STANDART DISI AMINO ASITLER

1
STANDART DISI AMINO ASITLER

• Mutlu SARIKAYA
• Ankara Üniversitesi Eczacilik Fakültesi
• Biyokimya Anabilim Dali

2
Standart Disi Amino Asitler

• 1. Protein yapisinda bulunan Standart Disi Amino
  Asitler
• 2. Protein yapisinda bulunmayan Standart Disi
  Amino Asitler

3
Protein Yapisinda Bulunan Standart Disi Amino
Asitler

• Bir standart amino asit polipeptit zinciri
  yapisina girdikten sonra bir modifikasyona
  ugrarsa Standart Disi Amino Asitler olusur

4

• 4-Hidroksiprolin
• Polipeptit zincirlerinde bulunan prolin
  kalintilarindan, karisik fonksiyonlu oksijenazlar
  kullanilarak 4-hidroksiprolin olusturulur
• Bitki hücre duvari proteinlerinde ve bag
  dokusunun fibröz proteini olan kollajende
  bulunur. Kollajenin stabilitesinde önemli bir rol
  oynar. OH gruplari protein yapisinin dayanikli
  olmasinda etkilidir

5
(No Transcript)
6
5-Hidroksilizin

• Lizinin türevidir. Kollajenin yapisinda bulunur.
  Ancak bu modifikasyona daha az rastlanir. Bu
  amino asitin rolü farklidir Polisakkaritler için
  tutunma yerleri saglar

7
(No Transcript)
8
?-karboksi glutamat

• Glutamat türevidir. Pihtilasma faktörü protein
  olan protrombinde (Faktör II) ve Ca2 baglayan
  diger belli proteinlerde bulunur.
  ?-Karboksiglutamik asit, glutamatin K vitamini
  tarafindan uyarilan bir reaksiyonla modifiye
  edilmesi sonucu olusur. Bu modifikasyon proteinin
  kalsiyum baglamasini saglar

9
(No Transcript)
10
Desmozin

• Dört lizin kalintisi içerir. Fibröz protein olan
  elastinde bulunur. Elastinin su geçirmeyen
  özelliginin saglanmasinda görevlidir

11
(No Transcript)
12
Selenosistein

• Serin amino asitinin selenyum içeren türevidir.
  Glutatyon peroksidaz, glisin redüktaz,
  thioredoksin redüktaz gibi bazi enzimlerde ve
  bazi hidrojenaz enzimlerde ve diger birçok
  proteinde bulunur. Bir veya birden daha çok
  selenosistein içeren proteinlere
  selenoproteinler adi verilir.
• UGA normalde bir bitim (stop) kodonudur. Fakat,
  UGAnin selenosistein için kullanildigi
  proteinlerin mRNAsi farklidir. mRNAda SECIS
  (SElenoCysteine Insertion Sequence) elementi
  varsa ribozom UGAyi bitim kodonu olarak
  algilamaz. Bunun yerine selenosisteinil-tRNAdaki
  selenosisteini proteinin yapisina dahil eder.

13
(No Transcript)
14
Fosfoserin, Fosfotreonin, Fosfotirozin

• Proteinlerde bulunan serin, treonin ve tirozin
  amino asitlerinin protein kinazlar tarafindan
  fosforillenmis sekilleridir. Özellikle bazi
  enzimlerin yapisinda yer alan serin ve treonin
  kalintilarina fosfat grubu baglandiginda ya da bu
  grup ayrildiginda (protein fosfotazlar ile) enzim
  aktivitesinde degisiklikler meydana gelir
  (Kovalent Modifikasyon)

15
(No Transcript)
16
N-Asetillisin

• Lizinin asetinlenmis türevidir. Özellikle histon
  proteinleri için oldukça önemlidir. Histon
  proteininde yer alan Lizin asetillenerek DNAnin
  sarildigi histon proteininden ayrilmasini
  saglayarak gen regülasyonunda görev yapar.
  Lizinin asetillenmesini Histon açiltranferaz
  enzimi (HAT) saglarken, Histon deaçilaz (HDAC)
  deasetilazyon saglar. Ayrica Tubulin proteininde
  de N-Asetillisin bulunur

17
(No Transcript)
18
(No Transcript)
19
Lanthionine

• Yapisi Sistinin monosülfat analoguna benzer. Iki
  alanin amino asidi ß karbon atomlariyla
  birbirleri arasinda tioester bagi yapmislardir.
  Bakteri hücre duvarinda ve ayrica nisin,
  subtilin, epidermin ve ancovenin gibi
  antibiyotiklerin yapisinda bulunur. Bu
  antibiyotiklere lantibiyotikler adi verilir

20

• Nisinin yapisi

21
6-N-metillizin

• Lizinin türevidir. Kaslarin kontraktil proteini
  olan miyozinde bulunur

22
(No Transcript)
23

• N-Metilarginin Nükleoprotein yapisinda
• 3-Metilhistidin Bir çok enzim ve kas proteininde

24
Protein yapisinda bulunmayan Standart Disi Amino
Asitler

• Proteinlerin yapisinda bulunmayan fakat hücrede
  çok degisik biyolojik fonksiyonlara sahip amino
  asitlerdir

25

• Triiyodotironin (T3)
• Tetraiyodotironin (T4)
• Tiroit hormonlari olarak bilinirler. Tiroglobulin
  yapisinda bulunan tirozinlerin bir seri
  reaksiyonu sonucu olusurlar. Ilk basta proteinin
  yapisinda olmasina ragmen, tiroglobulin proteinin
  parçalanmasi sonucu serbest hale gelirler. Bu
  hormonlar hücre metabolizmasini düzenleyici rol
  oynarlar

26
(No Transcript)
27
?-aminobutirik asit (GABA)

• Glutamin amino asidinin amino grubuna komsu olan
  karboksil grubunun dekarboksilasyonu ile
  inhibitör nöronlar için transmitter bir madde
  olan ?-aminobutirik asit (GABA) olusur. GABA,
  önemli bir inhibitör nörotransmitterdir. Santral
  ve periferal sinirsel fonksiyonlarda düzenleyici
  rol oynar

28
(No Transcript)
29
5-hidroksitriptofan

• Triptofan amino asidinden sentellenir.
  Seretoninin öncül maddesidir. Serotonin,
  monoamin bir transmitterdir. Merkezi sinir
  sistemindeki nöronlar ve gastrointestinal
  bölgedeki enterocromafin hücreleri tarafindan
  sentezlenir. Ruh halinin, açligin, vücut
  sicakliginin, uykunun ve metabolizmanin
  düzenlenmesinde görevler yapar

30
(No Transcript)
31
3-4-Dihidroksifenilalanin (DOPA)

• Tirozin aminoasidinden sentezlenir ve dopaminin
  öncülüdür. Dopa vücutta ve beyinde dopamine
  çevrilir. Dopamin, beyin sapinin üst kisimlarinda
  nörotransmitter olarak görev yapar. Dopaminden
  türeyen adrenalin (epinefrin), noradrenalin
  (norepinefrin) ve bunlarin sentezinde ara ürün
  olan dopamin, katekolaminler olarak bilinirler.
  Adrenalin ve noradrenalin, böbreküstü bezinin
  medülla kisminin hormonlaridir

32
(No Transcript)
33
S-adenozilmetionin (AdoMet)

• Metionin amino asidinden sentezlenir. Biyolojik
  sistemlerde metil vericisi olarak görev yapar.
  Noradrenalinden adrenalin, fosfatidil
  etanolaminden fosfatidil kolin olusmasi gibi
  olaylarda gerekli olan metil grubu (-CH3),
  metioninin ATP ile aktiflestirilmis sekli olan
  S-adenozilmetioninden (SAM) saglanir. Bir metil
  grubunun hedef moleküle aktarilmasi, AdoMeti
  S-Adenozilhomosisteine (AdoHcy) dönüstürür

34
(No Transcript)
35
Homosistein

• Homosistein sistein ve metioninin biyosentezinde
  ve metioninin yikiminda bir ara üründür. Son
  yillarda yapilan çalismalar dolasim sistemi ile
  ilgili hastaliklarda homosistein düzeyinin
  düstügünü ortaya koymaktadir. Beslenme katkisi
  olarak folik asit, kobalamin ve piridoksin
  alinmasi, kandaki homosistein düzeyinin düsmesine
  karsi koruyucu etki ortaya koymaktadir. Ayrica,
  S-adenozil metiyonin (SAM) üzerindeki metil
  grubunu diger bilesiklere transfer ederken de
  homosistein olusur

36
(No Transcript)
37
(No Transcript)
38
(No Transcript)
39
Ornitin, Sitrulin ve Arjinino süksinik asit

• Ornitin, Sitrulin ve Arjinino süksinik asit üre
  döngüsünde ortaya çikan ara metabolitlerdir.
  Ayrica sitrulin L-arginin ve oksijenden, oldukça
  karmasik bir tepkime sonucu önemli bir serbest
  radikal olan nitrik oksit (NO?) olusurken de
  sentezlenmektedir. Ayrica ornitin spermin ve
  spermidin biyosentezin de kullanilir

40
(No Transcript)
41
(No Transcript)
42
(No Transcript)
43
3-aminopropanoic acid (ß-alanin)

• ß-alaninde NH3, ß pozisyonundaki karbon atomuna
  baglanmistir. Dihidrourasil ve Karnosinin yikimi
  sonucu ortaya çikar. Karnosin, anserin ve
  pantotonik asidin (vitamin B5) yapisinda bulunur.
  

44
(No Transcript)
45
Sistein sülfünik asit

• Sistein amino asidinden olusur. Sisteinden
  taurin olusumunda ara metabolittir. Taurin beyin
  ve sinir sitemindeki kalsiyum ve potasyum
  dengesinin düzenlenmesine yardimci rol
  oynamaktadir. Ayrica taurin vücuttaki nörolojik
  fonksiyonlari ve nörolojik iletisim mekanizmasini
  kuvvetlendirir ve düzenler. Beyin hasarindan
  sonra vücutta taurin seviyeleri artirilir bunun
  nedeni nörolojik olarak koruyucu olmasi ve
  nörolojik canlandirici etkilere sahip olmasidir.
  Safra asitleri ile konjugat olusturur.

46
(No Transcript)
47
Trimethylglycine (Betain)

• Batainin memelilerde bilinen üç görevi vardir
• 1-Renal medulla hücrelerinde ve bazi diger
  dokularda ekstrasellüler hipertonik dengeyi
  saglar
• 2-Saperon proteini gibi denaturasyon kosullari
  altinda proteinlerin stabilitesini saglar
• 3-Biyolojik reaksiyonlar için metil vericisi
  olarak görev yapar

48
N-metilglisin (Sarkozin)

• Glisinin metil türevidir. Kas ve vücudun diger
  dokularinda bulunur. Sarkozin dehidrogenaz ile
  glisine dönüstürülebilir. Glisin N metil
  transferaz ile de glisinden sarkozin olusturulur.
  Glutatyon, kreatin, purinler ve serinin birincil
  metabolik kaynagidir

49
N-formil metionin (fMet)

• Prokaryotik proteinlerin ilk amino asidi, formil
  metionindir (fMet). Metionin tRNAya
  baglandiktan sonra NH2 grubu formillenerek fMet
  olusur. Deformilaz enzimi, formil grubunu
  polipeptid zincirinin sentezi sirasinda veya
  sonrasinda çikartir. Ayrica, aminopeptidazlar da
  N ucundaki metionini ve yani sira bir iki amino
  asidi daha çikarir. Ayrica mitokondri ve
  kloroplastin protein sentezinde de önemli bir
  rol oynamaktadir

50
O-diazoasetilserin (Azaserin)

• Azaserin pürin nükleotitlerinin sentezini inhibe
  eden potansiyel bir antibiyotiktir. Yapisi
  glutamine benzer, bu nedenle glutamin
  amidotransferazlari (glutaminin amido grubundaki
  azotu alici bir moleküle transfer eden
  ATP-bagimli enzimler) geri dönüsümsüz biçimde
  inhibe ederler. Böylelikle IMP sentezi
  gerçeklestirilemez

51
Penisilamin

• Kelat yapici özellige sahip bir maddedir.
  Cuprimine ve Depen adi altinda ilaç olarak
  satilir. Penisilinin bir metabolitidir. Buna
  karsin antibiyotik özelligi yoktur. Romatoid
  artritin tedavisinde kullanilir. T-lenfosit
  sayisini düsürür, makrofaj fonksiyonlarini inhibe
  eder, IL-1 ve RF seviyelerini azaltir ve
  kolajenin çapraz baglanmasini önler. Ayrica kelat
  yapici ajan olarak Wilson hastaliginda ve
  sistinüride kullanilir

52

• Chloramphenicol Bakteriostatik bir
  antibiyotikdir
• Sikloserin Mycobacterium tuberculosise karsi
  etkili bir antibiyotiktir
• ß-aminoizobutirik asit Nükleik asit
  metabolizmasinda bir ara metabolittir
• L-homoserin Amino asit metabolizmasinda bir ara
  metabolittir
• O-asetil serin Sistein sentezinde bir ara
  metabolittir