Hyperteksten schrijven en observerend leren als schrijfvaardigheiddidactiek

1
Hyperteksten schrijven en observerend leren als
schrijfvaardigheiddidactiek

• Martine Braaksma (i.s.m. Gert Rijlaarsdam Huub
  van den Bergh)
• Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit
  van Amsterdam

2
Academische schrijfvaardigheid

• Twee functies van schrijven
• Als communicatiemiddel
• Als leer- en toetsmiddel
• Belangrijke aspecten informatie selecteren en
  ordenen uit bronnen, verbanden leggen,
  structureren, standpunt onderbouwen, onderscheid
  hoofdzaken/bijzaken, aanpassen aan publiek
• Onderzoek en praktijk tot nu toe gericht op
  schrijven in traditionele, papieren, lineaire
  vorm, op schrijven als communicatiemiddel en
  gebaseerd op twee assumpties over leren
• gelijkheid van taken (lineair doel -gt lineair
  middel)
• oefening baart kunst (leren schrijven door
  schrijven)

3
Doel project

• De twee assumpties over leren weerleggen om
  schrijfonderwijs te verbeteren
• Theorie over schrijfprocessen uitbreiden en
  verfijnen
• Kunnen twee leerarrangementen de kwaliteit van
  leren schrijven verbeteren?
• het schrijven van hyperteksten (vs. lineaire
  teksten)
• het observeren van schrijvers (vs. zelf
  schrijven)
• Effecten op
• schrijfvaardigheid (schrijfprocessen, lineaire
  tekstkwaliteit, self-efficacy, kennis over
  schrijven)
• kennis (van het onderwerp waarover de schrijver
  schrijft)

4
Hypertekst

• Digitale tekst waarin informatie is
  georganiseerd als een netwerk en waarin
  tekstblokken met elkaar zijn verbonden via
  links (actieve verwijzingen).

5
Bijvoorbeeld

• Teksten op Internet en encyclopedieën op CD ROM

6
Effecten HYP op schrijfvaardigheid

• Schrijfprocessen en kwaliteit schrijfproduct
• Veronderstelling hypertekst schrijven brengt
  schrijvers in aanraking met hiërarchische
  tekststructuren
• Bij hypertekst-achtig schrijven meer planning en
  analyse dan bij lineaire schrijftaken
• Resulterend in hogere tekstkwaliteit
• Hypertekst schrijven veel oefenen met plannen
  en analyseren goed voor tekstkwaliteit

7
Effecten HYP op kennis

• Kennis over het onderwerp waarover de schrijver
  schrijft
• Actieve kennisconstructie, vgl. knowledge
  transforming

8
Observerend leren

• Effectief gebleken bij schrijfvaardigheid
  (verschillende tekstsoorten, verschillende
  niveaus schrijvers)
• Geeft inzicht in onzichtbare schrijfprocessen
• Cognitieve belasting verschuift van uitvoering
  schrijftaak naar leren schrijven
• Stimuleert expliciet gebruik van metacognitieve
  vaardigheden zodat input voor leren vergroot wordt

9
Hoofdpunten lessenserie betoog schrijven

• Vijf lessen (70 minuten elk) over het schrijven
  van een betoog
• Korte plenaire uitleg en instructie werkbladen
• Drie condities (HYP, LIN en OBS)
• Inhoud is hetzelfde voor de drie condities, type
  schrijftaak verschilt (LIN/HYP) en uitvoering
  (zelf doen of OBS)
• Veel samenwerkend leren en aandacht voor
  onderwerp door inquiry learning en echte
  documentatie
• Voor- en natoetsen o.a. schrijfvaardigheid
  (proces/product), kennis over het onderwerp,
  kennis over schrijven, schrijfstijl

10
Opbouw lessenserie betoog schrijven
1 2 3 4 5
Inhoud (grotendeels via inquiry learning) X X X X X
Argumentatie X X X X
Presentatie X X X
Schrijven van een betoog X X
11
Voorbeelden van (leerling)hyperteksten
Inleiding
Standpunt
Defintie goed doel
Argumentem voor
Tegen-argumenten
12
Voorbeelden (vervolg)
Hoofd- argumenten
Inleiding
Conclusie
Standpunt
13
Voorbeelden van observerend leren

• Nadenken over werktitel betoog (Floor en Toon)

14
Studie 1 LIN vs. HYP

• Effecten op globale kwaliteit schrijfproduct
  (lineaire tekst over een ander onderwerp)

15
Studie 2 Effecten op schrijfprocessen tijdens
HYP en LIN schrijven (1)
16
Studie 2 Effecten op schrijfprocessen tijdens
HYP en LIN schrijven (2)
17
Studie 2 Relaties tussen pauze- en productie-
activiteiten en resulterende tekstkwaliteit

Start Start Midden Midden Einde Einde
Pauzeren Duur Hoeveelheid Duur Hoeveel heid Duur Hoeveelheid
Binnen woorden
tussen woorden -
Tussen zinnen -
Tussen alineas -
Productie
18
Studie 2 Verschillen voor pauze- en
productielocaties tussen LIN en HYP schrijven

Start Start Midden Midden Einde Einde
Pauzeren Duur Hoeveelheid Duur Hoeveel heid Duur Hoeveelheid
Binnen woorden
tussen woorden LIN
Tussen zinnen LIN
Tussen alineas
Productie HYP HYP HYP HYP HYP
19
Studie 2 Verschillen voor pauze- en
productielocaties tussen LIN en HYP schrijven

Start Start Midden Midden Einde Einde
Pauzeren Duur Hoeveelheid Duur Hoeveel heid Duur Hoeveelheid
Binnen woorden
tussen woorden LIN
Tussen zinnen LIN
Tussen alineas
Productie HYP HYP HYP HYP HYP
Negatieve relatie met tekstkwaliteit
Positieve relatie met tekstkwaliteit
20
Samenvatting processen

• Verschillende proceskarakteristieken voor
  hypertekst schrijven en lineair schrijven
• HYP gt schrijftijd tijdens heel schrijfproces
• Meer vloeiend schrijven, doordat hiërarchisch
  schrijfplan afspiegeling is van document
  structuur? Schrijftaak is meer gestructureerd
• LIN gt pauzetijd, langere pauzes (vooral tussen
  woorden in begin en tussen zinnen in midden
  schrijfproces)
• Meer betrokken in linearisatieproces, formuleren
  van linguïstische indicatoren/connectieven?
  Minder vloeiend schrijven

21
Studie 3 effecten van HYP en OBS vs. LIN en NN

• Effecten op argumentatieve kwaliteit van het
  schrijfproduct (lineaire tekst over een ander
  onderwerp)

22
Conclusies

• Andere organisatie van schrijfprocessen tijdens
  LIN en HYP schrijven
• Sommige processen in HYP positief gerelateerd aan
  kwaliteit schrijfproduct en in LIN negatief
  gerelateerd
• HYP en OBS positief effect op tekstkwaliteit,
  maar alleen voor goede schrijvers (nieuw type
  taak, transfer naar (zelf) lineair schrijven?)

23
Implicaties voor academisch schrijfonderwijs

• Hypertekst schrijven voor ordenen inhoud,
  inspelen op (verschillende) lezers, structureren
• Observerend leren voor inzicht in (specifieke)
  schrijfprocessen/schrijftaken
• Effectief gebleken in voortgezet onderwijs
  (Braaksma, 2002 Couzijn, 2005) en universitair
  onderwijs reviseren in het Engels (Van Steendam
  et al, 2010), schrijven van syntheseteksten bij
  economie (Raedts et al, 2009)

24
Meer informatie?

• Publicaties, presentaties, lesmateriaal, op
• http//www.ilo.uva.nl/homepages/martine/
• Email braaksma_at_uva.nl