ASPIR TARIMI (Carthamus tinctorius L.)

1
ASPIR TARIMI(Carthamus tinctorius L.)
Anadolu Tarimsal Arastirma Enstitüsü-ESKISEHIR
2

• Aspir 80-100 cm boylanir.
• Dikenli ve dikensiz formlari vardir.
• Sari, Krem, Kirmizi, Beyaz, Turuncu renklerde
  çiçekler açar.
• Renkli çiçekleri gida sanayi ve kumas boyasinda
  kullanilir.
• Tohumlari 27-33 arasinda yag ihtiva eder.
• Tohumlarindan kaliteli yemeklik yag elde edilir.

3

• Aspir yagi ayni zamanda biyodizel üretimine çok
  uygundur.
• Kurakliga dayanikli oldugundan Orta Anadolu
  sartlarina uygun bir bitkidir.
• Bugday, Arpa tariminda toprak hazirligindan
  hasada kadar geçen sürede kullanilan bütün alet
  ve ekipmanlar aspir tariminda da kullanilabilir.

4
Toprak Hazirligi

• Toprak bakimindan seçici degildir. Kiraç
  alanlarda da basarili sekilde aspir yetisebilir.
  Ancak derin verimli tinli drenaj problemi olmayan
  su tutma kapasitesi yüksek PH degeri nötr ve
  nötre yakin topraklarda üstün verim alinir.
• Toprak hazirligi olarak eger tarla bir önceki
  bitkiden sonra aspir ekimine kadar bos
  birakilacaksa, tarla sonbaharda veya ilkbaharda
  pullukla sürülür.

5

• Ekimden önce ise diskaro veya kazayagi- tirmikla
  ekime hazirlanir.
• Ekimden hemen önce bu islemlerin yapilmasi bahar
  aylarinda ortaya çikacak halaza bitkileri ve
  yabanci otlari yok edeceginden aspir için temiz
  bir ortam hazirlanmis olur.

6
Gübreleme

• Ideal gübreleme toprak tahliline göre yapilir.
  Toprak tahlilinin yapilamadigi durumlarda kuru
  sartlarda yetistirilen aspir için dekara 6-8 kg N
  karsiligi azotlu gübre ve 4-6 kg P karsiligi
  fosforlu gübre hesaplanir. Sulu sartlarda azotlu
  gübre miktari 12-15 kg/da a kadar çikarilir.

7

• Aspir bitkisi 3.5-4 ay gibi kisa sürede
  yetisebildigi için, kuru sartlarda gübrelerin
  tamami ekimle veya ekimden hemen önce verilir.
  Sulu sartlarda azotlu gübreyi ekimle birlikte ve
  sapa kalkma döneminde iki defada vermek uygun
  olur.

8
Ekim

• Aspir iliman (Akdeniz, Ege- Urfa gibi) bölgelerde
  kislik olarak ekilebilmekte ve iyi verimler
  alinmaktadir. Buralarda ikinci ürün için uygun
  zaman birakir.
• Orta Anadolu, Trakya ve Geçit bölgelerinde aspir
  ilk baharda ekilir. Ekimden sonra bir iki hafta
  içersinde toprak yüzeyinde çikislar baslar. 4-5 C
  toprak sicakliginda çikislar 2-3 haftaya kadar
  uzayabilir. 15-16 C lerde 7-8 günde çikislar
  görülür.

9

• Bitkiler topraga çiktiktan sonra 15-20 günlük
  süreyi rozet seklinde geçirir. Genç bitkiler -7 C
  soguklara dayanir. Bazi çesitlerin -12 C kadar
  dayandiklari görülmüstür. Rozet döneminden sonra
  sapa kalkma baslar. Sapa kalkma döneminde don ve
  soguklar bitkiye büyük ölçüde zarar verir. Sapa
  kalktiktan sonra bitki 40-45 C varan
  sicakliklardan zarar görmez.

10

• Bitkinin soguklara duyarliligi dikkate alinarak
  ilkbaharda olabildigince erken ekimler verimin
  artmasinda etkendir.
• Iliman bölgelerde yazlik ekimler için
• Subat 15-Mart 15 arasi,
• Orta Anadolu sartlari için Mart 15-Nisan 15
  arasi ekim tarihleri uygundur.

11
Ekim Sekli

• Makinali tarimda yabanci ot kontrolü için sira
  arasinin 40-50 cm olmasi uygundur.
• Özel ekim makinasi yoksa bugday mibzerlerinde ara
  gözler kapatilarak 40-50 cm kadar ekim araligi
  birakilir.

12

• Çapa masrafindan kaçmak için en uygun ekim sekli,
  15-20 cm sira arasi olup normal bugday mibzerleri
  ile rahatlikla yapilabilir. Yapilan denemelerde
  bu sekildeki ekimlerden daha yüksek verimler
  alinmistir.
• Bu sekilde sik ekimde dekara 2-3 kg tohumluk
  kullanilir. 40-50 cm sira araligi ekimlerde
  tohumluk miktari 1-2 kg arasinda degismektedir.
• Ekim derinligi 3-4 cm dir. 5 cm den daha
  derine ekim tavsiye edilmez.

13
Yabanci Ot Kontrolü

• Aspir bitkisi gelismenin ilk 3-4 haftalik
  döneminde yabanci otlarla rekabet edemez. Bu
  nedenle bitkileri yabanci otlardan korumak için
  ekimden önce tarlanin ot ilaci ile ilaçlanmasi
  veya çikistan hemen önce tarla yüzeyinin
  ilaçlanmasi gerekir.

14

• Bu sekildeki ilaçlamalarda tavsiye edilen ot
  ilaci (herbisitlerin) etkili madde isimleri
  söyledir Trifluralin, Metolachlor, EPTC, Barbon,
  Profluralin ve Paraquat.
• Bunlardan Metolachlor hem ekim öncesi topraga
  karistirilarak hem de ekimden sonra çikis öncesi
  toprak yüzeyine uygulanir.
• Digerleri ise, sadece ekim öncesi topraga
  karistirilir.

15

• Çikis sonrasi yabanci otlarin üzerine Stomp
  maddeli herbisit kullanilabilir.
• Bunun yaninda, yine çikis sonrasi yabanci otlarin
  üzerine uygulanabilecek bazi etkili kimyasallar
  ve ilaçlar sunlardir.
• Sulfonylurea, Chlorsulfuron,(Glean,
  Telar), Metsulfuron(Escort, Ally, Finesse) ve
  Thiensulfuron (Basis, Concert, Pinnacle). Bu
  ilaçlar aspir için tescil edilmemis olup,
  özellikle A.B.D de basarili ve sorunsuz bir
  sekilde kullanilmaktadir.

16
Ülkemizde 3 tescilli aspir çesidi bulunmaktadir.
Bu çesitler Eskisehir-Anadolu Tarimsal Arastirma
Enstitüsü tarafindan gelistirilmistir. Çesitlere
ait bazi tarimsal özellikler asagidaki tabloda
verilmistir.
Aspir Çesitleri
 ÇESITLER Dikenlilik  Çiçek Rengi Bitki Boyu (cm)   Tane Rengi  Yag Orani ()  1000 Tane Agirligi
YENICE Dikensiz Kirmizi 100-120 Beyaz 24-25 38-40
DINÇER Dikensiz Turuncu 90-110 Beyaz 25-28 45-49
REMZIBEY-05 Dikenli Sari 60-80 Beyaz 30-33 46-50
17
Sulama

• Aspir kuraga dayaniklidir. Ancak sulama imkani
  olan yerlerde sulanirsa önemli derecede verim
  artisi görülür. Aspir Tariminda en kritik
  dönemler sapa kalkma dönemi ve çiçeklenme öncesi
  dönemlerdir. Bu dönemlerde havalar kurak giderse
  ve toprakta yeterli rutubet yoksa yapilabilecek
  sulama verimi artirir.

18
Hasat

• Yapraklarin büyük bir bölümünün tamamen kurudugu,
  çiçek çanak yapraklarinin kahverengiye dönüstügü,
  kapsüllerin elle kolaylikla harmanlanabildigi ve
  tanelerin beyaz renk aldigi dönem hasadin
  geldiginin isaretidir.
• Bugday, arpa hasadinda kullanilan biçerdöverler
  aspir hasadinda da kullanilabilir. Ancak
  makinanin uygun sekilde ayarlanmasi gerekir.
• Hasat edilen ürünün güvenli sekilde
  depolanabilmesi için tane neminin 8-10u
  geçmemesi gereklidir.

19
Sanayide Islenmesi

• Aspir birinci derecede sanayide yag üretmek için
  yetistirilir. Ayçiçegi isleyen tüm makinalar
  aspir islemeye de elverislidir. Yag alindiktan
  sonra geri kalan küspe protein kaynakli iyi bir
  hayvan yemidir.

20
Aspir Tariminin Ekonomik Olma Durumu

• Ülkemizdeki aspir çesitleri 27-33 yag
  içermektedir.
• Yüksek yag oranli çesitlerin elde edilmesi için
  Eskisehir ve Edirnedeki Arastirma Enstitülerinde
  islah çalismalarina devam edilmektedir.
• Ayçiçeginde yag orani 50 olan çesitler
  mevcuttur. Aspirin de ekonomik olmasi için yag
  oraninin mutlaka artirilmasi gereklidir.
• Aspir kuraga ayçiçegine göre daha dayanikli olup
  kuru sartlarda daha iyi yetisebilmektedir.

21

• Aspir yagi kislik biyodizele uygun oldugundan
  günümüzde aspir tarimi ayri bir önem kazanmistir.
  Yagan yagislarla, toprak yapisiyla ve yetistirme
  teknigiyle ilgili olarak aspir verimi dekara
  60-200 kg arasinda seyretmektedir.
• Sulama ile bu verim 300-400 kg a kadar
  çikmaktadir. Netice itibariyle dekara aspir
  veriminin bugday veriminin yarisi kadar oldugu
  görülmektedir.

22

• Çiftçimizin aspir tarimina yönelebilmesi için
• Diger yagli bitkilerde oldugu gibi tesvik
  kapsamina alinmasi,
• Ürünün alim garantisinin olmasi,
• Fiyatinin bugdaya göre en az 2 katin üzerinde
  olmasi gereklidir.

23

• TESEKKÜRLER