Maatschappelijke effecten van lichthinder

1
Maatschappelijke effectenvan lichthinder
Johan Vandewalle Preventie Lichthinder vzw
2
Gevolgen voor onze omgeving

• Lichamelijk en gezondheid
• Maatschappelijk
• Kennis
• Cultureel

3
Biologisch ritme

• Ritme is een continu, weerkerend patroon van
  bewegingen
• Een biologisch ritme is een cyclische verandering
  in de functies van een organisme
• Een biologische klok is een aangeboren mechanisme
  bij organisme waarbij allerlei lichamelijke
  functies met een bepaalde periodiciteit
  plaatsvinden

4
Circadiaan/Circadisch Ritme

• Circadiaan latijns woord circa-diem, een dag
  rond
• Circadiaan- of circadische cyclus bioritme van
  ca. 24h bij levende wezens
• Circadiaanritme is ingesteld op de natuurlijke
  dag-nachtcyclus ( slaap-waakritme)
• Daardoor zijn organismen in staat om zich aan
  dagelijkse milieuveranderingen zoals
  lichthoeveelheid, temperatuur, etc. aan te
  passen.

5
Desynchronisatie van het Circadiaan Ritme bij de
mens

• Oorzaken van desynchronisatie
• Lange transcontinentale vluchten (Jet Lag)
• Werken in shiften (nachtwerk)
• Ouderdom
• Blootstelling aan artificieel licht gedurende de
  nacht
• Ziekten kanker, slaapstoornissen, diabetes
• Fysiologische tekenen van desynchronisatie
  hoofdpijn, spijsverteringsstoornissen, depressie,
  slapeloosheid, melatonine-productie ?

6
Lichamelijk

• Dieren profiteren van lange zomerdagen om meer
  voedsel op te nemen aanleggen van een vetreserve
  om voedselarme winter te doorstaan
• Mensen kennen door artificiële verlichting het
  hele jaar zomerdagen en geen voedseltekort in
  de winter
• Minder slapen
• Verminderde hoeveelheden hormoon leptine (reactie
  op caloriëntekort)
• Verhoogde hoeveelheden hormoon ghreline
  (stimuleert appetijt)

7
Lichamelijk

• In de laatste 40 jaar is de slaapduur met
  gemiddeld 1 à 2 uur verminderd in de VS (Spiegel
  et al. 2004)
• Mensen met verkorte slaapperiode lopen een
  verdubbeld risico op obesitas en diabetes (type
  2) (Cappucio et al. 2007).

8
Licht en gezondheid

• Interessante weetjes
• 19 h wakker zijn heeft hetzelfde effect op het
  lichaam als 0.5 alcohol
• 24 h wakker zijn heeft hetzelfde effect op het
  lichaam als 1 alcohol

9
Organen en klieren beïnvloed door licht

• Pijnappelklier (epifyse)
• Hypofyse
• Schildklier
• Thymus
• Longen
• Bijschildklier
• Melkklier
• Hart
• Lever
• Milt
• Bijnieren
• Pancreas
• Eierstokken
• Baarmoeder
• A. Wunsch, Licht 11-12/2007

10
Melatonine kenmerken functies

• hormoon
• geproduceerd in de epifyse (pijnappelklier)
• productie volgens sterk dagelijks ritme
• lage secretie gedurende de dag
• hoge secretie gedurende de nacht
• waaier aan biologische functies, zoals
• gemoedstoestand depressie
• voortplantingsfysiologie
• antioxidant
• kankerremmer (anti-oncogenisch)

11
Borstkanker voorkomen/100.000 vrouwen/jaar(met
leeftijdscorrectie)
0
50
100
From the IARC, Lyon Parkin, DM, et al. CA
Cancer J Clin, 4933-64, 1999
12
Lichamelijk endocriene kankers

• Positieve correlatie tussen nachtelijke
  lichtintensiteit (satelietfotos) en aantal
  borstkankergevallen in 147 Israelische steden

13
Lichamelijk endocriene kankers

• Mensen die voor de TV in slaapvallen of in een
  ruimte die niet donker is (lichtvervuiling)
  hebben een verlaagde melatonineproductie ?
  verhoogde kans op borst- of prostaatkanker
• De hoeveelheid licht die de melatonineproductie
  stopt en de groei van kankercellen veroorzaakt
  bij ratten is 0,2 lux (2x de lichthoeveelheid van
  volle maan)
• Melatonine inbrengen bij ratten vertraagde
  kankercelgroei met 70

Davis et.al. Cancer causes control, 2006,
17539-545 Figueiro et.al. Journal of
carcinogenesis, 2006, 520
14
Maatschappelijk slaaptekort
15
Maatschappelijk verkeersveiligheid

• nacht-/dag-ongevallen 50 -gt 30

16
Maatschappelijk verkeersveiligheid
België hoogste aantal verkeersdoden in de EU
(Eurostat) Wallonie Ministère de l'Équipement et
des Transports wegverlichting heeft geen effect
op veiligheid (2002)
17
Maatschappelijk verkeersveiligheid

• Risico op verkeers- en werkongevallen vergroot
  door slaaptekort en verstoring.

18
Maatschappelijkheid veiligheidsgevoel

• Mensen hebben van nature schrik van het donker
• Edison uitvinding van de gloeilamp zal
  criminaliteit terugdringen
• Misvatting dat meer verlichting criminelen
  afschrikt
• Openbare verlichting vermindert in de eerste
  plaats onze angst, niet de echte criminaliteit

19
Lichthinder criminaliteit

• Criminaliteit in Chicago nam met 21 toe na
  plaatsing van meer en sterkere lichten (Morrow
  Hutton, 2000)
• Övertornea (S) geen straatverlichting in winter
  2006-2007 aantal inbraken gehalveerd!
• Stijging van criminaliteit met enkele percenten
  voor verhoging verlichting met factor 10 (Clark,
  2003)
• Netto-effect van meer verlichting is dat
  criminelen eerder geholpen dan afgeschrikt
  worden.
• Zelfde conclusie voor graffiti-spuiters.

20
Kennisverlies astronomie

• In gebieden met weinig of geen lichtvervuiling
  zie je ca. 3.000 à 3.500 sterren. In Vlaanderen
  zie je gemiddeld 600 sterren.
• Brussel, Antwerpen Gent minder dan 100!

21
Kennisverlies astronomie

• Amateurastronomen kunnen belangrijke bijdrage aan
  wetenschap leveren ontdekken van onbekende
  kometen, sterbedekkingen, etc.
• Astronomen kunnen al last ondervinden van de
  vervuiling van een stad op 100 km
• In België valt nog maar weinig te rapen

22
Kennisverlies astronomie

• UNESCO kunstmatige verheldering van de hemel mag
  niet meer dan 10 bedragen
• In Vlaanderen is dit 300 (op sommige plekken
  900)

23
Kennisverlies astronomie
Lüneburger Heide
Hannover
P. Brunet
24
Melkweg weg!
25
Cultureel
26
Cultureel
Lascaux cave , France 16 000 b.c.
27
Cultureel
28
Cultureel
Objecten met een sterrenkundige achtergrond
gelden als een eerbetoon voor de complexiteit en
diversiteit aan de wijze waarop mensen de kosmos
rationaliseerden en hun acties in overeenstemming
brengen met dat begrip. Dit omvat, maar is
geenszins beperkt tot, de ontwikkeling van de
moderne wetenschappelijke astronomie. Deze nauwe
en voortdurende interactie tussen astronomische
kennis en haar rol in de menselijke cultuur is
een essentieel element van de uitzonderlijke
universele waarde van deze objecten. Deze
materiële getuigenissen van de astronomie,
gevonden in alle geografische regios, overlopen
alle perioden van de prehistorie tot vandaag.
29
Cultureel
Sirius
30
Cultureel
Vincent Van Gogh Caféterras bij avond, September
1888
De sterrennacht zet me altijd aan het dromen
Vincent Van Gogh
31
Cultureel
Vincent Van Gogh Sterrennacht boven de
Rhône,september 1888
32
Cultureel
Vincent Van Gogh De sterrennacht,juni 1889
Waarom, vraag ik me af, zouden de stralende
stippen in de lucht niet net zo makkelijk te
bereiken zijn als de zwarte stippen op de kaart
van Frankrijk? Net zoals we de trein naar
Tarascon of Rouen nemen, gebruiken we de dood om
naar de sterren te reizen.Vincent Van Gogh
33
Het verdwijnen van de sterrenhemel
34
Lichthinderatlas

• Beelden van DMSP (Defence Meterological Satellite
  Program) met behulp van de Operational Linescan
  System (OLS)
• Uit de periode 1996-1997
• Compositie van beelden tijdens heldere nachten
  met een maan minder dan 60
• Lichtbronnen die op 3 of minder opnames
  voorkwamen werden er uit gefilterd
• Via tal van berekeningen kaarten die de
  hemelgloed veroorzaakt door artificiële
  verlichting weergeeft
• Nauwkeurigheid van 2.8 Km

35
Lichthinderatlas
36
Lichthinderatlas
37
Lichthinderatlas

• Op het internet
• http//www.lightpollution.it/dmsp/index.htm
• Kaarten over de toename van de lichtvervuiling
• Binnenkort ook met kaarten van hoeveel sterren je
  waar met het blote oog kan zien

38
De toestand is niet hopeloos
39
Wat kan de gemeente er aan doen?

• Overtreders informeren en begeleiden
• In openbare aanbestedingen het voorkomen van
  lichthinder opnemen
• Politiereglement
• Stedenbouwkundige verordening
• Informatie verspreiden

40
Concrete lichthindertesten

• Hoe sterk is de lichtvervuiling in uw gemeente?
  Cassiopeia-test

41
Cassiopeia-test

• Sterrenbeeld met 5 heldere sterren in de vorm van
  een W
• Tussen noordelijke horizon en punt recht boven u
• Sterrenbeelden draaien langzaam rond poolster in
  tegenwijzerzin

42
Cassiopeia-test

• Situeer de W van Cassiopeia en hou de kaartjes
  in dezelfde positie als het sterrenbeeld
• Overloop a.d.h.v. het bovenste sterrenkaartje
  alle controle-sterren in de aangegeven volgorde.
  Probeer zo ver mogelijk te geraken.
• Lees daarna op het linker sterrenkaartje de
  waarde af van de zwakst waarneembare ster en
  vergelijk met de waardeschaal.

43
Cassiopeia-test

• Hoeveel sterren zie je van de genummerde sterren
  in kaart 1?
• Wat is de waarde van de zwakste ster?

44
Sky Quality Meter (SQM-l)

• Eenvoudige meter (goedkoop) die de
  hemelhelderheid meet
• Minstens 3 metingen elkaar doen en rekenkundig
  gemiddelde bepalen
• Gegevens invoeren op http//www.lichthinder.be

45
Lichthinderkaart Vlaanderen

• Op basis van de SQM-l metingen
• Nog maar recent gestart. Metingen zijn dus welkom

46
Informatie op internet

• http//www.lichthinder.be
• http//www.verlichtenzonderhinder.be
• http//www.preventielichthinder.be
• http//www.emis.vito.be/lichthinder.be
• http//www.darksky.org
• http//www.nachtvandeduisternis.be

47
Humor en lichthinder