De Evolutie van de Zoogdieren

1
De Evolutie van de Zoogdieren

• fossielen en moleculen

2
Fossielen

• Van eerste landdier tot placentaal zoogdier

3
De overgang van Zee naar Land
Indeling en fossielen aangegeven
Overgang naar land omstreeks 380 miljoen jaar
geleden Viervoetigen ontstaan in ongeveer 20
miljoen jaar
4
Fossiele Gewervelde Dieren

• Vroegste Viervoetigen
• Laat Devoon 370-355 Mj

Ichtyostega
5
Fossiele Gewervelde Dieren

• splitsing tussen huidige amfibieën en andere
  landdieren vrij snel
• Eucritta melanolimnetes
• Vroeg Carboon 340Mj
• voor deze splitsing

6
Fossiele Gewervelde Dieren

• vroeg landdier dat landeieren legde
• deze groep heet de Amnioten
• midden Carboon 315 Mj

Hylonomus
7
Schedelmorfologie Amnioten

• Splitsing Diapsida / Synapsida 310 Mj
• Diapsida hagedissen, krokodillen, vogels
• Synapsida zoogdieren

8
Fossiele Gewervelde Dieren

• vroege Synapsida
• laat Carboon 300 Mj

Ophiacodon
9
Fossiele Gewervelde Dieren

• Therapsiden
• Laat Perm 260 Mj

Lycaenops
10
Van vroege Synapsida tot Cynodonten
Cynodontia incl Mammalia
Laat Carboon tot Trias 325 - 220 Mj
11
Van Cynodonten tot Zoogdieren
Mammalia 220 Mj
Mammaliamorpha
Trias 245-206Mj
Cynodontia
12
Indeling en volgorde in de tijd van
Synapsidatot Zoogdieren
Morganucodon
13
Waar de Zoogdieren beginnen is een willekeurige
keuze
Morganucodon
14
bv op grond van het gewricht tussen de schedel en
de onderkaak
Morganucodon
15
Onderkaak en kaakgewricht

• Oud kaakgewricht wordt middenoor
• vele intermediaire stadia bekend

16
van kaakgewricht naar middenoor
van kaakgewricht naar middenoor
articulare
hond
17
Onderkaak en kaakgewricht

• Oud kaakgewricht
• tussen quadratum (schedel)
• en articulare (onderkaak)

18
Onderkaak en kaakgewricht

• Nieuw kaakgewricht
• tussen squamosal (schedel)
• en dentare (onderkaak)

19
Onderkaak en kaakgewricht

• Wat gebeurt er met
• angulare
• articulare
• quadratum?

Angulare Meckels cartilage kraakbeen bij
aanleg onderkaak
20
Vroege zoogdieren

• Vroeg Krijt 150 My
• Meckels kraakbeen nog geheel verbeend

Repenomamus
21
Onderkaak en kaakgewricht

• Wat gebeurt er met
• angulare
• articulare
• quadratum?

Articulare naar middenoor hamer
Quadraturm naar middenoor aambeeld
22
Onderkaak en kaakgewricht

• Oud kaak-gewicht wordt deel van het middenoor
• onderkaak éen bot

23
Eerste zoogdieren
Adelobasileus Trias 220 Mj
Sinoconodon Vroeg Jura 200 Mj
Morganocodon Vroeg Jura 220 Mj
24
Vroege zoogdieren

• VroegJura 200 Mj

Morganucodon
25
Vroege zoogdieren

• Vroeg Jura 195 Mj

Hadrocodium
26
Vroege zoogdieren

• Vroeg Jura 195 Mj

Hadrocodium
27
Vroege zoogdieren

• Eind Jura of begin Krijt 150 Mj
• staat dichtbij voorouder huidige zoogdieren

Jeholodens
28
Vroege zoogdieren

• begin Krijt 145 Mj

Zhangheotherium
29
Placentale zoogdieren
Eomaia scansoria

• Krijt 125 Mj

30
Eomaia
31

• Eutheria

Eomaia
Eomaia
32
Eomaia
33
Zoogdier fylogenie
34
Naar huidige placentale zoogdieren

• Krijt 100 Mj Mongolie
• Iets in de buurt van de hazen?

Zalambdalestes
35
Naar huidige placentale zoogdieren

• Vroegste placentale zoogdieren die op de huidige
  beesten lijken
• laat Krijt 5 genera

36
Placentale Zoogdieren

• 19 Ordes

37
1 Xenarthra Tandarmen
miereneter
luiaard
gordeldier, armadillo
38
2 Pholidata Schubdieren
Pangolin schubdier 4 soorten in Africa 3 soorten
in ZO Azie
39
3 Lagomorpha Haasvormigen
hazen, konijnen, fluithazen, pikas
40
4 Rodentia Knaagdieren
grondeekhoorn
capibara
coypu
41
5 Primates Apen
langur
42
6 Carnivores Roofdieren
ocelot
43
7 Perissodactyla Onevenhoevigen
paard
44
8 Artiodactyla Evenhoevigen
giraffe
45
9 Cetaceae Walvissen
orca
46
10 Chiroptera Vleermuizen
vleermuis
47
11 Scandentia
Tupaia
48
Scandentia
49
12 Dermoptera
vliegende lemur, colugo
50
12 Dermoptera
vliegende lemur, colugo
51
13 Proboscidea Slurfdieren
olifant
52
14 Tubulidentata
Aardvark 1 soort
53
15 Sirenia
zeekoe, dugong,
54
16 Macroscelidea
olifantsspitsmuis
55
17 Hyracoidea Klipdassen
klipdas
56
18 Afrosoricida Afrika Insectivoren
Afrikaanse Gouden Mol
57
18 Afrosoricida
Tenrec
58
19 Eulypotyphla Insectivoren
egel, spitsmuis
59
Zoogdierindeling

• Traditionele indeling op morfologie

1 Insectivoren waarin huidige Macroscelidea
Afrosoricida 2 Apen Tupaia Vliegende lemur
Vleermuizen 3 Hoefdieren Evenhoevigen
Onevenhoevigen, met Walvissen 4 Slurfdieren,
Zeekoeien en Klipdassen dichtbij Hoefdieren,
of Hoefdieren
60
Moleculaire Zoogdieren

• Nature 01-02-2001

IV Laurasiatheria III Glires, Primates II Xenarthr
a I Afrotheria
61
Moleculaire Zoogdieren

• Nature 01-02-2001

IV Laurasiatheria III Glires, Primates II Xenarth
ra I Afrotheria
62
Groep I Afrotheria

• Proboscidea, Sirenia, Hyracoidea, Macroscelidea,
  Tubulidentata, Afrosoricida

63
Groep II Xenarthra

• luiaard, miereneter, armadillo
• Zuid-Amerikaanse soorten

64
Groep III Euarchontoglires

• Glires
• Knaagdieren
• Haasvormigen
• Archonta (Eu-archonta)
• Apen
• Vliegende Lemur
• Tupaia

65
Groep IV Laurasiatheria

• Cetartiodactyla
• Walvissen
• Evenhoevigen
• Onevenhoevigen
• Roofdieren
• Schubdieren
• Insectivoren
• Vleermuizen

66
Moleculaire Zoogdieren

• Science 14 December 2001
• 16397 base pairs
• 19 nucleaire, 3 mitochondriale gen sequenties

67
Moleculaire Zoogdieren
Laurasiatheria

• Science 14-12-2001

Euarchontoglires
IV Laurasiatheria III Euarchontoglires III IV
Boreoeutheria II Xenarthra I Afrotheria O Marsupia
lia
Xenarthra
Afrotheria
Marsupialia
68
Moleculaire Zoogdieren

• Nature 010201 Onevenhoevigen met
  Evenhoevigen
• Science 141201 Onevenhoevigen met Roofdieren

69
Zoogdier afstamming
Wereld eind Krijt
70
Huidige placentale zoogdieren

• Splitsing afstammingslijnen in Krijt
• Morfologische evolutie in Tertiair