Emotie als motor van ontwikkeling Dabrowski

1
Emotie als motor van ontwikkeling Dabrowskis
Theorie van Positieve Desintegratie

• Truus van der Kaaij en Frank de Mink
• Experts in Hoogbegaafdheid
• Lindenstraat 11, 7411NV Deventer
• everyoneweb.com/Dabrowski
• everyoneweb.com/MOOIBegaafd
• everyoneweb.com/denkenoverdenken

2
Ik vroeg om moed.. En ik kreeg obstakels om te
overwinnen. Ik vroeg om liefde... En ik kreeg
mensen op mijn weg met problemen, die ik kon
helpen.
3
Inhoud

• Les van de vlinder
• Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en
  daarin verschillen
• Overexcitabilities ontwikkelingspotentieel
• Niveaus van ontwikkeling
• Innerlijke krachten dynamismen
• Existentiële depressie hoe te coachen?

4
Kazimierz Dabrowski (1902-1980)
5
Kazimierz Dabrowski (1902-1980)

• Psychiatrie, Filosofie, Neurologie, Psychologie
  (M.D. Ph.D.) in Polen en Canada.
• Leerstoel Theoretisch Psychologie in Canada,
  Chaostheory en Complexity Theory
• Stekel, Freud, Piaget, Jung, Claparède, Maslov
• T.P.D .(eerste versie 1937, gevalideerd in de
  70-er jaren in Canada)
• Invloed van Bergson en Kierkegaard
• Onderzoek bij patiënten en uit biografieën van
  beroemde personen

6
Kernbegrippen van Theorie van Positieve
DesintegratiePersoonlijkheids Theorie v/d 21e
eeuw (Mendaglio, 2008)

1. Vijf OverExcitabilities emoties als motor
2. Ontwikkelings Potentieel
3. Vijf niveaus van ontwikkeling
4. Multilevelness
5. Dynamismen
6. Desintegratie

7
Wortels van zijn Theorie

• Evolutionaire ontwikkeling van het centraal
  zenuwstelsel Jackson, neuroloog
• 1) hiërarchische niveaus en 2) het oplossen
  (herstel) van delen van het zenuwstelsel
• Groeiconcept van Mazurkiewicz, pools psychiater
• Ontwikkeling van het kind in stadia, Piaget,
  Zwitsers psycholoog

8
Bergson als inspiratie voor Dabrowski

• De werkelijkheid kennen we door intuïtie
  (absoluut) en intelligentie (relatief)
• Werkelijkheid wat zintuigen opvangen plus wat we
  ervaren door toevoeging van denken, emoties,
  comtemplatie als meerlagig
• Multilevel empirisme de werkelijkheid kunnen we
  zien als uit meer lagen bestaande. Kennis over de
  wereld ontstaat door ervaring mits zorgvuldig
  beschreven en kritisch gewogen
• Niet in begrippen, maar in beelden kunnen we de
  wereld begrijpen begrippen veranderen van
  betekenis, voor onszelf en in de cultuur
• De analytische wetenschap bevriest en isoleert
  begrippen en vindt onjuiste causale verbanden,
  doordat daarin geen rekening gehouden is met tijd
  (de persoonlijk beleefde duur is niet meegenomen)
  en met de gelaagheid van de werkelijkheid

9
Kierkegaard als inspiratie voor Dabrowski

• Wat we doen bepaalt wie we zijn
• De mens moet een zelfstandig zelf ontwerpen door
  handelingen in vrijheid
• We proberen de wereld te begrijpen in begrippen,
  maar
• moeten terug naar eigen, echte ervaringen om het
  leven te doorgronden

10
Kierkegaard als inspiratie 2

1. Esthetische zelf genieten, hedonisme, plezier en
   geluk als doel, het zelf centraal
2. Ethische zelf idealen als basis voor leven en
   zelfverbetering
3. Religieuze zelf een sprong, keuze of stap in
   vertrouwen / met Angst en Beven. Trouw aan jezelf
   en je morele plicht staan boven sociale druk en
   wetten

11
Wat is het zelf, wat is persoonlijkheid, kan de
persoonlijkheid veranderen?

• Aangeboren eigenschappen?
• Door de omstandigheden en door traumas gevormde
  patronen, min of meer vast?
• Zelf gekozen eigenschappen (zelfsturend vermogen
  of 3e factor)?
• In lagere niveaus 1 en 2
• In hogere niveaus wint 3 van 1 en 2
• Persoonlijkheid is een volledig ontwikkeld
  individu, zelfbewust, zelfgekozen, vastberaden

12
Dynamiseren van begrippen

• Voor beter begrip van onszelf en anderen, van
  groepen, moeten we begrippen in hun dynamische,
  veranderlijke betekenis leren zien
• Wetenschappelijke vereisten (precisie, statische
  betrouwbaarheid) brengt ons af van validiteit
• Nodig is een maat en waardering voor de
  plasticiteit van begrippen (Feyerabend, Kuhn,
  Toulmin)
• Door dynamisering van begrippen zien we nieuwe
  verbanden tussen emoties en intellect die
  onmisbaar zijn voor beter begrijpen van de mens

13
Inhoud 2

• Les van de vlinder
• Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en
  daarin verschillen
• Overexcitabilities ontwikkelingspotentieel
• Niveaus van ontwikkeling
• Innerlijke krachten dynamismen
• Existentiële depressie hoe te coachen?

14
Vijf gevoeligheden (OE)van Dabrowski

• Fysiek gedreven, veel bewegen, veel praten,
  druk, opgewonden
• Zintuiglijk verfijnd en intens beleven van
  geluid, geur, smaak, beelden, huidcontact
• Intellectueel leerhonger, drang tot begrijpen,
  zoeken naar waarheid en wijsheid, denken over
  denken
• Verbeelding groot voorstellingsvermogen
• Emotioneel intense emotie, meevoelend

15
Vijf gevoeligheden negatief gezien, tragische
gaven

• Fysiek hyperactief, friemelen, rusteloos,
  impulsief. ADHD?
• Zintuiglijk kieskeurige eter, overreacties bij
  fysiek ongemak. ASS?
• Intellectueel hoofd in de wolken, geen aandacht
  voor de omgeving. HB?
• Verbeelding dagdromen, ADD of Dyslexie?
• Emotioneel humeurig, stemmingsgevoelig, piekeren
  depressie, ongerustheid. Persoonlijkheids-stoornis
  sen, Bipolair, Borderline?

16
HB- Neurobiologie 1 Het verschil met anderen

• Verhoogde gevoeligheid
• Verhoogd herinneringsvermogen
• Verhoogd vermogen voor associaties en analogieën
• Verhoogd vermogen voor creatief en sturend denken

17
HB-Neurobiologie 2 Hoogbegaafde hersenen zijn
gevoelig
Luisteren naar muziek
Niet-muzikaal
Muzikaal

• Voor hoogbegaafden
• een aanraking is een klap,
• geluid is lawaai,
• pech is een ramp,
• vreugde is extase. -
  Pearl Buck

18
HB-Neurobiologie 3 Meer
informatie vereist meer selectie

• Langzamer
• Vereist selectie van mogelijkheden

• Sneller
• Minder mogelijkheden

19
HB-Neurobiologie 4 Veel
associaties in de hersenen hebben, heeft nadelige
invloed op affectie en relaties
Glenn Gould

• Kinderen kunnen obsessief, oppervlakkig, grillig,
  verward, en vreemd lijken.

20
HB-Neurobiologie 5 Hyperfocus

• Medici zien overmatige belangstelling als
  afwijking. ADHD of Autisme
• HB-kinderen focussen interesse
• "seriële expertise

21
Inhoud 3

• Les van de vlinder
• Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en
  daarin verschillen
• Overexcitabilities ontwikkelingspotentieel
• Niveaus van ontwikkeling
• Innerlijke krachten dynamismen
• Existentiële depressie hoe te coachen?

22
Ontwikkeling van laag naar hoog

1. Impulsief ? Reflexief, nadenkend
2. Oorzaak van mijn gedrag extern ? intern
3. Aangepast ? Autentiek
4. Van sociabel naar compassie
5. Zelfgerichte liefde ? Allesomvattende liefde
6. Moreel relativisme ? Universele principes
7. Van wat is ? wat ideaal zou moeten

23
Dabrowski persoonlijkheidsontwikkeling

• 1 Unmoved nonmover (meeste mensen)
• De ander heeft het gedaan, weinig empathie
• Geen zelfreflectie innerlijke conflicten
  ongewenst
• Leven naar gegeven regels, aanpassen
• 2 Naar alle kanten getrokken (kan blijvend
  zijn)
• Veel emotionele onzekerheid, stress, burn-out
• Psychosomatische klachten, onrust, angsten,
  depressie
• 3 Evalueren van het zelf
• Positieve conflicten Hoe ben ik en hoe wil ik
  zijn?.
• Positief niet-aanpassen los van wat hoort
• Existentiële angst en intense morele conflicten
• 4 Wat eigenlijk moet . zal zijn
• Je weet nu wat je wilt, authenticiteit, meer
  empathie
• Je streeft naar perfectie
• 5 Voorbij de tegenstellingen compassie

24
Ontwikkeling

• Wie zit waar?
• Meerderheid van de mensen op niveau 1
• Anderen naar niveau 2 en daar blijven voor het
  leven.
• Slechts minderheid 3 en bereikt misschien 4
• Niveau 5 voor enkelen, zoals Ghandhi en Dalai
  Lama, Etty Hillesum
• Dabrowski emoties zijn de motor van ontwikkeling
• innerlijk conflict niet negatief hoeft niet
  vermeden of bestreden
• bevordert groei of potentie om te groeien.

25
Niveaus, geen stadia

• Stadia openvolgend, leeftijdgevonden en
  universeel
• Niveaus je kunt meer dan een niveau ervaren in
  dezelfde tijd
• Jongeren kunnen tot hogere niveaus reiken
• Hoge niveaus zijn niet universeel maar zeldzaam

26
Vreugde in de vijf niveaus

• Niveau 1
• Vreugde ontstaat als
• concrete dingen worden verkregen,
• basale behoeften worden bevredigd,
• 2) als resultaat van eigen superioriteit, bij het
  (bruut) overwinnen van anderen
• 3) als anderen lijden, door pesten / kwellen

27
Vreugde in de vijf niveaus

• Niveau 2
• Nu ontstaat vreugde ook als anderen vreugde
  ervaren
• bij mentale steun, sympathie en vriendelijkheid
  van anderen
• door rusten
• contact met de natuur

28
Vreugde in de vijf niveaus

• Niveau 3
• Vreugde ontstaat nu als / door
• moeilijkheden en negatieve eigenschappen worden
  overwonnen
• toenemend zelfinzicht
• concretiseren van je houding tegenover het leven,
  
• de toenemende diepte en kwaliteit van je
  innerlijke ervaring,
• vergroting van bewustzijn
• het ontdekken van de creatieve kracht van
  verdriet.
• de groei van autonoom waardenbesef

29
Vreugde in de vijf niveaus

• Niveau 4
• Vreugde ontstaat nu door groeiende innerlijke
  kracht
• direct verbonden met de groei van de
  persoonlijkheid en toenemend zelfbesef en
  zelfcontrole
• Unieke en exclusieve relaties van vriendschap en
  liefde zijn krachtige bronnen van vreugde, soms
  zelfs van extase
• 3e factor terugval is onmogelijk
• bij moeilijkheden op autotherapie kunnen
  terugvallen, je eigen therapeut kunnen zijn.

30
Vreugde in de vijf niveaus

• Niveau 5
• Nu ontstaat vreugde door het bereiken van
  autonomie, authenticiteit en medeleven
• door een duidelijke visie op het ideaal,
• door ervaringen van concrete elementen van
  transcendentie
• tot leven brengen van een ideaal
• door allesomvattende liefde welke de dood
  overstijgt.

31
Inhoud 4

• Les van de vlinder
• Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en
  daarin verschillen
• Overexcitabilities ontwikkelingspotentieel
• Niveaus van ontwikkeling
• Innerlijke krachten dynamismen
• Existentiele depressie hoe te coachen?

32
Wat is een dynamisme?

• Een dynamisme in een drijvende interne kracht in
  de mens die aanzet tot groei, een intern besef
  dat richting geeft aan het handelen.
• Dynamismen zijn onderdeel van wat genoemd wordt
  het interne milieu, de denkbeeldige ruimte waarin
  deze krachtscentra het zelf vormgeven.
• Een voorbeeld schaamte.
• Deze krachten zijn sterk aanwezig bij individuen
  met een groot ontwikkelingspotentieel (lees HB).

33
Twee soorten dynamismen

1. Afbreek dynamismen verzwakken en vernietigen de
   primaire integratie ambivalence, ontvredenheid
   met jezelf. schaamte, schuld
2. Positieve (opbouwende) dynamismen scheppen een
   nieuwe mentale organisatie zelfbewustzijn,
   zelfcontrole

34
Dynamismen niveau 1-5

• 5. Persoonlijkheids Ideaal
• 4. Autenticiteit, empatie, autonomie
• 3. Zelf controle, onderwijs van jezelf,
• positieve onaangepastheid, subject - object
• 2. Ongelukkig met jezelf
• 1. Afwezigheid van innerlijke conflicten

35
Inhoud 5

• Les van de vlinder
• Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en
  daarin verschillen
• Overexcitabilities ontwikkelingspotentieel
• Niveaus van ontwikkeling
• Innerlijke krachten dynamismen
• Existentiële depressie hoe te coachen?

36
Wat is een Existentiële Depressie?

• Crisis in het denken over
• zin, betekenis en doel van het leven
• door confrontatie met basale bestaansvragen
• Dood, Eenzaamheid, Zinloosheid, Vrijheid,
• Kan spontaan ontstaan doordat iemand over zijn
  situatie gaat nadenken
• Triggers zijn vaak overgangen zoals afstuderen,
  trouwen en scheiden, kind krijgen, kinderen uit
  huis, baan-ontslag, met pensioen gaan, verlies
  partner, een ongeluk

37
Desintegratie bijvoorbeeld door innerlijke
conflicten over de volgende tegenstellingen
Herinnering
Begeerte
38
Wat is spiritueel begaafd?

1. Zoeken naar waarheid en zingeving, al op jonge
   leeftijd
2. Selectief verzet tegen wat hoort, onafhankelijk
3. Pijn / opoffering verdragen (als doel) voor groei
4. Vertrouwen op innerlijk bewustzijn
5. Verlangen naar één-wording
6. Hier en nu verbinden met het eeuwige
7. Bereid om het onbekende op te nemen
8. Alles-omvattende liefde practiseren (open hart)

39
Ten slotte Meerwaarde van de Theorie van
Positieve Desintegratie (Hague, 1996)

1. TPD werkt naar een ideaal toe
2. TPD is gebaseerd op duidelijke waarden
3. TPD neemt openlijk een moreel standpunt in
4. Kwaliteit is bepalend, niet kwantiteit
5. TPD onderscheidt zich door het zoeken naar en
   claimen van hogere standaarden
6. TPD erkent pijnlijke / tragische kanten v/h leven
7. TPD helpt bij reflectie en verinnerlijking
8. Emotie heeft een centrale, gewaardeerde plaats,
   is de motor van ontwikkeling