Dia 1

1
(No Transcript)
2
Over solidariteittussen generaties

• Eindhoven, 26 februari 2013
• Paul Schnabel
• Sociaal en Cultureel Planbureau
• Universiteit Utrecht

3
Kenmerken van generaties

• Bestaan echt in familieverband (3 -4 generaties)
• Worden maatschappelijk waargenomen als
  typisch voor een bepaald
  leeftijdscohort in een bijzondere situatie
• Maar de afbakening in de tijd is willekeurig, de
  kenmerken zijn meestal niet typisch voor
  een generatie maar voor de tijd, relevantie van
  het concept is betrekkelijk

4
(No Transcript)
5
(No Transcript)
6
Typologie van generaties in Nederland (Becker
2012)

• Vooroorlogse generatie (1910 1930)
• Stille generatie (1930 1945)
• Protestgeneratie (Babyboom) (1945 1955)
• Generatie X (einde babyboom) (1955 1970)
• Pragmatische generatie (1970- 1985)
• Grenzeloze generatie (1985 - ?)

7
De Babyboomgeneratie (1945 1955, 1960, 1965,
1970?)

• Grote geboortejaargangen (tot 280.000)
• Verzorgingsstaat, welvaartssamenleving, vrede
• Kleinere gezinnen, meer tijd en geld voor de
  kinderen
• Moeder werkte niet
• Snelle en brede stijging opleidingsniveau
• Eerste generatie met eigen jeugdcultuur

8
(No Transcript)
9
De generaties na de babyboomers

• In eerste instantie babyboom-plus
• Kleinere jaargangen (nu 180.000)
• Minder zekerheid op gebied van relaties, gezin,
  werk, inkomen
• Iedereen moet werken meer uren, meer jaren
• Emancipatie van de vrouw en de homo, komst van
  minderheden

10
Kenmerken van generatie Y (1980 - ?)

• Ondernemerschap
• Klantgerichtheid
• Besluitvaardigheid (maar ook coöperatief en
  meegaand)
• Omgevingsbewustzijn
• Initiatief (maar ook gevaar burn out!)

11
De paradoxen van de postbabyboomgeneraties

• Lang studeren, maar ook al vroeg aan het werk
• Vroege relatievorming, late gezinsvorming
• Lange leerplicht en toch al jong kiesrecht
• Vroeg volwassen, lang jong

12
Nederland wordt ouder, maar is in de EU nog een
jong land
13
Verdeling sterfte naar leeftijd

• 1850 2000
• 0 1 jaar 27,4
  0,8
• 1 5 jaar 14,3
  0,1
• 5 20 jaar 8,5
  0,4
• -----
• 65 80 jaar 13,7
  33,1
• 80 en ouder 4,4
  47,8
•  
• Sterftecijfer per 1000 inwoners 25
  8
•  
•  
•  

14
Verschil met vroeger

• Meer mensen worden oud
• 1957 700.000 65 (6)
• 2010 2.600.000 65 (15)
• 2020 3.600.000 65 (20)
• 2040 4.500.000 65 (25)
• Meer mensen worden heel oud
• 1957 levensverwachting 65
• M. 14,2 V. 16,7
• 2007 M. 17,0 V. 20,5

15
Ouderen in de Nederlandse bevolking 2012

• Totale bevolking 16,7 miljoen
• 65 2.590.000 16
• 70 1.804.000 11
• 75 1.170.000 7
• 80 669.000 4
• 85 309.000 1,9
• 90 98.000 0,6
• 95 21.000 0,12
• 100 1.600 0,01

16
Huishoudens 65

• 2,6 miljoen personen
• 0,76 miljoen 2-personen hh.
• 1 miljoen 1-persoon hh. (70 V.)
• 160.000 verzorgings/verpleeghuisplaatsen
• 500.000 ouderenwoningen
• Individualisering 65 - 1 met kind.

17
Snel groeiende levensverwachting

• Figuur Resterende levensverwachting bij 65 jaar
  
• Trendmatig stijgt de levensverwachting met bijna
  een jaar per tien jaar. De ingeschatte resterende
  levensverwachting voor mannen is zelfs met twee
  jaar gestegen sinds 2004

18
Stijging levensverwachting

• Nu 0,3 jr. extra per jaar
• Tot 1960/1970 ¾ winst door voorkomen
  infectieziekten (public health
  vaccinatie)
• Na 1945
• 2 jaar (minder hart/vaat)
• 1,4 jaar (infectieziekten)
• 0,85 jaar (borstkanker/V)
• 0,3 jaar (dikke darm/M)
• Na 2000
• Longkanker (M)
• Medische technologie

19
Vergrijzing meer ouderen per jongere

• Bron CBS
• Figuur Samenstelling bevolking en grijze druk
  (65 als percentage bevolking 20-64 jaar)
• Over 30 jaar twee personen in de potentiele
  beroepsbevolking tegenover iedere 65-plusser. Nu
  zijn dat er nog vier. Het opvangen van
  tegenvallers in het stelsel door premieverhoging
  wordt steeds moeilijker

20
Armoede onder geen leeftijdsgroep zo weinig als
bij 65-plussers
21
Inkomen 65 Nederland

• AOW ( bijstand) 25-30 miljard euro
• Aanvullend pensioen 25-30
• Vermogen/arbeid gt5-10
• Gemiddeld per hh. 32.000
• - laag inkomen, alleenst. 11
• - laag inkomen, echtpaar 3
• BNP 2010 600 miljard
• Pensioenvermogen (2011) 800 miljard

22
Ruim 50 jaar AOW

• 1947 noodwet Drees (max. 35,- p.m.)
• 1957 AOW ( 50.- per maand)
• 1974 minimumloon
• 2011 2,7 miljoen 65
• (1000 p.m. alleenstaanden, 1600,- echtpaar)

23
AOW 2011

• AOW-gerechtigd - 3 miljoen
• In Nederland - 2,7 miljoen
• Niet volledige AOW - 0,26 mijoen
• In het buitenland - 0,3 miljoen
• Niet volledige AOW - 0,28 miljoen
• 2006 2,6 miljoen AOW (2,2 volledig)

24
De inkomenspositie van de gemiddelde oudere

• Figuur Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen van
  huishoudens naar leeftijd kostwinnaar
• Het inkomen in de groep 65-70 jarigen stijgt tot
  boven het gemiddeld besteedbaar inkomen van alle
  huishoudens jonger dan 65 jaar. De laagste
  inkomensgroepen blijven achter.

25
Inkomen onder armoedegrens, 2011

• Totaal - 6,9
• 65 alleen - 4,9
• 65 paar - 2,1
• Ouderen totaal - 3,1
• Kinderen totaal - 11,1
• Volwassenen totaal - 7,1

26
(No Transcript)
27
Welvaart en welzijn van de 65

• 65-75 jr. - 900.000 hh. - 23.700 - 278.000
• 75 - 814.000 hh. - 21.000 - 218.000
• 50 gepensioneerden vermogen boven 100.000,-
• 41 eigen huis gemiddeld 80.000 euro kapitaal
• (Erg) gelukkig 65-74 jr 87, 75 77
• (NL. alle leeftijden 81 (erg) gelukkig)

28
Vermogens en huishoudens, 2009
Eigen huis Effecten Hypotheek
25-50 jr 61 23 57 (180)
50-65 jr. 65 28 54 (111)
65-75 jr 54 25 34 (68)
75 plus 37 20 13 (46)
94.000 miljonairshuishoudens (1,3) 30 60-70, 18 70 (CBS)
29
Ouderen blijven weer langer aan het werk
30
Ouderen en werk 55-65 jr. (2007)

• 1.000.000 aan het werk (50 wil meer, 50 minder)
• 500.000 prepensioen/VUT
• 370.000 ziek/arbeidsongeschikt
• 50.000 werkloos
• Gemiddeld 34 uur per week
• Na 65 jr. 60.000 aan het werk
• 33.000 zelfstandig (9000 boeren)

31
Arbeidsparticipatie, 50-65 jaar
Mannen Mannen Vrouwen Vrouwen
1996 2008 1996 2008
50-55 jr 82 87 37 63
55-60 jr 58 77 22 48
60-65 jr 19 36 5 17
65-70 jr 6 9 1 3
Totaal 40 56 16 33
SER 2016 (55-65) 58 58
Totaal aantal werkenden 0,95 miljoen - 1,78 miljoen Totaal aantal werkenden 0,95 miljoen - 1,78 miljoen Totaal aantal werkenden 0,95 miljoen - 1,78 miljoen Totaal aantal werkenden 0,95 miljoen - 1,78 miljoen Totaal aantal werkenden 0,95 miljoen - 1,78 miljoen
32
Wet werken na AOW (voorstel)
Geplande veranderingen
Nu Straks
Loondoorbetaling ziekte 2 jaar 6 weken
Opzegverbod bij ziekte 2 jaar 6 weken
Opzegtermijn contract 1-4 mnd. 1 maand
Minimumloon Nee Ja
Tijdelijke contracten ketenbepaling Onbeperkt mogelijk
Ontslag bedrijfsec. redenen Afspiegeling/ anciënniteit Eerst AOW-ers
33
Toepassing sollicitatieplicht (18-65 jr.), 2012
(1995)
Streng Vrijstellen
Werklozen als vrijwilligers 54 (37) 5 (5)
Alleenstaanden/kinderen 6-12 41 (18) 7 (18)
Gedeeltelijk arbeidsongeschikt 17 (10) 7 (7)
Alleenstaanden/kinderen 0-5 16 (7) 23 (42)
Werklozen vanaf 55 jr. 12 (3) 18 (44)
Werklozen in mantelzorg 11 (8) 18 (20)
34
Plannen kabinet Rutte II

• Participatiewet (Bijstand/WAO-WIA/Wajong/WSW)
• WW
• 1 jr. inkomensafhankelijk
• 1 jr. 70 minimumloon
• Daarna bijstand

35
Gezondheidszorg is ouderenzorg
36
Toekomstige zorguitgaven 2010-2040
2010 2040 (trend) 2040 (supertrend)
Levensverwachting M. 78,8 82,7 87,8
Levensverwachting V. 82,7 85,7 89,6
BBP 13,2 22 31
Gezinsinkomen (tweeverd., 1 ½ modaal) 23,5 35 46
Werkgelegenheid personen 12,8 22 29
37
Gezondheidszorg is steeds meer ouderenzorg

• Cure care 65 - 16 bevolking, 40 kosten
• AWBZ ouderenzorg 15 miljard euro
• 1,5 85 - 12,5 kosten zorgToekomst minder AWBZ
  - hogere eigen bijdrage
• Relatie pensioen zorg wonen

38

• Het opleidingsniveau stijgt

39
Onderwijsniveau bevolking, 25-65 jaar (2009)

• Totaal 25-34 jr
• m v m v
• Basis 7 8 4 4
• VMBO 18 21 16 12
• HAVO/VWO 7 7 7 9
• MBO 34 34 34 35
• Bachelor 20 20 23 27
• Master, Ph.D 13 10 12 14

40
(No Transcript)
41
(No Transcript)
42
Deelname aan het hoger onderwijs

• - HBO 60.000 - Univ. 40.000
• 1970 - HBO 120.000 - Univ. 100.000
• 1980 - HBO 220.000 - Univ. 150.000
• 1990 - HBO 250.000 - Univ. 200.000
• 2000 - HBO 300.000 - Univ. 170.000
• 2010 - HBO 400.000 - Univ. 220.000
• 2010-2020 25 40
• Studierendement (63) (68

43
Aandeel instromers hoger onderwijs t.o.v. totaal
18-20 jr.

• 1995 2009/10 (2)
• Autochtonen M 44 55
• V 46 61
• Turken M 20 41
• V 12 50
• Marokkanen M 17 40
• V 14 54
• Surinamers M 30 52
• V 36 63

44

• Tot slot solidariteit tussen de generaties

45
Ouderen zorgen voor jongeren

• 30 klusjes in huis
• 20 helpt in huishouden
• 22 steunt financieel
• 48 past op kleinkinderen
• 60/69 jr. ? gt 60 vrijwilligerswerk

46
(No Transcript)