA Jezioro Kariba - Zambezi (Zambia/Zimbabwe)
Jezioro Nasera - Nil (Egipt/Sudan) Jezioro
Wolta - Wolta (Ghana) Cabora Bassa - Zambezi
(Mozambik)
Ameryka Poludniowa Zbiornik Brokopondo - Gran Rio
(Surinam) Zbiornik Itaipu - Parana (Brazylia,
Paragwaj, Argentyna) Zbiornik Furnas - Rio
Grande (Brazylia) Zbiornik Sobradinho - São
Francisco (Brazylia) Zbiornik Tucurui -
Tocantins (Brazylia)
Europa Zbiornik Liptowski - Wag (Slowacja)
Zbiornik Orawski - Orawa (Slowacja/Polska)
Zbiornik Cymlanski - Don (Rosja) Zbiornik
Gorkowski - Wolga (Rosja) Zbiornik Kamski - Kama
(Rosja) Zbiornik Kujbyszewski - Wolga (Rosja)
Zbiornik Rybinski - Wolga (Rosja) Zbiornik
Wolgogradzki - Wolga (Rosja) Zbiornik Kachowski
- Dniepr (Ukraina) Zbiornik Kijowski - Dniepr
(Ukraina) Zbiornik Krzemienczuski - Dniepr
(Ukraina)
Azja Zbiornik Bracki - Angara (Rosja)
26
WODOSPADY
Wodospad swobodny, pionowy spadek wody
rzecznej, spowodowany róznica poziomów dna
koryta rzeki lub potoku. Szereg wodospadów
nazywa sie kaskada.
Wodospady w Polsce
Siklawa (70 m), Siklawica (21 m), Wodogrzmoty
Mickiewicza (3 wodospady po ok. 10 m) Wodospad
Kamienczyka (27 m), Wodospad Szklarki (13 m),
Wodospad Wilczki (22 m, do powodzi w 1997 27 m)
Wodospad Podgórnej (10 m)
27
Siklawa
28
Najwyzsze wodospady swiata
Nazwa Panstwo Wysokosc w m
Salto Angel Wenezuela 1054
Tugela RPA 947
Yosemite USA 739
Kukenaam Gujana/Wenezuela 610
Utigard Norwegia 610
Sutherland Nowa Zelandia 580
Kile Norwegia 561
Ribbon USA 491
Wollomombi Australia 482
Roraima Gujana 457
Gavarnie Francja 421
Krimmler Austria 381
Staubbach Szwajcaria 305
Giessbach Szwajcaria 300
29
Niagara
30
Wodospad Iguaçu
31
Wodospad Wiktorii
32
Salto del Angel
33
Gejzery
Gejzer - rodzaj goracego zródla, które gwaltownie
wyrzuca slup wody i pary wodnej o temperaturze
okolo 100 C. Woda z gejzerów ogrzewana jest
zalegajaca kilka kilometrów pod ziemia magma w
procesie hydrotermalnym. Wybuchy gejzerów sa dosc
regularne, ale dla kazdego zródla odstepy
pomiedzy kolejnymi wybuchami sa inne. Woda moze
byc wyrzucana na wysokosc nawet 30-70 m. Nazwa
gejzer pochodzi od nazwy najbardziej znanego
gejzeru na Islandii Geysir. Zas jego nazwa
pochodzi od islandzkiego slowa gjósa 'tryskac,
wybuchac'.
34
gejzer Strokkur
35
    Clepsydra Geyser w Yellowstone
36
Geyser Grotto
Old Faithfull
Yellowston